Философияның тарихи типтері жайында

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Философияның тарихи типтері

Философияның пайда болуы, оның дамуы белгілі логикаға суйенеді. Мәселен, антик философиясы екі негізден туындайды: бірі - мифология, екіншісі - жаңа туындап келе жатқан гылым. Орта гасырда философия дінмен тығыз байланысты болды. ХУ-ХVІ ғасырлардағы қайта өрлеу дәуірінде эстетикалық ой-пікірлердің әсері

арқылы дамыды. Реформация дәуірі адам тағдырын, оның ішкі дүниесін зерттеуді алға қойды. ХУІІ-ХІХ ғасырларда философия ғылымға сүйенді. Сондай-ақ, бұл кезенде ағартушылық мәселесіне (XVIII ғ. ) және санаға ерекше мән берілді. Философия өзінің зерттейтін объектісін ерекше қарастырады. Мәселен, математик бірлік санын неше турлі сарапқа салып, философтар болмасы солай сараптап, талдайтын бодды. Алғашқы грек философтары дәстүрлі мифологияны сынаудан, айталық Гомердің поэмасындағы оқиғаларды, оның тұрақсыздығы мен әділетсіздігін сынаудан бастады. Бірақ сол сынды бастай отырып, олар оздері өмір сүрген қоғамдық құрылыстың әдет-ғүрпынан, мәдени дағдарысынан қол үзіп кете алмады. Дегенмен, философтардың тарихи тағдыры

қашанда ауыр, қайғылы болатын. Өйткені, олар қалып тасқан діни, мәдени, көркемдік, саяси, құқылық дағдыланған болмыстық әдет-ғұрыптарға, егер олар прогресс талабына сай болмаса, қарсы шығып, өз пікірін ашык, батыл айта алған. Философтардың бұлай істейтіні нсліктен? Себебі - шындықты білу, оған жету, көз жүмып,

қүліій (спүден бас тартып, өр нәрсенің байыбына жетіп, журек өмірі тұрғысынан әділ шешімін айтып, неліктен сурпуга жауап іздеу. Өмір сүрудің мәні неде? Болмыс дсген нс? Оның үстіне философия алғашқы пайда болған кеадердсн Сонднай-ақ дүниеге көзқарас ретінде қалыптасады. ол ертсдегі грек философиясы (б. з. б. VI ғ. ) бүған дейінгі мифологиялық дуниетанымға қанағат танбиғандықтан басталды. Оған себеп болған, сана-сезімнің оянуын саяси; экономикалық жағдайлар, теңіз саудасы арқылы гректердің басқа елдерге барып, олардан кеп нәрсе көріп, үйргпүі, оған ой жүгіртуі, өз елі шекара сының үлгаюы, т. б. Осыдан келіп жаңа өмір түрғысы, жаңа қогамдық сана қажет болды. Содан бастап арнайы ұстаздық ететін философтар шықты, сондай-ақ, оның пікірін қабыддап, одан дәріс алатын Платон академиясы, Аристотель лицейі, Эпикур бауы (мектебі) деген оқу орындары болды, соған сәйкес жаңа үғымдар қалыптасты. Сократта ешқандай мектеп болган жоқ, бірақ оның тоңірегіне де шәкірттер жинадды. Солардын бірі Платон, ал Платон шәкірттерінің бірі Аристотель болса, ол - атақты Александр Македонскийдің ұстазы. Байқап отырғанымыздай, бәрі бір заманда өмір сүрген. Тек Сократ ойын қагазға түсірмеген. Әркіммен сөйдрсіп, сүқбаттасьш жүріп, философияны дамытқан. Ертедегі грек ұстаздары былай жаса, былай бол демейді. Олар әздерінің ойын, пікірін, болжамдары мен топшылауларын айтқан. Шәкірт-тері олардан ой орнегін қүруды үйренген, қорытындыны әркім өзінше шығарған. Философия солай дамып отырды. Ал оның пайда болып, дамуы нақты жағдайларға, оның талаптарына байланысты. Оны тудырған - өмір. Не істеу керек деген сүрау. Философтар соған жауап іздеген, пікір айтқан.

Сондықтан да философтар тарыдай шашылған жеке-дара емес, шоқ жүлдыздардай болып дүниеге келген дедік. Олардың пікірлері де біріне-бірі жалғасып жатты.

Ертедегі Шығыс философиясы

Ол біздің заманымызға дейінгі X ғасырда басталды. Бұл қола дәуірінен темір дөуіріне кошу, рулықтайпалық құрылымның ыдырауы, тауарлы ақша қатынасының қалыптасуы, мемлекеттің пайда болуы кезеңдері болатын-ды. Сондай-ақ, ертедегі Шығыс филсофиясы соған дейін қалыптасқан мифологияны, одан соң діни көзқарасты сынаудан, ғылыми сананың қажеттігін сезінуден басталды. Ертедегі Шығыс философиясының қалыптасуы екі түрлі проблема тоңірегінде жүргізідді. Бірі - Аспан, Ай, Күн, Жер, осылардың шыгу тегі, озара байланысы, әлемдегі барлық тіршілікке әсері жайлы болса, екіншісі адам-гершілік, адамдық қатынас төңірегіңде қальштасқан. Бұл мәселелер мифологиялық үғымдар негізінде де болды. Бірақ мифология олардың себептерін ашуға тырыспайды тек сенуді кажет етеді. Философия қашанда олардың, себептерін іздестіреді. Әрине, оны екі түрлі - материалистік және идеалистік түрғыдан түсіндіруге болады. Ол - өз алдына жеке проблема.

Ертедегі Үнді философиясы

Ол брахманизмге оппозициядан басталды. Ертедегі Үндістан төрт кастаға бөлінген. Бірі - әскери, аристо-кратиялық каста (кшатрий), екіншісі - абыздар кастасы (брахмандар), үшіншісі - басы бос қоғам мүшелері (вай-шилер), төртіншісі - төменгі каста (шудралар) . Шудралар теңсіздік, жүпыны жағдайда болды. Оларда меншік те болмады. Шудралар қоғам ісіне араластырылмады. Олар-дың теңсіздік жағдайы діни үғымдармен орныктырылып отырды. Брахмандар әбден масайрап, үстемдік құрып кетті. Өйткені, брахманизм мифологиялық көзқарасқа негізделген, былайша айтқанда, оның төрт түрлі ведасына (дөрісіне), немесе құдайларды дәріптеу мен оларға арналган ғүрыптарға тірелген болатын. Әрбір веда кейін өз алдына брахмандар дамытқан кітапта жазылған діни араньянам (тоғай кітабы), оны таратқан шайқыларға, сондай-ақ, упанишада (ұстаз қасында отырып дәріс тындай) дәстүрлеріне айналды. Бірақ веданың нағыз іиын берілген қолдаушысы жоғары каста - брахмандар болды. Ең алдымен бұларға күмәндана қарап, қарсы түргиидар рахаттан безген диуаналар еді. Біздің іпмппымыздаи бүрынғы»ҮІІ-УІ ғ. брахманизм ішінен түрлі агымдар пайда болды. Олардың ішіндегі бастылары мен буддизм еді. Кейін осылардың негізінде туншш үиділік философия қалыптасты. Джайнизм этикалык, ілім. Оның негізі - адам жанын тән қыспағы-нан, қүлқын қүлдығынан босату. Джайнизм - материяны жансыі дүние затына жатқызады. Әрбір зат (атом не атомДир кпсі. шдысы) субстанция ретінде қаралады, оған материндаи Смгкл ксністік, уақыт, қозғалыс, тыныштық та кіреді. Ал басты белгісі, джайнизм бойынша -сана. Ж»Н мпңп, оның мүмкіндіктері шексіз. Бірақ ол денемен бірго омір гүрсді. Бұл оны шектегендік болып табылады. Митерииндык, болшектер - дейді ол, - жаңды белгілі бейнеп? кеіпіргщ. Қүмарлық, қүштарлық білмеген-

дік болады. Олай болса, жанды бүғаудан босату негізі танымда жатыр. Сондықтан джайнизмнің мақсаты - жан-ды денеден ажырату, оған еркіндік беру. Джайнйзмнің ұстанған тәртібі. буддизмнен де қатаң. Мәселен, ахинсы принципі. Мәнісі - ешбір тірі жЪндікке кішкентай да зиян келтірмеу. Ол жер жыртуды қуаттамады, оған қарсы. Бұл аскетизмге, тіршіліктен безуге әкеледі.

хБуддизм - біздің заманымызға дейінгі УІ-У ғасырларда діни ілім ретінде дүниеге келді. Ол брахманизмге қарсы, әділдік кексеген таптар арасында пайда болды. Бірақ кейін үстем таптар оны өзінің қүралы ретінде қолдады. Брахманизм беделді абыздарға сүйенсе, буддизм құддық қоғам пайда болған соң ірі