Құқық әлеуметтануы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Құқық әлеуметтануы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Құқық әлеуметтануының объектісі мен пәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
Құқық әлеуметтануының социологиялық зерттеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
Азаматтық қоғамның дамуының саяси - құқықтық негіздері ... ... ... ... ... ... 11
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Қолданған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

Кіріспе
Құқық адам мен қоғамның жаратылысымен байланысты тұлғаның бостандығын білдіретін, қоғамдық қатынастарды реттейтін, құжаттарда анықталған , мемлекеттің күшімен қамтамасыз етілетін құқықтық нормалардың жиынтығы. Заң ғылымының негізі мемлекет және құқық теориясынан басталса, аталған пән өз бастауын құқық терминінің мазмұнын ашудан басталады. Бұл жерде неге? деген сұрақ заңды туындайды. Жауап іздер болсақ, мынаны айтуға тура келеді: 1) құқық мемлекетпен пайда болған. Демек,мемлекет атаулы билік құралдарының жүйесімен ішкі, сыртқы көпқырлы функцияларды біріктіре білген жиынтықты зерттеу қажет болса, онда оның бастауы міндетті түрде құқық ұғымына тіреледі деген сөз. 2) Құқық әлеуметтік және философиялық тұрғыдан алғанда, өте ауқымды түсінік. Ол өз бойына тек құқықтық нормаларды ғана емес, сонымен қатар құқықтық сананы, құқықтық қатынастарды да біріктіреді. 3) Құқық - қай қоғамның болмасын мүшелерінің қарым-қатынастарының бұлтартпас бөлшегі. Кез-келген қатынас моральдық және заңды тұрғыдан құқыққа сүйгендіктен, мемлекет және құқық теориясы пәнінің де өз кезегіндегі алғашқылардың қатарында құқықты зерделейтін осы және өзге де себептерге байланысты. Енді құқық нормасына келер болсақ, құқықтық норма заңда ресмилендірілген нормативтік нұсқау. Ол жалпыға міндетті , мемлекеттің атынан баянды етілген , қоғамдық қатынастарды реттейтін билік. Ал, құқықтық қатынас болса , бұл - құқыққа байланысты , құқық негізіндегі қатынастар. Аталған құқық, құқықтық норма және құқықтық қатынас ұғымдары менің курстық жұмысымның арқауы болып отыр. Жұмыс үш тараудан тұрады, әр тарау 2 бөлімді қамтиды. Құқық туралы түсінік атты 1-ші тарауда құқық ұғымы жайлы жалпы түсінік пен оның белгілері және нормативтік реттеу жүйесіндегі құқықтың алар орны жайлы сөз айтылады. Құқық ұғымы жайлы түсінік бергенде, оның жалпы мәнін ашуға тырыстым. Заң ғылымында құқық термині бірнеше мағынада қолданылады. Құқықты ресми түрде танылған қоғам мүшелерінің әрекет ету мүмкіндігі деп қарастырса, келесіде құқық деп құқық нормаларының жүйеленген жиынтығы деседі. Ендігі ретте құқықты оқу пәнінің ұғымы ретінде қолданылады делінеді. Осыдан өзге ғалымдар құқыққа субъективті де, объективті де тұрғыда анықтама беруге тырысады. Міне, осындайлық құқық терминіне анықтама беруден бастап, бұл бөлімде сонымен қатар оның өзіне ғана тән белгілерін аштым. Құқық әлеуметтануы бөлімінде нормативтік реттеу жүйесі қоғамдық қатынастарды реттейтіннормалардан тұратындығы, олар әлеуметтік және әлеуметтік - техникалық нормаларға бөлінетіндігі жайында сөз қозғалады. Осыларды аша келе 1-ші тарау мағынасы ашылды. Азаматтық қоғамның дамуының саяси - құқықтық негіздері атты келесі тарауда құқықтық қайнар көздер және құқықтық норманың ұғымы, түрлері және оның құрылымы жайлы айтылды. Аталған бөлімдерде құқық пен мораль ара-қатынасы жөнінде, құқықтың құқықтық норма тудыратыны және ол нормалар жазбаша нысанда болатыны құқықтық нормаларға жалпы және айрықша белгілер тән болып келетіндігі жайлы ауқымды дәлелдер келтірілді. Сонымен қатар, құқық, құқықтық норма жөнінде сөз еткенде міндетті түрде олардың қайдан бастау алатынын , яғни қайнар көздер жайлы айтылуы тиіс. Сол әдетінше, мен де осы бөлімде құқық негіздерін түрге бөліп

қарастырдым. Құқықтық қатынас түсінігі мен белгілері және заңды айғаққа қатысты ғалымдардың тұжырымын келтіре отырып, курстық жұмыс тақырыбын ашуға тырыстым. Бұл жұмысым заң ғылымына қатысты елеулі еңбектерін жазған ғалымдардың ебектеріне сүйене отырып жазылды. Бұл еңбек құқықтық норма түсінігін игеруге көмекші құрал ретінде жарасады екен деген ойдамын. Және де аталған тақырып менің алдағы да еңбектерімнің арқауы болар деген сенімдемін.

Құқық әлеуметтануының объектісі мен пәні
Құқық әлеуметтануындағы әлеуметтанулық зерттеулер 1. Жалпы әлеуметтанудың негізгі айналысатыны қоғамдық жүйенің әлеуметтік қырларын, қоғамдық құбылыстың әлеуметтік әлпетін, байланыстарын және қарым-қатынастарын талдау, зерттеу болып табылады. Құқық әлеуметтануы жалпы әлеуметтанудың бір саласы (қала, ауыл, еңбек, жастар, саясат, дін сияқты ондаған салалардың бірі) және ерекше әлеуметтік құбылыстарды зерттейтін жеке әлеуметтанулық теория болып табылады. Құқық әлеуметтануының объектісі - әлеуметтік құбылыстардың бір түрі болатын заңдық құбылыстар. Құқық қоғамның жаратылысы, әлеуметтік институт болғандықтан, заңдық құбылыстың бәрі де белгілі бір дәрежеде әлеуметтік сипатта болады. Кейбір құқықтық емес әлеуметтік құбылыстарға әдет-ғұрыптар жатады (шошқа етін жемеу, жақындардан жеті атаға дейін қыз алыспау, шығыс әйелдерінің еркектердің жолын кеспеу, әңгімесіне араласпау сияқты мысалдар). Сөзсіз айқын кұқықтық сипатқа ие болатындарға заң, соттық және әкімшілік шешімдерді келтіруге болады. Алғашқы кезде құқық әлеуметтануының тақырыптары заңның атқаратын қызметін, оның мәртебесін, беделін, заңды білу қажеттігі, көпшіліктің сот жүрізуші туралы түсініктері, олардың әлеуметтік тегі туралы, әділ соттың болуы т.т. айналасындағы зерттеулермен шектелетін. Кейінірек зерттеулердің ауқымы кеңейді, енді құқық әлеуметтануы барлық құқықтык бөлшегі бар әлеуметтік құбылыстармен айналысады. Сөйтіп, құқық әлеуметтануы бастапқы құқықтық құбылыстарды және сонымен қатар екінші, туынды болатын отбасы, меншік, шарт, жауапкершілік сияқты құбылыстарды да зерттейді. Мысалы, отбасылық некелік қатынастардағы құқық пен құқықтық емес бөлшектерді, олардың ара салмағын алайық. Заң қызметкері оны ерлі-зайыптылардың құқықтық жағдайын, балалары мен ата-аналардың құқы мен міндеттерін анықтау тұрғысынан қарайды. Олар заңда бекітілген, ал олардың орындалуы мен орындалмауы өмірдің ерекше жағдайларында ғана көрініс табады. Осы сияқты шектен тыс жағдайда құқық субъектілерінің өз құқы мен міндеттерін қандай дәрежеде орындап отырғаны айқын болды. Жалпы әлеуметтану сияқты құқық әлеуметтануы да өз пәні, өз ғылымының мақсаттарына сүйеніп отырып, құбылыстарды тұтас алып қана зерттеуі тиіс. Ойтұжырымның мақсаты әлдебір құбылыстардың шығуының себептерін көрсетіп беру болса, онда құқық әлеуметтануы жеке әлеуметтанулық теория ретінде құқықтың қалыптасуға ықпал ететін әлеуметтік құбылыстарды, яғни оның әлеуметтік көздерін, құқықтық қатынастардың әлеуметтік алғы шарттарын түсіндіріп беруі тиіс. Бірақ теория онымен шектелмейді, ол өзгерген әлеуметтік жағдайлардың шығуын да, салдарын да алдын ала болжауы мүмкін. 2.Жоғарыда көрсетілгендей, әлеуметтану мен құқық әлеуметтануының таным объектісі біреу - әлеуметтік құбылыстарды зерттеу, олардың ішкі қозғаушы тетігін, тіршілік ету заңдылықтарын ашу. Құқық әлеуметтануы құқықтың қоғамдық қатынастарға, әлеуметтік субъектілердің өзара әрекеттестігіне, әлеуметтік жүйенің қалыптасуы мен атқаратын қызметіне ықпал жасауын
қарастырады. Ол қоғамды біртұтас жүйе ретінде қарастырып, осы бүтіндікте, қоғамдық қатынастарда құқықтық кұбылыстардың алатын орнын, оны әлеуметтік жүйенің бірігуіне немесе ыдырауына ықпал ететін маңызды факторлардың бірі ретінде талдау жасайды. Демек, кұқық әлеуметтануының мақсаты дайындалатын құқықтық мөлшердің, институттардың және тұтас алғанда құқықтың әлеуметтік шарттылықтарын ашып және дәлелдейтін шын, ақиқатта бар қоғамдық қатынастардың терең талдауын талап етеді. Бірақ қоғамдық қатынастардың дамылсыз жетілу үдерісіне, тұрақты өзгеретіндігін ескеріп, дамудың да бағыттарын анықтау керек. Ал мұндай талдау құқықтың тиісті саласының дамуын болжайтын, негізін қалауға және қоғамның дамуының белгілі кезеңіне сәйкес нормалар мен институттарды құруды дайындауға мүмкіндік береді. Бұл - құқық пен қоғамдық қатынастардың арасындағы байланыстардың бірінші бағыты. Екінші бағытқа құқық пен әлеуметтік құбылыстардың араларындағы өзара байланысына жататын талдау - ол әлеуметтік әрекет пен құқықтың әлеуметтік тиімділігін, оның институттары мен нормаларын зерттеуді жатқызамыз. Бұдан әлеуметтік жүйенің дамуындағы және жеке адам мен институттардың әлеуметтік әрекеттестігіндегі кұқықтың пайдалы, не теріс әсер коэффиценті қандай екені анықталады. Құқықтық ұйғарымдардың тиімділігі мәселесі олардың әлеуметтік шарттылығы мәселесінен маңыздылығы ешбір кем емес. Құқықтың тиімділігін анықтау дегеніміз ол бұзылған мүдделерді қалпына келтіруде, құқық бұзушыны жазалау мен оны түзеуде, ұнамсыз қылықтардың алдын алуда, бүкіл халықтың құқықтық санасын қалыптастыруда т.т. оның өз мақсаттарына жетудегі қабілеттілігін дәлелдеу. Яғни, ең ақырында құқықтық емес құбылыстарға, шын қатынастарға құқықтық мөлшердің қаншалықты тиімді ықпалы болатынын анықтау қажет. Құқықтық әлеуметтану әлеуметтік-құқықтық құбылыстардың эмпирикалық зерттеулеріне сүйеніп, осымен айналысуы тиіс. Әлеуметтанудың зерттеу пәні қоғамдық қатынастардың қалыптасуы мен дамуына ықпал ететін әлеуметтік қозғаушы күштердің өзара әрекет ететін жүйесі мен тетігі болып табылады. Ал құқық әлеуметтануы өз аясындағы құқықтық құбылыстарға әсер ететін әлеуметтік құбылыстардың бәрін қамтиды. Яғни құқық әлеуметтануы бүкіл қоғамдық шындықты, ұжымдық іс-қимылдарда айқын және көзге түсетін көріністерден бастап, одан әрі материалдық болмыста бейнеленетін құбылыстардың бәрін зерттейді. Осы аталғанның біріншісіне жаңа қоғамдық ұйымдар, күнделікті тәжірибе және дәстүрлер немесе мінез-құлықтың жаңа әлпеттері жатады. Екіншісіне кеңістіктегі құкықтык институттардың кұрылымы кіреді. Заңгердің жұмысының өтімділігі құқықтық нормаларды түсіндіру мен жүйелендіруге ғана тәуелді емес. Егер заңгер жанды, үнемі қозғалыста болатын құқықтың талаптарын ескермесе, құқықтық тәжірибемен, тіпті құқықпен байланысты нанымдармен санаспаса, онда осы қоғамдық ортада нақты әрекет ететін құқықтан оның толық қол үзуінің қауіптілігі пайда болады. Бұл сияқты жағдайда тек қана құқық әлеуметтануының құқықтық мәселелерді қанағаттанарлықтай шешуге бейімді ерекше пәні бар. Өйткені құқық әлеуметтануы

құқықтықнормалардың әлеуметтік себептілігін, ал сондай-ақ құқықтық мөлшерлердің әлеуметтік нәтижесін ашып береді. Сөйтіп, құқық әлеуметтануының пәні құқықтың әлеуметтік себептерін, әлеуметтік әрекетін, оның тиімділігін зерттейді, құқықтың қоғамдык қатынастарға ықпалын және әлеуметгік қозғаушы күштердің кұқыққа кері әсер ететін тәжірибесін ашып береді. 3.Әлеуметтанулық талдаудың екі деңгейін (теориялык әдістемелік және эмпирикалық) құқық әлеуметтануы кеңінен қолданады. Қазіргі жағдайда заң ғылымының теориялық зерттеулерінің даму бағытына тән ерекшеліктерін көрсеткіміз келсе, бұл ең алдымен олардың аясының кеңеюі, мемлекеттік құқықтық кұрылыстың тәжірибесі ұсынатын жаңа ғылыми мәселелердің пайда болуы, сонымен бірге ғылыми зерттеулердің тиімді ұйымдастырылуы өзекті міндет болып қалып отыр. Өйткені әр түрлі ғылымдардың өзара араласуы мен байытылуының себебінен болатын интеграциялық үдерістер ғылымның тәжірибеге ұсынатын кеңестерінің қызметін өте жоғары дәрежеде күшейтуге мүмкіндік беретін әмбебап зерттеу әдістерін кеңінен қолдануға негізделген кешенді амалды алғашқы орынға шығарады. Құкық саласындағы эмпирикалық зерттеулер құқық пен әлеуметтанудың шекарасында жүргізіледі және сондықтан мемлекеттік пен құқықтық құрылыстың өзекті мәселелерін шешуге кешенді амалды қолданудың айқын мысалы болып табылады. Құқық әлеуметтануы саяси, құқықтық, ұйымдастырушылық, әлеуметтік-экономикалық қатынастарды ескеріп және кешенді дерексіз-логикалық және эмпирикалық әдістерді қолданып қана жетілген ғылыми зерттеулерді өткізе алады. Егер ғылым нақты өзінің әдістемесімен эмипирикалық жадығатты өңдеп пайдалану амалын жасамаса, кез келген әлеуметтік мәселе жан-жақты және бүтін зерттелуі мүмкін емес. Заң ғылымының міндеті - өмірдегі құқықты, оның қолануын зерттеу, бұл бүгінгі күні де басты мәселе болып қала береді. Бұның шешімін кұқықтык институттардың, мекемелердің, ұйымдардың, зандардың олардың аясындағы, өмірдегі әлеуметтік әрекетін және әлеуметгік себептелуін зерттейтін әлеуметтік-құқықтық әдістердің көмегімен табуға болады. Құқықтағы әлеуметтанулық зерттеулердің мақсаты әлеуметтік ерекше құбылысты, құқықтың әлеуметтік міндетті қызметтерін және кұқықтық мөлшерлердің, қоғамның әр түрлі әлеуметтік жіктердің, ұжымдардың, топтар мен тұлғаның барлық деңгейде әлеуметтік мінез-құлыққа айналуының кешенді үдерістерін талдап шығу болып табылады. Бұл амал бойынша кұқықтың қалыптасуы мен әрекет етуін, оның институттары мен қызмет атқаруы мен даму барысын ресми де және бейресми де сәттерінің бірлігінде қаралуы тиісті болады. Ал бұдан тұлғаның қоғамдық әрекеттерін, яғни әлеуметтік қозғаушы күштерді зерттеп анықтау кажеттігі туындайды. Құқық әлеуметтануы құқық субъектілерінің шын жүріс-тұрысында көрініс табатын, мысалы, құқық туралы хабардар болу деңгейі, кәсіби мәртебесі, білімі, біліктілігі, жынысы, жасы, әлеуметтік-кұқықтық ұстанымдары (құндылық бағыттары) және басқа сол сияқты бейресми сипаттағы әлеуметтік қозғаушы күштердің маңыздылығын зерттеумен шұғылданады. Құқық әлеуметтануы, сондай-ақ

құқықтың міндетті қызметтерін қабылданған және қоғамдық өмірге енгізілген құқықтық актілерімен байланысты салдарларын зерттеуді. Бұл құқықтық реттеудің әлеуметтік салдарын және әлеуметтік тиімділігін айқындау - байсалды, әрі қиын мәселе. Құқық әлеуметтануы құқықтың қалыптасуының алғашқы буындарын, атап айтқанда, оның әлеуметтік бастауларын, қайнар көздерін, құқықтық қатынастардың әлеуметтік алғышартгарын, құқықтық нормалардың әлеуметтік шарттылығын естен шығармау қажет. Ал құқықтың әлеуметтік шарттылығы оның әлеуметтік әрекетін талдауға тікелей қатысты. Бұл екі құбылыстың араларында екі жақты тығыз байланыс бар. Егер белгілі бір құқық нормасының пайда болуы өмір талаптарына сай келмесе, оның қолданылуы жағымды нәтиже береді деп үміт артуға еш негіз жоқ. Екінші жағынан, өмірдегі жұмыс істеп тұрған заңдардың тиімділігін зертгеу негізінде ғана оның одан әрі жетілдіруіне қажетті пайдалы ұсыныстар енгізуге болады. Әлеуметтанулық зерттеулерде осы екі бағыттағы әлеуметтік мәселелердің бір жұмыс шеңберінде қарастырылуы оңтайлы және ұтымды. Айтылғандарды жинақтай отырып, кұқық әлеуметтануының зерттеу пәні құқықтық жүйенің, оның институттары мен нормаларының қызмет атқаруы және құрылуы саласындағы қоғамдық қатынастар екенін атап өту керек. Олар құқықтың әлеуметтік шарттылығын және әлеуметтік тиімділігін зерттеуге бағытталған және құқықтық мөлшерлер, құқықтық қатынастар мен адамдардың нақты қоғамдық катынастар арасындағы өзара байланысына талдау жасайды. Құқықтық құбылыстармен бірге әрекет жасайтын әлеуметтік қозғаушы себептер және осы өзара әрекеттестіктің тетіктері мен заңдылықтары құқық әлеуметтануының пәнін құрайды. Бұл тұрғыдан әлеуметтанулық зерттеулердің мақсаты құқыққа ықпал ететін немесе оның ықпалымен санасатын жаңа, құқықтық емес бағыттарды және ең соңында қоғамдық өмірдің тиісті аясындағы заңдылықтарды анықтау болып табылады.
Құқық социологиясы жалпы социологияның бір саласы, ал құқық нормалардан, ережелерден, қағидалардан құралады. Құқықтың көмегімен адамдардың іс-әрекеттері, мінез-құлықтарын, жеке адамдармен мемлекеттің құқық қатынастарын ретке келтірілді және қоғамдағы озғырлықпен күрес, құқық және бостандық өлшемдері іске асырылады. Құқық саяси қатынастардың ортасы, бірақ социология адамдардың құқық нормаларымен оның инстуттарын анықтайтын сана мен (мінез)іс-әрекеттің ерекше бөлімін зерттейді. Құқық ұғымының көптеген айырмалары бар. Олардың кей біреулеріне тоқталатын болсақ, Гегель мемлекеті- жердегі құдайдейді. Сондықтан құқықтық іс-әрекеттер бағасы мемлекеттің шүбәсіз беделінен басталады дейді. Белгі орыс заңгері және социологы Новгородцев құқық мемлекет пен жеке тұлғаның үндестігінің жетістіктеріне негізделеді дейді.иСоциология құқық нормаларының орындалуын қабылдануын, және бекітілуін емес, оларды адамдардың меңгеруін, (түсінісуі)ұғынуын, оларды қабылдау немесе қабылдамауын, оларға қарсылық тудыруға ұмтылуын т.б. қарастырады. Құқық социологиясының мақсаттарының бірі-қоғамдық өмірмен құқық саласындағы тығыз

байланысты, құқықтық әлеуметтік қызметтерінің мәнін, мағынасын, заң нормаларының барлық деңгейлерде, жалпы алғанда әлеуметтік топтардың және жеке адамдардың, қарым-қатынастарын,мінез-құлық нормаларын зерттеу болып табылады. Социологияның тұрғыдан адамдардың, мемлекеттік және қоғамдық организмдердің қарым-қатынастарын, тәртібін, іс-әрекеттерін реттеп отыратын мемлекет тағайындалған, немесе бекітіп рұқсат еткен жалпыға міндетті - әлеуметтік нормалар жүйесі. Ерте түркі мемлекетінде VI-VIII ғасырларда тасқа қашалып жазылған. "Орхон-Енесей" жазба ескерткіштерінің дүние-жүзілік өркениет тарихында алатын орны ерекше.Бұл ескерткіштер жазба мәдениетінің ғана емес, сол кездегі саяси ойдың да асыл мұрасы болып табылады. "Күлтегін", Білге қаған және Тоныкөк шығармаларында сол бір тарихи кезеңнің саяси тыныс, түркі халықтары өміріндегі аласапыран оқығалар, ел билеушілерінің отаншылдық, бірлік, намыс туралы түсінігі, наным - сенімі, ұлыс аралық қарым-қатынастар, жеңістерімен қателіктері баяндалды. Күлтегін жазба ескерткіштерінде түркі мемлекетін, орнықтырған алғашқы қағандар ақылды да, күшті болып суреттеледі. Ақылды қағандар басқарған елдің шенеуліктері де, халқы да ақылды болып келеді, халықтың әдет- ғұрыптар мен заңдар мүлтіксіз орындалады, бұзық ниеттегі адамдар болмайды. Билеуші нашар болса, бұрынғы әдет-ғұрыптық жоралғылар сақталмаса, ауыз - біршілік болмаса мемлекеттің шаңырағы шайқалады, қолдан билік кетеді, халқы құл болады.Сатқындық пен опаксыздықты, өзара жауласушылықты Көк Тәңірісі де қолдамайды. Ерте түркі өркениетінің саяси-әлеуметтік саладағы құнды табыстарына олардың қоғамның жаңа әлеуметтік саяси құрылымын қалыптастыруын жатқызуға болады. Жоғары биліктегі қағанның ең басты міндеті де ел жұртының қамын ойлау, халқын асырау, елді қорғау, күші мен ісін мемлекет мүддесіне жұмсау болған. Елтеріс қаған мен Тоныкөктің басты мақсаты- түркі халқының басын қайта біріктіріп, оны қуатты да күшті елге айналдыру. Тәуелсіздік бәрінен де қымбат. Халықтың ынтымағы мен бүтіндігін ойлаған олар бірн рет қана тойынуды мақсат еткендермен аяусыз күрес жүргізеді. Мемлекет билеушісі елдің даңқы мен атағы үшін, халқы мұңсыз, бейбіт өмір сүруі үшін қызмет етуі тиіс. Қағандық өкімет пен билікті нығайту, халықтың қағанға мойын ұсынып, сөзсіз бағынуы-олардың тәуелсіздігі мен бейбіт тұрмысының, берекелі тіршілігі мен игілікті ісінің шарты екендігін ұмытпау үшін қағанның өсиеттері кейінгі ұрпақтарға қалдырылды.Қазақстан аймағындағы алғашқы адамдар, тас дәуірінен бастап еңбек құралын сапасына қарай таңдады, осыдан сезімді, мәнді әрекет процесі басталды. Ғұндардың өзі заттар мен тіршілік иелеріне сапа тұрғысынан қарады. Мейлінше күшті күтім тілемейтін, алыс жорықтарға төзімді асыл тұқымды жылқыларды өсіргені дұрыс көрді. Тайпа көсемін оның сапалық қасиеттерін салмақтай отырып сайлады. Оның қасиеттері неғұрлым күштілігі, айлалы бағаланды. Қазақтың ата-тегінің еңбек әрекетімен, яғни мың шақырым, одан да ұзаққа созылған көш жолдарының белгілі күн мен айға байланысты басып өтілуін белгілеумен кеңестік ұғымының дамуы басталды.Ислам

діні Қазақ жеріне ене бастаған дәуірлерде түркі тайпалары рулық-патриархаттық дәстүрді сақтай отырып, феодалдық қарым-қатынас жолына көшіп әрі өзара тартыс пен қырқыстары өрши түсіп, этногенездік тектер (қазақ, қырғыз, қарақалпақ,башқұрт,ноғай,өзбек т.б.)пайда болу процестері туындап жатты. Ислам дінінің енуі осы дәуірде өмір сүрген түркі тайпалары арасындағы феодалдық қарым-қатынастың өркендеп өсуіне жол ашты, тайпалар арнасындағы өзара достықты күшейтіп, сенімдерін нығайтты. Әбу-Насыр Мұхаммед Ибн Мұхаммед ибн Излағ ибн Тархан Әл-Фараби 870 жылы Сыр бойындағы Арыс өзені сырға барып құятын өңірдегі Фараб қаласында дүниеге келді.Туған жері қазақтаң қаласы Отырарды арабтар Барба-Фараб деп атап кеткен, осыдан барып ол Әбу-Насыр Фараби, яғни Фараптан шыққан Әбунасыр аталып кеткен. Бұл қаланың орны қазіргі Отырар ауданы, Оңтүстік Қазақстан облысының территориясында,Сол тұста өмір сүрген зерттеушілердің қалдырған нұсқаларына қарағанда, Отырар қаласы IX ғасырда тарихи қатырастармен сауда жолдарының торабындағы аса ірі мәдениет орталығы болған. Отырарға орта ғасыр ғалымдарының көп назар аударғанын біз тарихтан жақсы білеміз. Географиялық көрініс түрліше бұл өмір суармалы егіншілікпен айналысуға да қолайлы болған. Ғалымдардың айтуынша, Отырар қаласы орналасқан аса құнарлы алқапта қазақ халқының арғы ата-бабалары, қырдағы көшпенділер мен қала тұрғындары жиі қарым-қатынас, тығыз байланыс жасап отырған екен.Қайырымды қаланың орнығуында Әл-Фараби мұсылман құқығының принциптерін талап етпейді, оны ақыл парасттың дамуы мен қайырымдылықтаң нығаюымен байланыстырады. Әл-Фараби саясат туралы ілімді мұсылман құқығымен , догматикасымен салыстыру арқылы олардың құдайлық бастауы туралы ұқсастығын емес, бұл ілімдердің адам іс-әрекетімен мінез-құлқындығын әртүрлі жақтарға тигізетін әсерінің мәнін атап көрсетеді. Әл-Фарабидің саясат туралы айтқан құнды ойлары Араб шығысы мен Орта Азия елдерінде әлеуметтік-құқықтық ілімнің одан кейінгі дамуына өз ықпалына тигізе алды. Оның әлеуметтік-құқықтық идеялары орта ғасырлық және жаңа заман ойшылдарының еңбектерінде көрініс тапты.Сонымен, Әл-Фарабидің әлеуметтік - құқықтық көз қарастарынан бүгінгі қоғамның көріністеріне пайдалы тиесілі үндестік табамыз. Оның өз заманында айтқан құнды пікірлерінің қазіргі егеменді Қазақстанымызға қаншалықты маңызы барлығына көз жеткізіп отырамыз.Қазақ әдет-ғұрып заң нормалары сағымға айналған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.