Митохондриялар мен пластидтердің пайда болуы

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Митохондриялар мен пластидтердің пайда болуы.

Жоспар:

1. Митохондрия дегеніміз не? Олардың пайда болу тарихы.

2. Митохондрияның құрылысы, атқаратын қызметі.

3. АТФ және оның клеткадағы маңызы.

4. Пластидтер дегеніміз не? Олардың пайда болу тарихы.

5. Пластидтердің түрлері, атқаратын қызметтері

6. Митохондрия мен пластидтердің клеткадағы маңызы.

Митохондрия ( гр. «миос»-жіп, «хондрион»- түйіршік) - жіпше және түйіршік тәрізді органоид. Ол автотрофты және гетеретофты организмдердің цитоплазмасында кездеседі.

Митохондрияларды ең бірінші 1850 жылы Р. А. Келликер жәндіктердің бұлшықеттерінен байқап, оларға “ сарқасома” деген термин берді. Альтман 1890 жылы арнаулы бояулар арқылы митохондриялардың анық көрінетінін дәлелдеп, оларды “ биопластырлар” деп атады. 1898 жылы Бенде бұл органоидқа митохондрия деген ат берді. Михаэлис тірі жасушалардағы митохондрияларды жасыл янус бояуымен бояп, олардың жасушадағы тотығу процестерімен байланысты екендігін атап көрсетті.

Митохондрия - қос мембраналы органоид. Олардың көлемі тұрақты емес, сондықтан да олардың сыртқы пішіні әркез өзгермелі келеді. Көп жасушаларда олардың қалыңдығы тұрақты 0, 5 мкм, ал ұзындығы тұрақсыз 7-10мкм-ге дейін жетеді. Митохондриялардың шын көлемін жарық микроскопымен анықтау қиын. Электронды микроскоппен митохондриялардың жұқа кесінділерін тексеру арқылы да, оның көлемін табу оңай болмайды. Сондықтан митохондриялардан алынған көптеген жұқа кесінділердің реконструкциясын жасап, оның нақты көлемін анықтауға болады.

Митохондриялардың саны жасушаның түріне қарай өзгермелі келеді. Кейбір балдырлардың жасушаларында бір ғана митохондрия болса, жануарлардың жыныс жасушаларында 20-70-ке дейін, ал сүтқоректілердің дене жасушаларында олардың саны 500-1000 - ға дейін жетеді. Митохондриялар жасуша цитоплазмасында біркелкі, ал кей жағдайларда әсіресе патология кезінде ядроның айналасына немесе цитоплазманың шет жағына қарай орналасады. Цитоплазмада гликоген мен май көп болған жағдайда олар митохондрияны жасушаның шет жағына қарай ығыстырады. Негізінде митохондриялар АТФ керек жерлерге, миофибрилдерге таяу ал сперматазоидты талшықты орап орналасады.

Митохондрия 6-7нм шамасындай қалыңдығы гиалоплазмадан бөліп тұратын сыртқы мембранадан және митохондрияның құрылысына қарай күрделі өсінділер беретін ішкі мембранадан тұрады. Ішкі және сыртықы мембраналардың арасында ені 10-20 нм-ге дейін кеңістік болады.

Митохондрияның құрамында ақуыздар 65-70%, липидтер 25-30%, нуклеин қышқылдары, витаминдер болады. Митохондрияның сыртқы мембранасында белоктар 20% болса, шікі мембранасында 75% дейін жетеді.

Митохондрияның атқараты қызметі. Негізгі қызметі: энергия синтездеу. Олар жануар мен адам жасушаларында көп болып, белсенді қозғалысына қажетті энергия бөледі. Митохондриялардың құрамындағы ақуыздар - тотығу процесін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар митохондрияның құрамындағы ферменттер жасушалардың тыныс алуына да қатысады. Митохондрияда органикалық субстраттардың тотығуы және АДФ фосфорлануы нәтижесінде АТФ синтездеу. Сондықтан да митохондрияны « күш беретін энергия станциясы» деп те атайды.

АТФ. Аденозинтрифосфат немесе аденозинүшфосфор қышықлы - энергетикалық нуклеотид. Бұл - тірі жасушадағы негізгі энергия заты. Ағзалардың бүкіл прцестерінде, заттар алмасуында маңызы зор.

АТФ 1929 жылы Гарвардской медицина мектебінің ғалымдарынынң зерттеу жұмыстарының нәтижесінде ашылған. 1941 жылы Фриц Липман АТФ-ты жасушадағы негізгі энергия таратушы ретінде айқындаған. Химиялық жіктелуі бойынша АТФ - аденозиннің үш фосфорлық эфиры.

Органикалық молекулалардың тотығу реакциялары нәтижесінде бөлініп шығатын энергия АТФ қышықылы түрінде митохондрияда жинақталады. АТФ гидролизденіп бір макроэнергиялық байланыс үзілгенде 8, 4 ккал/моль бөлінеді. Глюкозаның бір молекуласы клеткада көміртек оксиды мен суға дейін ыдырауынан АТФ қышқылының 38 молекуласы синтезделеді.

Қызметі: АТФ қышқылы энергиясы организмде органикалық мооекулалар биосинтезіне, бұлшықеттердің жұмысына, жүйке импульстерінің берілуіне, иондардың клетка мембранасы арқылы тасымалдануына т. б. жұмсаалды. Ол молекуладан бөлінген кезде энергия жинақатайды, бөледі.

Пластидтер. Пластидтер - өсімдік жасушаларында кездесетін ерекше, фотосинтез процесі жүретін органоид. 1903 жылы К. А. Тимирязев хлоропалстың құрылсы бірыңғай емес, гетерогенді гранулды екендігін эксперимент арқылы дәлелді. Пластидті қант ерітіндісіне салып және оған аздап су құйып отырғанда хлоропластың сыртқы жасыл қабаты ортаңғы түссіз қабатынан ажырағанын байқаған. Тимирязев хлорофилл хлоропластың ішінде емес, оның сыртқы қабатындағы грнаула да бірыңғай таралған деген қорытындыға келген. Кейіннен А. АТабенцкий 1948 жылы Тимирязевтің бұл пікірін мақұлдады. Пластидтердің құрылысы жалпақ, жабық мембраналы қапшықтар - тилакойдтар бірінің үстіне бірі орналасып, граналар түзеді. Бір гранада 50-ге дейін тилакоидтер бар.

Пластидтерді пигменттерінің құрамына қарай хлоропластар, хромопластар, лейкопластар деп үш түрге бөледі. Олар бір түрден екінші түрге ауысып отырады.

Хлоропластар - өсімдік жасушасындағы пластидтің бір түрі. Ол негізінен өсімдіккеи жасыл түс береді. Хлоропласта өзінің бойындағы хлорофилл дәндері арқылы Күн сәулесінің жарық энергиясымен бейорганикалық заттардан органикалық заттар синтездейді. Бұл процесс фотосинтез процесі деп аталады. Хлропластарда бірінші реттік крахмал жиналады және ол басқа пластид түріне ауыса алады. Хлоропластардың құрылысы митохондрияға ұқсас болып келгенімен көптеген ерекшеліктері бар. Хлропластың пішіні көбіне сопақша болып келеді, оның ұзындығы 5-10мкм, ені 2-4мкм. Хлоропластың саны әр өсімдікте әр түрлі, жоғарғы сатыдағы өсімдіктерде 10-30 шамасында. Хлоропластарды сыртқы және ішкі мембрана қошап жатады. Олардың қалыңдығы 7нм. Хлоропластардың матрикснде нуклеин қышқылдары және рибосомалар болады. Хлоропластың рибосомалары белок синтезін жүзеге асырады. Крахмал қорын уақытша жианйды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.