Нуклеин қышқылдары. Химиялық құрамы. ДНК, РНК молекулаларының құрамы

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Нуклеин қышқылдары. Химиялық құрамы. ДНК, РНК молекулаларының құрамы.
Жоспар:
1. Нуклеин қышқылдарының құрамы мен құрылысы.
2. Нуклеин қышқылдарының маңызы.
3. ДНК-ның құрамы мен құрылысы.
4. ДНК-ның зерттелу тарихы.
5. Рибонуклеин қышқылы.
6. ДНК мен РНК-ның айырмашылығы.
Нуклеин қышқылдары дегеніміз - нуклеотид қалдықтарынан тұратын жоғары
молекулалы органикалық қышқылдар. Нуклеотидтер пуриндік және пиримидиндік
негізден, пентоза көмірсуынан және фосфор қышқылынан құралады. Табиғатта
өте көп тараған. Молекулалары нуклеотидтерден тұрады, бір нуклеоидтік 5-
фосфор арасындағы эфирлік байланысы мен келесі нуклеотидтің углевод
қалдығының 3-гидроксилі арасы эфир байланысымен нуклеин қышқылдары
углеводты-фосфатты қаққасын калайды. Нуклеин қышқылдарының толық емес
гидролизі нәтижесінде нуклеотидтер түзіледі. Олар нуклеин қышқылдары
полимер тізбегінде қайталанып отыратын күрделі құрылым буындары. Ал
нуклеотидтерді одан әрі гидролиздесе, ортофосфор қышқылын және пентоза мен
азотты негізге айырылатын нуклеозидтерді түзеді.

Нуклеин қышқылының бірінші құрылымында мононуклеотидтер белгілі тәртіппен
орналасады.

Нуклеин қышқылының екінші құрылымы макромолекулалардың кеңістікте қос
шиыршық болып орналасуын көрсетеді. Бұл кезде молекулалар арасында және
молекула ішінде сутектік байланыс арқылы әрекеттесу болады.

НҚ-ның макромолекуласы екі полинуклеотидті тізбектен құралады. Олар
кеңістікте қос оралма түзеді. Оралманы фосфор қышқылының полиэфирі түзеді,
пиримидин және пурин туындыларының жазық молекуласы оралманың ішінде
болады.

Нуклеин қышқылының макромолекуласындағы бірінің ішінде бірі жатқан
ширатылған екі оралмада, пиримидин және пурин қалдықтары өзара сутектік
байланыс арқылы байланыскан.

Сутектік байланыс белгілі бір жұп пиримидин және пурин туындыларының
арасында түзіледі. Оларды комплементарлы жұптар деп атайды. Ондай жұптар:
тимин (Т) — аденин (А) және

цитозин (С) — гуанин (G).

ДНҚ-ның қос оралмалы сызбанұсқасында таспамен көрсетілгендері фосфор
қышқылымен көмірсулардың полиэфирінің макромолекуласы. Бұларды қосып жатқан
түзулер пиримидин және пурин туындылары, олар комплементарлы жұптар.

Нуклеин қышқылының үшіншілік құрылымы — ДНҚ мен РНҚ-ның кеңістікте
шумақталып орналасуы.

2. Нуклеин қышқылдары биологиялық тұрғыдан маңызды рөл атқарады. Олар тірі
организмдердегі генетикалық ақпаратты сақтайтын және тасымалдайтын
жасушаның маңызды кұрам бөліктері болып табылады. Нуклеин қышқылдары ақуыз
биосинтезіне қатысады және тірі организмдерде тұқым қуалаушылықты сақтап,
оның бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілуін қамтамасыз етеді. ДНҚ жасуша
ядросының хромосомасында (99%), рибосомаларда және хлоропластарда, ал РНҚ
ядрошықтарда, рибосомаларда, митохондрияда, пластидтер мен дитоплазмада
кездеседі.

Олар жасушаның қай бөлігінде шоғырланса, соған байланысты қызмет атқарады.
Жоғарыда айтылғандай, ДНҚ организмдегі тұқым қуалаушылық ақпаратты
сақтайтын гендердің құрылыс материалы болып табылады. Ал РНҚ үш түрлі
болғандықтан: рибосомдық (р-РНҚ); тасымалдаушы (т-РНҚ) және ақпараттық (а-
РНҚ) әр түрлі қызметтер атқарады. ДНҚ мен РНҚ қызметтері 1940жылдардан
бастап анықталып, түрлі биологиялық тәжірибелер арқылы дәлелденген. Осы
зерттеулер нәтижесінде молекулалық генетика ғылымы жедел дами бастады.

Соңғы жылдары ғалымдар жоғары организмдердің гендерін бактериялар мен
ашытқы саңырауқұлақтарының организміне енгізуді іске асырды. Соңынан оларды
ақуыз синтездеуге пайдаланды. Мысалы, инсулин генін осылайша "жұмыс
істеткізді". Адам инсулині ең алғаш рет Е.соlі деген бактерияның көмегімен
1982 жылы алынды.

Осылайша бір типтегі организмнен алынған генді басқа типтегі организмге
енгізуді гендік инженерия деп атайды. Жоғарыда айтылған ипсулин, өсу
гормоны — соматотропин, сондай-ақ гемофилия ауруына қолданылатын VIII
фактор — гендік инженерияның өнімдері. Қазіргі кезде гендік инженерияның
көмегімен түрлі жұқпалы ауруларға қарсы вакциналар өндіріле бастады.

Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының академигі М. Ә. Айтхожин жасушалық
макромолекулалардың синтезі саласында өте маңызды зерттеу жұмыстарын
жүргізді.

3. Дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ)
-тірі организмдердегі генетикалық а қпараттың ұрпақтан-ұрпаққа берілуін,
сақталуын, дамуы мен қызметін қамтамасыз етуіне жауапты нуклеин
қышқылының екі түрінің бірі. ДНҚ – барлық тірі клеткалардың негізгі
генетикалық материалы болып табылатын күрделі биополимер. ДНҚ-ның негізгі
құрылымдық бірлігі – үш бөліктен құралған нуклеотид. Бірінші бөлігі
– дезоксирибоза (бескөміртекті қант); екіншісі
– пуриндік негіздер: аденин (А) мен гуанин (Г) және пиримидиндік
негіздер: тимин (Т) мен цитозин (Ц); үшіншісі –фосфор қышқылының қалдығы.
ДНҚ барлық тірі организмдердің болашақ ұрпағының құрылысы, дамуы және жеке
белгілері туралы биол. мәліметті сақтап, оларды жаңадан пайда
болатын клеткаларға бұлжытпай жазу жүйесінің негізі болып табылады.
Модель бойынша ДНҚ молекуласы қос тізбектен құрылған. Қос тізбек бір-
бірімен азотты негіздер арасында пайда болатын сутекті байланыстар арқылы
жалғасады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.