Ұлттық психологиялық ғылым тілінің аясын өсіру мәселелері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Ұлттық психологиялық ғылым тілінің

аясын өсіру мәселелері

Қазақ Республикасы жаңа Конституциясы жобасында көрсетілгендей, елімізде қазақтілінің мемлекеттік мәртебеге ие болуы ұлттық сананың қалыптасуына ерекше әсер еткені хақ. Бірақ, жасыратыны жоқ жылдар бойынша зардап шеккен қасиетті ана тіліміз - әлі де болса шын мәнінде ғылым тіліне айнала қойған жоқ. Ұлттық ғылым тілінің ойсырап жатуы - Мемлекеттік тілдің мәртебесіне абырой әпермейтіні белгілі.

Техника, ондіріс, тіпті тұрмыс салаларын былай қоғамның өзінде халықтың жантамыршысындай ұлттық тәлім тәрбие ғылымдарының (ғылым тілімен айтқалда этнопедагогика мен этнопсихологияның) өзіндік атаулары ұғым-түсініктемесі төл тілімізде жинақталып, сараланып жүйеге түспей келеді. Турасын айтсақ, ғылым тілі жасалмайынша ана тілімізде оқу құралдарын шығару, қазақша жазатын кадрлар даярлау ісін дұрыс шеше алуымыз қиын.

Термин, яғни ғылыми атаулар мәселесі - ұлттық егемендік пен тәуелсіздіктің іргетасты құрылымдарының бірі, өйткені, тіл - еліміздегі ғылымның сан алуан салаларының даму деңгейінің өлшемі. Әрбір өркениетті ел мұның ғылыми-техникалық прогрестің айнасы ретінде сақадай-сай болуына ерекше мән бермесе, ұрпаққа бұл салада, бағыт-бағдар беріп отырмаса, еркін елдіктің мән-мағынасы кеми түсетіні хақ. Ал Жобадағы "орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен бірдей қолданылады" дейтін тұжырым ұлттық ғылыми терминдер жасау ісіне тұсау болатыны, оның өрісін тарылтатыны түсінікті.

Қай ғылымның өзіндік атау, терминдері болмасын, ол сол ұлт ғылымының жөн арқасы, оның рухани-мәдени өмірінде болып жататын сан алуан жаңалықтарының сезімтал барометрі, жедел хабаршысы. Сондықтан да ғылым тіліне ертеңгі рухани тынысымыздың басты өлшемдерінің бірі

ретінде ерекіне мән беріп, оның даму, қалыптасу деңгейі, жүйелілігі мен тұрақтануы және қолданыс аясының жағдайына үйемі назар аударып, осы салада нақты. әрі пәрменді іс-шаралар жүргізіп отыруымыз қажет.

Конституция жобасындағы 7-бап өзгеріссіз қалатын болса бұдан ұтылатын - ұлттық ғылым деп білемін. Себебі осы күні ғылым дәреже алу үшін кандидаттық, докторлық жұмыстарды қазақ тілінде жазып жүргендердің талпынысы басыла бермек. Орыс тілі тағы да қолданысқа түсіп алдан шығары анық.

Ғалымдар ана тілде зерттеулер жасау арқылы жаңа баламалар табуда. Орыс тілі арқылы терминдер қалыптасып, қазақ тіліне көптеген балама сөздер еніп отыр. Өкінішке қарай жобаның көп жерінде басқа тілден енген сөздердің баламасыз қолданылуы Конституцияның ұлттық нақышын ашып тұрған жоқ. Талқылау кезінде мұны жұрт айтып та жүр.

Ғылым мен техниканың, мәдениет пен қоғамдық өндірістің өсіп-оркендеуі дәрежесіне қарай ғылыми терминдер де біртіндеп дамып, жетіліп отырады. Бұл процескс елдегі саяси хал-ахуал, Мемлекеттік тіл саясатының ықпалы зор. Кеше ғана құрдымға кеткен КСРО-ның тәжірибесі ұлттық тілдерге қандай көзқарасы болғандығы бұған айқын дәлел.

Ұзақ жылдар бойғы болғандықтан құтылған халқымыз қазір көптеген асылдарымен жылап көріскендей қайта табысып жатыр. Солардың бірі - ұлттық тәлім-тәрбие. Ал қазір оны дамытуга дсген ерекше құлшыныс бар. Тағы да айтарымыз осы мәселе дұрыс шетілмейінше, анатілімізде түрлі ғылым салалары бойынша оқу құралдарын әзірлеу, оларды тек қазақша жазып қана қоймай, ұлттық ойлау негізінде ел игілігіне жарайтындай жаңа белеске көтерілуі қиын.

Ал жобаның 5-бабындағы: "Ешқандай да идеология мемлекеттік немесе міндетті идеология ретінде орныға алмайды", - деген түйінмен де келісу қиын. Идеологаясыз мемлекет болып өркендеу мүмкін емес қой. Ұлттық атын алган мемлекеттік идеологиясы ұлттық ой-сананы кетеру емес пе? Мемлекетіміздің ұсынатын идеологиясы да осы болу керек. Себебі осы айтылғандарға орай алдағы жерде "халықтық педагогика", "халықтық психология", "ұлттық тәлім-тәрбие" ұйымдарын осы айтылған аса маңызды ғылыми терминдермен жүйелеуге, бұлардың сөздігін жасауға қазақ зиялылары бір кісідей жұмылып, атсалысуымыз қажет. Өйткені, халқымыз ұлттық тәлім-тәрбиеге қатысты ұғым-түсініктерді ауыз әдебиетінде (мақал-мәтел, шешендік сөздер, т. б. ) көптеп қолданғанымен, бұлар әлі күнге дейін белгілі ғылыми жүйеге түсірілмей өзірше тек "халықтық педагогика" деп ұрандатып жүргеніміз бар.

Бұл мәселеге кеңінен тоқталсақ, әлі де болса толық қалыптасып бола қоймаған ұлттық тәлім-тәрбиелік ұғымдарды, термин сөздерді жүйелеу үшін алдымен осы саладағы негізгі атаулардың ара жігін, бір-бірімеи байланыс, қарым-қатынастарын ашу жолына тоқталайын. Мұндай жіктелісті қажет ететін ұғымдарға ең алдымен жоғарыда айтқанымыздай "халықтық педагогика", "этнопедагогика", "халықтық психология", "этнопсихология" сияқты терминдерді жатқызуға болады. Бұл жөнінде кезінде алыс-жақын шетел ғалымдары профессор Н. А. Рыбников, АС. Прангицгоали, МАМазманян, т. б. талай рет жазып, ескс салған еді.

Қазіргі кезде ғалымдарымыз осы ұғымдардың әрқайсысының мән-мағынасын тайға та дба басқандай етіп анықтап берген сияқгы. Мәселен "халықтық педагогака" - тәрбие мен ілім-білімнің тәжірибе елегінен өткен, қолданбалық мәні басым, түсініктер жүйесі болса этнопедагогика ұлттар мен ұлыстардың ғасырлар бойы атадан балаға мирас болып келе жатқан тәлім-тәрбиелік жүйесіңің қыры мен сыры туралы ғылым, этнопедагогика әр этностың тәлім-тәрбиелік тәжірибссін жинақтап, қорытындылап, жүйелейтін ғылыми педагогиканың үлкен бір саласы. "Халықтық психология" мен "этнопсихологияның" ара қатынасы да осы іспеттес. Біріншісі - тәлім-тәрбиелік мәселелерді адамның жан дүниесіне орайластыра баяндайтын адамдардың өмірлік пайымдауларынан туыңдайтын, қолданбалық мәні басыңқы қарапайым психологиялық білімдердің жүйесі. Халықтық психологияның теориялық мәселелерін зерттеумен этнография, этнология ғылымдарымен астарласып жататын этнопсихология айналысады. Ол ұлттық мінез-құлықты, әр этносқа тән жан дүниесінің заңдылықтары мен ерекшеліктерін зерттейді. Егер Ата заң тарапынан ұлттық ғылымды дамыту жәйлі бірер сөйлем болса қазақ ғылымы болашақта кеңінен өріс табары сөзсіз. Сондықтан Ата Заңның жоғарыда тілге тиск еткен 5-бабын "Қазақ Республикасында мемлекеггік идеология қазақ этносының ұлттық ой-санасын тереңдету мен дамьпу мүддесін көздейді" деген жолмен берсе құба-құп болар еді.

Жобаның талқылауда менің бір байқағаным қазақ басылымдарының қай-қайсысын алып қарасақ та көпіділігі 7 баптың көңілдерінен шықпайтындықтарын ашық білдіруде. Бұл түсінікті де. Тәуелсіз ел бола түра ұлт тілінің міндетті түрде қолданысқа пайдаланылмауы жүрегінде оты бар. азаматтардың жанын қинауда. Орыс тілі ресми тіл болғаннан кейін қазақ тілінің төрге шығуы қиын болатындығы балаға да түсінікті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.