Үндістандағы Ұлы Моғолдар әулеті

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Үндістандағы Ұлы Моғолдар әулеті — Делиді басып алған және тонаған жаулап
алушы ретінде жоғарыда аталып өткен самарқандтық әмірші Темірден басталады.
Бабыр 1526 жылы Лоди әулетінен шыққан соңғы әкімді жеңіп, Дели мен Аграны
жаулап алады. Оның ұлы Хумаюн әкесі жаулап алған Үндістан облыстарын ұстап
тұрарлықтай күшті болып шықпайды; бастапқы (1530—1540) соғыс
жетістіктерінен кейін ол Шер-шаһтан жеңіледі де, өз семьясымен Парсы еліне
қашуға мәжбүр болады. Парсы патшасының көмегімен көп жыл өткеннен кейін
Дели мен Аграны қайыра жаулап алып, Моғолдар әулетінің өкіметін (1555—1566)
қалпына келтіреді. Хумаюн кешікпей қайтыс болады да, кезінде парсыларға
бірге қашқан ұлы Акбар Үндістандағы Моғолдар әулетінің өкіметін нығайтушыға
айналады. Ол билеген жылдарда Үндістан өнері тарихында жаңа кезең
басталады, бұл кезең ерте ислам кезеңіндегіге қарағанда көп жағдайда өзіне
тән бірқатар ерекшеліктерге иелік еткен. Акбар өзінің әкесі мен атасы
сияқты өнер қамқоршысы ғана болып қойған жоқ, ол сонымен бірге аса зор
ұйымдастырушылық қабілеттерімен көзге түскен және бір жақты діни фанатик те
еместі. Ол өзіне бағынышты индуистермен де тіл таба білді. Оның тікелей
мұрагерлері де осылай жасады, шешелері князьдік Раджпуттар тұқымы
ұрпақтарымен некелескендіктен де олардың нағашы жұрты сол үнді елі болды.
Олардың сарайлары маңына көптеген үнділік суретшілер жұмысқа орналасты.
Сондықтан да моғолдар билеген кезеңге әдетте патшалық, құрған үймен
байланысты болатын бір жақты мұсылмандық артықшылықтар тән еместін. Бұл
кезеңдегі қандай да болмасын көркемдік бастамаларға тек үнділік не мұсылман
суретшілері ғана емес, алыс елдерден келген жатжұрттықтар да, солардың
ішінде жекелеген европалықтар да қатысып отырған. Бұл Делиде, Агра мен
Лахорда, сол сияқты Үндістанның басқа да қалаларында көптеген аса ірі
сәулет ескерткіштері жасалған жарқын дәуір болды. Бұл кезеңде сонымен бірге
моғол миниатюрасы деген атқа ие болған миниатюра барынша дамыды. Үнді
тарихының шыны саналып, Маурьялар мен Гупттар билеген кезеңмен
салыстырылатын бұл кезеңді колониализм дәуірі алдындағы бүкіл Үндістанды
қамтитын бір орталыққа бағындырылған мемлекет құру жөніндегі соңғы әрекет
кезеңі деп қарастырған жөн. Акбар өз мемлекетін көптеген провинцияларға
бөлді: Кабул (қазіргі Ауғанстан), Лахор (қазіргі Пакистан, бұл провинцияға
Кашмир де кірді), Мультан мен Синд, Дели, Агра, Аудх (Авадх), Аллахабад,
Аджмер, Ахмадабад, Бихар, Бенгалия мен Орисса, Кандеш, Берар мен
Ахмеднагар. Бүкіл Солтүстік және Орталық Үндістан соның қол астында болды.
Өзіне күшпен бағындырылған басқа діндегі халықтарды басқарудың қандай да
бір ұтымды формаларын таппай бас идіру мүмкін еместігін Акбар әп дегеннен-
ақ түсінді.Ұлы Моғолдар әулетінен шыққан патша үшін халықты мемлекет
басқарудың қандай да болмасын демократиялық формасына қатыстыру мәселесінің
мәнісі жоқ еді, сондықтан да Акбар өз сарайына Раджпуттар тұқымынан шыққан
князьдерді тартып, оларға жауапты қызметтерді беріп отырды. Өзінен бұрынғы
сұлтандардың дінсіздерден жан басына көбейтілген салықтар жинауы сияқты
алалаушылық шаралардан ол, әрине, мүлде бас тартты. Акбардың діні басқа
жұрттармен бірігуге және ынтымақтасуға ынталы болғаны соншалық, ол тіпті
синкретикалық дін тәрізді бірдеңені енгізуге де әрекеттеніп көрді, бірақ та
индуистар мен мұсылмандар қаншалықты мүдделі болғанымен, оның мұнысынан
ештеңе де шықпады. Өкінішке орай, осынау уағдагерлік бастамалар сонымен
бірге Ұлы Моғолдар әулеті билігінің қалай дегенмен шарықтау шыңы да бола
білді. Акбар мұрагерлері Жаһангер (1605) мен Шаһ Жаһан (1628) тұсында бұл
әулеттің саяси ықпалы да, мәдени дәрежесі де біршама кеміп кетті, бұл арада
сарай маңындағы түрлі қастық-араздасушылық әрекеттер аз роль атқарған жоқ.
Ұлы Моғолдар әулетінен шыққан төртінші билеуші Аурангзеб (1628) тұсында
исламдық пуританизм қайыра үстемдік алып, индуистерге деген өшпенділік epic
алды. Бірақ әскери зорлық күштің кезеңі өткенді, демек Аурангзеб канша күш
жұмсағанымен өткенді оралту мұмкін болмай қалды. Ол Ұлы Моғолдардың соңғы
әміршісі болып шықты да, әскери ірі жеңістерге қарамастан мемлекеттің
көптеген ұсақ бөлшектерге бөлінуінің куәсы болды. Оның мұрагерлері бұл ұлы
әулеттің атын ғана сақтап қалды, ал іс жұзінде олар отарлық өкіметтер мен
әредікте біртіндеп бас көтеріп келе жатқан Раджпуттардың тегеурінді
тықсыруына ұшырап, бұрынғыдай кең құлаш өктемдік жасау правосынан айрылған
солтүстік үнділік билеушілер ғана болатын. Ақыр соңында 1858 жылғы ¥лы
көтеріліс британ әскерлері күшімен басылғаннан кейін, ең соңғы Дели
патшасы өз орнын босатып, ағылшындарға беруге мәжбұр болды. Акбардың
Үндістан мен оны мекендеген әр түрлі халықтарды біріктіруге деген әрекеті
мұсылман өнеріне үнділік ықпалды күшейтуге әкеп сайды. Ақбар билеген
кезеңдегі көптеген құрылыстар олардан бүрынғы дәуірдегі ғимараттарға тән
қаталдық пен ұстамдылықтан өзгеше, мейлінше жаңаша стиль туындылары болып
келеді. Бұл жаңа стиль кей реттерде формалармен ойнағандай мейлінше алуан
сырлы түрлі байлығымен, Раджпуттар тұқымынан шыққан билеушілер негіздеген
үнділік сарай дәстүрлеріне барынша үндес жұтынған көрік, сән-салтанатымен
ерекшеленеді.

1 Акбар мавзолейі

2 Фатхпур-Сикри қаласы

3 Хумаюн мавзолейі

4 Тәж Махал

5 Ағылшындардың үлесi

6 Тағыда сол уақыттың өнері туралы

Акбар мавзолейі

Ұлы Моғолдар дәуіріндегі тамаша құрылыстардың бірі — Аграның солтүстік-
батысына қарай сегіз шақырым жердегі Сикандрада орналасқан Акбар мавзолейі
осы стиль үлгісі болып табылады. Бұл мавзолей Акбар әмірімен оның тірі
кезінде салына бастайды да, құрылыс жұмысы мұрагер ұлы билік жүргізіп
тұрған кезде 1613 жылы аяқталады. Акбар мавзолейінің одан бұрынғы әміршілер
мавзолейлерінен ерекшелігі оның буддалық сәулет концепциясына орай
жоспарланғандығында,— осы тәрізді болжамдар сан рет айтылды да. Ол ұзынша
формалы үлкен баққа орналасқан, зор қақпалар арқылы тартылған жолдар бар;
оларға симметриялы орналасқан екі жақтағы дуалда да дәл сондай, бірақ
жалған қақпалар жасалған. Ұшы сүйірленіп бітетін, мейлінше жарасымды
күмбезбен көмкерілген негізгі ғимарат жебе тәріздес арка кесіп өтетін үш
қабаттан тұрады. Үшінші үстіңгі қабаты құрылысты түйіндейтін ашық терраса
тәрізді,— үсті жабылмаған, алайда бұрыштарында әрқайсысы төрт-төрттен
сүйрік бағандармен көтерілген төрт күмбезі бар. Бұл — мавзолейдің негізгі
құрылысы. Мәрмәр мозаикадан салынған ішкі албар тас қорғанмен ауланың
сыртқы қабырғасынан бөлектенген айналма жолмен қоршалған. Тас қоршаудың
әдемілеп ойылған терезелері бар. Осы ішкі аулада кішірек, бірақ сондай
көрікті әшекейленген екінші терраса бар, Акбардың ақ мәрмәрден жасалған
келісті саркофагы осында тұр. Бірақ, мұның өзі де бар болғаны осынау
әміршінің тек ескерткіші ғана. Ал оның денесі саркофаг астындағы бұрын
келушілерге көрсетілмей келген табытта жатыр. Әшекей, сән-салтаңаты,
әсемдігінің кереметтігі жөнінде бұған сәл де болса ұқсаңқырайтын бейіт
ескерткіш сирек кездеседі. Асыл металл, ақ және түрлі тұсті мәрмәр бұл
құрылысты көздің жауын алар көркемдікке бөлеген.

Фатхпур-Сикри қаласы

Бир-Бал раджаның сарайы Панч-Махал. Фатхпур-Сикру.

Сикандраға жақын жерде, Аграның солтүстік-батысына қарай шамамен отыз
шақырым қашықтықта Акбар әмірімен салынған және оның резиденциясы болған
Фатхпур-Сикри қаласы бар. Алайда, кейініректе ғана байқалған түрлі себептер
салдарынан ол әміршінің ұзақ мерзімдік мекені болып қала алмаған. Қазіргі
кезде бұл өзінше тек рухтар қаласы сияқты, онда тұрғындардың жоқтығы мен
ғимараттардың жер бетінде кездеспейтін ғаламат әсемдігі келушілерді таң
қалдырады. Сірә, Акбарда бұл қиялғажайып, қаланы тұрғызарда алдын ала
жасалынған ешқандай да жүйелі жоспар болмағанға ұқсайды. Оның жекелеген
құрылыстары бірінен соң бірі қатарластырып салына берген.

Үлкен Махал-и-Хааз ансамблі (90X130 метр, Агра фортындағы Қызыл сарайдан да
үлкен-Фатхпур) Сикри орталығын түзеді. Екі аулаға орналастырылған бұл
сәулет ансамбліне басқа да құрылыстар — ресми емес, оңаша кездесуге
арналған зал жалғасқан, Диван-и-Хааз деп аталатын көз тартарлық тақ залы да
бар, ол орта тұста биік бағанаға орналасқан, орталық бағаннан тарайтын отыз
екі тіреуіш ұстап тұр. Акбар әмірімен өзінің сүйікті үш әйеліне арналып
салынған көлемі шағынырақ павильондар да тамаша құрылыстар болып табылады.
Бүкіл Үндістандағы көрікті құрылыстардың бірі саналатын Фатхпур-Сикридтегі
соборлық мешіт те мейлінше әсем комплекс. Ауласынъщ көлемі 181X158 метр.
Мешіттің үш күмбезі бар. Аулада екі мавзолей — ақ мәрмәрдан жасалған Селим
Чишти шейхтің және Ислам ханының мавзолейлері тұр. Ауланың оңтүстік жағында
өз алдына дербес айбынды да керемет келісті құрылыс саналатын Әсемдік
қақпасы (43X20 метр) орнатылған.

Хумаюн мавзолейі

Моғолдардың ертеректегі кезеңіне жататын Делидегі сәулет ескерткіштері
ішінен бұл жерде тек Хумаюн мавзолейін атап кетейік. Мұның іргелік қабатын
есепке алмағанда ені 47 метр, ол парсы үлгісін қайталаған делініп жүр:
әкесінің мавзолейін салуға Акбар шетелдік шеберлерді қатыстырған екен.
Жоспар бойынша шаршы үлгілі болып келетін, ұшар басында күмбезі бар орталық
бөлігінің бұрыштарына сегіз қырлы төрт қосалқы үй флигель жалғастыра
салынған. Негізгі құрылыс жан-жағынан біршамада көрініп тұратын бірнеше
қатарлы жебе тәрізді ұялары бар ашық террасаға ұқсайды. Мавзолей ойластыра
жоспарланған баққа кіргізіп тұр. Мавзолей материалы — қызыл құмтас пен
мәрмәр, сондықтан да бұл құрылыс түрлі түстер жарасымы жөнінен де Ұлы
Моғолдар дәуіріне тән болып шыққан. Акбардың билік құрған кезеңімен
байланысты үнділік күшті ықпалда болған еркін сәулет үлгісінен кейін Шаһ
Жаһан тұсында исламдық сәулет формалары айқын белең алып дами бастады.

Тәж Махал

Ал мұның өзі сол кездегі Үңдістандағы ең үлкен мешіт — Делидегі Джами-
Мазджидте көрініс тапқан Моғолдардың өзіндік мемлекеттік стилін жасауының
бастамасы еді. Бұл стильдің қалыптасуына Декандағы, Гуджарат пен
Бенгалиядағы сәулет өнері күшті ықпал жасады. Бүгінде Үндістан сәулетінің
аса үздік ескерткіші болып саналатын, Шаһ Жаһан өзінің сүйікті жары Мумтаз-
Маһал құрметіне салдырған Аградағы Тәж-Маһал — озық ойдың үлгісіндей өзінше
бір оқшау тұрған әсем ескерткіш. Бұл мавзолей парсы үлгілері жоспарымен
жүргізілсе де және аңыздарда айтылатындай парсы сәулетшісінің жобасы
бойынша салынса да, оның таңғажайып көрінісі Үндістандағы сәулеттік өнер
ескерткіштеріне ортақ фантастикалық-ирреальдық сипатта өзінің керемет
жарасымын тапқан. Бұл тек қана үнділік ескерткіштерге тән сәулеттік өнер
үлгісі болып табылады. Тәж-Маһал үлкен парк ортасына орналасқан, қай
жағынан қарасаңыз да, өзінің мұнараларға ұқсас күмбездерімен ескерткіш көз
жауын алып мен мұндалап тұрады. Әдебиеттерде ағылшындар өздерінің
Үндістандағы отаршылдық билігі кезінде көптеген тамаша сәулет туындыларын
бұзып, материалдарын өз құрылыстарында пайдалануды ойластырғаны
әңгімеленеді.

Ағылшындардың үлесi

Бұл жоспарлар дер шағында қабылданылмай қалды, алайда ол жайлы айта
кетуіміз керек. Өйткені, кейбір ерте буддалық құрылыстардың шын мәнісінде
ағылшындар қолымен талқандалғаны, сонан соң жекелеген жұрнақтары лондондық
музейлерге тасылып әкетілгені бізге жақсы мәлім. Мәселен, Бхархуттағы
символикалық күмбез тағдыры осындай. Амараватидегі символикалық күмбездің
де бедерлі әшекейлерінің тұтастай ірі бөлшектері Лондонға апарылған
болатын. Моғолдар кезеңіндегі сәулеттік ғимараттар үшін бірден-бір құрылыс
материалы ақ мәрмәр араластырылған қызыл құмтас болды. Мәселен, Дели мен
Аградағы сарайлар, форттар негізінен сол қызыл құмтастан салынған (Делидегі
Қызыл форттың аты да содан алынған). Қуатты да айбынды бұл құрылыстар шын
мәнісінде өзінің күзет, қорғаныс қызметімен бірге Ұлы Моғолдар әулетінің
құдіретін де бейнелеуге арналған. Әлі күнге дейін сақталып отырған
қамалдардың біразы елдің батыс бөлігінде орналасқан. Олар маратхалардың ұлы
көсемі Шиваджи заманынан бері тұр. Біз бұл кезеңнен көптеген аса үздік
сәулет ескерткіштерін, мәселен, Амритсардағы әйгілі сикхтар храмын (ол
Алтын храм деп аталады), көптеген көне храмдардың жаңартылған түрлерін, сол
сияқты осы кездерге жататын Мадураидағы Сундарешвара храмын кездестіреміз.
Аурангзеб билеген кезде Моғолдардың мемлекеттік стилінің құлдырауы
байқалады, бұл билеуші мемлекет бірлігін сақтауға қаншалық тырысып
баққанмен, дәл соның кезінің өзінде-ақ жергілікті стильдер, ең алдымен
Деканда, сол сияқты Солтүстік Үндістанның ең шығыс және ең батыс
аудандарында пайда бола бастайды. Бұл жерлерде ағылшын отаршылдық үстемдігі
басталғанға дейін саяси және мәдени бірлікті қалпына келтіруге енді қайтып
ешқандай да әрекет жасалып көрген емес. Бұл ретте ағылшындар әрқашан да өз
еңбектерін атап көрсетуге тырысып бағады, солардың арқасында ғана
Үндістанның бірігуі, үнді әкімдерінің арасындағы партикуляризмді,
бытыраңқылықты, ғасырларға созылған алауыздықты, әр түрлі дінді ұстаушылар
арасындағы өшпенділікті және үнді қоғамындағы ішкі өзара теңсіздікті жеңу
мүмкін болғанын айтысады. Алайда, 1947 жылы ағылшындар кеткеннен кейін ғана
баршаға мәлім болған деректер бұған керісінше жағдайды дәлелдейді.
Ағылшындар бұл кемшіліктердің әрқайсысын да жоймағаны былай тұрсын, қайта
оларды, не елемеуге тырысып келді, немесе өздерінің империалистік мүдделері
үшін оларға тіпті дем беріп, қолдап отырды, оның үстіне осы бір бай елді
тонау арқылы экономикалық қосымша қиындықтар тудыруға тікелей себепші де
болды, мұның өзін бұдан бұрынғы бастан кешкен материалды шығындардын
ешқандайымен де салыстыруға болмайтын еді. Осы арқылы олар жас ұлттық
мемлекетке ғаламат қиындықтарды мұра етіп қалдырды. Үңдістанның мәдениеті
мен өнерінің тарихы бұл елдің бір кезде соншалықты бай болғанын көрсетеді.
Ағылшыңдар Үндістанды ең кедей елдердің біріне айналдырып, оның қыруар
халқын аштықта күн кешуге мәжбүр етті, сол арқылы көне үнді мәдениетінің
дамуын біршама тежеп тастады. Ал ағылшын зерттеушілері Үндістанның көне
мәдениетін қайтадан ашуға ғылыми тұрғыдан қаншалықты көп күш жұмсағанымен,
бұл олардың жіберген қателіктерін бәрібір ақтай алмайды. Үнді өнерінің
отарлау кезеңінде біржола құлдырап, азаттық алған ұлттық даму жолына түскен
казіргі шағында қайта туған салаларының бірі Моғолдар дәуірінде өзінің ең
шырқау дәрежесіне жеткен кескіндеме болып табылады. Кескіндеме үнді
мәдениеті даму тарихындағы ең бір жарқын тарау болып қана қалмайды, ол
сонымен бірге осы заманғы өнердегі көне үнді дәстүрлерімен байланыстыруға
көптеген мүмкіндіктер ашып береді.

Тағыда сол уақыттың өнері туралы

Жолбарысқа мінген Дурга.Манускриттен миниатюра. Гуджарат. XV ғасыр Бомбей,
Принц Уэльскийдің музей

Үнді сәулеті мен пластикасының ұлы дәуірлері жаңарған дүниенің пластикалық
және сәулеттік творчествосына қандай да болмасын дем берерліктей көрнекі
бір ықпал жасай алмай отырған жағдайында, Моғолдар дәуіріндегі кескіндеме
(әрине, сол сияқты кескіндеменің Раджастхан мен Пахари облыстарындағы т.б.
үнділік мектептері де), сөз жоқ, осы заманғы үнді кескіндемесінің мейлінше
гүлдене дамуында зор роль атқарды. Қазірде елді әлеуметтік-экономикалық
жағынан қайта құру және оны индустриалдық-техникалық дамыту талабына
мүдделі көптеген үнділік суреткерлер ұлттық кескіндеменің ғажайып нәзіктік,
халықтық дәстүрлерінің бай мүмкіндіктерін творчестволықпен пайдалануда. Сол
арқылы және жаңа халықаралық байланыстар арқылы мүмкін болып отырған
европалық өнердің де әсерін қабылдай отырып, соның өзінде өзіндік үнділік
түртүсін жоғалтпаған осы заманғы өнер жасалуда. Үнділік кескіндеменің
қайнар көздері туралы жоғарыда айттық. Аджанта қабырғаларында сақталған
жұрнақтар, Декандағы (Бадами және басқалары), сол сияқты Кинчипурамдағы
(Кайласанатхи храмы), Танджурдағы, Андхра-Прадештегі Лапакши храмы мен
Виджаянагардағы храмдық бейнелер қалдықтары бізге храмдық кескіндеме
үлгілерін жеткізді. Сонымен бізден тым алыс замандарда да үнді кескіндемесі
болғаны және тым қолайсыз тропикалық ауа райы мен басқа да бүлдіргіш күштер
салдарынан ғана оның даму тарихы туралы жеткілікті мағлұмат аларлықтай
дәрежеде толық сақталмағаны мәлім болып отыр. Біз Палдар кезеңіндегі
буддалық кітап безендіру ісі мен Батыс Үндістандағы джайндық қолжазбалар
безенісі туралы да айтып өттік. Үнді кескіндемесінің ең жоғары даму
дәрежесі Моғолдар кезеңіне саяды. Бұл өнердің гүлдене өркендеуі Акбар
кезінде басталған еді және ол күндердің аса үлгілі көптеген туындылары
біздерге де жетіп отыр. Әкесі Хумаюн сияқты Акбар да сурет салушылар
ретінде, ұстаздар ретінде де парсы суретшілерін шақыртатын сарайлық
мемлекеттік көркемөнер мектептері бірден-бір өнер орындары ғана болмағаны
қазіргі кезде барынша айқындалып отыр. Мұны сол кездегі Солтүстік Үндістан
мен Деканның жер бедерін бейнелеген кескіндеме үлгілерінің жаңадан табылған
олжалары растай түсуде. Үнді кескіндемесінің осы дәуірдегі даму тарихы
көптеген талас тудыруда, өйткені жаңадан табылған туындылар ылғи да жаңа
деректер беріп, құбылыстардың күтпеген тосын өзара байланыстарын көрсетіп
беруде, сол арқылы бұрынғы мағлұматтарды өзгерте түсуде. Үнді кескіндемесі
мейлінше гүлденген бұл дәуірдің түпкілікті бағасы енді-енді ғана анықтала
түсіп келеді. Алайда даусыз материалдар қазірдің өзінде жинақталды. Үнді
миниатюрасының датасы қойылған көптеген туындылары бар. Солар арқылы басқа
да туындылардың мерзімін анықтауға болады, ал мұның өзі бұл өнердің біршама
дұрыс хронологиялық және аймақтық-жағрапиялық сипаттамасын жасауға
мүмкіндік береді. Сол сияқты Моғолдардың мемлекеттік мектебі мен Декан
мектептерінде, Раджастхан мен Пахари мектептерінде өз туындыларын
мүсіндеген көптеген суретшілер есімдері белгілі (үнді өнері тарихында алғаш
рет). Көп жағдайда жекелеген миниатюра қолжазбаларында оның датасы мен
салған суретші есімі қатар тұрғандықтан, оларды миниатюраның даму
хронологиясына қосуға мүмкіндік бар-ақ. Алайда, Үндістанда тым ертедегі
туындыларды дәлмедәл көшіру тәжірибесі қолданылғанды, мұндайда көшірмелерге
оның бұрынғы датасы мен әуел бастағы суретшісінің есімі жазылатыны да
болатын. Сол себепті де кейініректе жасалған көшірмелерді түпнұсқадан айыру
тым қиынға соғады, оның үстіне алуан түрлі көшірме жасалатыны сондықтан да,
оларға жазылған мерзімнің дәлдігіне күмәнданбауға болмайтыны және бар.
Стилистикалық, мазмұндық, тіпті, киім тарихы жайындағы алшақтықтар туралыда
осыны айтуға болады. Көшірмелер көп реттерде түпнұсқаның көркемдік
дәрежесіне тең түсетіні себепті әлгі айтылғандардың өнер сүюшілер үшін
ешқандай мәні жок, ал өнер мамандары мен тарихшылары үшін әр жолынан-ақ
түрлі проблемалар пайда болып, бұл мәселелер жөніндегі ой-пікірлерде елеулі
алшақтықтар туып жатады. Күні бүгінге дейін Моғолдар кезеңіндегі түрлі
мектептердің қайсысы бұрын пайда болғандығы, оның басқа мектептерге ықпалы,
сол сияқты бұл кезеңдегі миниатюраның шығуы туралы айтыстар тоқталған жоқ.
Раджастхан миниаютрасы мен оның кейініректегі Пахари кескіндемесі моғол
миниатюрасының, демек одан ертеректегі мұсылмандық кітап безендірулері
әсерінен туды деген пікір бар. Бірақ, бұл мектептер өз алдына дербес,
моғолдық кескіндеме мектептерімен қатар өмір сүруі де, Гуджарат пен
Раджастхандағы безендірудің ертеректегі дәстүрлерінен туындауы да және
өзінің қуатты ықпалы үшін, демек көне үнділік дәстүрлердің, әрқашан да өмір
сүріп келген (бірақ даму тарихы біздерге үлкен үзілістерімен ғана жеткен)
үнділік кескіндеменің халықтық мектебінің алдында қарыздар болуы да мүмкін.
Бұл ретте біз осындай проблеманың бар екенін ғана атай аламыз. Алайда,
бұдан бірнеше жыл бұрын ғана көптеген мамандар бұл теориялардың алғашқысын
қолдап келген, ал қазірде Моғолдар кезеңіндегі кескіндеме дамуына көне
үнділік мұраның негіз болғандығы жиірек айтылып жүр. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.