Өнеркәсіп
Құндық көріністегі өнеркәсіптік кәсіпорынның өнімі болып бір жаққа өткізуге, өзінің күрделі құрылысы мен өнеркәсіптік емес бөлімшелеріне, өз қызметкерлеріне еңбекақы есебінен беруге арналған кәсіпорынның есеп беру мерзімінде өндірген барлық дайын бұйымдары (өнімдері), өз өндірісінің жартылай дайын өнімдері (өзінің шикізаты мен материалдарынан және де тапсырысшылардың шикізаты мен материалдарынан), сондай-ақ тапсырыс бойынша орындалған өндірістік сипаттағы жұмыстары мен қызметтері саналады. Өнеркәсіптік өнім (жұмыс,қызмет) көлемі зауыттық әдіспен, яғни зауыт ішіндегі айналым құнысыз анықталады. Кәсіпорынның зауыт ішіндегі айналымы дегеніміз өздерінің өндірілген дайын бұйымдары мен жартылай дайын бұйымдарының осы кәсіпорын ішіндегі өзінің өнеркәсіптік-өндірістік қажеттіліктеріне пайдаланатын бір бөлігінің құны (аталмыш кәсіпорынның негізгі қор (құрал) құрымына есепке алынған өсімдіктерден басқа).
Өнеркәсіптік өнім көлемі тұтас өнеркәсіп пен оның қызметінің түрлері бойынша меншік нысанынан тәуелсіз заңды тұлғалар мен олардың оңашаланған бөлімшелері өндірген өнеркәсіптік сипаттағы өнім, жұмыс және қызмет көлемі туралы мәліметтер жиыны ретінде анықталады. Өнім көлемі туралы мәліметтер нақты қолданылып жүрген бағалармен келтіріледі. Өнеркәсіптік өнім көлемі бойынша жинақтық мәліметтерге ірі, орта және шағын кәсіпорындар, өнеркәсіптік емес ұйымдар жанындағы өнеркәсіптік бөлімшелер, сондай-ақ шаруа (фермерлік) қожалықтары мен үй шаруашылығы секторы шығарған өнім (тауар, қызмет) көлемі бойынша мәліметтер кіреді.
Тауарлық өнімнің жалпы көлеміне толық қамтылмаған кәсіпорындар мен кәсіпорындардың жасырын қызметінің қосымша есептері кіреді.
Табиғи көріністе өнім өндіру. Өнім түрлері бойынша мәліметтер жалпы шығарылым бойынша, яғни осы кәсіпорынның ішкі өнеркәсіптік-өндірістік қажеттіліктеріне жұмсалған өнімін қоса, есептеледі. Табиғи көріністегі өнеркәсіптік өнім көлемі туралы көрсеткіштер кәсіпорындардың толық шеңбері (ірі, орта, шағын, қосалқы кәсіпорындар) және жеке кәсіпкерлер бойынша ұсынылған.
Нақты көлемнің индексі – өнеркәсіптік қызмет нәтижесінде өндірілген көптеген игіліктердің салыстырмалы кезеңдердегі өзгерісін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш. Индексті анықтау үшін салалық және жалпы өнеркәсіптік индекстерге кезең-кезеңмен жалғастыра агрегацияланып, тауарлардың қатаң бекітілген жиыны бойынша табиғи көріністегі өнеркәсіптік өнім көрсеткіштері динамикасына негізделген әдіс пайдаланылады. Нақты көлемнің жиынтық индексі жұмыспен қамтылғандар санына байланыссыз, кейінірек өндірістік сипаттағы жұмыс пен қызмет
Өнеркәсіптік өнім көлемі тұтас өнеркәсіп пен оның қызметінің түрлері бойынша меншік нысанынан тәуелсіз заңды тұлғалар мен олардың оңашаланған бөлімшелері өндірген өнеркәсіптік сипаттағы өнім, жұмыс және қызмет көлемі туралы мәліметтер жиыны ретінде анықталады. Өнім көлемі туралы мәліметтер нақты қолданылып жүрген бағалармен келтіріледі. Өнеркәсіптік өнім көлемі бойынша жинақтық мәліметтерге ірі, орта және шағын кәсіпорындар, өнеркәсіптік емес ұйымдар жанындағы өнеркәсіптік бөлімшелер, сондай-ақ шаруа (фермерлік) қожалықтары мен үй шаруашылығы секторы шығарған өнім (тауар, қызмет) көлемі бойынша мәліметтер кіреді.
Тауарлық өнімнің жалпы көлеміне толық қамтылмаған кәсіпорындар мен кәсіпорындардың жасырын қызметінің қосымша есептері кіреді.
Табиғи көріністе өнім өндіру. Өнім түрлері бойынша мәліметтер жалпы шығарылым бойынша, яғни осы кәсіпорынның ішкі өнеркәсіптік-өндірістік қажеттіліктеріне жұмсалған өнімін қоса, есептеледі. Табиғи көріністегі өнеркәсіптік өнім көлемі туралы көрсеткіштер кәсіпорындардың толық шеңбері (ірі, орта, шағын, қосалқы кәсіпорындар) және жеке кәсіпкерлер бойынша ұсынылған.
Нақты көлемнің индексі – өнеркәсіптік қызмет нәтижесінде өндірілген көптеген игіліктердің салыстырмалы кезеңдердегі өзгерісін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш. Индексті анықтау үшін салалық және жалпы өнеркәсіптік индекстерге кезең-кезеңмен жалғастыра агрегацияланып, тауарлардың қатаң бекітілген жиыны бойынша табиғи көріністегі өнеркәсіптік өнім көрсеткіштері динамикасына негізделген әдіс пайдаланылады. Нақты көлемнің жиынтық индексі жұмыспен қамтылғандар санына байланыссыз, кейінірек өндірістік сипаттағы жұмыс пен қызмет
Әдіснамалық түсіндірмелер
Өнеркәсіп • Ауыл шаруашылығы • Инвестициялар • Құрылыс • Көлік және
байланыс • Тұтыну нарығы • Шағын кәсіпкерлік (бизнес) • Баға • Қаржы •
Тіркеу жүргізу • Еңбек рыногы • Халықтың табыстары • Еңбекақы • Демография
• Науқастану • Қылмыс
Өнеркәсіп
Құндық көріністегі өнеркәсіптік кәсіпорынның өнімі болып бір жаққа
өткізуге, өзінің күрделі құрылысы мен өнеркәсіптік емес бөлімшелеріне, өз
қызметкерлеріне еңбекақы есебінен беруге арналған кәсіпорынның есеп беру
мерзімінде өндірген барлық дайын бұйымдары (өнімдері), өз өндірісінің
жартылай дайын өнімдері (өзінің шикізаты мен материалдарынан және де
тапсырысшылардың шикізаты мен материалдарынан), сондай-ақ тапсырыс бойынша
орындалған өндірістік сипаттағы жұмыстары мен қызметтері саналады.
Өнеркәсіптік өнім (жұмыс,қызмет) көлемі зауыттық әдіспен, яғни зауыт
ішіндегі айналым құнысыз анықталады. Кәсіпорынның зауыт ішіндегі айналымы
дегеніміз өздерінің өндірілген дайын бұйымдары мен жартылай дайын
бұйымдарының осы кәсіпорын ішіндегі өзінің өнеркәсіптік-өндірістік
қажеттіліктеріне пайдаланатын бір бөлігінің құны (аталмыш кәсіпорынның
негізгі қор (құрал) құрымына есепке алынған өсімдіктерден басқа).
Өнеркәсіптік өнім көлемі тұтас өнеркәсіп пен оның қызметінің түрлері
бойынша меншік нысанынан тәуелсіз заңды тұлғалар мен олардың оңашаланған
бөлімшелері өндірген өнеркәсіптік сипаттағы өнім, жұмыс және қызмет көлемі
туралы мәліметтер жиыны ретінде анықталады. Өнім көлемі туралы мәліметтер
нақты қолданылып жүрген бағалармен келтіріледі. Өнеркәсіптік өнім көлемі
бойынша жинақтық мәліметтерге ірі, орта және шағын кәсіпорындар,
өнеркәсіптік емес ұйымдар жанындағы өнеркәсіптік бөлімшелер, сондай-ақ
шаруа (фермерлік) қожалықтары мен үй шаруашылығы секторы шығарған өнім
(тауар, қызмет) көлемі бойынша мәліметтер кіреді.
Тауарлық өнімнің жалпы көлеміне толық қамтылмаған кәсіпорындар мен
кәсіпорындардың жасырын қызметінің қосымша есептері кіреді.
Табиғи көріністе өнім өндіру. Өнім түрлері бойынша мәліметтер жалпы
шығарылым бойынша, яғни осы кәсіпорынның ішкі өнеркәсіптік-өндірістік
қажеттіліктеріне жұмсалған өнімін қоса, есептеледі. Табиғи көріністегі
өнеркәсіптік өнім көлемі туралы көрсеткіштер кәсіпорындардың толық шеңбері
(ірі, орта, шағын, қосалқы кәсіпорындар) және жеке кәсіпкерлер бойынша
ұсынылған.
Нақты көлемнің индексі – өнеркәсіптік қызмет нәтижесінде өндірілген
көптеген игіліктердің салыстырмалы кезеңдердегі өзгерісін сипаттайтын
салыстырмалы көрсеткіш. Индексті анықтау үшін салалық және жалпы
өнеркәсіптік индекстерге кезең-кезеңмен жалғастыра агрегацияланып,
тауарлардың қатаң бекітілген жиыны бойынша табиғи көріністегі өнеркәсіптік
өнім көрсеткіштері динамикасына негізделген әдіс пайдаланылады. Нақты
көлемнің жиынтық индексі жұмыспен қамтылғандар санына байланыссыз,
кейінірек өндірістік сипаттағы жұмыс пен қызмет көлеміне түзетумен,
өнеркәсіптік өнімді шығаруды жүзеге сыратын барлық кәсіпорындар бойынша
өнеркәсіптік өнімнің маңызды түрлеріне байланысты есептеледі. Өнеркәсіптік
сипаттағы қызметтерге түзету қызметтің жекелеген түрлері бойынша жүзеге
асырылады (машина жасаудың мұнай газ өндіретін салалары және Е секциясы).
Бұдан әрі, өнеркәсіптік сипаттағы өнімге түзетілген нақты көлем индексі үй
шаруашылығы секторының көлеміне түзетілуі керек. 2005 жылы өнеркәсіптік
өнімнің нақты көлем индексін есептеу кезінде 2004 жылғы орташа жылдық
республикалық бағалар пайдаланылуы қажет.
Жөнелтілген өнім көлемі – өндіруші шотына ақша түскен, түспегеніне
байланыссыз есеп беру мерзімінде тұтынушыға нақты жөнелтілген (берілген) өз
өндірісі өнімінің, тапсырысшының қабылдаған өнеркәсіптік сипаттағы
орындалған жұмыс пен қызметінің құны.
Ауыл шаруашылығы
Шаруашылықтың барлық санаттарына ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, шаруа
(фермерлік) қожалықтары және үй шаруашылықтары жатады.
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына мемлекеттік және олардың негізінде
құрылған басқа өндірістік шаруашылықтар (ұжымдық ауыл шаруашылығы
кәсіпорындары, серіктестіктер, акционерлік қоғамдар, агрофирмалар және
т.б.), кәсіпорындар мен ұйымдардың қосалқы шаруашылықтары жатады.
Үй шаруашылықтарына халықтың жеке қосалқы шаруашылықтары, ұжымдық бау-
бақшалар, саяжай учаскелері жатады.
Шаруа (фермерлік) қожалықтары - өмірлік мұраға қалдырылған қожалық, немесе
жерді жалға алып пайдалану негізінде ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру,
өңдеу және өткізу жүзеге асырылатын еркін кәсіпкерлік нысаны.
Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі күнтізбелік жыл бойындағы өткізудің нақты
орташа салмақтандырылған бағасы бойынша өсімдік пен мал шаруашылығының
өндірілген өнімдерінің ақшалай көрінісін білдіреді.
Ауыл шаруашылығы өнімінің нақты көлем индексін есептеп шығару үшін оның
көлемінің салыстырмалы бағалардағы көрсеткіші қолданылады.
Мал мен құсты өткізу бойынша (ет өндіру) мемлекетке, тұтыну
кооперацияларына, базарда, өзінің сауда желісі мен қоғамдық тамақтандыру
кәсіпорындары арқылы сойып сату, баспа-бас айырбастау операциялар бойынша
айырбас және басқалары келтіріледі.
Ауыл шаруашылығы өнімінің нақты көлем индексін есептеп шығару үшін оның
көлемінің салыстырмалы бағалардағы көрсеткіші қолданылады.
Сүт өндіру сатылғанына немесе бір бөлігінің шаруашылықтағы бұзаулар мен
торайларды суаруға жұмсалғанына байланыссыз нақты сауылған сиыр, қой, ешкі,
түйе, бие сүттерімен сипатталады. Еміп жүрген бұзаулар емген сүт өнімге
кірмейді және сиыр өнімділігін есептегенде есепке алынбайды.
Жұмыртқа өндіруге жыл бойы үй құсының барлық түрінен, құсты ұдайы өндіруге
кеткен жұмыртқаны қоса (инкубация және басқалары), алынған жиыны кіреді.
Мал шаруашылығы өнімін өндіру және мал мен құс саны бойынша мәліметтер ауыл
шаруашылығы кәсіпорындарынан N 24-сх есеп беру нысаны негізінде ай сайын
жиналады. Үй шаруашылығы мен шаруа (фермерлік) қожалықтары бойынша бұл
көрсеткіштер көптеген елдерде қолданылып жүрген тәжірибеге сәйкес Агенттік
өңдеген әдістеме негізінде ай сайын есептеледі. Бұл есептеулер (бағалаулар)
негізіне мал мен құстың жыл сайынғы есебі (санағы), үй шаруашылықтары мен
шаруа (фермерлік) қожалықтарының қызметтерін ішінара тексеру және басқа
ақпарат көздері алынған. Әрбір аудандағы және облыстағы мал шаруашылығы
өнімінің көлемін және мал санын анықтағанда олардың қозғалысының барлық
баптары бойынша топталған мал мен құстың әр түрі бойынша ай сайын табын
айналымы құралады. Үй шаруашылықтары (яғни азаматтар) мен шаруа (фермерлік)
қожалықтарындағы табын айналымының көрсеткіштері мына ақпараттар негізінде
анықталады:
әр жылғы қаңтардың 1-індегі жағдай бойынша мал мен құс есебі;
тауар өндірушілердің белгілі бір санаты бойынша әр алуан арналар бойынша
мал шаруашылығы өнімін өндіру мен өткізу көлемдерін, малдың өнімділігін, әр
түрлі сойылған малдың әр басынан өнім шығуын тоқсан сайын бақылау және
басқалары;
мал шаруашылығы өнімін өндіру көлемін және шаруа қожалықтары мен үй
шаруашылықтарындағы мал санын есептегенде сондай-ақ ауыл шаруашылығы
кәсіпорындары мен үй шаруашылықтарын тексеруден алынған N 24-сх есеп беру
нысанындағы басқа ақпараттар да (халыққа мал сату, өнімділігі және с.с.)
пайдаланылады.
Орташа жылдық сүт сауымы – жыл басына және әр есеп беру кезеңінің басына
орта есеппен сиыр басына шаққандағы бір сиырдан алынатын сүт мөлшері. Ауыл
шаруашылығы кәсіпорындарында бір сиырдан алынатын сүт сауымын анықтағанда,
шаруашылықтағы жалпы сиыр басынан бордақылаудағы, етті табындағы және
бұзауларды топтық емізуге бөлінген сиырлар алынып тасталынады.
Мал төлінің шығуы алынған төлдің орта есеппен аналық сиыр басына қатынасы
ретінде анықталады.
Малдың өлім-жітімі өлген және мәжбүрлікпен өлтірілген мал басының
айналымдағы жалпы мал басына қатынасы ретінде анықталады (мал басы
көрсеткіштерінің сомасы жыл басына, төл алу мен малдың келіп түсуі, жыл
бойы).
Инвестициялар
Негізгі капиталға инвестициялар дегеніміз – негізгі қорларды сатып алуға,
құруға және ұдайы өндіруге бағытталған шығындар жиынтығы. Негізгі капиталға
инвестицияларға ғимараттар мен құрылыстарға, машиналар мен құрал-
жабдықтарға, малға, көпжылдық көшеттерге, бұрғылау және геологиялық барлау
жұмыстарына, программалық қамтамасыз етулерді сатып алуға, әдеби және
көркем туынды түпнұсқаларына салынған қаражаттар кіреді.
Негізгі капиталға инвестициялар туралы мәліметтер шағын кәсіпкерлік
субъектісінің инвестициялық қызметін есепке алу арқылы, жасырын және заңға
сай емес қызметті қоса есептеу арқылы анықталған.
Тұрғын үй құрылысына инвестициялар – тұрғын жайларды салуға кеткен
шығындар, яғни адамдардың тұрақты тұруына арналмаған ғимараттар: тұрғын үй
қорына кіретін тұрғын үйлер (жалпы мақсаттағы, жатақханалар, мектеп-
интернаттардың жатын корпустары, жетім балалар мен ата-ананың
қамқорлығынсыз қалған балалар мекемелері, қарттар мен мүгедектер үйі),
тұрғын үй қорына кірмейтін тұрғын жайлар (баспаналар).
Құрылыс
Құрылыс ұйымдарына жөндеу-құрылыс ұйымдарын, механикаландыру басқармасын,
үй құрылысы комбинаттарын, жіберу-реттеу ұйымдарын қоса алғанда барлық
жалпы құрылыс және мамандандырылған ұйымдар жатады. Құрылыс ұйымдарының
негізгі қызметі халықаралық Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы
жіктегішіне сәйкес Құрылыс қызмет түріне жататын жұмыстарды тапсырыс
берушілермен мердігерлік шарт бойынша орындаудан тұрады.
Мердігерлік жұмыстар көлемі – бұл тапсырыс берушілермен мердігерлік шарт
бойынша орындалған күрделі құрылыс (жаңа құрылыс, қайта құру, кеңейту,
техникалық қайта жарақтандыру), ағымдағы және күрделі жөндеу бойынша,
халықтың тапсырысы бойынша олардың қаражаттары есебінен тұрғын үйлерді
(пәтерлерді) жөндеу жұмыстарын қоса, құрылыс-монтаж жұмыстарының, сондай-ақ
стандартты емес қосалқы қазандық құрал-жабдықтарын дайындау бойынша
жұмыстар, құрал-жабдықтарды монтаждау алдындағы тексеріс бойынша жұмыстар,
жер өңдеу жүйелерін ағымдағы және күрделі жөндеу, суару және құрғату
жүйелерін тазарту бойынша жұмыстар, халықтың есебінен орындалатын
пәтерлерді газдандыру бойынша жұмыстар, ауыл шаруашылығын сумен жабдықтау
объектілерін ағымдағы жөндеу және техникалық қызмет көрсету бойынша
жұмыстар құны және т.б.
Салынған пәтерлер санына құрылысы аяқталған пәтер және қонақ үй түріндегі
тұрғын үйлер пәтерлер саны кіреді.
Тұрғын үй-жайдың (тұрғын үйдің) жалпы ауданы – барлық тұрғын жайлардың
пайдалы ауданының (пәтерлер) және барлық тұрғын емес жайлардың ауданының,
сондай-ақ жалпыға ортақ мүлік болып табылатын тұрғын үй бөліктері
(вестибюль, тамбур, баспалдақ алаңдары, жалпы дәліздер және т.б.) ауданының
жиынтығы.
Тұрғын жайдың (пәтердің) пайдалы ауданы – тұрғын және тұрғын емес жайдың
аудандарының жиынтығы. Пәтердің тұрғын емес алаңдарына мыналар жатады:
асүй, дәліз, жуынатын бөлме, қойма мен өзге қосымша және қосалқы жайлар.
Тұрғын үйлердің жалпы ауданының 1 шаршы метр құрылысының орташа нақты құны
құрылыстың басталған күні мен жайлылық деңгейіне қарамастан есеп беру
кезеңінде барлық құрылысы аяқталған тұрғын үйлердің, құрылысы нормативті
мерзімі бұзылған үйлерді қоса, жалпы ауданының 1 шаршы метріне келетін
салушылардың нақты жұмсаған күрделі шығынының сомасы ретінде анықталады.
Көлік және байланыс
Тасымалданған жүк – көлікпен тасымалданған тоннадағы жүк саны.
Көліктің жүк айналымы – жүк тасымалдауға арналған көліктің жұмыс көлемі,
тонна-километрмен беріледі (яғни 1 тонна жүктің 1 километрге орын
ауыстыруы). Тасымалданған жүктің тоннадағы массасының тасымалдың
километрдегі ара қашықтығына көбейтіндісін қосумен есептеледі.
Тасымалданған жолаушылар – уақыттың нақты кезеңі ішінде тасымалданған
жолаушылар саны. Жолаушы-сапар жолаушыларды тасымалдау статистикасындағы
бақылау бірлігі болып табылады.
Көліктің жолаушылар айналымы – жолаушылар тасымалдауға арналған көліктің
жұмыс көлемі. Өлшем бірлігі жолаушы-километр болып табылады, яғни
жолаушыны 1 километр қашықтыққа орын ауыстыруы. Әрбір тасымалдаудағы
жолаушылар санының тасымалдың километрдегі ара қашықтығына көбейтіндісін
қосумен анықталады.
Автомобиль көлігі бойынша жүк тасымалдау,жолаушылар тасымалдау және жүк
айналымы,жолаушылар айналымы көлеміне,кәсіпкерлік субъектілер (жүктер мен
жолаушылардың коммерциялық тасымалымен айналысатын жеке тұлғалар),сондай-ақ
көлік емес кәсіпорындар орындаған тасымалдау көлемін бағалау кіреді.
Байланыс кызметінің көлемі – акшалай тұлғаланудағы почта жөнелтімдері мен
электр байланыс хабарламаларын қабылдау,өңдеу,табыстау және жеткізу бойынша
жұмастар көлемі. Кәсіпорындар – байланыстың ұлттық операторлары
(Қазақтелеком ААҚ және Қазпочта ААҚ),сондай-ақ өз қызметін берілген
лицензияларға сәйкес жүзеге асыратын өзге де байланыс кәсіпорындары табыс
ететін жиынтық қорытындылар негізінде анықталады.
Тұтыну нарығы
Бөлшек сауда – жаңа және бұрын пайдаланылған көпшілік қолды тауарларды жеке
тұтыну немесе үйде пайдалану немесе кәдеге жарату үшін алып-сату (өңдемей
сату).
Көтерме сауда - жаңа және бұрын пайдаланылған тауарларды бөлшек сауда
сатушыларға,өнеркәсіптік,коммерциял ық,мекемелік немесе кәсіби
пайдаланушыларға немесе көтерме сауда сатушыларға, сондай-ақ осындай
тұлғалардың немесе компаниялардың атынан тауарларды сатып алған кезде
делдал немесе агент ретінде қызмет ететіндерге,немесе осы тауарларды
сататындарға алып-сату(өңдемей сату).
Сыйақы үшін көтерме сауда айналымы (комиссиялық агенттер арқылы) –
кәсіпорындардың делдалдық қызметінің нәтижесінде алынған табысты
(сыйақыны) анықтайды.
Қоғамдық тамақтандыру – тамақ өнімдерін өндіру,өңдеу,сату және тұтынуға
байланысты кәсіпкерлік қызмет.
Автокөлік құралдарын және жеке пайдаланылатын заттарды жөндеу бойынша
кәсіпорындардың қызметі осы қызмет түрлерін жүзеге асыратын кәсіпорындардың
көрсеткен жұмыстарының (қызметтерінің) құнын бейнелейді.
Шағын кәсіпкерлік (бизнес)
Шағын кәсіпкерлік субъектілері – заңды тұлға құрмаған жеке тұлғалар және
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, қызметкерлерінің орташа жылдық саны 50
адамнан аспайтын, жыл ішіндегі активтерінің жалпы құны 60000 мәрте айлық
есептік көрсеткіштен аспайтын, серіктестік (толық, командиттік,
жауапкершілігі шектелген және қосымша) немесе өндірістік кооператив
түріндегі заңды тұлғалар.
31.01.2006ж. Жеке кәсіпкерлік туралы №124-III заңға сәйкес шағын
кәсіпкерлікке жатпайтын, қызмет түрлерін жүзеге асыратын, субъектілер шағын
кәсіпкерлік субъектілері бола алмайды. Қызметтің түрі мемлекеттік
классификаторына ЭҚЖС сәйкес анықталады.
Шағын бизнес кәсіпорыны – заңды тұлға түріндегі шағын кәсіпкерлік
субъектісі.
Шағын бизнестің заңды тұлғалары тіркелген және іс-әрекеттегі, оның ішінде –
белсенді кәсіпорындарға бөлінеді.
Тіркелген кәсіпорындар - белгіленген тәртіпте мемлекеттік тіркемеден
(қайта тіркелген) өткен және жойылмаған кәсіпорындар.
Іс-әрекеттегі кәсіпорындар – экономикалық қызметті жүзеге асыратын немесе
потенциалды түрде жүзеге асыра алатын шағын бизнестің тіркелген
кәсіпорындар бөлігі.
Белсенді кәсіпорындар – есепті кезеңде экономикалық қызметті нақты жүзеге
асыратын шағын бизнестің іс-әрекеттегі кәсіпорындар бөлігі.
Баға
Тұтыну бағаларының индексі халықтың жеке тұтынуы үшін сатып алынған
тауарлар мен қызметтердің жалпы деңгейінің уақыт өткен сайын өзгеруін
сипаттайды. Тауарлар мен қызметтер жиыны 508 позициядан тұрады. Бағаларды
тіркеу барлық облыс орталықтарында, астанада және қалалар мен аудан
орталықтарының белгілі бір шеңберінде әр алуан меншік нысанындағы сауда
және қызмет саласы кәсіпорындарының ішінара желісі бойынша жүргізіледі.
Өлшеуішті агрегациялау үшін пайдаланылған жүйе олардың шығындарының бір
бөлігі ретінде өткен жылғы үй шаруашылықтарын тексеру материалдары
негізінде есептеледі. Республика бойынша орташа бағалар деңгейі жекелеген
аудандардың бағалары деңгейінің орташа арифметикалық салмақтандырылған
мөлшері ретінде анықталады.
Ең төмен күн-көріс мөлшері – қоғам дамуының осы дәуірінде қабылданған
деңгейде адамды ең төмен тұтынумен қанағаттануын қамтамасыз ететін ең төмен
тұтыну кәрзеңкесінің құндық бағасы.
Өнеркәсіптік өнім өндірушілердің баға индексі республика кәсіпорындары
дайындаған, қосылған құн салығы мен акцизсіз өнеркәсіптік өнім бағасының
динамикасын көрсетеді. Баға өзгеруіне бақылау жасау негізгі кәсіпорындардың
ішінара желісі бойынша жүргізіледі. Бағаларды тіркеу пайдаланылған шикізат
пен өндірістің технологиялық барысының негізгі сапалық параметрлері бойынша
жақын аса көрнекті бұйымдар кіретін тауарлардың белгілі бір тізімі бойынша
жүргізіледі. Экономикалық қызмет түрлері бойынша баға индекстерін
агрегациялау үшін өлшеу негізі ретінде өткен жылғы өнеркәсіптік өнім құны
туралы мәліметтер пайдаланылады.
Өндірістік-техникалық бағыттағы өнімдерді сатып алу бағаларының индексі
технология барысы үшін республиканың өнеркәсіптік кәсіпорындары сатып алған
материалдық-техникалық ресурстарға баға өсуінің динамикасын өлшеуге
арналған. Тіркеу ресурстардың таңдап алынған тобы бойынша жүргізіледі.
Жүк тасымалдау тарифінің индекстері әр алуан көлік түрлерімен жүк
тасымалдау бойынша қызметтер үшін көлік тарифтері өзгеруіне баға береді.
Бұл тасымалданған жүктің әр түрлі белгілері (жүк түрі, жөнелту мөлшері,
жеткізу жылдамдығы және с.с.) бойынша құрылымының өзгеруін есепке алмай-ақ
олардың базалық кезеңмен салыстырғанда ағымдағы кезеңдегі динамикасын
анықтайды. Әрбір көлік түрі бойынша белгілі бір қашықтыққа (белгілі бір
маршрутқа) аса жиі тасымалданатын жүк түрінің бір тоннасын нақты бір
көлікпен жеткізу деп түсінілетін көрнекті қызмет тарифі тіркеледі. Өлшеу
негізіне көлік кәсіпорындарына өткен жылғы жүк тасымалдау бойынша қызмет
көрсетуден түскен табыстар туралы мәліметтер пайдаланылады.
Құрылыстағы баға индексі – жалпы көлемдегі олардың үлесі бойынша
салмақтандырылған құрылыстағы технологиялық құрылымының элементтері
(құрылыс-монтаж жұмыстары, технологиялық құрал-жабдықтар, басқа жұмыстар
мен шығындар) бойынша баға индексіне жалғастыру жолымен есептеледі.
Ауыл шаруашылығының өткізілген өнімі бағаларының индексі ауыл шаруашылығы
тауарларын өндірушілерімен барлық өткізу арналары бойынша өткізілетін
өнімнің таңдамалы түрлерінің бағаларын тіркеу негізінде есептелінеді.
Бақылау меншіктің барлық нысанындағы ауыл шаруашылығы құрамаларының
таңдамалы аясы бойынша жүзеге асырылады. Ауыл шаруашылығы өнімін өткізу
бағалары, қосымша құнға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Өнеркәсіп • Ауыл шаруашылығы • Инвестициялар • Құрылыс • Көлік және
байланыс • Тұтыну нарығы • Шағын кәсіпкерлік (бизнес) • Баға • Қаржы •
Тіркеу жүргізу • Еңбек рыногы • Халықтың табыстары • Еңбекақы • Демография
• Науқастану • Қылмыс
Өнеркәсіп
Құндық көріністегі өнеркәсіптік кәсіпорынның өнімі болып бір жаққа
өткізуге, өзінің күрделі құрылысы мен өнеркәсіптік емес бөлімшелеріне, өз
қызметкерлеріне еңбекақы есебінен беруге арналған кәсіпорынның есеп беру
мерзімінде өндірген барлық дайын бұйымдары (өнімдері), өз өндірісінің
жартылай дайын өнімдері (өзінің шикізаты мен материалдарынан және де
тапсырысшылардың шикізаты мен материалдарынан), сондай-ақ тапсырыс бойынша
орындалған өндірістік сипаттағы жұмыстары мен қызметтері саналады.
Өнеркәсіптік өнім (жұмыс,қызмет) көлемі зауыттық әдіспен, яғни зауыт
ішіндегі айналым құнысыз анықталады. Кәсіпорынның зауыт ішіндегі айналымы
дегеніміз өздерінің өндірілген дайын бұйымдары мен жартылай дайын
бұйымдарының осы кәсіпорын ішіндегі өзінің өнеркәсіптік-өндірістік
қажеттіліктеріне пайдаланатын бір бөлігінің құны (аталмыш кәсіпорынның
негізгі қор (құрал) құрымына есепке алынған өсімдіктерден басқа).
Өнеркәсіптік өнім көлемі тұтас өнеркәсіп пен оның қызметінің түрлері
бойынша меншік нысанынан тәуелсіз заңды тұлғалар мен олардың оңашаланған
бөлімшелері өндірген өнеркәсіптік сипаттағы өнім, жұмыс және қызмет көлемі
туралы мәліметтер жиыны ретінде анықталады. Өнім көлемі туралы мәліметтер
нақты қолданылып жүрген бағалармен келтіріледі. Өнеркәсіптік өнім көлемі
бойынша жинақтық мәліметтерге ірі, орта және шағын кәсіпорындар,
өнеркәсіптік емес ұйымдар жанындағы өнеркәсіптік бөлімшелер, сондай-ақ
шаруа (фермерлік) қожалықтары мен үй шаруашылығы секторы шығарған өнім
(тауар, қызмет) көлемі бойынша мәліметтер кіреді.
Тауарлық өнімнің жалпы көлеміне толық қамтылмаған кәсіпорындар мен
кәсіпорындардың жасырын қызметінің қосымша есептері кіреді.
Табиғи көріністе өнім өндіру. Өнім түрлері бойынша мәліметтер жалпы
шығарылым бойынша, яғни осы кәсіпорынның ішкі өнеркәсіптік-өндірістік
қажеттіліктеріне жұмсалған өнімін қоса, есептеледі. Табиғи көріністегі
өнеркәсіптік өнім көлемі туралы көрсеткіштер кәсіпорындардың толық шеңбері
(ірі, орта, шағын, қосалқы кәсіпорындар) және жеке кәсіпкерлер бойынша
ұсынылған.
Нақты көлемнің индексі – өнеркәсіптік қызмет нәтижесінде өндірілген
көптеген игіліктердің салыстырмалы кезеңдердегі өзгерісін сипаттайтын
салыстырмалы көрсеткіш. Индексті анықтау үшін салалық және жалпы
өнеркәсіптік индекстерге кезең-кезеңмен жалғастыра агрегацияланып,
тауарлардың қатаң бекітілген жиыны бойынша табиғи көріністегі өнеркәсіптік
өнім көрсеткіштері динамикасына негізделген әдіс пайдаланылады. Нақты
көлемнің жиынтық индексі жұмыспен қамтылғандар санына байланыссыз,
кейінірек өндірістік сипаттағы жұмыс пен қызмет көлеміне түзетумен,
өнеркәсіптік өнімді шығаруды жүзеге сыратын барлық кәсіпорындар бойынша
өнеркәсіптік өнімнің маңызды түрлеріне байланысты есептеледі. Өнеркәсіптік
сипаттағы қызметтерге түзету қызметтің жекелеген түрлері бойынша жүзеге
асырылады (машина жасаудың мұнай газ өндіретін салалары және Е секциясы).
Бұдан әрі, өнеркәсіптік сипаттағы өнімге түзетілген нақты көлем индексі үй
шаруашылығы секторының көлеміне түзетілуі керек. 2005 жылы өнеркәсіптік
өнімнің нақты көлем индексін есептеу кезінде 2004 жылғы орташа жылдық
республикалық бағалар пайдаланылуы қажет.
Жөнелтілген өнім көлемі – өндіруші шотына ақша түскен, түспегеніне
байланыссыз есеп беру мерзімінде тұтынушыға нақты жөнелтілген (берілген) өз
өндірісі өнімінің, тапсырысшының қабылдаған өнеркәсіптік сипаттағы
орындалған жұмыс пен қызметінің құны.
Ауыл шаруашылығы
Шаруашылықтың барлық санаттарына ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, шаруа
(фермерлік) қожалықтары және үй шаруашылықтары жатады.
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына мемлекеттік және олардың негізінде
құрылған басқа өндірістік шаруашылықтар (ұжымдық ауыл шаруашылығы
кәсіпорындары, серіктестіктер, акционерлік қоғамдар, агрофирмалар және
т.б.), кәсіпорындар мен ұйымдардың қосалқы шаруашылықтары жатады.
Үй шаруашылықтарына халықтың жеке қосалқы шаруашылықтары, ұжымдық бау-
бақшалар, саяжай учаскелері жатады.
Шаруа (фермерлік) қожалықтары - өмірлік мұраға қалдырылған қожалық, немесе
жерді жалға алып пайдалану негізінде ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру,
өңдеу және өткізу жүзеге асырылатын еркін кәсіпкерлік нысаны.
Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі күнтізбелік жыл бойындағы өткізудің нақты
орташа салмақтандырылған бағасы бойынша өсімдік пен мал шаруашылығының
өндірілген өнімдерінің ақшалай көрінісін білдіреді.
Ауыл шаруашылығы өнімінің нақты көлем индексін есептеп шығару үшін оның
көлемінің салыстырмалы бағалардағы көрсеткіші қолданылады.
Мал мен құсты өткізу бойынша (ет өндіру) мемлекетке, тұтыну
кооперацияларына, базарда, өзінің сауда желісі мен қоғамдық тамақтандыру
кәсіпорындары арқылы сойып сату, баспа-бас айырбастау операциялар бойынша
айырбас және басқалары келтіріледі.
Ауыл шаруашылығы өнімінің нақты көлем индексін есептеп шығару үшін оның
көлемінің салыстырмалы бағалардағы көрсеткіші қолданылады.
Сүт өндіру сатылғанына немесе бір бөлігінің шаруашылықтағы бұзаулар мен
торайларды суаруға жұмсалғанына байланыссыз нақты сауылған сиыр, қой, ешкі,
түйе, бие сүттерімен сипатталады. Еміп жүрген бұзаулар емген сүт өнімге
кірмейді және сиыр өнімділігін есептегенде есепке алынбайды.
Жұмыртқа өндіруге жыл бойы үй құсының барлық түрінен, құсты ұдайы өндіруге
кеткен жұмыртқаны қоса (инкубация және басқалары), алынған жиыны кіреді.
Мал шаруашылығы өнімін өндіру және мал мен құс саны бойынша мәліметтер ауыл
шаруашылығы кәсіпорындарынан N 24-сх есеп беру нысаны негізінде ай сайын
жиналады. Үй шаруашылығы мен шаруа (фермерлік) қожалықтары бойынша бұл
көрсеткіштер көптеген елдерде қолданылып жүрген тәжірибеге сәйкес Агенттік
өңдеген әдістеме негізінде ай сайын есептеледі. Бұл есептеулер (бағалаулар)
негізіне мал мен құстың жыл сайынғы есебі (санағы), үй шаруашылықтары мен
шаруа (фермерлік) қожалықтарының қызметтерін ішінара тексеру және басқа
ақпарат көздері алынған. Әрбір аудандағы және облыстағы мал шаруашылығы
өнімінің көлемін және мал санын анықтағанда олардың қозғалысының барлық
баптары бойынша топталған мал мен құстың әр түрі бойынша ай сайын табын
айналымы құралады. Үй шаруашылықтары (яғни азаматтар) мен шаруа (фермерлік)
қожалықтарындағы табын айналымының көрсеткіштері мына ақпараттар негізінде
анықталады:
әр жылғы қаңтардың 1-індегі жағдай бойынша мал мен құс есебі;
тауар өндірушілердің белгілі бір санаты бойынша әр алуан арналар бойынша
мал шаруашылығы өнімін өндіру мен өткізу көлемдерін, малдың өнімділігін, әр
түрлі сойылған малдың әр басынан өнім шығуын тоқсан сайын бақылау және
басқалары;
мал шаруашылығы өнімін өндіру көлемін және шаруа қожалықтары мен үй
шаруашылықтарындағы мал санын есептегенде сондай-ақ ауыл шаруашылығы
кәсіпорындары мен үй шаруашылықтарын тексеруден алынған N 24-сх есеп беру
нысанындағы басқа ақпараттар да (халыққа мал сату, өнімділігі және с.с.)
пайдаланылады.
Орташа жылдық сүт сауымы – жыл басына және әр есеп беру кезеңінің басына
орта есеппен сиыр басына шаққандағы бір сиырдан алынатын сүт мөлшері. Ауыл
шаруашылығы кәсіпорындарында бір сиырдан алынатын сүт сауымын анықтағанда,
шаруашылықтағы жалпы сиыр басынан бордақылаудағы, етті табындағы және
бұзауларды топтық емізуге бөлінген сиырлар алынып тасталынады.
Мал төлінің шығуы алынған төлдің орта есеппен аналық сиыр басына қатынасы
ретінде анықталады.
Малдың өлім-жітімі өлген және мәжбүрлікпен өлтірілген мал басының
айналымдағы жалпы мал басына қатынасы ретінде анықталады (мал басы
көрсеткіштерінің сомасы жыл басына, төл алу мен малдың келіп түсуі, жыл
бойы).
Инвестициялар
Негізгі капиталға инвестициялар дегеніміз – негізгі қорларды сатып алуға,
құруға және ұдайы өндіруге бағытталған шығындар жиынтығы. Негізгі капиталға
инвестицияларға ғимараттар мен құрылыстарға, машиналар мен құрал-
жабдықтарға, малға, көпжылдық көшеттерге, бұрғылау және геологиялық барлау
жұмыстарына, программалық қамтамасыз етулерді сатып алуға, әдеби және
көркем туынды түпнұсқаларына салынған қаражаттар кіреді.
Негізгі капиталға инвестициялар туралы мәліметтер шағын кәсіпкерлік
субъектісінің инвестициялық қызметін есепке алу арқылы, жасырын және заңға
сай емес қызметті қоса есептеу арқылы анықталған.
Тұрғын үй құрылысына инвестициялар – тұрғын жайларды салуға кеткен
шығындар, яғни адамдардың тұрақты тұруына арналмаған ғимараттар: тұрғын үй
қорына кіретін тұрғын үйлер (жалпы мақсаттағы, жатақханалар, мектеп-
интернаттардың жатын корпустары, жетім балалар мен ата-ананың
қамқорлығынсыз қалған балалар мекемелері, қарттар мен мүгедектер үйі),
тұрғын үй қорына кірмейтін тұрғын жайлар (баспаналар).
Құрылыс
Құрылыс ұйымдарына жөндеу-құрылыс ұйымдарын, механикаландыру басқармасын,
үй құрылысы комбинаттарын, жіберу-реттеу ұйымдарын қоса алғанда барлық
жалпы құрылыс және мамандандырылған ұйымдар жатады. Құрылыс ұйымдарының
негізгі қызметі халықаралық Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы
жіктегішіне сәйкес Құрылыс қызмет түріне жататын жұмыстарды тапсырыс
берушілермен мердігерлік шарт бойынша орындаудан тұрады.
Мердігерлік жұмыстар көлемі – бұл тапсырыс берушілермен мердігерлік шарт
бойынша орындалған күрделі құрылыс (жаңа құрылыс, қайта құру, кеңейту,
техникалық қайта жарақтандыру), ағымдағы және күрделі жөндеу бойынша,
халықтың тапсырысы бойынша олардың қаражаттары есебінен тұрғын үйлерді
(пәтерлерді) жөндеу жұмыстарын қоса, құрылыс-монтаж жұмыстарының, сондай-ақ
стандартты емес қосалқы қазандық құрал-жабдықтарын дайындау бойынша
жұмыстар, құрал-жабдықтарды монтаждау алдындағы тексеріс бойынша жұмыстар,
жер өңдеу жүйелерін ағымдағы және күрделі жөндеу, суару және құрғату
жүйелерін тазарту бойынша жұмыстар, халықтың есебінен орындалатын
пәтерлерді газдандыру бойынша жұмыстар, ауыл шаруашылығын сумен жабдықтау
объектілерін ағымдағы жөндеу және техникалық қызмет көрсету бойынша
жұмыстар құны және т.б.
Салынған пәтерлер санына құрылысы аяқталған пәтер және қонақ үй түріндегі
тұрғын үйлер пәтерлер саны кіреді.
Тұрғын үй-жайдың (тұрғын үйдің) жалпы ауданы – барлық тұрғын жайлардың
пайдалы ауданының (пәтерлер) және барлық тұрғын емес жайлардың ауданының,
сондай-ақ жалпыға ортақ мүлік болып табылатын тұрғын үй бөліктері
(вестибюль, тамбур, баспалдақ алаңдары, жалпы дәліздер және т.б.) ауданының
жиынтығы.
Тұрғын жайдың (пәтердің) пайдалы ауданы – тұрғын және тұрғын емес жайдың
аудандарының жиынтығы. Пәтердің тұрғын емес алаңдарына мыналар жатады:
асүй, дәліз, жуынатын бөлме, қойма мен өзге қосымша және қосалқы жайлар.
Тұрғын үйлердің жалпы ауданының 1 шаршы метр құрылысының орташа нақты құны
құрылыстың басталған күні мен жайлылық деңгейіне қарамастан есеп беру
кезеңінде барлық құрылысы аяқталған тұрғын үйлердің, құрылысы нормативті
мерзімі бұзылған үйлерді қоса, жалпы ауданының 1 шаршы метріне келетін
салушылардың нақты жұмсаған күрделі шығынының сомасы ретінде анықталады.
Көлік және байланыс
Тасымалданған жүк – көлікпен тасымалданған тоннадағы жүк саны.
Көліктің жүк айналымы – жүк тасымалдауға арналған көліктің жұмыс көлемі,
тонна-километрмен беріледі (яғни 1 тонна жүктің 1 километрге орын
ауыстыруы). Тасымалданған жүктің тоннадағы массасының тасымалдың
километрдегі ара қашықтығына көбейтіндісін қосумен есептеледі.
Тасымалданған жолаушылар – уақыттың нақты кезеңі ішінде тасымалданған
жолаушылар саны. Жолаушы-сапар жолаушыларды тасымалдау статистикасындағы
бақылау бірлігі болып табылады.
Көліктің жолаушылар айналымы – жолаушылар тасымалдауға арналған көліктің
жұмыс көлемі. Өлшем бірлігі жолаушы-километр болып табылады, яғни
жолаушыны 1 километр қашықтыққа орын ауыстыруы. Әрбір тасымалдаудағы
жолаушылар санының тасымалдың километрдегі ара қашықтығына көбейтіндісін
қосумен анықталады.
Автомобиль көлігі бойынша жүк тасымалдау,жолаушылар тасымалдау және жүк
айналымы,жолаушылар айналымы көлеміне,кәсіпкерлік субъектілер (жүктер мен
жолаушылардың коммерциялық тасымалымен айналысатын жеке тұлғалар),сондай-ақ
көлік емес кәсіпорындар орындаған тасымалдау көлемін бағалау кіреді.
Байланыс кызметінің көлемі – акшалай тұлғаланудағы почта жөнелтімдері мен
электр байланыс хабарламаларын қабылдау,өңдеу,табыстау және жеткізу бойынша
жұмастар көлемі. Кәсіпорындар – байланыстың ұлттық операторлары
(Қазақтелеком ААҚ және Қазпочта ААҚ),сондай-ақ өз қызметін берілген
лицензияларға сәйкес жүзеге асыратын өзге де байланыс кәсіпорындары табыс
ететін жиынтық қорытындылар негізінде анықталады.
Тұтыну нарығы
Бөлшек сауда – жаңа және бұрын пайдаланылған көпшілік қолды тауарларды жеке
тұтыну немесе үйде пайдалану немесе кәдеге жарату үшін алып-сату (өңдемей
сату).
Көтерме сауда - жаңа және бұрын пайдаланылған тауарларды бөлшек сауда
сатушыларға,өнеркәсіптік,коммерциял ық,мекемелік немесе кәсіби
пайдаланушыларға немесе көтерме сауда сатушыларға, сондай-ақ осындай
тұлғалардың немесе компаниялардың атынан тауарларды сатып алған кезде
делдал немесе агент ретінде қызмет ететіндерге,немесе осы тауарларды
сататындарға алып-сату(өңдемей сату).
Сыйақы үшін көтерме сауда айналымы (комиссиялық агенттер арқылы) –
кәсіпорындардың делдалдық қызметінің нәтижесінде алынған табысты
(сыйақыны) анықтайды.
Қоғамдық тамақтандыру – тамақ өнімдерін өндіру,өңдеу,сату және тұтынуға
байланысты кәсіпкерлік қызмет.
Автокөлік құралдарын және жеке пайдаланылатын заттарды жөндеу бойынша
кәсіпорындардың қызметі осы қызмет түрлерін жүзеге асыратын кәсіпорындардың
көрсеткен жұмыстарының (қызметтерінің) құнын бейнелейді.
Шағын кәсіпкерлік (бизнес)
Шағын кәсіпкерлік субъектілері – заңды тұлға құрмаған жеке тұлғалар және
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, қызметкерлерінің орташа жылдық саны 50
адамнан аспайтын, жыл ішіндегі активтерінің жалпы құны 60000 мәрте айлық
есептік көрсеткіштен аспайтын, серіктестік (толық, командиттік,
жауапкершілігі шектелген және қосымша) немесе өндірістік кооператив
түріндегі заңды тұлғалар.
31.01.2006ж. Жеке кәсіпкерлік туралы №124-III заңға сәйкес шағын
кәсіпкерлікке жатпайтын, қызмет түрлерін жүзеге асыратын, субъектілер шағын
кәсіпкерлік субъектілері бола алмайды. Қызметтің түрі мемлекеттік
классификаторына ЭҚЖС сәйкес анықталады.
Шағын бизнес кәсіпорыны – заңды тұлға түріндегі шағын кәсіпкерлік
субъектісі.
Шағын бизнестің заңды тұлғалары тіркелген және іс-әрекеттегі, оның ішінде –
белсенді кәсіпорындарға бөлінеді.
Тіркелген кәсіпорындар - белгіленген тәртіпте мемлекеттік тіркемеден
(қайта тіркелген) өткен және жойылмаған кәсіпорындар.
Іс-әрекеттегі кәсіпорындар – экономикалық қызметті жүзеге асыратын немесе
потенциалды түрде жүзеге асыра алатын шағын бизнестің тіркелген
кәсіпорындар бөлігі.
Белсенді кәсіпорындар – есепті кезеңде экономикалық қызметті нақты жүзеге
асыратын шағын бизнестің іс-әрекеттегі кәсіпорындар бөлігі.
Баға
Тұтыну бағаларының индексі халықтың жеке тұтынуы үшін сатып алынған
тауарлар мен қызметтердің жалпы деңгейінің уақыт өткен сайын өзгеруін
сипаттайды. Тауарлар мен қызметтер жиыны 508 позициядан тұрады. Бағаларды
тіркеу барлық облыс орталықтарында, астанада және қалалар мен аудан
орталықтарының белгілі бір шеңберінде әр алуан меншік нысанындағы сауда
және қызмет саласы кәсіпорындарының ішінара желісі бойынша жүргізіледі.
Өлшеуішті агрегациялау үшін пайдаланылған жүйе олардың шығындарының бір
бөлігі ретінде өткен жылғы үй шаруашылықтарын тексеру материалдары
негізінде есептеледі. Республика бойынша орташа бағалар деңгейі жекелеген
аудандардың бағалары деңгейінің орташа арифметикалық салмақтандырылған
мөлшері ретінде анықталады.
Ең төмен күн-көріс мөлшері – қоғам дамуының осы дәуірінде қабылданған
деңгейде адамды ең төмен тұтынумен қанағаттануын қамтамасыз ететін ең төмен
тұтыну кәрзеңкесінің құндық бағасы.
Өнеркәсіптік өнім өндірушілердің баға индексі республика кәсіпорындары
дайындаған, қосылған құн салығы мен акцизсіз өнеркәсіптік өнім бағасының
динамикасын көрсетеді. Баға өзгеруіне бақылау жасау негізгі кәсіпорындардың
ішінара желісі бойынша жүргізіледі. Бағаларды тіркеу пайдаланылған шикізат
пен өндірістің технологиялық барысының негізгі сапалық параметрлері бойынша
жақын аса көрнекті бұйымдар кіретін тауарлардың белгілі бір тізімі бойынша
жүргізіледі. Экономикалық қызмет түрлері бойынша баға индекстерін
агрегациялау үшін өлшеу негізі ретінде өткен жылғы өнеркәсіптік өнім құны
туралы мәліметтер пайдаланылады.
Өндірістік-техникалық бағыттағы өнімдерді сатып алу бағаларының индексі
технология барысы үшін республиканың өнеркәсіптік кәсіпорындары сатып алған
материалдық-техникалық ресурстарға баға өсуінің динамикасын өлшеуге
арналған. Тіркеу ресурстардың таңдап алынған тобы бойынша жүргізіледі.
Жүк тасымалдау тарифінің индекстері әр алуан көлік түрлерімен жүк
тасымалдау бойынша қызметтер үшін көлік тарифтері өзгеруіне баға береді.
Бұл тасымалданған жүктің әр түрлі белгілері (жүк түрі, жөнелту мөлшері,
жеткізу жылдамдығы және с.с.) бойынша құрылымының өзгеруін есепке алмай-ақ
олардың базалық кезеңмен салыстырғанда ағымдағы кезеңдегі динамикасын
анықтайды. Әрбір көлік түрі бойынша белгілі бір қашықтыққа (белгілі бір
маршрутқа) аса жиі тасымалданатын жүк түрінің бір тоннасын нақты бір
көлікпен жеткізу деп түсінілетін көрнекті қызмет тарифі тіркеледі. Өлшеу
негізіне көлік кәсіпорындарына өткен жылғы жүк тасымалдау бойынша қызмет
көрсетуден түскен табыстар туралы мәліметтер пайдаланылады.
Құрылыстағы баға индексі – жалпы көлемдегі олардың үлесі бойынша
салмақтандырылған құрылыстағы технологиялық құрылымының элементтері
(құрылыс-монтаж жұмыстары, технологиялық құрал-жабдықтар, басқа жұмыстар
мен шығындар) бойынша баға индексіне жалғастыру жолымен есептеледі.
Ауыл шаруашылығының өткізілген өнімі бағаларының индексі ауыл шаруашылығы
тауарларын өндірушілерімен барлық өткізу арналары бойынша өткізілетін
өнімнің таңдамалы түрлерінің бағаларын тіркеу негізінде есептелінеді.
Бақылау меншіктің барлық нысанындағы ауыл шаруашылығы құрамаларының
таңдамалы аясы бойынша жүзеге асырылады. Ауыл шаруашылығы өнімін өткізу
бағалары, қосымша құнға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz