Құрғақ және шөл зоналарының топырақтары

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты

Реферат

Тақырыбы: Құрғақ және шөл зоналарының топырақтары

Орындаған: Сапарқұл Г.М.
3-курс биология полияз.
Тексерген: Ахметчина Т.А

Қостанай - 2017
Жоспар:
Құрғақ және шөл зоналарының топырақтары.
Топырақ құралу жағдайлары.
Күңгірт қара-қоңыр топырақты құрғақ дала аймақшасы.
Нағыз қара-қоңыр топырақты құрғақ дала аймақшасы.
Ашық қара-қоңыр топырақты шөл дала аймақшасы.
Қара-қоңыр топырақтың морфологиялық белгілері.
Қуаң дала және шөл дала аймағының топырақ жамылғысы құрылымы және оларды игеру шаралары.

Дала аймағының оңтүстігіне шектесіп орналасқан қуаң дала мен шөл далада қара қоңыр топырақ типі дамыған. Бұл аймақтың жер ауданы 90,4 млн.га. Қазақстан жер аумағының 33,2% қамтиды. Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Павлодар, Қарағанды облыстарының көп жерін, Қостанай, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарының бірталай жерін алып жатыр
ТМД елдерінде қара-қоңыр топырақтар және олардың кебір топырақтармен кешендері 107 млн. га жерде тараған (барлық жер аумағының 5% құрайды). Бұл топырақтар Украина және Молдова мемлекеттерінің оңтүстік бөлігінде, Ресейдің Еділ өзені ағысының орталық және төменгі бойындағы жерлерде, Құлынды даласында, Орталық Сібірде және Байкалдың арғы бетінде Азов және Қара теңіздер жағалауында, Шығыс Кавказда кездеседі. жатыр.
Топырақ құралу жағдайлары. Қара-қоңыр топырақты құрғақ дала және шөл дала (шөлейт) аймағы 48[0] және 52[0 ]солтүстік ендіктер аралығында орналасқан.
Топырақ құралу жағдайлары топырақ түзуші экологиялық факторлардың кейбір өзгешеліктерінің болуына байланысты аймақ үш аймақшаға бөлінеді. Олар: күңгірт қара-қоңыр топырақты қуаң дала; нағыз қара қоңыр топырақты қуаң дала; ашық қара-қоңыр топырақты шөл дала (шөлейт).
Күңгірт қара-қоңыр топырақты қуаң дала аймақшасы аймақтың солтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданы 27,7 млн.га.
Аймақшаның батыс бөлігіндегі Жалпы Сырт, Орал және Торғай үстірттерінің жонды, адырлы-бұдырлы жазықтарында аналық тау жыныстары карбонатты балшықтар мен лөсс тәрізді құмбалшық болып келеді. Сарыарқа төңірегінде аналық тау жыныстары элювиалды-делювиалды шеміршекті тастақ құмбалшық пен құмайт, кейде ғаныш бар балшықтар, ал Ертіс өңірі жазықтығында-көне дәуірдің құмы, құмдағы және жеңіл құмбалшығы.
Ауа райы бұл аймақшада құрғақ және күрт континенталды. Қысы аз қарлы, суық, жазы құрғақ, жылы. Жыл ішінде 240-280мм жауын-шашын түседі, оның 55-60% жылы мезгілде жауады. Ылғалдың булануы жауын-шашын мөлшерінен 4 есе көп. Жазда құрғақшылық және аңызғақ құбылыстары жиі байқалады. Ауаның белсенді температура қосындысы 2300-2650[0]. Гидротермиялық коэффициент 0,5-0,7, ылғалдылық коэффициенті 0,3-0,35.
Табиғи өсімдік дүниесі ксерофитті астық тұқымдас және шамалы мөлшерде тараған аралас шөптерден құралған (боз, бетеге, қазтабан, келлерия т.б.). Баянауылдың аласа таулы өңірінде және Наурзым-Аманқарағай аңғарларында қарағайлы, қайыңды-қарағайлы ормандар кездеседі.
Нағыз қара-қоңыр топырақты құрғақ дала аймақшасы сипатталып отырған аймақтың орта бөлігінде орналасқан. Қазақстанның Батыс бөлігінде аймақшаның ені 40-100км болса, Шығысында ол 150-225км-ге дейін жетеді. Бұл аймақша Каспий маңы ойпатының, Орал үстіртінің, Мұғалжар аласа тауларының, Торғай үстіртінің, Сарыарқаның және Ертіс өңірі жазықтығының біраз бөлігін қамтиды. Аймақшаның ауданы 24,3 млн.га. Литологиялық-геоморфологиялық құрылысы топырақ түзуші тау жыныстары күңгірт қара-қоңыр топырақ аймақшасына ұқсас. Климатының континенталдығы және құрғақшылығы артып, өсімдік дүниесі кедейлене түседі. Бір жылда түсетін жауын-шашын мөлшері 230-250мм, оның 70% жылы мезгілде түседі. Ауаның 10[0]С асатын температуасының қосындысын 2500-2900[0]. Гидротермиялық коэффициент 0,4-0,6 ылғалдану коэффициенті 0,3 шамасында. Қуаңшылықтың байқалуы елу процент болады.
Табиғи өсімдік дүниесі жусанды-бетегелі-бозды шөптер тобынан құралған. Ертіс өңірі жазықтығының құмдарында жолақты-қарағайлы ормандар қалыптасқан.
Аймақшаның негізгі топырағы нағыз қара-қоңыр топырақ. Ол аймақша ауданының 50% алып жатыр. Сонымен бірге нағыз қара-қоңыр топырақтың кебірлермен жиынтығыда мол тараған. Олар топырақ жамылғысының 40% құрайды. Ойпатты және сорланған аналық тау жыныстары бар жерлерде шалғынды нағыз қара-қоңыр топырақтар, кебірлер мен сор топырақтар кездеседі.
Аймақшада мал шаруашылығы және егіншілікпен айналысу мүмкіндігі бар.
Ашық қара-қоңыр топырақты шөл дала аймақшасы. 47[0]30[]-50[0]30[] солтүстік ендіктер аралығында орналасқан. Ауданы 38,4млн. га. Батысында Каспий маңы ойпатының солтүстігінен басталып шығысында Алтай және Тарбағатай таулары бөктерлеріне дейін созылып жатыр.
Каспий маңы ойпатының жер бедері аллювиальді теңіз жазықтары, ал топырақ жүзуші тау жыныстары сорланған балшықтар және ауыр саздақтар. Орал және Торғай үстірттері маңының жер бедері адырлы-бұдырлы жазықтықтар және аңғарлармен сайлардан құралған. Аналық тау жыныстары карбонатты балшықтар және саздақтар. Сарыарқа төңірегінде бұдырлы жазықтықтар мен ұсақ шоқылар және аласа таулар орналасқан. Аналық тау жыныстары элювиалды - делювалды шеміршекті, қиыршық тасты саздақтар, кейде құмдақтар.
Климатының континентальдылығы батыстан шығысқа қарай арта түседі. Ауадан түсетін ылғал жылына орташа есеппен 180-210 мм. Ауаның белсенді температурасы қосындысы 2600-3100[0]. Ылғылдану коэффиценті 0,2-0,3.
Өсімдік дүниесі негізінен жусанды - бетегелі шөптер тобынан құралған. Олармен қатар шамалы түрде қараған, баданалы қоңырбас, бәйшешек кездеседі.
Топырақ жамылғысы негізінен кебірленген ашық қара-қоңыр топырақтармен кебірлерден тұратын кешендерден құралған. Ойпатты жерлерде шалғынды, шалғынды-қара-қоңыр, кебір және сор топырақтар кездеседі. Топырақ жамылғысы құрылымы ауданының 63,3 % ашық қара-қоңыр топырақ, 20,2% кебірлер, 5,2%-жартылай гидроморфты, 4,0% гидроморфты, 1,6%-сор топырақтар және 1,2%- құмдар алып жатыр.
Аймақшада қуаншылық жағдай аса дамығандықтан дәнді-дақылдар өнімділігі өте төмен. Сондықтан бұл аймақшада мал шаруашылығын дамыту басты бағыт болуы тиіс.
Қара-қоңыр топырақтың тың жерде оның үстінде шөптесін өсімдіктер қалдықтарынан құралған АШ-дала төсеніші (дала кигізі) қабаты бар. Оның астында А-қарашірінді жиналу қабаты, одан соң В1- қарашірінділі аралық қабат, одан төмен В2-қарашірінді тілдері қабаты, оның астында ВК-иллювиалды карбонатты қабат орналасып, ол С аналық тау жынысы қабатымен шектеседі. Яғни құрылысы Ад-А-В1-В2- ВК-С.
Қара-қоңыр топырақтың құрылысы және оның морфологиялық белгілері, химиялық қасиеттері қара топырақ типіне ұқсас болып келеді.
Қарашірінді жиналу А қабатының қалыңдығы 10-30см, түсі күңгірт қара-қоңыр, нағыз қара қоңыр немесе ашық қара қоңыр болып келеді, құрылымы кесекті немесе шаңды кесекті болады.
В1-қарашірінділі аралық қабаттың түсі күрең реңді қара қоңыр, немесе күрең болады. Құрылымы кесекті немесе призмалы кесекті, карбонат қосылыстар кездесетіндіктен әдетте НСl ертіндісінен қайнайды.
В2-қарашірінді тілдері қабатының түсі біркелкі емес; күрең қара қоңыр қарашірінді тілдері мен күрең түсті аналық тау жынысының сынашалары кезектесіп орналасқан, тығыздалған болып келеді, құрылымы кесекті-жаңғақша немесе кесекті призмалы.
ВК-иллювиалды карбонатты қабат 40-60см тереңдіктен басталады. Бұл қабатта мол жиналған карбонат дақтар кездеседі. Түсі сарғыш күрең, өте тығыздалған, құрылымы призмалы, призмалы-жаңғақшалы болады.
Топырақтың 80-120см қабатынан бастап сарғыш күрең түсті аналық тау жынысы басталады. Оның құрамында ұсақ кристалды түрде гипс және тез ерігіш тұздар кездеседі.
Қара-қоңыр топырақтардың пайда болуы, генезисі бұл аймақтың климатының құрғақшылығымен өсімдік дүниесінің әлсіз дамуымен байланысты екендігін В.В.Докучаев., Н.М.Сибирцев т. б. ғалымдар атап көрсеткен.
Қара-қоңыр топырақ қара топырақ сияқты шымдану процесінің әсерінен қалыптасады. Бірақ қара қоңыр топырақты аймақта шымдану процесінің қарқыны бәсеңдеу болады. Құрғақ климаттың әсерінен қалыптасқан бозды-бетегелі, жусанды-бозды-бетегелі өсімдіктер бұл аймақта сиректеу орналасып, қара топырақты аймаққа қарағанда, азырақ өсімдік қалдықтарын қалдырады.
Топырақтың ылғалдылығының нашарлауы себебінен микробиологиялық процестер бәсеңдеп, минералдану артып, топырақта қарашіріндінің түзілуі, азоттың және басқа қоректік заттардың жиналуы кемиді. Карбонаттардың, басқа да тез ерігіш тұздардың төменгі қабаттарға терең шайылуы байқалмайды.
Сөйтіп олар жоғарырақ қабаттарда орналасады.
Қара-қоңыр топырақ. Құрамында кремний, магний және сілтілік металдар бар жусан тобының өсімдіктерінің қалдықтары жер бетіне молырақ түсіп ыдырауынан топырақта кебірлену процесінің шымданумен қосарлана жүруі бұл аймақта жиі байқалады. Сондықтан қара-қоңыр топырақты аймақта олардың кебірленген тектері мол дамып және олардың топырақ жамылғысының кешенді болып келуі байқалады.
Қара-қоңыр топырақтың классификациясы.
Қара-қоңыр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.