AD592 аналогты термотүрлендіргіші арқылы PIC18F877A микробақылаушында WH1602 cұйық кристалды индикаторына өлшенген мәліметтерді шығару
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Кіріспе
Қазіргі заман талаптарына жауап бере алатын жоғары білікті кадрлар даярлаудың маңызды міндеті - болашақ мамандарды заманға сай практикалық дағдыландыру және сапалы терең білім беру болып табылады. Сондықтан да, қазіргі күнде жас мамандарды даярлау үшін оқыту мазмұнының әдістері бұрынғыдан да арта түсті.
Оқу орнының материалдық-техникалық базасын жетілдіруді, сапалы маман дайындаудың бағыттарының бірі деуге болады. Бұл үшін бірінші кезекте оқытудың техникалық құралдарын жарақтандыру, зертханалар мен кабинеттерді жаңа құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету, сонымен қатар, зертханалық стендтер мен макеттерді ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін ескере отырып, қазіргі заманның құрамдауыш базасы ретінде жетілдіру тиіс.
Қазіргі күнде алға қойылған мақсаттардың бірі - Қазақстан қалаларында жылумен қамтамасыз ету, басқару жүйесінің оңтайлы болуына талапты күшейту. Осыған байланысты жылумен қамтамасыз етуді энерготиімділік арқылы басқаруға, сонымен қатар ресурстарды көбірек ұтымды пайдалануға, электрлік және жылу энергиясын үнемдеуге болады.
ХХ ғасырдың 60-70 жылдарында Әртүрлі технологиялық үрдістермен оңтайлы басқару жүйесін іске асыру мәселесі әлемге келді, соның қатарында жылумен қамтуды басқару жүйесі де болды. Бұл жұмыстың негізгі мәні жылу түрлендіргіштерді, термодатчиктерді тиімді пайдалану болып табылады, осының есебінде энерготиімділікте, сенімділікте және өнімділікте көптеген міндеттер шешіледі. Әлемде ЖРТ жүйесінің енгізулері болса да, әрқайсысына жүйе нысаны әртүрлі құрылады. Кез-келген жылумен қамтамасыз ету жүйесінің негізгі мақсаты - тұтынушыларды қажетті мөлшерде жылумен қамтамасыз ету болып табылады..
Өндірістік қызметтің сенсоризациясы, яғни адамның сезім мүшелерін датчикке ауыстыру үшінші өндірістік революцияға жатады.Оның біріншісі - машина-энергетикалық, ал екіншісі - ақпаратты-компьютерлі революция. Датчикке деген қажеттілік күннен-күнге артып келеді. Бұл бақылау мен басқарудың автоматтанған жүйеге көшуіне, жаңа технологиялық процестің енуіне, жалпы өндірісті автоматтандыруға байланысты. Жоғары метрологиялық мінездемелерінен басқа датчиктер жоғары сенімділігімен, ұзақ уақытқа жарамдылығымен, тұрақтылығымен, аз габариттілігімен, аз энергия тұтылуымен сипатталады.
Қазіргі кезде электронды аспаптармен температураны өлшеу өте маңызды. Жылулық энергия ретінде білінетін қуат өндіргіш қымбат кіші өлшемді компьютерлер немесе қатты нығыздалған элеткронды компаненттері бар басқа портативті аспаптар жиі кездеседі. Жүйенің температурасын нақты өлшеу - аккумулятордың батареяларымен басқаруға және қымбат бағада тұратын микропроцессорлардың істен шығуының алдын алуға мүмкіндік береді.
Әдетте, портативті жоғары тұтынушы құрылғыларда ішкі температураны қалыпты күйінде сақтап тұруы үшін салқындататын желдеткіші болады. Желдеткіштер - аккумуляторлық батареялардың жұмыс жасау мерзімін ұзарту үшін тек қана керек уақытта іске қосылуы керек. Сәйкесінше, желдеткіштің жұмыс жасауын дұрыс басқару үшін температура датчигі арқылы өлшенетін критикалық температураның мәнін білу керек:
- портативті құрылғылар;
- орталық процессор температуралары;
- басқаруға;
- қоршаған орта температурасы;
- аккумулятор батареялары температуралары;
- батарея аккумуляторы зарядына;
- өтемелеуге;
- термопар суық дәнекер температурасын өтемелеуге;
- ұялы телефондарда генератор дрейфтерін өтемелеуге;
- температураны ұстап тұру үрдісін басқару.
- мониторлауға (бақылауға);
Температураның нақты өлшенуі технологиялық үрдістермен басқару және арнайы құрылғылар сияқты және басқа қосымшалар талап етіледі. Қазіргі кезде көп кездесетін жағдайлардың бірі болып, шығыс сигналының жеткілісіз, аз болуы, сонымен қатар, олардың сызықты емес болғандықтан, датчиктердің шығыс сигналы сәйкестендірілген нұсқаға мөлшерленуі тиіс және сигналды өңдеместен бұрын, міндетті түрде ол күшейтілуі керек.
Жеткілікті дәл құрылғы - резистивті температура датчиктері болып табылады, дегенмен іштей өршіту, қоздыру тоғын талап етеді және көбінесе көпірлі өлшеуіш сұлбаларында пайдаланылады. Аса сезімталдыққа ие аспап тиристорлар болып табылады, дегенмен тиристордың сызықтық емес қасиеті көбірек болады.
Бүгінгі күннің термодатчиктерін пайдаланғанда көп байқалатын жағдай, олар өте жоғары дәлдік көрсетеді, сонымен қатар, жұмыстық температура ширегінде -550С-тан +1500С-ға дейінгі жоғары сызықтылыққа ие болып табылады. шығыс сигналдарды - ішкі күшейткіштер шығысындағы қолайлы мәніне жеткенге дейін масштабтайды, мысалы, 10мА0С. Термодатчиктер суық дәнекердің температурасын өтемелеу тізбегінде кең ауқымды - термопарларға пайдалануға тиімді. Көпфункционалды интегралды сұлбаға жартылай өткізгіш термодатчиктерді біріктіруге болады, олар мониторлаушы функциялар тізбегін орындайды.
1. ТеплоГазСервис компаниясы
ЖШС ТеплоГазСервис компаниясы 2005 жылы құрылды. ЖШС ТеплоГазСервис компаниясы 11 жыл ішінде Автономдық жылу жүйесі және ыстық сумен жабдықтау, сонымен қатар, газ өтіру, канализация, жалпы құрылыстық жұмыстармен айналысты.
Компанияның мамандары бұл салада жоғары білікті және көпжылдық тәжірибеге ие.
ЖШС ТеплоГазСервис Қазақстан Республикасы және Орта Азиядағы жылытқыш және технологиялық келесі Италиядағы ICI CALDAIE, Италиядағы ECOFLAM SPA, Италиядағы ROBUR SPA, Италиядағы RIELLO, Италиядағы BALTUR, Франциядағы GUENOD эксклюзивті зауыттар қатарында қызмет етуде.
Компанияның негізгі қызметтеріне құрылыстық - монтаждау жұмысы, құрылғыны қондыру және қызмет көрсетуін қадағалау жылу жүйелерінің, орташа және төмен қысым, жылу жүйесін өңдеу, сонымен қатар, су есептегіштері жабдықтарының дәлдігін тексеру жатады.
ТОО ТеплоГазСервис выполнит весь комплекс работ по строительству газовых сетей среднего и низкого давления, газоснабжению объектов различного назначения, обеспечит техническое обслуживание газового оборудования в период его эксплуатации.
ЖШС ТеплоГазСервис жалпы спектр қызмет жабдықтар және газбен жабдықтау техникалық деңгей қиындықтары, заманға сай техника және жоғары білікті мамандар - өз уақтында және сапалы орындауды жауапкершілігіне алады Весь спектр услуг и оборудования по газоснабжению объектов различного назначения и технического уровня сложности, наличие современной техники и профессионализм персонала компании - залог качественного и своевременного выполнения взятых на себя обязательств.
Құрылыс бастамас бұрын біз барлық мүдделі тұлғалардан рұхсатнама және келісімдерін аламыз. Перед началом строительства мы получаем все необходимые разрешения и согласования заинтересованных лиц. Строительство тепловых сетей наша фирма выполняет строго в соответствии с проектом и сметой. Залогом успешного выполнения работ является неукоснительное соблюдение нормативных и методических документов. Строительство осуществляется жузеге асыру при соблюдении сактау колдану правил ереже техники безопасности, правил на строительство, под техническим надзором техникалык кадагалау тиисти соответствующих эксплуатационных организаций пайдалануды уйымдастыру и авторским надзором проектного отдела.
Также сотрудничаем со многими компаниями производящими технологическое оборудование. Также в 2014 году проходили практику обучения студенты вуза Жангир-хана ,и деканатом вуза наградили Дипломом нашу компанию.
В 2010 году наши специалисты проводили ежегодный обмен опытом работ в Италии. ,где ими был выдан Сертификат. По программе ЭКСПО 2017 готовимся на участье производить свое оборудования
Ақсай қаласында орналасқан Трнава сауда үйі В г.Аксае торговый дом Трнава на 8000 кв.м Жылу куат оплачивали 1млн.700 по учетчику на отопительный сезон за отопление ,по установки AY-120 в количестве 18 шт.,за отопительный сезон они оплачивают всего 600 тыс.тенге и + горячая вода.
2 БӨЛІМ Даярлаудың теориялық негіздері
2.1 Жалпы термотүрлендіргіштер.
Өлшеу құралы үшін температура - техникалық әдістердің сан-алуан керекті себептерін қабылдайтын және ерекше қасиеттерін сипаттайтын физикалық шама болып табылады. Температура жылу көрсеткішін анықтайтын параметр. Температураның белгісі дененің молекулалық қозғалысқа кірісетін энергиясымен сипатталады.
Температуралық электр қозғалтқыш күшін өлшеу үшін термопардың туынды аспаптар жинағы милливолтметрлер мен потенциометрлер жұмыс жасайды.
Пирометрлер. Пирометрдің жұмыс істеу принципі энергияның сәуле шығаруын өлшеуге негізделген. Олардың басты артықшылығы пирометрлер бір-бірінен ұштаспайды және жоғары шекті өлшеу теориялық тұрғыдан шексіз. Дене температурасы төмендеген сәтте дененің жылу шығару қарқындылығы жоғарлайды, сол себептен пирометрді 300-6000С және одан жоғары температураны өлшеу үшін қолданылады. 30000С және одан жоғары температураны, жоғары жылдамдықтағы сұйық және газ ағымдарын өлшеу үшін пирометрдің өлшеу әдісі практикада жалғызболып саналады.
Зертханалық және өнеркәсіптік жұмыс жағдайында 8000С жоғары температураларынды өлшеу үшін оптикалық пирометрлер кеңінен қолданылады. Оптикалық пирометрдің жұмыс істеу принципі екі дененің: эталондық дене және температурасы өлшенетін дененің монохромотикалық сәуле шығаруын салыстыруға негізделген. Эталондық дене ретінде жарықтылығы реттелетін қыздырылған шам қылы (нить) қолданылады. Осы топтағы ең көп таралған құрылғы монохроматиялық пирометр болып саналады. Пирометр ол обьектив және окуляр линзасында тұратын түтікше. Телескопиялық түтікше ішінде орналасқан обьектив фокус линзасында пирометриялық шам тік сызыққа ұқсаған қыл ретінде орналасқан.
Пирометриялық шам реостат арқылы батареямен қуаттенеді. Пирометриялық шам қуат тізбегінде шкаласы температура бірлігінде градусталған милливольтметр қосылған. Монохроматиялық сәуле алу үшін окуляр ұзындығы белгілі сәулені өткізетін қызыл жарық фильтрмен жабдықталған. Обьективте жұтып алу жарық фильтрі орналасқан. Ол шекті өлшеуді кеңейту үшін қолданылады, Қуат негізін қосқаннан кейін, реостат қылдың жарықтығын ол қыздырылған дене фонынан жасалғанға дейін реттейді. Осы уақытта милливольтметр шкаласы көрсеткен температура мәні алынады.
Фотоэлементті оптикалың пирометр қылы жұтылатын оптикалық пирометрден артықшылығы, ол автоматтандырылған, өлшенген мәндерді жазып алу және оларды белгіленген арақашықтықта жіберу қабілеті бар.
Фотоэлектрикалық пирометр (ФЭП) жұмыс істеу принципі бойынша 2 типке бөлінеді. 1-ші типке: Прибор өзіне сәулені энергияны қабылдай, сезімтал элементке түсіп оның параметрлерін өзгертеді (фототоқ, кедергі). Ал 2-ші типті приборларда сәулені энергияның өлшеніу өтем әдісімен орындалады. Мұнда сезімтал элемент нөлдік құрылғы режимінде өлшенетін дене сәуле шығару қарқындылығы мен сәуле шығарудың тұрақты негізі - қыздырылған шамның қарқындылығын салыстыра жұмыс істейді.
Вакумдық сурьмяно-цезистік фотоэлемент қолдану кезіндегі температураны өлшеу шектілігі 800[0]-тан 4000[0]-қа дейін фотэлектрикалық пирометрлердің негізгі қателіктері 1%, жоғары текті 2000[0]С 1,5%.
Фотоэлектрикалық пирометрлерге жарық ағынына сезімтал басқа элементтерді қолданған кезде, төменгі шек өлшемін төмендетеді, ал сернистік-свинц фотоқедергісін қабылдағыштың қолданған кезде пирометрдің төменгі шекті өлшемі 200[0]С-тең. 550[0]С-ға дейін қыздырылған дененің сәулеленуі қызыл түсті сәулелерден құралған. Температураның жоғарылауына байланысты дененің түсі қара-қоңыр қызылдан ашық қызылға, сарғыш сары ақ түске өзгереді. Осы қасиет қыздырылған дененің түсі бойынша температурасын анықтауға мүмкіндік береді. Автоматтандырылған түсті пирометрдің әрекеті мынаған негізделген: екі спектрлік участкіде қызыл және көк, екі спектрлік жарықтарының логорифмдік қатынасын өлшеуге. Түсті пирометрдің мынадай түрлері болады: ЦЭП-2М, ЦЕП-3, ЦЕП-3М, ПИРСО.
Түсті пирометрдің өлшеу диапазоны 1400[0]- 2800[0]С ол 5-6 диапазон шамаларға бөлінеді. Дискіні жарық фильтрімен айырбастап, бір диапазоннан 2-ші диапазонға өтуге болады, пирометрдің дәлдік класы -1,0 тең.
Қыздырылған дененің толық сәулеленуін өлшеу үшін - радиациялық пирометрлер қолданылады. Нақты дененің радиациялық температурасы деп қара дененің сәулеленетін нақты дененің Т температурасында сәулеленудің толық қуаты толық энергиясына тең температураны атайды.
Радиациялық пирометрде сезімтал элемент орнына термобатареяны қолданады. Термоэлектрикалық құрастырушы термобатареясы жұмыс дәнекерінде температура бойынша жылу ағыны фокусталады. Бұрынғы кезде ең көп таралған пирометрдің радиациялық түрі РАПИР болған. Қазіргі кезде олар агрегаттық жиын стационарлық пирометр құрастырушылары мен сәулелену пирометрлері АПИР-С, Raynger-ST (сұлба РАПИР) түрлеріне ауыстырылған. Олар толық сәулелену термоэлектрикалық (ППТ) әне бөлшектеп сәулелену пирометрлеріне бөлінеді. Біріншісінде батарея термопар, екіншісінде германдық немесе кремнилық фотодиод қолданылады.
Нақты дене пирометрінің толықтай сәулеленбейтіндіктен сәулеленудің нақты температурасы емес Т, жарық температурасы деп аталатын Т немесе радиациялық Т (рапир) температурасы өлшенеді.
Қазір термотүрлендіргішлардың көп түрі бар:
Сұйық заттар арқылы жұмыс істейтін термотүрлендіргіштер - сыртқы температураның өзгеруіне байланысты термотүрлендіргіштің ішіне құйылған сұйықтықтың көлемінің өзгеруіне негізделген.
Электрлі термотүрлендіргіштер - бұл термотүрлендіргіштердің жұмыс істеу принципі сыртқы температура өзгергенде өткізгіште пайда болатын қарсылыққа байланысты.
Механикалық термотүрлендіргіш - бұл термотүрлендіргіштердің жұмыс істеу принципі жоғарыда айтып өткен термотүрлендіргіштер сияқты, тек бір айырмашылығы мұнда датчик орнына металды спираль немесе биметалдан жасалған лента қолданылады [9].
Инфрақызыл термотүрлендіргіштер - денеге жанаспай-ақ, температураны анықтай алады Дамыған елдерде сынапты термотүрлендіргіштерді медициналық деңгейді былай қойғанда, үй жағдайында да қолданбайды.
Инфрақызыл термотүрлендіргіштердің мүмкіндіктері өте зор:
1.Қолдануда қауіпсіз;
2.Барынша нақты нәтиже көрсетеді;
3. Нәтижені аз уақыт ішінде көрсетеді (шамамен 0,5 секунд).
2.2 Термотүрлендіргіштердің шығу тарихы
Галилео Галилей термотүрлендіргіштерді ойлап тапқан ғалым. Оның қалдырған жазбаларында термотүрлендіргіштердің дәл анық сипаттамасы жазылмаған, дегенмен оның шәкірттері Нелли және Вивиани Галилейдің 1597 жылы термоскопқа ұқсайтын бір құрал істеп шығарғанын аңғарған. Осы кездерде Галилей өзінің істеп шығарған құралына ұқсайтын құралдың ипаттамасы бар Герон Александрийдің сұйық кристалды индикатор туралы жазбаларын зерттеп жүрген еді, дегенмен ол денелердің температурасын өлшеу үшін арналмаған, жылыту арқылы судың температурасын көтеру үшін арналған еңбек еді. Термоскоптың құрылысы трубкаға жабыстырылған шыныдан жасалған шариктен тұрды. Шарикті аздап қыздырып, трубканың соңын су құйылған ыдысқа сүңгітеді. Аздаған уақыттан кейін шариктің ішіндегі ауа салқындайды, оның қысымы төмендеп, су атмосфералық қысымның нәтижесінде трубка бойымен жоғары көтеріледі. Одан кейін біраз уақыт өткен соң, шариктің ішіндегі ауаның температурасы төмендеп, судың деңгейі түсе бастайды.
Термоскоптың көмегімен тек дененің жылу деңгейін ғана білуге болатын еді, шкала болмағандықтан, температураның сандық мәнін білу мүмкін емес еді. Сонымен қатар, судың деңгейі тек дененің температурасына ғана емес, атмосфералық қысымға да байланысты еді. 1657 жылдары Галилейдің термоскопын флоренциялық ғалымдар жетілдірді. Олар аспапқа шкала орнатып, шариктағы және трубкадағы суды алып тастады. Бұл тек сапалық жағынан емес, сандық жағынан денелердің температурасын салыстыруға мүмкіндік берді. Осының нәтижесінде аспап мүлдем өзгеріп сала берді: термоскопты шаригімен төмен қаратып, трубкаға, ердің кеңеюіне негізделді, үнемі сақталып тұратын нүктелер ретінде жазғы ең ыстық температура мен қысқы ең суық температура алынды. Термотүрлендіргішті ойлап табушылардың қатарында лорд Бэкон, Роберт Фладд, Санкториус, Скарпи, Корнелио Дреббельдің есімдері де аталады және Галилеймен жақсы қатынаста болған Порте мен Соломон де Каус та бар. Бұл барлық термотүрлендіргіштер құрылғы ішіндегі ауа мен суға байланысты еді. Олар температура мен атмосфералық қысымға байланысты өз көрсеткіштерін өзгертіп отырды. Бұдан кейін де біраз италия және франция ғалымдары термотүрлендіргіштерді ары қарай дамытты. Ал термотүрлендіргішті қазіргі түріне 1723 жылы Фаренгейт келтірді және оны қалай істейтінін суреттеп берді. Басында ол да өз трубкаларын спиртпен толтырды, сосын барып сынапқа көшті. Өзінің шкаласында нөл деп ол қар мен нашатыр немесе ас тұзымен араласқандағы температураны алды. Ал судың қатуының бастауы деп 32°С-ны, ал сау адамның денесінің температурасы ретінде ол 96°С-ны алды. Сосын ол судың қайнау температурасын анықтады, ол 212° С-ға тең болды. Мұздың еруі мен судың қайнау температурасын 1742 жылы Цельсий нақтылап көрсетті, бірақ басында ол 0°С-ты қайнау, ал 100°С-ты қату температурасы ретінде көрсетті сосын
Штремердің кеңесі бойынша оларды керісінше орналастырды. Фаренгейттің термотүрлендіргіштері жасалуы бойынша әдемі істелінген, бірақ, Цельсийдің жасаған термотүрлендіргіштері ыңғайлырақ болды. Реомюрдің 1736 жылы жасаған жұмыстары Фаренгейттің жасағандарынан бір қадам артта тұрғандай болды. Реомюрдің термотүрлендіргіші үлкен, қолдануға ыңғайсыз, ал оның шкалалары нақты температураны көрсете алмады. 1848 жылы ағылшын ғалымы Уильям Томпсон (лорд Кельвин) температуралардың абсолютті шкаласын жасауға болатынын дәлелдеді, бұл жағдайда нөл, судың құрамына немесе термотүрлендіргішті толтырып тұрған сұйықтыққа еш қатысы болмайды. Кельвин шкаласында есептеу нүктесі ретінде абсолют нөл ұғымы алынды. Оның мәні:- 273,150С-ға тең. Бұл температурада молекулалардың жылулық қозғалысы тоқтайды, өз кезегінде денелердің бұдан әрі салқындауы мүмкін емес [6].
2.3 Қазіргі заманғы термотүрлендіргіштер
Термотүрлендіргіш (орыс. термопреобразователь) - жұмыс істеу принципі термоэлектрлік құбылыстарға негізделген. Ол айнымалы токты тұрақты токқа түрлендіретін құрылғы. Негізінде термоэлектрлік өлшеуіш аспаптарда пайдаланылады. Айнымалы токтың электрлік жылытқышынан және термоэлементтен (термопарадан) тұрады. Термотүрлендіргіш түйіспелі түрі болады. Онда термоэлемент жылытқышқа тікелей қосылады. Түйіспесіз түрі де болады. Онда термоэлементтің жұмыс қосылығы жылытқыштан бөлек орналасқан. Термотүрлендіргіштің крест тәріздісі де болады. Жылу шығынын азайту және сезімділігін жоғарылату мақсатпен термотүрлендіргіштер көпэлементті етіп жасалады да вакуум ішіне орналастырылады.[1]
Термотүрлендіргіштер - 260-тан +11000С-ға дейінгі аралықтағы температураны сенімді түрде өлшеуге мүмкіндік береді. Кедергі термотүлендіргішінің металды өткізгіштерге бір қатар талаптар қойылады, олардың негізгісі болып градустелген сипаттаманың тұрақтығы, сонымен қатар кедергі термотүрлендір-гіштерін жасап шығаруды өзара алмастырылуын қамтамасыз ететін оның өнімділігі жатады. Негізгі емес қатарына, бірақ талаптарды қанағаттандыратындарға Rt=f(t) функциясының сызық-тығы, электр кедергісінің α=1R1dR1dt температуралық коэф-фициентінің мүмкіндігінше жоғарғы мәні, үлкен салмақты кедергі мен материалдың жоғары емес құны жатады.
Қазіргі күнде термотүрлендіргіштердің төмендегідей түрлері бар:
- газ;
- сандық;
- сұйық;
- термоэлектрлік;
- пирометр;
- қашықтан ;
- биметалл;
- электрбайланыс;
- инфрақызыл;
- кедергі термотүрлендіргіштері.
Термотүрлендіргіштердің әрқайсысының өзіндік жұмыс принціпі және қолдану аясы болады. Содан бері, көп уақыт өтті, ал осы уақыт ішінде термотүрлендіргіш жақсарды және жаңғыртылды. Физиканың соңғы жетістіктері арқасында температура өлшеу үшін жаңа әдістер әзірледі .Бүгінгі таңда түрлі сандық термотүрлендіргіштер жасалды. Сандық термотүрлендіргіш қазіргі заманға сай және стильді болып табылады. Сандық термотүрлендіргіштер - бұл қарапайым сандық нысанды дисплейде өлшенген температура мәндерін көрсететін құрылғы.
Сандық термотүрлендіргіштің артықшылықтары:
- температураны өлшеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтау (мысалы:
сынап сияқты құрамында улы қауіпті заттар жоқ);
- өлшеу жылдамдығы (бірнеше миллисекунд, бірнеше минуттың
орнына);
- өлшеу ыңғайлығы (сандық дисплей);
- икемділігі (температура сенсоры бар, икемді сым).
Сандық термотүрлендіргіштердің дәлдік өлшеу градусы 0,01 болып табылады. Қазіргі заманда көптеген жерлерде сандық термотүрлендіргіштер қолданылады.
Қазіргі уақытта күнделікті тұрымста сандық температура өлшегіштердің кең ауқымды қолданылатыны соншалық, тіпті автоқөліктерде де сандық термотүрлендіргіш қоданылады. Сандық температура өлшегішінің қозғалмалы механизмдерінің аз болғандығына қарай, электрлік қысқа тұйықталудан қорғанысы болуына байланысты оның ұзақ мерзімге қызмет етуіне кепіл беріледі. Сол себепті осы күндері сандық термотүрлендіргіштерге сұраныс өте жоғары болып отыр [13]. 20
2.4. Кедергі термотүрлендіргіштер
Платина - кедергі термотүрлендіргіші үшін ең жақсы материалдардың бірі болып табылады, өйткені ол таза түрінде жеңіл алынады, өнімділігі жақсы, жоғары температуралы қышқылдану ортасында химиялық түрде инертті, 3,94x10-30С-1-ге тең жеткілікті үлкен температуралық кедергі коэффициенті және 0,1x10-6Омxм-ден жоғары салмақты кедергісі бар. Платиналы кедергі термотүрлендіргіште-рін - 260-тан +11000С температураны өлшеу үшін қолданады, осыдан - 260-тан +11000С температура диапазоны үшін диаметрі 0,05-0,1 мм-ге тең платиналы өткізгіштер қолданылады, ал +11000С-ға дейінгі температураны өлшеу үшін осы температурадағы платиналарды рассыпления күшінде өткізгіштің диаметрі шамамен 0,5 мм болады. Қолданылатын платиналы өткізгіштер үшін R100R0 қатынасының мәні 1,3850-1,3910 болады.
Платинаның кемшілігі Rt = f(t) функциясының сызықты еместігі және, одан бөлек платина - өте қымбат металл болып табылатыны.
Мыс - онша қымбат емес, таза түрінде жеңіл алынатын металдардың бірі. Мысты кедергі термотүрлендіргіштері диапазоны - 50-ден +2000С-ға дейінгі температураны өлшеу үшін арналған. Өте жоғары температурада мыс жылдам тотықтанады және сондықтан да оны пайдаланбайды. Мыс өткізгішінің диаметрі әдетте 0,1 мм, ал R100R0 қатынасы 1,4260-1,4280 құрайды. Температураның кең диапазонында кедергінің температурадан тәуелдігі сызықты түрде және Rt=R0(1+at) түрінде келеді, мұндағы a=4,26x10[-3] [0]С[-1].
Жартылай өткізгішті кедергі термотүрлендіргіштері 10 - 100-ден 300[0]С-ға дейінгі температураны өлшеу үшін пайдаланылады. Олардың материалдары ретінде әртүрлі жартылайөткізгіш заттар - магний, кобальт, марганец, титан, мыс оксидтері, германий кристалдары пайдаланылады.
Жартылайөткізгіштердің басты ерекшелігі болып олардың үлкен теріс температуралық кедергі коэффициенті саналады. Жартылайөткізгіштердің температурасын бір градуске жоғарлатқан кезінде, олардың кедергілері 3-5%-ке азаяды, бұл оларды температураның өзгеруіне өте сезімтал қылады.
Жартылайөткізгіш материалдарының кемшіліктері болып олардың едәуір сызықты еместігі және, басты, градустелген сипаттамасының көрсетілмейтіндігі саналады. Сондықтан тіпті бір сол типті жартылайөткізгіш кедергі термотүрлендіргіштері жеке градуировкасы болады және өзара алмастырылмайды.
Көрсетілген кемшілітерінің салдарынан жартылайөткізгіш кедергі термотүрлендіргіштері температураны өлшеу үшін сирек пайдаланылады.
Кедергі термотүрлендіргіштерінің жиынтығына әдетте теңестірілмеген, теңестірілген көпірлер мен логометрлер қолданылады. Көбінесе лабораториялық және автоматты болып бөлінетін теңестірілген көпірлер пайдаланылады. Логометрлер соңғы жылдары дәлділік класы аса жоғары автоматты электронды көпірлер кеңінен таралғанына байланысты тіпті пайдаланбайды.
Мұндай тізбекті ажырату кезінде олардың ұштарында термоэлектрлі (термоЭҚК) деп аталатын күш өлшенуі мүмкін. Қарастырылып жатқан әсер бөліну қасиетіне ие, ол, егер осындай тізбектен тыс электрлі ток берсек, онда токтың бағытына байланысты дәнекердің біреуі қыздырылады да, ал басқасы суытылатыны (Пелетье әсері)жөнінде айтып кеткен жөн. Қазіргі заман физикасында термотоктың немесе термоЭҚК-нің пайда болуы әртүрлі металдарда электрондардың әртүрлі шығу жұмыстары бар, сондықтан да әртүрлі металдар жанасқан кезде потенциалдардың байланыс айырымы пайда болады. Сонымен қатар, өткізгіш ұштарының температураларын ажыратқан кезде, олардың ұштарындағы потенциалдардың айырымын тудыратын электрондардың диффузиялары пайда болады. Осылай, көрсетілген екі факторлар - потенциалдардың байланыс айырымы мен электрондардың диффузиясы - тізбектегі термоЭҚК-тің нәти-жесін шығаратын болып қосылады, олардың мәндері термоэлектродтардың табиғаты мен ТЭТ дәнекерлер температураларының айырымының нәтижесіне тәуелді. Тізбектің байланысты термоЭҚК -і мен нәтижелі термоЭҚК арасындағы қатынасты математикалық түрге түрлендіру үшін бірнеше шарттарды орындау қажет. Температурасы аз дәнекердегі ток басқа термоэлектродқа өтетін бір термоэлектродты оң деп, ал екіншісін - теріс деп алған жөн. Мысалы, егер t0t (сур. 9.1) болса және осы дәнекердегі оң А термоэлектродынан В теріс термоэлектродқа бағытталса, онда А термоэлектродын - термооң, ал В - термотеріс деп атаймыз. Дәнекердегі А мен В термоэлектрод арасындағы байланыс термоЭҚК-ті t температурада еАВ(t) деп белгілейміз. Көрсетілген жазба, егер А термоэлектрод оң және кезекті жазбада бірінші болып келсе, онда термоЭҚК еАВ(t) теріс таңбамен алынған деп есептейміз. Вольттің заңына сәйкес екі әртекті өткізгіштердің тұйықталған тізбегінде дәнекер температурасының тепе-теңдігінде осы тізбектің термотогы нольге тең болады.
Егер 1 мен 2 дәнекерлердің температуралары бірдей болса, мысалы t0 болса, онда әр дәнекердің термоЭҚК бір-бірімен тең және бір-біріне қарсы әрекет етеді және сондықтан да осындай контурдың термоЭҚК ЕАВ(t0t0) нольге тең деп тұжырымдаймыз, яғни
ЕАВ(t0 t0) = eАВ(t0) - eАВ(t0) = 0, (3.1)
немесе еАВ(t0) = -eВА(t0) екенін ескерсек,
ЕАВ(t0 t0) = eАВ(t0) +еВА(t0) = 0. (3.2)
(3.2) теңдеуді немқұрайды түрде қарастырсақ, келесі ережені қабылдауға болады: контурдың нәтижелі термоЭҚК байланыс термоЭҚК-тің арифметикалық қосындысына тең, олардың символды термоэлектродтардың кезекпен жазылуы контурдың айналу бағытына сәйкес (мысалы, сағат тіліне қарама-қарсы).
Сурет 3.1-де көрсетілген тұйықталған тізбек үшін нәтижелі термоЭҚК
ЕАВ(t t0) = eАВ(t) + eВА(t0), (3.3)
немесе
ЕАВ(t t0) = eАВ(t) - eАВ(t0). (3.4)
(3.4) теңдеуін ТЭТ-тің негізгі теңдеуі деп атайды. Одан контурда пайда болған термо ЭҚК ЕАВ(t t0) t мен t0 температура функцияларының айырымына тәуелді екені шығады. Егер t0 = const болса, онда eАВ(t0) = c = const болады және
ЕАВ(t t0)t0=const = eАВ(t) - c = f(t). (3.5)
Белгілі (13.5) тәуелділігінен ТЭТ контурындағы термо-ЭҚК-ті өлшеу арқылы, егер t0 = const болса, өлшеу объектісіндегі t температурасы табылуы мүмкін. Температураны өлшеу объектісіне жүктелген дәнекерді жұмысшы дәнекер немесе жұмыс ұшы, ал объектіден тыс дәнекерді бос дәнекер (ұшы) деп атайды.
(3.4) тәуелдігін нақты түрде қолданылатын термоэлектрод-ты материалдар үшін аналитикалық түрде жеткілікті дәлдікте алынбайтынын айта кеткен жөн. Сондықтан температураны өлшеу кезінде қолданылатын әртүрлі ТЭТ үшін бұл тәуелділік градустеу мен тізбекті табуляциялау жолымен немесе термоЭҚК-тің температурадан тәуелділік графигін құру жолымен орнатылады. Градустеу процесінде ТЭТ-нің бос ұштарын тұрақты етіп және оның мәндерін стандартты түрде t0=00C ұстау қажет.
ТЭТ контурындағы генерацияланатын термоЭҚК тек термоэлектродтардың химиялық құрамы мен дәнекер температураларына тәуелді және термоэлектродтардың геометриялық өлшемдері мен дәнекер өлшемдеріне тәуелді емес екенін айта кеткен жөн.
2.5 Жылулық түрлендіргіштер (ЖТ).
Түрлендіргіш материалда. Жылулық түрлендіргіштер ретінде жоғары және тұрақты температуралық электр кедергісі коэффициентіне ие өткізгіш қолданылады. Бұл талаптарды негізінен химиялық таза металдардан жасалған өткізгіштер қанағаттандырады, себебі, олардың көбінің оң температуралық коэффициенттері бар. (0... 100 ◦С) 0,35 тен 0,68 % - ке дейін 1 °С - де.
Түрлендіргіш ретінде платина, мыс және никель кең таралған. Түрлендіргішке материал таңдау негізінен металдың өлшенетін ортада химиялық инерттілігімен және температурада өзгерісінің шектілігімен іске асырылады. Мыс түрлендіргішін -50...+180°С температурада газдан тазартылған атмосферада қолдануға болады. Бұдан жоғары температурада мыс тотығады. Мыс үшін изоляция ретінде эмаль, винифлекс, жібек қолданылады. Мыстың кемшілігі болып, оның меншікті кедергісі аз болып табылады.
Никельді изоляциясы жақсы болған жағдайда 250... 300 ◦С - ге дейін қолдануға болады, ал одан жоғары температурада R=f(t) тәуелдігі ол үшін біркелкі емес. R=f(t) сызықты тәуелдігі никель үшін 100°С - ден жоғары емес температурада ғана іске асады. Никель түрлендіргіштердің кемшілігі болып никельдің әртүрлі маркасы үшін температуралық коэффициентінің әртүрлілігі болып табылады (0,51...0,58% немесе 1°С ). Сондықтан никель сымдарына тізбектегі әдетте температуралық коэффициенті есептелген деңгейге төмендететін және тұрақтандыратын манганиндік кедергі қосады. Никельдің артықшылығы болып оның үлкен меншікті кедергісі болып табылады (= 0,075...0,085 Ом·мм2м).
Ең жоғары қасиетке платина ие, себебі, ол біріншіден - химиялық инертті, екіншіден -200°... +650°С температуралық диапазонда қолданылады. Дегенмен, платинаны қалпына келетін ортада қолдануға болмайды (көмірсутек, кремний буы, калий, натрий тағы басқалар). Қазіргі таңда көп жағдайда түрлі металлдар оксидінен жасалған. Мыс, кобальт, магний, марганец тағы басқалар жартылай өткізгіш терморезисторлар қолданылады. Оксидтерді күйдіргенде шар, бағана немесе шайба тәрізді тығыз массса түзеді, оған электродтар түзіліп, мыс сым шығыстары жалғанады. Сыртқы ортадан қорғау үшін термистордың сезімтал элементі бояумен сырланып герметикалық металл корпусқа немесе шыныға орналастырады.
Температура ұлғайған сайын термистор кедергісі азаяды. Кедергінің температураға тәуелділігі мына формуламен өрнектеледі.
Rt=AeBT
(2.1)
мұндағы А - материалдан, оның өлшемі мен кейпіне тәуелді тұрақты шама.
В - жартылай өткізгіштің физикалық қасиеттеріне тәуелді, тұрақты шама.
Т - түрлендіргіштің абсолют шкала градусы бойынша температурасы.
Өндірісте түрлі конструктивті орындаулардағы кедергі терморезисторларды шығарады: ММТ, КМТ-4, МКМТ.
Артықшылықтары: Өте жоғары (теріс) кедергісінің температуралық коэффициенті (2,5...4% на 1°С - те) сезімталдығы металл терморезистормен салыстырғанда 6...10 рет жоғары, аз жылусыйымдылық және инерттілік.
Кемшіліктері: Кедергісінің температурадан сызықты емес тәуелділігі (16-сурет) сынақтан сынаққа сипаттамасының тұрақсыздығы мен әрауандағы. Бұл аспаптың сызықты шкаласын алуға және істен шыққан жартылай өткізгішті ауыстыруды қиындатады. Сонымен қатар оның температуралық диапазоны төмен (-100... +120 °С).
1 -- сурет.Терморезистордың түрлендіру функциясы:
1 -- ММТ типті; 2 - мыс
Кедергі термометрлері. Бұл аспаптарды температура өлшеуде датчиктер ретінде қолданылады. Сезімтал элементінің материалына байланысты оларды платина кедергі термометрлері (ТСП) және мыс кедергі термометрлері (ТСМ) деп ажыратылады. Мысал ретінде платиналық өткізгіш түрлендіргішін ала отырып кедергі термометрлерінің құрылымын қарастырамыз (17-сурет).
2 сурет - Кедергі термометрінің құрылымы
Түрлендіргіш өлшемі 100 х 10 мм каркасқа оралған диаметрі 0,05...0,07 мм 2 жалаңаш платина сымнан тұрады. Орама каркас шеттеріндегі тісті қималарға орнатылады. Каркас ретінде термотұрақты және жоғары электро изоляциялық қасиеттерге ие материалдар пайдаланылады: слюда, кварц, фарфор. Температура өлшеу барысында термометрдің электрлік кедергісі бөлшектелген мәліметтер және жуықталған формула бойынша анықталады:
Rt=R01+αt,
(2.2)
мұндағы: Rt - t °C қыздырылғандағы термометрдің кедергісі,
R0 - 0°С - гі термометр кедергісі,
α -- температуралық коэффициент (мыс үшін α = 4,3 ·10-3).
Технологиялық нысандардағы температура өлшеудегі қателікке әкелетін негізгі факторлар:термодатчиктердің инерциондығы, дұрыс орнатылмау, монтаждау шарттарының бұзылуы және аспаптарды пайдаланғандағы қателітер.
Термодатчиктердің инерциондығынан температурасының өзгеру жылдамдығы өскенде пайда болады, сондықтан нысанның нақты температурасы мен аспап көрсеткіштерінің арасында айырмашылық пайда болады.
Термодатчиктерді қатал ортада және жоғары қысымда пайдаланғанда сақтандырғыш гильзілерді пайдалану әсерінен инерциондығы ұлғаяды. Инерциондықты азайту үшін датчик пен орнатылған гильза арасындағы саңылауды ұзыннан бойы жоғары жылуөткізгішті ортамен толтырады. Жұмыс температурасы 0...200°С кезінде компрессиялық майды, 200°С жоғары температурада шойын немесе қола ұнтақтарын пайдаланылады. Кедергі термометрлері дәлдік бойынша үш класқа бөлінеді: инерциондық бойынша -- аз инерциондық (9 с дейін), орташа инерциондық (10...80 с), жоғары инерциондық ( 4 мин дейін).
Өндіріс талаптары бойынша температура датчиктері 60...3200 мм интервал аралығындағы түрлі монтаждық ұзындыққа ие болады.
3 БӨЛІМ. Аналогты температура түрлендіргішті дайындау
3.1 AD592 аналогты датчигінің сипаттамасы
AD592 - екі терминалды ИС, шығыс тотарына ие, пропорционалды температурада болады. Диапазондық кернеу көзі +4В дан +30В дейін аспап өзін жоғары ток көздеріне крутизді сипаттамасымен 1мкАК көрсеткішімен көрсетеді.Өндірісте аспапты лазерлі қиыстыру жолымен жылжытады, AD592 абсалютті деңгейдегі нүктеге және сызықсыз қателіктерге мүмкіндік береді, алдын бұл аспаптар бағалы класстар жетістігіне жетпеген.
Құралдың қолданулары бір үлгідегі зоналармен келеді: HVAC (жану желдеткішауа салқындатқыш) температуралары, жүйелерде сезгіш құралдарда, автоматты өлшем және бақылау, өлшемдерінде болады, аспаптарға деңгейлік электрондық аппаратуралардың температуралар жылу жұптардың, диагностикалардың нөлдік температураларының өнеркәсіптік жабдықтарында, компенсаторлар температураларының реттеуінде өте дәл аппаратураларларда температуралар және температуралық түзеулерінде болады. Әсіресе, температуралық дистанциялық өлшемдерде AD592 үшін ол сезгіш емес қоректену кернеуіне құлауға және ұзын сызықтарда пайда болатын қоректену бойынша шуларда, өзінің токтық шығысының үлкен кедергісі бойынша пайда болады. Оңай мультиплексирлер бірнешес AD592 алады; сигналдық тоқ коммутаторлық КМОП мультиплексорымен алады немесе қоректенулер кернеуі логикалық элементтеріне алады, шығысы үш жағдаймен орындалады.
Контактылы өлшеуіш температуралар температуралардың әр түрлі ортада және материалдық жолмен тура контакттылы анықтауларында көрсетеді.
Кәсіпорын талаптарымен әртүрлі түрлендірулердің термометрлері шығарылыпып жатыр, температуралық өлшемдерге орындауға әсер етеді.
Өлшемдердің жоғары дәлдігі, өлшенетін температуралардың жылдамдығы, кең диапазоны және пайдаланымында сенімділігімен қатар олардың есте сақтауы маңызды параметрлермен келеді, осы түрлік температуралар өлшеуіштерді анықтайды. Маңызды атап өтетін жағдай, бір топтамалардан, (термометрлерден) өлшеуіштерден ИТ-17 және жылу кедергілерді сияқты, әр түрлі түрлендіргіштер құралдарына іріктеп жинақтауда қолданулар мүмкіндігімен ИРТ-4 келеді, жылу жұптарын және олардың алмастырмалығын, термометрлердің тұтынушы қасиеттерін едәуір жақсартады.
Температуралардың ықшам электрондық өлшеуіштері - жазық сияқты, қатты, сұйық және газ сияқты орталарда болады, температуралық өлшемдер үшін агрессивті беттер температуралары бақылауына арналған термометрлер, цилиндрлік формалы. Температуралар ықшам өлшеуіштері жол жұмыстарының лабораторияларында, өнеркәсіптік кәсіпорындарда, ауылшаруашылық шаруашылықта және құрылыста қолданылады.
Компоненттік қолданыстағы типті облыстарға жататындар: электрондыэлектрлік құралдарды температуралар өлшемі, автомобильдердегі температуралар өлшемі және реттеуіштері, ауа жылытқыштар, желдетулер және ауа тазартулар жүйелері (HVAC, heatingventilatingair conditioning), өнеркәсіптік жүйелерде температурамен басқару, электрондық компоненттердің температуралар жылу жұптардың, диагностикалардың суық дәнекерленген жерде болады, электрондық сұлбалар үшін температуралық түзеуде өлшеу құралдарында, және шынжырда температуралар көрсетулерінде құрастырылады. AD592 әсіресе алып тасталынған өлшемдер өткізу үшін, тоқтардың жоғары импедансты шығысының сезгіш кернеуіне құлауындағы компоненттерінде істейді және ұзын сызықтарда шулы кернеуде болады. Компоненттердің мультиплексирлері AD592 орын алады; сигналдық тоқтар КМОП мультиплексорында коммутаторлық көмек алады алады, ал қоректенулер кернеуі қоса алады немесе үш жағдаймен логикалық көмекте бөлініп қалу мүмкіндігіне ие болады.
Температуралардың тұрақты электрондық өлшеуіш-реттеуіштері - температуралық реттеуіштер функциясымен сандық термометрлер қолдануларында әртүрлі салалардың жұмыстары үшін арналған, сол санда, күрделі болып келеді, көп сатылы технологиялық процесстерде газ сияқты, сұйық және қатты денелердің параметрлердің қажетті тұрақты сенімді бақылауында болады. Бұл топтамалар реттеуіштер өлшеуіштері көп каналды болып келеді, өлшем объекттен жеткілікті түрде жоғары іске асыру мүмкіндігінде өлшемдердері болады, және де бұл бақылауларда әртүрлі орындарда температуралар тексеруіне мүмкіндік береді
AD592 - ол екі контактілі интегралды температура датчигінің схемасы, оның шығысындағы ток абсолюттік температураға пропорционал. Компонент кең диапазонда ток көзінің кернеуімен жұмыс істейді, 1мкАK масштабты тұрақты ток көзімен жоғары импедансты функция атқарады.
Пластинадағы интегралдық жұқа пленкалы резистордың жетілдірілген архитектурасы және лазерлі сыналастыруы AD592 датчигі абсолюттік қателігісжәне сызықсыздық қателігін берік ұстап тұрады, бұл алдыңғы құрылғыларда осы бағалық деңгейде қол жетімсіз болган.
AD592 құрылғысы (датчигі) -25°C до +105°C диапазонында температура өлшеуге қолданылады, әдетте қазіргі кезде дәстүрлі датчиктер қолдануда (мысалы, термисторлар, термопаралар, диодтар)
Оның төмен бағасы, монолитті интегралды схемасы және қанқасы бар құрылғыға тән, оның қарапайымдылығы оны осы кунгі экономикалық тұрғыдан аса тиімді етеді.
AD592 - мен жұмыс истегенде, ол қымбат тізбекті, көпірлік сұлбаларды, тізбектегі кедергіні есептеунсіз және салқын өтемді (пайка) қажет етпейді. Компонент электрондықэлектрлік құрылғыларды, автокөліктегі температураны өлшеу және реттеу, жылыту жүйесін, платадағы электронды компонеттерді тексеру диагностикасын, өлшеуіш аспаптардың температурасын көрсету сияқты аумақта қолдануға болады.
AD592 датчигінің ерекше тиімділігі, ол қашықтықтан өлшеу жұмыстарына мүмкіншілігі бар. Себебі оның жоғары импеданстық шығыс тогы оны кернеудің төмендеуі және ұзын тізбекте шумдық кернеуді сезбейтін қылады.
AD592 әртүрлі сипаттамаларына байланысты 3 нұсқада шығарылады: AD592AN, AD592BN және AD592CN. Айтылған түрлерінің барлығы TO-92 қаңқасында болады, 45°C тен +125°C-тағы номиналды жұмыс температура аралығын қамтиды. AD592-ның қаңқасыз кристалдары да бар.
Ерекше артықшылықтары:
1)Калибровка арқасында оның қателігі төмен болады: 0.5°C, макс. +25°C-да;
2)Жоғары дәлдіктегі сызықтық: 0.15°C, макс. ( 0°C - дан +70°C дейін);
3)Жұмыс істеу диапазоны жоғары: -25°C - дан +105°C - ге дейн;
4)Бір кернеу көзімен жұмыс істеу: +4 В - дан +30 В - қа дейін;
5)Сипаттамаларының тұрақты болуы;
6)Шығыс сигналының деігейі жоғары: 1 мкАK;
7)Екі контактілі монолитті интегралдық микросхема, кіріс
температурашығысында ток;
8) Қызып кетудің минималды қателігі.
3.2 Температуралы релелер және датчиктер.
Температуралы релелер және датчиктер электр жылытқыш және желдеткіш қондырғыларда қолданылады. Олар сынап-контактылы, монометрлі, биметалл және жартылай өткізгіш болып бөлінеді (кесте 2.4).
Сынап-контактылы температуралы реледе (термометр) температура көтерілген сайын көтерілетін сынап бағанасы бар болады. Сынап бағанасы көтеріліп, контактіні тұйықтайды. Ол 10-20мА тоққа ғана шыдай алады, сондықтан термометр контактылары әдетте күшейткіш аралық реле арқылы тізбекке қосылады. Сынап-контактылы температуралы термометрлерді тұрақты дәнекерленген контактыларымен бірге (ТК -1, ТК-2, ТК-3,29 ТК-4, ТК-5) және контактыларды магнитты ауысатын етіп (ТК-6, ТК-8) шығарады. Термометрді қажетті температураға магнитты құрал арқылы баптайды, магнитты құралды бұру арқылы сымды контактыны көтереді немесе төмендетеді. Монометрлі температуралы релелерде сезімтал элемент ретінде тез буланатын сұйық немесе газ (фреон, көмірқышқылы, эфир, азот, т.б.) пайдаланылады. Қыздырған кезде ыдыстағы қысым артып, кеңейеді. Осының әсерінен қозғалмалы контакт қимылдай бастайды. Егер ыдысқа сұйық немесе газ толтырылған термобаллоны бар капилляр түтікше жалғап, осыларды бақыланып жатқан ортаға қойсақ, онда қашықты температуралы реле аламыз. Манометрлі температуралы релелерге ТР типті релелер жатады. Температуралы биметалл датчик-релелерде сезімтал элемент болып биметалл пластина немесе спираль саналады. Ол түрлі температуралы кеңею коэффициенты бар екі металлдан тұрады. Температура өскен сайын спираль немесе спираль шеті бұрылады да контактыны тұйықтайды (ажыратады). Температуралы биметалл датчик-релелерге ТБ-ЭЗК, ДТКМ, т.б. типтегі релелер жатады (кесте-2.4).
Жартылай өткізгіштік температуралы релелер (ПРТ-2, ПТР-3, ПТР-П терморегуляторлары) қызметі жартылай өткізгіштердің кедергісінің температураға тәуелділігіне негізделген. Жартылай өткізгіш терморезисторлар компактылы, оларды кез келген қолжетімсіз (объект температурасы туралы сигнал алатын) жерге орналастыруға болады. Терморезисторды айнымалы токтың өлшеу көпіріне (измерительный мост) қосады. Егер реттелетін объект температурасы приборда орнатылған мәнге тең болса, көпір орнықты және шығыс сигналы нөлге тең.
Кесте 3.1 - Температуралы реле және датчиктердің техникалық сипаттамасы
(кернеу 220 В)
Датчиктер мен температуралы релелер
Температура, °С
Шыдамдылық тогы, А
Реттелетін орта
ТК типтегі контактілі термометрлер(кернеу 24 В)
0-100
0,01-0,01
Газды разрядты, сұйық
РТ-049, РТ-049Т температура регуляторлары (ТСП,ТСМ термотүрлендіргіштер)
-50-100
0-100
0-40
50-200
0-20
0-40
0,005-2
Газды разрядты, сұйық
ДТКБ реле датчиктері
-30-0
-10-10
0-30
2
Агрессивті емес газды
Температуралы реле-датчиктер:
ТР-ОМ5-02
ТР-ОМ5-03
ТР-ОМ5-04
ТР-ОМ5-06
-30-10
5-35
30-60
55-85
0,5-2
Су, май
Жартылай өткізгіштік температура регуляторлары:
ПТР-2-02; ПТР-3-02;
ПТР-П-02
ПТР-2-03; ПТР-3-03;
ПТР-П-03
ПТР-2-04; ПТР-3-04;
ПТР-П-04
ПТР-2-02; ПТР-3-05;
ПТР-2-05
ПТР-2-06; ПТР-3-06;
ПТР-П-06
-30-5
-10-5
5-35
30-60
50-100
Сұйық, газды
Термореттейтін құрылғы ТУДЭ-1-12
-60-40
0-40
0-100
30-100
10
Сұйық, газды
Биметалл типтегі датчик-реле ТБ-ЭЗК
0-45
0,5
Ауа
ТЭ типтегі температура регуляторлары (ТСМ термотүлрлендіргіші бар)
-40-0
-20-20
0-40
20-60
60-100
РТ-2 типтегі температура регуляторлары
-30-0
-10-20
5-85
30-60
0-100
2
Сұйық, газды
Сурет 3.1 - ПТР-2 терморегуляторының электр схемасы:
ПР - сақтандырғыш, ТР - трансформатор, Д1-Д5 - диодтар, С1 -- С6 - конденсаторлар, ПП1-ПП4 - транзисторлар, Р1-Р2 - резисторлар, Р-реле
Объект температурасының берілген мәннен ауытқу кезінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазіргі заман талаптарына жауап бере алатын жоғары білікті кадрлар даярлаудың маңызды міндеті - болашақ мамандарды заманға сай практикалық дағдыландыру және сапалы терең білім беру болып табылады. Сондықтан да, қазіргі күнде жас мамандарды даярлау үшін оқыту мазмұнының әдістері бұрынғыдан да арта түсті.
Оқу орнының материалдық-техникалық базасын жетілдіруді, сапалы маман дайындаудың бағыттарының бірі деуге болады. Бұл үшін бірінші кезекте оқытудың техникалық құралдарын жарақтандыру, зертханалар мен кабинеттерді жаңа құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету, сонымен қатар, зертханалық стендтер мен макеттерді ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін ескере отырып, қазіргі заманның құрамдауыш базасы ретінде жетілдіру тиіс.
Қазіргі күнде алға қойылған мақсаттардың бірі - Қазақстан қалаларында жылумен қамтамасыз ету, басқару жүйесінің оңтайлы болуына талапты күшейту. Осыған байланысты жылумен қамтамасыз етуді энерготиімділік арқылы басқаруға, сонымен қатар ресурстарды көбірек ұтымды пайдалануға, электрлік және жылу энергиясын үнемдеуге болады.
ХХ ғасырдың 60-70 жылдарында Әртүрлі технологиялық үрдістермен оңтайлы басқару жүйесін іске асыру мәселесі әлемге келді, соның қатарында жылумен қамтуды басқару жүйесі де болды. Бұл жұмыстың негізгі мәні жылу түрлендіргіштерді, термодатчиктерді тиімді пайдалану болып табылады, осының есебінде энерготиімділікте, сенімділікте және өнімділікте көптеген міндеттер шешіледі. Әлемде ЖРТ жүйесінің енгізулері болса да, әрқайсысына жүйе нысаны әртүрлі құрылады. Кез-келген жылумен қамтамасыз ету жүйесінің негізгі мақсаты - тұтынушыларды қажетті мөлшерде жылумен қамтамасыз ету болып табылады..
Өндірістік қызметтің сенсоризациясы, яғни адамның сезім мүшелерін датчикке ауыстыру үшінші өндірістік революцияға жатады.Оның біріншісі - машина-энергетикалық, ал екіншісі - ақпаратты-компьютерлі революция. Датчикке деген қажеттілік күннен-күнге артып келеді. Бұл бақылау мен басқарудың автоматтанған жүйеге көшуіне, жаңа технологиялық процестің енуіне, жалпы өндірісті автоматтандыруға байланысты. Жоғары метрологиялық мінездемелерінен басқа датчиктер жоғары сенімділігімен, ұзақ уақытқа жарамдылығымен, тұрақтылығымен, аз габариттілігімен, аз энергия тұтылуымен сипатталады.
Қазіргі кезде электронды аспаптармен температураны өлшеу өте маңызды. Жылулық энергия ретінде білінетін қуат өндіргіш қымбат кіші өлшемді компьютерлер немесе қатты нығыздалған элеткронды компаненттері бар басқа портативті аспаптар жиі кездеседі. Жүйенің температурасын нақты өлшеу - аккумулятордың батареяларымен басқаруға және қымбат бағада тұратын микропроцессорлардың істен шығуының алдын алуға мүмкіндік береді.
Әдетте, портативті жоғары тұтынушы құрылғыларда ішкі температураны қалыпты күйінде сақтап тұруы үшін салқындататын желдеткіші болады. Желдеткіштер - аккумуляторлық батареялардың жұмыс жасау мерзімін ұзарту үшін тек қана керек уақытта іске қосылуы керек. Сәйкесінше, желдеткіштің жұмыс жасауын дұрыс басқару үшін температура датчигі арқылы өлшенетін критикалық температураның мәнін білу керек:
- портативті құрылғылар;
- орталық процессор температуралары;
- басқаруға;
- қоршаған орта температурасы;
- аккумулятор батареялары температуралары;
- батарея аккумуляторы зарядына;
- өтемелеуге;
- термопар суық дәнекер температурасын өтемелеуге;
- ұялы телефондарда генератор дрейфтерін өтемелеуге;
- температураны ұстап тұру үрдісін басқару.
- мониторлауға (бақылауға);
Температураның нақты өлшенуі технологиялық үрдістермен басқару және арнайы құрылғылар сияқты және басқа қосымшалар талап етіледі. Қазіргі кезде көп кездесетін жағдайлардың бірі болып, шығыс сигналының жеткілісіз, аз болуы, сонымен қатар, олардың сызықты емес болғандықтан, датчиктердің шығыс сигналы сәйкестендірілген нұсқаға мөлшерленуі тиіс және сигналды өңдеместен бұрын, міндетті түрде ол күшейтілуі керек.
Жеткілікті дәл құрылғы - резистивті температура датчиктері болып табылады, дегенмен іштей өршіту, қоздыру тоғын талап етеді және көбінесе көпірлі өлшеуіш сұлбаларында пайдаланылады. Аса сезімталдыққа ие аспап тиристорлар болып табылады, дегенмен тиристордың сызықтық емес қасиеті көбірек болады.
Бүгінгі күннің термодатчиктерін пайдаланғанда көп байқалатын жағдай, олар өте жоғары дәлдік көрсетеді, сонымен қатар, жұмыстық температура ширегінде -550С-тан +1500С-ға дейінгі жоғары сызықтылыққа ие болып табылады. шығыс сигналдарды - ішкі күшейткіштер шығысындағы қолайлы мәніне жеткенге дейін масштабтайды, мысалы, 10мА0С. Термодатчиктер суық дәнекердің температурасын өтемелеу тізбегінде кең ауқымды - термопарларға пайдалануға тиімді. Көпфункционалды интегралды сұлбаға жартылай өткізгіш термодатчиктерді біріктіруге болады, олар мониторлаушы функциялар тізбегін орындайды.
1. ТеплоГазСервис компаниясы
ЖШС ТеплоГазСервис компаниясы 2005 жылы құрылды. ЖШС ТеплоГазСервис компаниясы 11 жыл ішінде Автономдық жылу жүйесі және ыстық сумен жабдықтау, сонымен қатар, газ өтіру, канализация, жалпы құрылыстық жұмыстармен айналысты.
Компанияның мамандары бұл салада жоғары білікті және көпжылдық тәжірибеге ие.
ЖШС ТеплоГазСервис Қазақстан Республикасы және Орта Азиядағы жылытқыш және технологиялық келесі Италиядағы ICI CALDAIE, Италиядағы ECOFLAM SPA, Италиядағы ROBUR SPA, Италиядағы RIELLO, Италиядағы BALTUR, Франциядағы GUENOD эксклюзивті зауыттар қатарында қызмет етуде.
Компанияның негізгі қызметтеріне құрылыстық - монтаждау жұмысы, құрылғыны қондыру және қызмет көрсетуін қадағалау жылу жүйелерінің, орташа және төмен қысым, жылу жүйесін өңдеу, сонымен қатар, су есептегіштері жабдықтарының дәлдігін тексеру жатады.
ТОО ТеплоГазСервис выполнит весь комплекс работ по строительству газовых сетей среднего и низкого давления, газоснабжению объектов различного назначения, обеспечит техническое обслуживание газового оборудования в период его эксплуатации.
ЖШС ТеплоГазСервис жалпы спектр қызмет жабдықтар және газбен жабдықтау техникалық деңгей қиындықтары, заманға сай техника және жоғары білікті мамандар - өз уақтында және сапалы орындауды жауапкершілігіне алады Весь спектр услуг и оборудования по газоснабжению объектов различного назначения и технического уровня сложности, наличие современной техники и профессионализм персонала компании - залог качественного и своевременного выполнения взятых на себя обязательств.
Құрылыс бастамас бұрын біз барлық мүдделі тұлғалардан рұхсатнама және келісімдерін аламыз. Перед началом строительства мы получаем все необходимые разрешения и согласования заинтересованных лиц. Строительство тепловых сетей наша фирма выполняет строго в соответствии с проектом и сметой. Залогом успешного выполнения работ является неукоснительное соблюдение нормативных и методических документов. Строительство осуществляется жузеге асыру при соблюдении сактау колдану правил ереже техники безопасности, правил на строительство, под техническим надзором техникалык кадагалау тиисти соответствующих эксплуатационных организаций пайдалануды уйымдастыру и авторским надзором проектного отдела.
Также сотрудничаем со многими компаниями производящими технологическое оборудование. Также в 2014 году проходили практику обучения студенты вуза Жангир-хана ,и деканатом вуза наградили Дипломом нашу компанию.
В 2010 году наши специалисты проводили ежегодный обмен опытом работ в Италии. ,где ими был выдан Сертификат. По программе ЭКСПО 2017 готовимся на участье производить свое оборудования
Ақсай қаласында орналасқан Трнава сауда үйі В г.Аксае торговый дом Трнава на 8000 кв.м Жылу куат оплачивали 1млн.700 по учетчику на отопительный сезон за отопление ,по установки AY-120 в количестве 18 шт.,за отопительный сезон они оплачивают всего 600 тыс.тенге и + горячая вода.
2 БӨЛІМ Даярлаудың теориялық негіздері
2.1 Жалпы термотүрлендіргіштер.
Өлшеу құралы үшін температура - техникалық әдістердің сан-алуан керекті себептерін қабылдайтын және ерекше қасиеттерін сипаттайтын физикалық шама болып табылады. Температура жылу көрсеткішін анықтайтын параметр. Температураның белгісі дененің молекулалық қозғалысқа кірісетін энергиясымен сипатталады.
Температуралық электр қозғалтқыш күшін өлшеу үшін термопардың туынды аспаптар жинағы милливолтметрлер мен потенциометрлер жұмыс жасайды.
Пирометрлер. Пирометрдің жұмыс істеу принципі энергияның сәуле шығаруын өлшеуге негізделген. Олардың басты артықшылығы пирометрлер бір-бірінен ұштаспайды және жоғары шекті өлшеу теориялық тұрғыдан шексіз. Дене температурасы төмендеген сәтте дененің жылу шығару қарқындылығы жоғарлайды, сол себептен пирометрді 300-6000С және одан жоғары температураны өлшеу үшін қолданылады. 30000С және одан жоғары температураны, жоғары жылдамдықтағы сұйық және газ ағымдарын өлшеу үшін пирометрдің өлшеу әдісі практикада жалғызболып саналады.
Зертханалық және өнеркәсіптік жұмыс жағдайында 8000С жоғары температураларынды өлшеу үшін оптикалық пирометрлер кеңінен қолданылады. Оптикалық пирометрдің жұмыс істеу принципі екі дененің: эталондық дене және температурасы өлшенетін дененің монохромотикалық сәуле шығаруын салыстыруға негізделген. Эталондық дене ретінде жарықтылығы реттелетін қыздырылған шам қылы (нить) қолданылады. Осы топтағы ең көп таралған құрылғы монохроматиялық пирометр болып саналады. Пирометр ол обьектив және окуляр линзасында тұратын түтікше. Телескопиялық түтікше ішінде орналасқан обьектив фокус линзасында пирометриялық шам тік сызыққа ұқсаған қыл ретінде орналасқан.
Пирометриялық шам реостат арқылы батареямен қуаттенеді. Пирометриялық шам қуат тізбегінде шкаласы температура бірлігінде градусталған милливольтметр қосылған. Монохроматиялық сәуле алу үшін окуляр ұзындығы белгілі сәулені өткізетін қызыл жарық фильтрмен жабдықталған. Обьективте жұтып алу жарық фильтрі орналасқан. Ол шекті өлшеуді кеңейту үшін қолданылады, Қуат негізін қосқаннан кейін, реостат қылдың жарықтығын ол қыздырылған дене фонынан жасалғанға дейін реттейді. Осы уақытта милливольтметр шкаласы көрсеткен температура мәні алынады.
Фотоэлементті оптикалың пирометр қылы жұтылатын оптикалық пирометрден артықшылығы, ол автоматтандырылған, өлшенген мәндерді жазып алу және оларды белгіленген арақашықтықта жіберу қабілеті бар.
Фотоэлектрикалық пирометр (ФЭП) жұмыс істеу принципі бойынша 2 типке бөлінеді. 1-ші типке: Прибор өзіне сәулені энергияны қабылдай, сезімтал элементке түсіп оның параметрлерін өзгертеді (фототоқ, кедергі). Ал 2-ші типті приборларда сәулені энергияның өлшеніу өтем әдісімен орындалады. Мұнда сезімтал элемент нөлдік құрылғы режимінде өлшенетін дене сәуле шығару қарқындылығы мен сәуле шығарудың тұрақты негізі - қыздырылған шамның қарқындылығын салыстыра жұмыс істейді.
Вакумдық сурьмяно-цезистік фотоэлемент қолдану кезіндегі температураны өлшеу шектілігі 800[0]-тан 4000[0]-қа дейін фотэлектрикалық пирометрлердің негізгі қателіктері 1%, жоғары текті 2000[0]С 1,5%.
Фотоэлектрикалық пирометрлерге жарық ағынына сезімтал басқа элементтерді қолданған кезде, төменгі шек өлшемін төмендетеді, ал сернистік-свинц фотоқедергісін қабылдағыштың қолданған кезде пирометрдің төменгі шекті өлшемі 200[0]С-тең. 550[0]С-ға дейін қыздырылған дененің сәулеленуі қызыл түсті сәулелерден құралған. Температураның жоғарылауына байланысты дененің түсі қара-қоңыр қызылдан ашық қызылға, сарғыш сары ақ түске өзгереді. Осы қасиет қыздырылған дененің түсі бойынша температурасын анықтауға мүмкіндік береді. Автоматтандырылған түсті пирометрдің әрекеті мынаған негізделген: екі спектрлік участкіде қызыл және көк, екі спектрлік жарықтарының логорифмдік қатынасын өлшеуге. Түсті пирометрдің мынадай түрлері болады: ЦЭП-2М, ЦЕП-3, ЦЕП-3М, ПИРСО.
Түсті пирометрдің өлшеу диапазоны 1400[0]- 2800[0]С ол 5-6 диапазон шамаларға бөлінеді. Дискіні жарық фильтрімен айырбастап, бір диапазоннан 2-ші диапазонға өтуге болады, пирометрдің дәлдік класы -1,0 тең.
Қыздырылған дененің толық сәулеленуін өлшеу үшін - радиациялық пирометрлер қолданылады. Нақты дененің радиациялық температурасы деп қара дененің сәулеленетін нақты дененің Т температурасында сәулеленудің толық қуаты толық энергиясына тең температураны атайды.
Радиациялық пирометрде сезімтал элемент орнына термобатареяны қолданады. Термоэлектрикалық құрастырушы термобатареясы жұмыс дәнекерінде температура бойынша жылу ағыны фокусталады. Бұрынғы кезде ең көп таралған пирометрдің радиациялық түрі РАПИР болған. Қазіргі кезде олар агрегаттық жиын стационарлық пирометр құрастырушылары мен сәулелену пирометрлері АПИР-С, Raynger-ST (сұлба РАПИР) түрлеріне ауыстырылған. Олар толық сәулелену термоэлектрикалық (ППТ) әне бөлшектеп сәулелену пирометрлеріне бөлінеді. Біріншісінде батарея термопар, екіншісінде германдық немесе кремнилық фотодиод қолданылады.
Нақты дене пирометрінің толықтай сәулеленбейтіндіктен сәулеленудің нақты температурасы емес Т, жарық температурасы деп аталатын Т немесе радиациялық Т (рапир) температурасы өлшенеді.
Қазір термотүрлендіргішлардың көп түрі бар:
Сұйық заттар арқылы жұмыс істейтін термотүрлендіргіштер - сыртқы температураның өзгеруіне байланысты термотүрлендіргіштің ішіне құйылған сұйықтықтың көлемінің өзгеруіне негізделген.
Электрлі термотүрлендіргіштер - бұл термотүрлендіргіштердің жұмыс істеу принципі сыртқы температура өзгергенде өткізгіште пайда болатын қарсылыққа байланысты.
Механикалық термотүрлендіргіш - бұл термотүрлендіргіштердің жұмыс істеу принципі жоғарыда айтып өткен термотүрлендіргіштер сияқты, тек бір айырмашылығы мұнда датчик орнына металды спираль немесе биметалдан жасалған лента қолданылады [9].
Инфрақызыл термотүрлендіргіштер - денеге жанаспай-ақ, температураны анықтай алады Дамыған елдерде сынапты термотүрлендіргіштерді медициналық деңгейді былай қойғанда, үй жағдайында да қолданбайды.
Инфрақызыл термотүрлендіргіштердің мүмкіндіктері өте зор:
1.Қолдануда қауіпсіз;
2.Барынша нақты нәтиже көрсетеді;
3. Нәтижені аз уақыт ішінде көрсетеді (шамамен 0,5 секунд).
2.2 Термотүрлендіргіштердің шығу тарихы
Галилео Галилей термотүрлендіргіштерді ойлап тапқан ғалым. Оның қалдырған жазбаларында термотүрлендіргіштердің дәл анық сипаттамасы жазылмаған, дегенмен оның шәкірттері Нелли және Вивиани Галилейдің 1597 жылы термоскопқа ұқсайтын бір құрал істеп шығарғанын аңғарған. Осы кездерде Галилей өзінің істеп шығарған құралына ұқсайтын құралдың ипаттамасы бар Герон Александрийдің сұйық кристалды индикатор туралы жазбаларын зерттеп жүрген еді, дегенмен ол денелердің температурасын өлшеу үшін арналмаған, жылыту арқылы судың температурасын көтеру үшін арналған еңбек еді. Термоскоптың құрылысы трубкаға жабыстырылған шыныдан жасалған шариктен тұрды. Шарикті аздап қыздырып, трубканың соңын су құйылған ыдысқа сүңгітеді. Аздаған уақыттан кейін шариктің ішіндегі ауа салқындайды, оның қысымы төмендеп, су атмосфералық қысымның нәтижесінде трубка бойымен жоғары көтеріледі. Одан кейін біраз уақыт өткен соң, шариктің ішіндегі ауаның температурасы төмендеп, судың деңгейі түсе бастайды.
Термоскоптың көмегімен тек дененің жылу деңгейін ғана білуге болатын еді, шкала болмағандықтан, температураның сандық мәнін білу мүмкін емес еді. Сонымен қатар, судың деңгейі тек дененің температурасына ғана емес, атмосфералық қысымға да байланысты еді. 1657 жылдары Галилейдің термоскопын флоренциялық ғалымдар жетілдірді. Олар аспапқа шкала орнатып, шариктағы және трубкадағы суды алып тастады. Бұл тек сапалық жағынан емес, сандық жағынан денелердің температурасын салыстыруға мүмкіндік берді. Осының нәтижесінде аспап мүлдем өзгеріп сала берді: термоскопты шаригімен төмен қаратып, трубкаға, ердің кеңеюіне негізделді, үнемі сақталып тұратын нүктелер ретінде жазғы ең ыстық температура мен қысқы ең суық температура алынды. Термотүрлендіргішті ойлап табушылардың қатарында лорд Бэкон, Роберт Фладд, Санкториус, Скарпи, Корнелио Дреббельдің есімдері де аталады және Галилеймен жақсы қатынаста болған Порте мен Соломон де Каус та бар. Бұл барлық термотүрлендіргіштер құрылғы ішіндегі ауа мен суға байланысты еді. Олар температура мен атмосфералық қысымға байланысты өз көрсеткіштерін өзгертіп отырды. Бұдан кейін де біраз италия және франция ғалымдары термотүрлендіргіштерді ары қарай дамытты. Ал термотүрлендіргішті қазіргі түріне 1723 жылы Фаренгейт келтірді және оны қалай істейтінін суреттеп берді. Басында ол да өз трубкаларын спиртпен толтырды, сосын барып сынапқа көшті. Өзінің шкаласында нөл деп ол қар мен нашатыр немесе ас тұзымен араласқандағы температураны алды. Ал судың қатуының бастауы деп 32°С-ны, ал сау адамның денесінің температурасы ретінде ол 96°С-ны алды. Сосын ол судың қайнау температурасын анықтады, ол 212° С-ға тең болды. Мұздың еруі мен судың қайнау температурасын 1742 жылы Цельсий нақтылап көрсетті, бірақ басында ол 0°С-ты қайнау, ал 100°С-ты қату температурасы ретінде көрсетті сосын
Штремердің кеңесі бойынша оларды керісінше орналастырды. Фаренгейттің термотүрлендіргіштері жасалуы бойынша әдемі істелінген, бірақ, Цельсийдің жасаған термотүрлендіргіштері ыңғайлырақ болды. Реомюрдің 1736 жылы жасаған жұмыстары Фаренгейттің жасағандарынан бір қадам артта тұрғандай болды. Реомюрдің термотүрлендіргіші үлкен, қолдануға ыңғайсыз, ал оның шкалалары нақты температураны көрсете алмады. 1848 жылы ағылшын ғалымы Уильям Томпсон (лорд Кельвин) температуралардың абсолютті шкаласын жасауға болатынын дәлелдеді, бұл жағдайда нөл, судың құрамына немесе термотүрлендіргішті толтырып тұрған сұйықтыққа еш қатысы болмайды. Кельвин шкаласында есептеу нүктесі ретінде абсолют нөл ұғымы алынды. Оның мәні:- 273,150С-ға тең. Бұл температурада молекулалардың жылулық қозғалысы тоқтайды, өз кезегінде денелердің бұдан әрі салқындауы мүмкін емес [6].
2.3 Қазіргі заманғы термотүрлендіргіштер
Термотүрлендіргіш (орыс. термопреобразователь) - жұмыс істеу принципі термоэлектрлік құбылыстарға негізделген. Ол айнымалы токты тұрақты токқа түрлендіретін құрылғы. Негізінде термоэлектрлік өлшеуіш аспаптарда пайдаланылады. Айнымалы токтың электрлік жылытқышынан және термоэлементтен (термопарадан) тұрады. Термотүрлендіргіш түйіспелі түрі болады. Онда термоэлемент жылытқышқа тікелей қосылады. Түйіспесіз түрі де болады. Онда термоэлементтің жұмыс қосылығы жылытқыштан бөлек орналасқан. Термотүрлендіргіштің крест тәріздісі де болады. Жылу шығынын азайту және сезімділігін жоғарылату мақсатпен термотүрлендіргіштер көпэлементті етіп жасалады да вакуум ішіне орналастырылады.[1]
Термотүрлендіргіштер - 260-тан +11000С-ға дейінгі аралықтағы температураны сенімді түрде өлшеуге мүмкіндік береді. Кедергі термотүлендіргішінің металды өткізгіштерге бір қатар талаптар қойылады, олардың негізгісі болып градустелген сипаттаманың тұрақтығы, сонымен қатар кедергі термотүрлендір-гіштерін жасап шығаруды өзара алмастырылуын қамтамасыз ететін оның өнімділігі жатады. Негізгі емес қатарына, бірақ талаптарды қанағаттандыратындарға Rt=f(t) функциясының сызық-тығы, электр кедергісінің α=1R1dR1dt температуралық коэф-фициентінің мүмкіндігінше жоғарғы мәні, үлкен салмақты кедергі мен материалдың жоғары емес құны жатады.
Қазіргі күнде термотүрлендіргіштердің төмендегідей түрлері бар:
- газ;
- сандық;
- сұйық;
- термоэлектрлік;
- пирометр;
- қашықтан ;
- биметалл;
- электрбайланыс;
- инфрақызыл;
- кедергі термотүрлендіргіштері.
Термотүрлендіргіштердің әрқайсысының өзіндік жұмыс принціпі және қолдану аясы болады. Содан бері, көп уақыт өтті, ал осы уақыт ішінде термотүрлендіргіш жақсарды және жаңғыртылды. Физиканың соңғы жетістіктері арқасында температура өлшеу үшін жаңа әдістер әзірледі .Бүгінгі таңда түрлі сандық термотүрлендіргіштер жасалды. Сандық термотүрлендіргіш қазіргі заманға сай және стильді болып табылады. Сандық термотүрлендіргіштер - бұл қарапайым сандық нысанды дисплейде өлшенген температура мәндерін көрсететін құрылғы.
Сандық термотүрлендіргіштің артықшылықтары:
- температураны өлшеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтау (мысалы:
сынап сияқты құрамында улы қауіпті заттар жоқ);
- өлшеу жылдамдығы (бірнеше миллисекунд, бірнеше минуттың
орнына);
- өлшеу ыңғайлығы (сандық дисплей);
- икемділігі (температура сенсоры бар, икемді сым).
Сандық термотүрлендіргіштердің дәлдік өлшеу градусы 0,01 болып табылады. Қазіргі заманда көптеген жерлерде сандық термотүрлендіргіштер қолданылады.
Қазіргі уақытта күнделікті тұрымста сандық температура өлшегіштердің кең ауқымды қолданылатыны соншалық, тіпті автоқөліктерде де сандық термотүрлендіргіш қоданылады. Сандық температура өлшегішінің қозғалмалы механизмдерінің аз болғандығына қарай, электрлік қысқа тұйықталудан қорғанысы болуына байланысты оның ұзақ мерзімге қызмет етуіне кепіл беріледі. Сол себепті осы күндері сандық термотүрлендіргіштерге сұраныс өте жоғары болып отыр [13]. 20
2.4. Кедергі термотүрлендіргіштер
Платина - кедергі термотүрлендіргіші үшін ең жақсы материалдардың бірі болып табылады, өйткені ол таза түрінде жеңіл алынады, өнімділігі жақсы, жоғары температуралы қышқылдану ортасында химиялық түрде инертті, 3,94x10-30С-1-ге тең жеткілікті үлкен температуралық кедергі коэффициенті және 0,1x10-6Омxм-ден жоғары салмақты кедергісі бар. Платиналы кедергі термотүрлендіргіште-рін - 260-тан +11000С температураны өлшеу үшін қолданады, осыдан - 260-тан +11000С температура диапазоны үшін диаметрі 0,05-0,1 мм-ге тең платиналы өткізгіштер қолданылады, ал +11000С-ға дейінгі температураны өлшеу үшін осы температурадағы платиналарды рассыпления күшінде өткізгіштің диаметрі шамамен 0,5 мм болады. Қолданылатын платиналы өткізгіштер үшін R100R0 қатынасының мәні 1,3850-1,3910 болады.
Платинаның кемшілігі Rt = f(t) функциясының сызықты еместігі және, одан бөлек платина - өте қымбат металл болып табылатыны.
Мыс - онша қымбат емес, таза түрінде жеңіл алынатын металдардың бірі. Мысты кедергі термотүрлендіргіштері диапазоны - 50-ден +2000С-ға дейінгі температураны өлшеу үшін арналған. Өте жоғары температурада мыс жылдам тотықтанады және сондықтан да оны пайдаланбайды. Мыс өткізгішінің диаметрі әдетте 0,1 мм, ал R100R0 қатынасы 1,4260-1,4280 құрайды. Температураның кең диапазонында кедергінің температурадан тәуелдігі сызықты түрде және Rt=R0(1+at) түрінде келеді, мұндағы a=4,26x10[-3] [0]С[-1].
Жартылай өткізгішті кедергі термотүрлендіргіштері 10 - 100-ден 300[0]С-ға дейінгі температураны өлшеу үшін пайдаланылады. Олардың материалдары ретінде әртүрлі жартылайөткізгіш заттар - магний, кобальт, марганец, титан, мыс оксидтері, германий кристалдары пайдаланылады.
Жартылайөткізгіштердің басты ерекшелігі болып олардың үлкен теріс температуралық кедергі коэффициенті саналады. Жартылайөткізгіштердің температурасын бір градуске жоғарлатқан кезінде, олардың кедергілері 3-5%-ке азаяды, бұл оларды температураның өзгеруіне өте сезімтал қылады.
Жартылайөткізгіш материалдарының кемшіліктері болып олардың едәуір сызықты еместігі және, басты, градустелген сипаттамасының көрсетілмейтіндігі саналады. Сондықтан тіпті бір сол типті жартылайөткізгіш кедергі термотүрлендіргіштері жеке градуировкасы болады және өзара алмастырылмайды.
Көрсетілген кемшілітерінің салдарынан жартылайөткізгіш кедергі термотүрлендіргіштері температураны өлшеу үшін сирек пайдаланылады.
Кедергі термотүрлендіргіштерінің жиынтығына әдетте теңестірілмеген, теңестірілген көпірлер мен логометрлер қолданылады. Көбінесе лабораториялық және автоматты болып бөлінетін теңестірілген көпірлер пайдаланылады. Логометрлер соңғы жылдары дәлділік класы аса жоғары автоматты электронды көпірлер кеңінен таралғанына байланысты тіпті пайдаланбайды.
Мұндай тізбекті ажырату кезінде олардың ұштарында термоэлектрлі (термоЭҚК) деп аталатын күш өлшенуі мүмкін. Қарастырылып жатқан әсер бөліну қасиетіне ие, ол, егер осындай тізбектен тыс электрлі ток берсек, онда токтың бағытына байланысты дәнекердің біреуі қыздырылады да, ал басқасы суытылатыны (Пелетье әсері)жөнінде айтып кеткен жөн. Қазіргі заман физикасында термотоктың немесе термоЭҚК-нің пайда болуы әртүрлі металдарда электрондардың әртүрлі шығу жұмыстары бар, сондықтан да әртүрлі металдар жанасқан кезде потенциалдардың байланыс айырымы пайда болады. Сонымен қатар, өткізгіш ұштарының температураларын ажыратқан кезде, олардың ұштарындағы потенциалдардың айырымын тудыратын электрондардың диффузиялары пайда болады. Осылай, көрсетілген екі факторлар - потенциалдардың байланыс айырымы мен электрондардың диффузиясы - тізбектегі термоЭҚК-тің нәти-жесін шығаратын болып қосылады, олардың мәндері термоэлектродтардың табиғаты мен ТЭТ дәнекерлер температураларының айырымының нәтижесіне тәуелді. Тізбектің байланысты термоЭҚК -і мен нәтижелі термоЭҚК арасындағы қатынасты математикалық түрге түрлендіру үшін бірнеше шарттарды орындау қажет. Температурасы аз дәнекердегі ток басқа термоэлектродқа өтетін бір термоэлектродты оң деп, ал екіншісін - теріс деп алған жөн. Мысалы, егер t0t (сур. 9.1) болса және осы дәнекердегі оң А термоэлектродынан В теріс термоэлектродқа бағытталса, онда А термоэлектродын - термооң, ал В - термотеріс деп атаймыз. Дәнекердегі А мен В термоэлектрод арасындағы байланыс термоЭҚК-ті t температурада еАВ(t) деп белгілейміз. Көрсетілген жазба, егер А термоэлектрод оң және кезекті жазбада бірінші болып келсе, онда термоЭҚК еАВ(t) теріс таңбамен алынған деп есептейміз. Вольттің заңына сәйкес екі әртекті өткізгіштердің тұйықталған тізбегінде дәнекер температурасының тепе-теңдігінде осы тізбектің термотогы нольге тең болады.
Егер 1 мен 2 дәнекерлердің температуралары бірдей болса, мысалы t0 болса, онда әр дәнекердің термоЭҚК бір-бірімен тең және бір-біріне қарсы әрекет етеді және сондықтан да осындай контурдың термоЭҚК ЕАВ(t0t0) нольге тең деп тұжырымдаймыз, яғни
ЕАВ(t0 t0) = eАВ(t0) - eАВ(t0) = 0, (3.1)
немесе еАВ(t0) = -eВА(t0) екенін ескерсек,
ЕАВ(t0 t0) = eАВ(t0) +еВА(t0) = 0. (3.2)
(3.2) теңдеуді немқұрайды түрде қарастырсақ, келесі ережені қабылдауға болады: контурдың нәтижелі термоЭҚК байланыс термоЭҚК-тің арифметикалық қосындысына тең, олардың символды термоэлектродтардың кезекпен жазылуы контурдың айналу бағытына сәйкес (мысалы, сағат тіліне қарама-қарсы).
Сурет 3.1-де көрсетілген тұйықталған тізбек үшін нәтижелі термоЭҚК
ЕАВ(t t0) = eАВ(t) + eВА(t0), (3.3)
немесе
ЕАВ(t t0) = eАВ(t) - eАВ(t0). (3.4)
(3.4) теңдеуін ТЭТ-тің негізгі теңдеуі деп атайды. Одан контурда пайда болған термо ЭҚК ЕАВ(t t0) t мен t0 температура функцияларының айырымына тәуелді екені шығады. Егер t0 = const болса, онда eАВ(t0) = c = const болады және
ЕАВ(t t0)t0=const = eАВ(t) - c = f(t). (3.5)
Белгілі (13.5) тәуелділігінен ТЭТ контурындағы термо-ЭҚК-ті өлшеу арқылы, егер t0 = const болса, өлшеу объектісіндегі t температурасы табылуы мүмкін. Температураны өлшеу объектісіне жүктелген дәнекерді жұмысшы дәнекер немесе жұмыс ұшы, ал объектіден тыс дәнекерді бос дәнекер (ұшы) деп атайды.
(3.4) тәуелдігін нақты түрде қолданылатын термоэлектрод-ты материалдар үшін аналитикалық түрде жеткілікті дәлдікте алынбайтынын айта кеткен жөн. Сондықтан температураны өлшеу кезінде қолданылатын әртүрлі ТЭТ үшін бұл тәуелділік градустеу мен тізбекті табуляциялау жолымен немесе термоЭҚК-тің температурадан тәуелділік графигін құру жолымен орнатылады. Градустеу процесінде ТЭТ-нің бос ұштарын тұрақты етіп және оның мәндерін стандартты түрде t0=00C ұстау қажет.
ТЭТ контурындағы генерацияланатын термоЭҚК тек термоэлектродтардың химиялық құрамы мен дәнекер температураларына тәуелді және термоэлектродтардың геометриялық өлшемдері мен дәнекер өлшемдеріне тәуелді емес екенін айта кеткен жөн.
2.5 Жылулық түрлендіргіштер (ЖТ).
Түрлендіргіш материалда. Жылулық түрлендіргіштер ретінде жоғары және тұрақты температуралық электр кедергісі коэффициентіне ие өткізгіш қолданылады. Бұл талаптарды негізінен химиялық таза металдардан жасалған өткізгіштер қанағаттандырады, себебі, олардың көбінің оң температуралық коэффициенттері бар. (0... 100 ◦С) 0,35 тен 0,68 % - ке дейін 1 °С - де.
Түрлендіргіш ретінде платина, мыс және никель кең таралған. Түрлендіргішке материал таңдау негізінен металдың өлшенетін ортада химиялық инерттілігімен және температурада өзгерісінің шектілігімен іске асырылады. Мыс түрлендіргішін -50...+180°С температурада газдан тазартылған атмосферада қолдануға болады. Бұдан жоғары температурада мыс тотығады. Мыс үшін изоляция ретінде эмаль, винифлекс, жібек қолданылады. Мыстың кемшілігі болып, оның меншікті кедергісі аз болып табылады.
Никельді изоляциясы жақсы болған жағдайда 250... 300 ◦С - ге дейін қолдануға болады, ал одан жоғары температурада R=f(t) тәуелдігі ол үшін біркелкі емес. R=f(t) сызықты тәуелдігі никель үшін 100°С - ден жоғары емес температурада ғана іске асады. Никель түрлендіргіштердің кемшілігі болып никельдің әртүрлі маркасы үшін температуралық коэффициентінің әртүрлілігі болып табылады (0,51...0,58% немесе 1°С ). Сондықтан никель сымдарына тізбектегі әдетте температуралық коэффициенті есептелген деңгейге төмендететін және тұрақтандыратын манганиндік кедергі қосады. Никельдің артықшылығы болып оның үлкен меншікті кедергісі болып табылады (= 0,075...0,085 Ом·мм2м).
Ең жоғары қасиетке платина ие, себебі, ол біріншіден - химиялық инертті, екіншіден -200°... +650°С температуралық диапазонда қолданылады. Дегенмен, платинаны қалпына келетін ортада қолдануға болмайды (көмірсутек, кремний буы, калий, натрий тағы басқалар). Қазіргі таңда көп жағдайда түрлі металлдар оксидінен жасалған. Мыс, кобальт, магний, марганец тағы басқалар жартылай өткізгіш терморезисторлар қолданылады. Оксидтерді күйдіргенде шар, бағана немесе шайба тәрізді тығыз массса түзеді, оған электродтар түзіліп, мыс сым шығыстары жалғанады. Сыртқы ортадан қорғау үшін термистордың сезімтал элементі бояумен сырланып герметикалық металл корпусқа немесе шыныға орналастырады.
Температура ұлғайған сайын термистор кедергісі азаяды. Кедергінің температураға тәуелділігі мына формуламен өрнектеледі.
Rt=AeBT
(2.1)
мұндағы А - материалдан, оның өлшемі мен кейпіне тәуелді тұрақты шама.
В - жартылай өткізгіштің физикалық қасиеттеріне тәуелді, тұрақты шама.
Т - түрлендіргіштің абсолют шкала градусы бойынша температурасы.
Өндірісте түрлі конструктивті орындаулардағы кедергі терморезисторларды шығарады: ММТ, КМТ-4, МКМТ.
Артықшылықтары: Өте жоғары (теріс) кедергісінің температуралық коэффициенті (2,5...4% на 1°С - те) сезімталдығы металл терморезистормен салыстырғанда 6...10 рет жоғары, аз жылусыйымдылық және инерттілік.
Кемшіліктері: Кедергісінің температурадан сызықты емес тәуелділігі (16-сурет) сынақтан сынаққа сипаттамасының тұрақсыздығы мен әрауандағы. Бұл аспаптың сызықты шкаласын алуға және істен шыққан жартылай өткізгішті ауыстыруды қиындатады. Сонымен қатар оның температуралық диапазоны төмен (-100... +120 °С).
1 -- сурет.Терморезистордың түрлендіру функциясы:
1 -- ММТ типті; 2 - мыс
Кедергі термометрлері. Бұл аспаптарды температура өлшеуде датчиктер ретінде қолданылады. Сезімтал элементінің материалына байланысты оларды платина кедергі термометрлері (ТСП) және мыс кедергі термометрлері (ТСМ) деп ажыратылады. Мысал ретінде платиналық өткізгіш түрлендіргішін ала отырып кедергі термометрлерінің құрылымын қарастырамыз (17-сурет).
2 сурет - Кедергі термометрінің құрылымы
Түрлендіргіш өлшемі 100 х 10 мм каркасқа оралған диаметрі 0,05...0,07 мм 2 жалаңаш платина сымнан тұрады. Орама каркас шеттеріндегі тісті қималарға орнатылады. Каркас ретінде термотұрақты және жоғары электро изоляциялық қасиеттерге ие материалдар пайдаланылады: слюда, кварц, фарфор. Температура өлшеу барысында термометрдің электрлік кедергісі бөлшектелген мәліметтер және жуықталған формула бойынша анықталады:
Rt=R01+αt,
(2.2)
мұндағы: Rt - t °C қыздырылғандағы термометрдің кедергісі,
R0 - 0°С - гі термометр кедергісі,
α -- температуралық коэффициент (мыс үшін α = 4,3 ·10-3).
Технологиялық нысандардағы температура өлшеудегі қателікке әкелетін негізгі факторлар:термодатчиктердің инерциондығы, дұрыс орнатылмау, монтаждау шарттарының бұзылуы және аспаптарды пайдаланғандағы қателітер.
Термодатчиктердің инерциондығынан температурасының өзгеру жылдамдығы өскенде пайда болады, сондықтан нысанның нақты температурасы мен аспап көрсеткіштерінің арасында айырмашылық пайда болады.
Термодатчиктерді қатал ортада және жоғары қысымда пайдаланғанда сақтандырғыш гильзілерді пайдалану әсерінен инерциондығы ұлғаяды. Инерциондықты азайту үшін датчик пен орнатылған гильза арасындағы саңылауды ұзыннан бойы жоғары жылуөткізгішті ортамен толтырады. Жұмыс температурасы 0...200°С кезінде компрессиялық майды, 200°С жоғары температурада шойын немесе қола ұнтақтарын пайдаланылады. Кедергі термометрлері дәлдік бойынша үш класқа бөлінеді: инерциондық бойынша -- аз инерциондық (9 с дейін), орташа инерциондық (10...80 с), жоғары инерциондық ( 4 мин дейін).
Өндіріс талаптары бойынша температура датчиктері 60...3200 мм интервал аралығындағы түрлі монтаждық ұзындыққа ие болады.
3 БӨЛІМ. Аналогты температура түрлендіргішті дайындау
3.1 AD592 аналогты датчигінің сипаттамасы
AD592 - екі терминалды ИС, шығыс тотарына ие, пропорционалды температурада болады. Диапазондық кернеу көзі +4В дан +30В дейін аспап өзін жоғары ток көздеріне крутизді сипаттамасымен 1мкАК көрсеткішімен көрсетеді.Өндірісте аспапты лазерлі қиыстыру жолымен жылжытады, AD592 абсалютті деңгейдегі нүктеге және сызықсыз қателіктерге мүмкіндік береді, алдын бұл аспаптар бағалы класстар жетістігіне жетпеген.
Құралдың қолданулары бір үлгідегі зоналармен келеді: HVAC (жану желдеткішауа салқындатқыш) температуралары, жүйелерде сезгіш құралдарда, автоматты өлшем және бақылау, өлшемдерінде болады, аспаптарға деңгейлік электрондық аппаратуралардың температуралар жылу жұптардың, диагностикалардың нөлдік температураларының өнеркәсіптік жабдықтарында, компенсаторлар температураларының реттеуінде өте дәл аппаратураларларда температуралар және температуралық түзеулерінде болады. Әсіресе, температуралық дистанциялық өлшемдерде AD592 үшін ол сезгіш емес қоректену кернеуіне құлауға және ұзын сызықтарда пайда болатын қоректену бойынша шуларда, өзінің токтық шығысының үлкен кедергісі бойынша пайда болады. Оңай мультиплексирлер бірнешес AD592 алады; сигналдық тоқ коммутаторлық КМОП мультиплексорымен алады немесе қоректенулер кернеуі логикалық элементтеріне алады, шығысы үш жағдаймен орындалады.
Контактылы өлшеуіш температуралар температуралардың әр түрлі ортада және материалдық жолмен тура контакттылы анықтауларында көрсетеді.
Кәсіпорын талаптарымен әртүрлі түрлендірулердің термометрлері шығарылыпып жатыр, температуралық өлшемдерге орындауға әсер етеді.
Өлшемдердің жоғары дәлдігі, өлшенетін температуралардың жылдамдығы, кең диапазоны және пайдаланымында сенімділігімен қатар олардың есте сақтауы маңызды параметрлермен келеді, осы түрлік температуралар өлшеуіштерді анықтайды. Маңызды атап өтетін жағдай, бір топтамалардан, (термометрлерден) өлшеуіштерден ИТ-17 және жылу кедергілерді сияқты, әр түрлі түрлендіргіштер құралдарына іріктеп жинақтауда қолданулар мүмкіндігімен ИРТ-4 келеді, жылу жұптарын және олардың алмастырмалығын, термометрлердің тұтынушы қасиеттерін едәуір жақсартады.
Температуралардың ықшам электрондық өлшеуіштері - жазық сияқты, қатты, сұйық және газ сияқты орталарда болады, температуралық өлшемдер үшін агрессивті беттер температуралары бақылауына арналған термометрлер, цилиндрлік формалы. Температуралар ықшам өлшеуіштері жол жұмыстарының лабораторияларында, өнеркәсіптік кәсіпорындарда, ауылшаруашылық шаруашылықта және құрылыста қолданылады.
Компоненттік қолданыстағы типті облыстарға жататындар: электрондыэлектрлік құралдарды температуралар өлшемі, автомобильдердегі температуралар өлшемі және реттеуіштері, ауа жылытқыштар, желдетулер және ауа тазартулар жүйелері (HVAC, heatingventilatingair conditioning), өнеркәсіптік жүйелерде температурамен басқару, электрондық компоненттердің температуралар жылу жұптардың, диагностикалардың суық дәнекерленген жерде болады, электрондық сұлбалар үшін температуралық түзеуде өлшеу құралдарында, және шынжырда температуралар көрсетулерінде құрастырылады. AD592 әсіресе алып тасталынған өлшемдер өткізу үшін, тоқтардың жоғары импедансты шығысының сезгіш кернеуіне құлауындағы компоненттерінде істейді және ұзын сызықтарда шулы кернеуде болады. Компоненттердің мультиплексирлері AD592 орын алады; сигналдық тоқтар КМОП мультиплексорында коммутаторлық көмек алады алады, ал қоректенулер кернеуі қоса алады немесе үш жағдаймен логикалық көмекте бөлініп қалу мүмкіндігіне ие болады.
Температуралардың тұрақты электрондық өлшеуіш-реттеуіштері - температуралық реттеуіштер функциясымен сандық термометрлер қолдануларында әртүрлі салалардың жұмыстары үшін арналған, сол санда, күрделі болып келеді, көп сатылы технологиялық процесстерде газ сияқты, сұйық және қатты денелердің параметрлердің қажетті тұрақты сенімді бақылауында болады. Бұл топтамалар реттеуіштер өлшеуіштері көп каналды болып келеді, өлшем объекттен жеткілікті түрде жоғары іске асыру мүмкіндігінде өлшемдердері болады, және де бұл бақылауларда әртүрлі орындарда температуралар тексеруіне мүмкіндік береді
AD592 - ол екі контактілі интегралды температура датчигінің схемасы, оның шығысындағы ток абсолюттік температураға пропорционал. Компонент кең диапазонда ток көзінің кернеуімен жұмыс істейді, 1мкАK масштабты тұрақты ток көзімен жоғары импедансты функция атқарады.
Пластинадағы интегралдық жұқа пленкалы резистордың жетілдірілген архитектурасы және лазерлі сыналастыруы AD592 датчигі абсолюттік қателігісжәне сызықсыздық қателігін берік ұстап тұрады, бұл алдыңғы құрылғыларда осы бағалық деңгейде қол жетімсіз болган.
AD592 құрылғысы (датчигі) -25°C до +105°C диапазонында температура өлшеуге қолданылады, әдетте қазіргі кезде дәстүрлі датчиктер қолдануда (мысалы, термисторлар, термопаралар, диодтар)
Оның төмен бағасы, монолитті интегралды схемасы және қанқасы бар құрылғыға тән, оның қарапайымдылығы оны осы кунгі экономикалық тұрғыдан аса тиімді етеді.
AD592 - мен жұмыс истегенде, ол қымбат тізбекті, көпірлік сұлбаларды, тізбектегі кедергіні есептеунсіз және салқын өтемді (пайка) қажет етпейді. Компонент электрондықэлектрлік құрылғыларды, автокөліктегі температураны өлшеу және реттеу, жылыту жүйесін, платадағы электронды компонеттерді тексеру диагностикасын, өлшеуіш аспаптардың температурасын көрсету сияқты аумақта қолдануға болады.
AD592 датчигінің ерекше тиімділігі, ол қашықтықтан өлшеу жұмыстарына мүмкіншілігі бар. Себебі оның жоғары импеданстық шығыс тогы оны кернеудің төмендеуі және ұзын тізбекте шумдық кернеуді сезбейтін қылады.
AD592 әртүрлі сипаттамаларына байланысты 3 нұсқада шығарылады: AD592AN, AD592BN және AD592CN. Айтылған түрлерінің барлығы TO-92 қаңқасында болады, 45°C тен +125°C-тағы номиналды жұмыс температура аралығын қамтиды. AD592-ның қаңқасыз кристалдары да бар.
Ерекше артықшылықтары:
1)Калибровка арқасында оның қателігі төмен болады: 0.5°C, макс. +25°C-да;
2)Жоғары дәлдіктегі сызықтық: 0.15°C, макс. ( 0°C - дан +70°C дейін);
3)Жұмыс істеу диапазоны жоғары: -25°C - дан +105°C - ге дейн;
4)Бір кернеу көзімен жұмыс істеу: +4 В - дан +30 В - қа дейін;
5)Сипаттамаларының тұрақты болуы;
6)Шығыс сигналының деігейі жоғары: 1 мкАK;
7)Екі контактілі монолитті интегралдық микросхема, кіріс
температурашығысында ток;
8) Қызып кетудің минималды қателігі.
3.2 Температуралы релелер және датчиктер.
Температуралы релелер және датчиктер электр жылытқыш және желдеткіш қондырғыларда қолданылады. Олар сынап-контактылы, монометрлі, биметалл және жартылай өткізгіш болып бөлінеді (кесте 2.4).
Сынап-контактылы температуралы реледе (термометр) температура көтерілген сайын көтерілетін сынап бағанасы бар болады. Сынап бағанасы көтеріліп, контактіні тұйықтайды. Ол 10-20мА тоққа ғана шыдай алады, сондықтан термометр контактылары әдетте күшейткіш аралық реле арқылы тізбекке қосылады. Сынап-контактылы температуралы термометрлерді тұрақты дәнекерленген контактыларымен бірге (ТК -1, ТК-2, ТК-3,29 ТК-4, ТК-5) және контактыларды магнитты ауысатын етіп (ТК-6, ТК-8) шығарады. Термометрді қажетті температураға магнитты құрал арқылы баптайды, магнитты құралды бұру арқылы сымды контактыны көтереді немесе төмендетеді. Монометрлі температуралы релелерде сезімтал элемент ретінде тез буланатын сұйық немесе газ (фреон, көмірқышқылы, эфир, азот, т.б.) пайдаланылады. Қыздырған кезде ыдыстағы қысым артып, кеңейеді. Осының әсерінен қозғалмалы контакт қимылдай бастайды. Егер ыдысқа сұйық немесе газ толтырылған термобаллоны бар капилляр түтікше жалғап, осыларды бақыланып жатқан ортаға қойсақ, онда қашықты температуралы реле аламыз. Манометрлі температуралы релелерге ТР типті релелер жатады. Температуралы биметалл датчик-релелерде сезімтал элемент болып биметалл пластина немесе спираль саналады. Ол түрлі температуралы кеңею коэффициенты бар екі металлдан тұрады. Температура өскен сайын спираль немесе спираль шеті бұрылады да контактыны тұйықтайды (ажыратады). Температуралы биметалл датчик-релелерге ТБ-ЭЗК, ДТКМ, т.б. типтегі релелер жатады (кесте-2.4).
Жартылай өткізгіштік температуралы релелер (ПРТ-2, ПТР-3, ПТР-П терморегуляторлары) қызметі жартылай өткізгіштердің кедергісінің температураға тәуелділігіне негізделген. Жартылай өткізгіш терморезисторлар компактылы, оларды кез келген қолжетімсіз (объект температурасы туралы сигнал алатын) жерге орналастыруға болады. Терморезисторды айнымалы токтың өлшеу көпіріне (измерительный мост) қосады. Егер реттелетін объект температурасы приборда орнатылған мәнге тең болса, көпір орнықты және шығыс сигналы нөлге тең.
Кесте 3.1 - Температуралы реле және датчиктердің техникалық сипаттамасы
(кернеу 220 В)
Датчиктер мен температуралы релелер
Температура, °С
Шыдамдылық тогы, А
Реттелетін орта
ТК типтегі контактілі термометрлер(кернеу 24 В)
0-100
0,01-0,01
Газды разрядты, сұйық
РТ-049, РТ-049Т температура регуляторлары (ТСП,ТСМ термотүрлендіргіштер)
-50-100
0-100
0-40
50-200
0-20
0-40
0,005-2
Газды разрядты, сұйық
ДТКБ реле датчиктері
-30-0
-10-10
0-30
2
Агрессивті емес газды
Температуралы реле-датчиктер:
ТР-ОМ5-02
ТР-ОМ5-03
ТР-ОМ5-04
ТР-ОМ5-06
-30-10
5-35
30-60
55-85
0,5-2
Су, май
Жартылай өткізгіштік температура регуляторлары:
ПТР-2-02; ПТР-3-02;
ПТР-П-02
ПТР-2-03; ПТР-3-03;
ПТР-П-03
ПТР-2-04; ПТР-3-04;
ПТР-П-04
ПТР-2-02; ПТР-3-05;
ПТР-2-05
ПТР-2-06; ПТР-3-06;
ПТР-П-06
-30-5
-10-5
5-35
30-60
50-100
Сұйық, газды
Термореттейтін құрылғы ТУДЭ-1-12
-60-40
0-40
0-100
30-100
10
Сұйық, газды
Биметалл типтегі датчик-реле ТБ-ЭЗК
0-45
0,5
Ауа
ТЭ типтегі температура регуляторлары (ТСМ термотүлрлендіргіші бар)
-40-0
-20-20
0-40
20-60
60-100
РТ-2 типтегі температура регуляторлары
-30-0
-10-20
5-85
30-60
0-100
2
Сұйық, газды
Сурет 3.1 - ПТР-2 терморегуляторының электр схемасы:
ПР - сақтандырғыш, ТР - трансформатор, Д1-Д5 - диодтар, С1 -- С6 - конденсаторлар, ПП1-ПП4 - транзисторлар, Р1-Р2 - резисторлар, Р-реле
Объект температурасының берілген мәннен ауытқу кезінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz