Фосфор өндірісінің қоршаған ортаға келтіретін зиянын бағалау

Тақырыбы: Фосфор өндірісінің қоршаған ортаға келтіретін зиянын бағалау.

Мазмұны

КІРІСПЕ

1. КӘСІПОРЫННЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

1. 1. Физико - географиялық мінездемесі

1. 2. Кәсіпорын ситуациялық картасы

2. САРЫ ФОСФОР ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

2. 1. Шихтовальдік бөлімі

2. 2. Фосфордың пеш газынан конденсациясы

3. ЛАСТАУШЫ ЗАТТАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ

3. 1. Коттрельный сүтінің шламжинағышы

3. 2. Шығарылатын газдардың мінездемесі

3. 2. 1. Дайындау цехі

4. ЛАСТАУШЫ ГАЗДАРДЫҢ КӨЗДЕРІ

4. 1. Газ тазартудағы аппараттар

4. 1. 1. Скруберлер

4. 1. 2. Ротоклон

4. 1. 3. Циклондар

4. 1. 4. Көбікті аппарат

4. 1. 5. Жеңді сүзгілері

5. ЛАСТАУШЫ ГАЗДАРДЫҢ АУАҒА ШЫҒАРЫЛУЫНА ТӨЛЕМІ

5. 1. Атмосфералық ауаға шығарындылардың төлемі

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Табиғат - бүтіндік жүйе балансталған байланыстардың жиыны. Нақ жүйе толассыз жұмыс жасауының арқасында " атмосфера - гидросфера - топырақ - өсімдіктер - малдан шығатын " қосулардың көптеген химиялық элементтердің биохимиялық шыр айналу және олардың құрылып шығу, құрлық қамтылған, атмосфера және су бассейндері.

Көрсетілген байланыстардың бұзуы өзгертулерге ертіп әкеледі, орналастырылған заттардың биогеохимиялық циклдерін табиғатын және энергиясын.

Биосфераға адам ықпалы, не техниканың алға басуы, әсер мүмкіншіліктерін тұрақты үлкейтеді, экологиялық дағдарыстардың көрінуіне арналған алғы шарттар жасайды.

Мақсаттардың шешімі - ғылыми, экономикалық, әлеуметтік және техникалық сұрақтармен байланысты.

Ғылыми - негізде өлшемдердің өңдеуіне арналған ластанудың табиғат өндірістерінің улағыш заттарымен қоршаған орта компоненттерінің ластану деңгейі анықтамасымен қажет. (УЗҚОКЛД) .

УЗҚОКЛД жұмыс істеу келесі сатылардан тұрады:

- толық талдау және қор материалдардың жалпылауы;

- ҚО компоненттерінің нәтижелері және жалпылауы;

ҚО - ның өндіріс улы зат компоненттерімен ластануы келесі зерттеу программасымен белгіленеді:

- жинақтағыштарға олардың беруінің алдында кәсіпорынында құрылушылардың өндіріс құрам анықтамасы;

- жинақтағыштардың өндірістер кетулердің құрам анықтамасы;

- атмосфералық ауа күй-жағдай тексеруі;

- су объектілерінің күй-жағдай тексеруі;

- топырақтық жамылғы күй-жағдай тексеруі.

Бағдарлама өндіріс элементтік құрамын және қоршаған орта компоненттерінің, сонымен қатар олардың физикалық - химиялық мінездемелерін ескереді.

Бағдарлама қоршаған орта Жамбыл облыстық территориялық басқарумен келісілген және ЖШС " Казфосфат " бас директормен бекітілген.

1. КӘСІПОРЫННЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

1. 1. Физико - географиялық мінездемесі

Кәсіпорын Тараз қаласынан батысқа қарай 18 км. ара қашықтықта және АҚ « Химпром -2030» нан11- км жерде орналасқан.

Өнеркәсіптің 5 км радиусте елді мекендер, ормандар, транспорттық магистральдер, орналаспаған. Ең жақын орналасқан елді мекен 5 - км жерде, ал солтүстікке қарай 4 - км жерде Қарасу өзені ағады.

Қаралатын аудан климаты өкпек континенттік . Жаз - ыстық және ұзаққа созылған, қыс - салыстырмалы қысқа, бірақ салқын . Қысқы уақытта, тропикалық ауа көпшіліктерінің басып енуімен байланысты, ауа температураларының р жиі жоғарылаулары байқалады .

Осы ауданға арналған климат мінездемесі Жамбыл метеорологиялық станциялары бақылауларына негізделген, орналасқан абсолюттік биіктігі 640 м .

Орта жылдық температурасы +7, 4°С ден +11, 4°С аралықта болады. Ең ыстық ай - шілде. Шілденің ең үлкен айлық температурасы +25ºС жетеді. Температураның абсолюттік максимумы мәні +43ºС 1944 ж белгіленген. Қаңтар айлық орташа мөлшер температурасы -5, 0ºС . Температураның абсолютті минимум -42ºС 1956 ж белгіленген. Бірінші аяздар 3 қазан, соңғылар 20 сәуірде белгіленеді.

Желдің орташа жылдық жылдамдығы 2, 8 м/с. Кейбір жылдары ол 3, 3 м/с тен 2, 3 м/с дейін өзгереді. Көктемгі уақытта әдетте ең күшті желдер байқалады жылдамдығы 40 м/с дейін жетеді.

Жауын - шашынның орташа жылдық мөлшері 307 мм, олар 606 мм - ден 136 мм - ге дейін өзгереді.

Абсолюттік дымқылдық жылдық орташа мөлшері 8, 5 мб - ны құрастырады, жыл ішінде өзгере шілдеде 14, 7 мб - ны желтоқсанда 3, 6 мб-ны құрайды. Ең үлкен дымқыл мөлшері желтоқсанда 70-80%, қаңтарда- 30-35%, шілдеде - тамызда - ол төмендейді дымқылдық 10-15%, дымқыл тапшылығы биік.

1. 2. Кәсіпорын ситуациялық картасы.

2. САРЫ ФОСФОР ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

2. 1. Шихтовальдік бөлімі

Шихтовальдік бөлім. Шикізаттық материалдардың шихтовкесіне өндіріс шихта құрастырушысы пеш цех айырылуында сақтау, дайындау. Фосфорлық ошақтардың санымен байланысты шихтовальдік айырылу станциясы төртеуінен түзеледі . Конвейерлермен таразы станциялардан шихта тиеу бөліміне тасылады . Құрамға әрбірдің таразы станциялар шихта компоненттеріне арналған алты бункер кіреді : агломератқа арналған төрт бункер, бір бункер кремниді дайындау - және дайын кокске арналған бір бункер . Электровозгонкиге арналған шихта таразы мөлшерлеу жолымен берілген арақатынаста үшеуі компонент барлықтарының бір конвейеріне бір уақытта беру жолымен құрастырылады . Шихта араластыруы оның тиеу нәтижесінде болады.

Тиеу бөлімшесі . Әрбір фосфорлық электр пештер шихтаға арналған 12 бункер талапқа сай болады, ошақтың үстінде қарама-қарсы орналасады. Пеш бункерлердің тиейтін тесіктері затворлармен жабдықталған, бункерлерге шихта тиелу кезінде ашылады. Пеш бункерлердің нормалы тиеуі бункерлерде шихта жоғарғы және төменгі деңгейі сигнализаторларының күштерімен жүзеге асады және құралдармен, пульттан дистанциялық немесе жергілікті - басқару тәртібімен басқарылады.

Пеш бункерлерден шихта, электр пешке толассыз 10 тиейтін тесіктерден 12 күйелеумен беріледі. Әрбір күйлеуде секторлы затвор орналасқан, сол арқылы күйлеуеді жабу мүмкін. Электродтарға шихтаны 9 күйелеу әпереді, қалған 3 күйлеу ошақ орталығына шихтаны әпереді .

Пешь газының пеш бункеріне түспеуі үшін әрбір сектор затворына және күйелеу бөлігіне азот беріледі.

Пеш бункерлерін тиеу кезінде бөлінетін шихта шаңы, құрғақ шаң ұстағыш қондырғыларда ұсталып және тәулігіне бір рет агломерация цехіне автокөлікпен шығарылады.

Фосфорды электр пешіне тиеу. Фосфордың қалпына келу процесі - эндотермикалық үрдіс, 1623-1773 К (1350-1500ºС ) температурасында жүреді.

Сары фосфор алу үрдісі фосфаттардың қалпына келуі көміртекпен руднотермикалық кремнезем қатысуы арқылы пеш газы, шлак және феррофосфор болады. Негізгі үрдіс теңдеуі:

Ca ₃ (PO ₄ ) ₂ +5C+SiO ₂ →P ₂ +5CO+SiO ₂ - 8, 191 Дж/моль

Феррофосфор, салмағы шлак салмағынан үлкен болғандықтан ошақ түбіне жиналады .

Карбонаттар көміртек қос тотықтарына ажыратылады, олар көміртек тотығына дейін жарым-жарты қалпына келеді, сосын пеш газымен шығып кетеді. Кремний қос тотығының бір бөлігі элементарлық кремнийге дейін тотықсызданып феррофосфорға өтеді.

2. 2. Фосфордың пеш газынан конденсациясы

Сары фосфор өндірісінде фосфор газ тәрізді күй-жағдайдан сұйық күй-жағдайға ауысуы, жер суландыру жолымен, скруббер конденсаторларда ағады. Конденсация процесі жүйелі қосылғанда « ыстықта » газ жүргізгіште, « ыстықта » және « салқында » конденсаторларда фосфор қабылдағыштарымен жүзеге асады .

Пеш газ салқындауы фосфор конденсациясына арналған қажетті және шашыратылған су жарым-жарты буланулары шоттың артынан болады . Конденсаторларда айналып жүруші су пеш газ шаңын сорады және ерігіш заттармен қанығады.

Қышқыл ортада гидролиз иына реакциямен жүзеге асады:

2 SiF ₄ +2H ₂ O→H ₂ SiF ₆ +SiO _2,

Ал бейтарап немесе сілтілі ортада:

SiF ₄ +4MeOH+4MeF+SiO ₂ ·(n+2) H ₂ O

Бірінші жағдайда ағынды суды қышқылдандыратын төртфторлысутекті қышқыл құрылады, ал екіншіде - металдардың фторидтері . Екі оқиғада да кремнидің қос тотығы түсіп қалады. Кремний қос тотықтарынан полимерлерден құрылушы, сілікпелердің кеңдік қаңқасы фосформен және сумен толып, тұрақты, қиын бөлінетін шламды құрастырады. Конденсациялық технология жібіне жүйелі қосылған « ыстық » газ жүргізгіш, « ыстық », « салқын » паралельді конденсаторлар фосфор қабылдағыштарымен, насостармен, бактармен және құбырлардың жүйесімен кіреді. « Ыстық » конденсатор өзімен қуыс скруббер ұсынады. Төменгі тарылған соңымен конденсатор фосфор қабылдағышына түседі. Конденсатор қосу герметикалығы 0, 5 м (500 м) тиеу тереңдігімен гирозатворымен айналма қабылдағышпен қамтамасыз етіледі. Қосымша салқындауға арналған конденсаторлар батпақты цикл сырт суымен сыртқы жер суландыру болады . Салқындатушы су айналма тесілген құбырлармен береді, айналма тұғырықтарға жинала, « батпақты » сырт цикл қайтып келеді. Пеш газ бірінші дәреже фосфор конденсатор жоғарғы бөлімдері екінші саты газ жүргізгішпен конденсаторға түседі (« салқын » конденсатор ), мұнда бірінші саты конденсаторында ұсталмаған фосфор ұсталынады.

Пеш газ төменгі бөлімге түседі « салқынды » конденсатордың және қарсы токпен сумен салқындатушымен байланысады, насостармен жинақтан берілушінің. Ұсталған қатты кішкентай бөлшектер түрінде екінші сатыға фосфор түсіп қалады, - конденсатор қабырғаларына және фосфор қабылдағышының, астында конденсатор орналасады. Фосфор қабылдағыштарында су деңгей сигнализаторлары орналасқан, жоғарғы деңгей сигнализаторы анықталған кемірек 1, 5 м (1500 мм) су тұрақты қабатын фосфордың үстінде қамсыздандырады.

3. ЛАСТАУШЫ ЗАТТАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ

3. 1. Коттрельный сүтінің шламжинағышы

Коттрельный сүтінің фосфор өндірісіндегі сұйық қалдықтарының қабылдау және жинастыру - үшін арналған. Кемулердің қақпайлауына арналған түппен және борттарға, құм негізбен сыйымдылықтарды полиэтилендық қабыршақтан экран жасалған .

Экран үстінен бүтін темірбетонды тақта құм - киыршықты негізделген. Тіректерде ағаш бөгеттердің тарағымен шлапороводы беруші салынған . Көлемі 15, 5 мың . м³ шламжинағыш толтырылған және консервіленген. Мөлшерлері 35 мың м ³ екі шламжинағыш орналасқан. Тұндырғыштардың пайдалы тереңдігі 3, 0 м. Шламжинағыштан ластанған ағынды сулардың сүзілуін қадағалау үшін арналған әрбірді противофильтрациондық экран жобаланған. Экран контрукциясы 0, 2 мм жуандықпен полиэтилендық қабыршақтан бір қабатты жабулар түрінде қабылданған, жатқызылғанда жергілікті құм топырақтан дайындауға ж/бен құрама қабатпен 0, 15 м және қабатпен құм топырақпен қорғалған 0, 3 м. Көлемі 35 мың м³ шламжинағыш толтырылған және консервіленген. Пайдалы тереңдік 6, 0 м .

3. 2. Шығарылатын газдардың мінездемесі

Технологиялық жабдықтау талдауы және қолданылатын ЖШС « Казфосфат »( НДФЗ ) технологиялары сары фосфор өндірістері, термиялық фосфорлық қышқылдар, натрий триполифосфаты, негізгі жақын шетел елдері өндірістеріне сәйкестігі туралы қорытынды жасауға болады.

Аспирационды және желдету жүйелерді, аппараттарды және газдардың тазалау әдістерін талдау, олардың нормативті талаптарға сай екендігін куәландырады.

Ластайтын заттардың жалпы саны 46 ингредиент. Соның ішінде -3 ингредиент 1 - ші класс қауіптілігіне, 13 ингредиент 2 - ші класс қауіптілігіне, 13 ингредиент 3 - ші класс қауіптілігіне, 5 ингредиент 4- ші класс қауіптілігіне жатады. Қалған ластайтын заттардың класы анықталмаған. Сонымен қатар ластайтын заттардың 10 топ, күшті әсермен қожалық етуші жиынтық зиянды әсерлер анықталған .

Күшті әсермен қожалық етуші зиянды жиынтық әсерді бар заттар

3. 2. 1. Дайындау цехі.

Қабылдау құралдары электротермиялық әдіспен сары фосфор өндірісіне арналған шикізаттық материалдарды сақтау, қабылдау үшін арналған қойма.

Қабылдау құралдардың негізгі жабдықтары екі вагоноопрокидыватель. Агломерация процесіне арналған қатты отын ретінде қолданылатын - кокс екі штабельде сақталады.

Кремнийлі шикізат, бөлек штабельде сақтлады.

Ұқсас кәсіпорындардан зауытқа кокс ұсақ-түйек түсуі кезінде оларды сақтауға арналған, айтылған штабельдерден басқа бункерлер болады .

Қойманың жалпы сыйымдылығы:

• Ұсақ-түйек фосфорит - 4
• Кокс - 25000
• Кремнийлі шикізат - 2000
• Кокс ұсақ-түйегі - 2500
• Кусковой фосфорит - 7000

Қойма қор сақтауы - зауыт нормалы жұмысын қамтамасыз етуші үшін арналған.

Қойма - жабық, үлгі штабельногосы . Шикізат транспорттық конвейерлік галереялармен жүк тиелетін түйіндер арқылы суырмалы реверстік конвейерлерге қоймаға жүк тасылады.

Штабельден шикізат - коректенгішпен кремнийлі жер асты конвейерлерге жүк түсіріледі және онан әрі конвейермен кептіру айырылуына береді және сортталады.

Алғашқы ұсақталуға арналған конустық уатқыштар 4 құрамға ұсақталу айырылулары және коксты уатылдыруға арналған уатқыштардың 6 четырехвалкасы қосылған . Сорттау айырылуында және кептірулер уатылған кокс сорттауына арналған технологиялық жіптердің саны 4 бірлікті құрастырады, кокс кептіруіне арналған -5 бірлік . Электровозгонкеге кокс дайындау өндіріс әдісі оның ұсақталуында, ұсақ-түйек елеуінде және кептіруге түзеледі; дайындаусыз пеш цехтердің айырылуы ірілікке дейін көбірек 3 мм .

Агломерацияға арналған 3 мм кесектердің жалпы массасы 70 % аспауы қажет.

Кептірген кокс және кремнийлі шикізат фосфор электровозгонкісіне зауытта қолданылады, біріншісі - қалпына келтіргіш, екіншісі - флюс ретінде .

Кусковой кокс қоймадан конвейерлердің жүйесімен конвейерге береді сол арқылы бункерлерге бөлінеді .

Аспирациондық шаңды, жұмысшы аймақтардың ауа нормалы санитарлық күй-жағдайларын сақтау үшін бес вентиляционды жүйе орналыстырған, олар келесі технологиялық аймақтарды қамтиды:

• Өңдеулер - кокс технологиялық позициялары - конвейерлер, гүрсіл, бункерлер, уатқыштар, коректенгіштер ;

• Агломерацияға, кокс өңдеуіне арналған технологиялық жабдықтау жұмысшы аймағы - конвейерлер, бункерлер, уатқыштың ;
• Бункерлер .

Барлық желдету тазалау жүйелері екі сатыдан тұрады:1 сатыда - ЦН 15, үлгі циклондары болады 2 сатыда - рукавты РФГ үлгі сүзгілері - VМС .

Ұсталған шаң конвейерге тазалау сатыларының екеулерінің құрастырылатын бункерлерінен жүк түсіріледі және онан әрі конвейермен бункерге жүк түсіріледі .

4. ЛАСТАУШЫ ГАЗДАРДЫҢ КӨЗДЕРІ

4. 1. Газ тазартудағы аппараттар

Аспирационно - технологиялық құралдардан лақтырылатын газдардың тазалауына, КЦМП ылғал шаң ұстаушылары қолданылады, тазалау тиімділігі - 97%.

Агломашинаның түтіндік газдар құрамы, фторлы сутек, фосфорлы сутек, күкіртті және фосфорлық ангидридтер, құрамында шаңы бар, 4 топқа бөлініп тазалаудың бірінші сатысына түседі. Ұсталған шаң циклондардың бункерлерінде жиналады. Одан әрі вакуумды көлік арқасында негізгі өндіріске беріледі.

4. 1. 1. Скруберлер

Циклондарда тазалаудан кейін эксгаустерлермен тазалаудың екінші сатысына бағытталады. Қуыстарды скрубберлерде газ тәрізді қоспалардың, сонымен қатар қалған шаңдар ұсталынады. Түтіндік құбыр арқылы тазаланған газдар атмосфераға шығарылады. Қуыс скрубберлер содалы ерітіндімен шайылады, тұйық циклде айналып жүреді: скруббер - насос - скруббер .

Айналып жүрулі сыйымдылық скруббердің төменгі конустық бөлімі арқылы қызмет етеді. Скруббер төменгі бөлімдері содалы ерітінді сүзгі арқылы насостармен шығады және скруббер суландыруына береді.

Әрбір скрубберге алдын ала 2 жұмыс насосы және бір резервті ескерілген.

Скруббер төменгі бөліміне тұрақты шығындарды толтыруына су береді . Сол жерге соданың жаңа ерітіндісі қосымша тұрақты шығарылады.

Жұмыс нәтижелілігі бақылауына арналған жүйелер - және газшығу газ тазалаудың алдын ала ескерілген: батпақты газ сызықтарына циклондардың алдында және скрубберлермен және тазаланған газ сызықтарына скрубберлерден кейін .

Екінші саты бойынша шаңдарды және газ тәрізді қоспалардың, газдардың тазалаулары скрубберлерді жүреді. Скрубберлер - ылғал арқылы ұстап алу аппараттары, шаң және газдардың тазалаулары - газ тәрізді қоспалардың абсорбция әдісімен зиянсыздандырады. Сумен шаң тозаңның араласуы оңай болу үшін бөлшектер суды жақсы сіңіру қажет демек гидрофильді болу керек. Скрубберлердің суландыруы содалы ерітінді арқылы жүзеге асады. Екі сатылы жүйеде тазалау тиімділігі - шаңда 95%, шаңдат : ангидрид күкіртті -70%, фосфорлық ангидрид -53%, фторлы сутегі -90%.

4. 1. 2. Ротоклон

Ротоклоның негізгі бөлімі сызаттық каналдың (импеллер) күрделі түрі. Желдеткіш жіберуі жанында орталық бөлікте сұйықтық деңгейі төмендейді. Қозғалушыны канал беттететін онан әрі сұйықтық жоғарғыға лақтырылады және перденің жаппай су перісі түрінде саңылаудан шығу жанында жығылады, сол арқылы газ жүреді. Инерциялық күштердің әрекеті астында кішкентай бөлшек бұрылулары жанында сұйықтық қабатына кіруге шаңды бөлшектер оларға ұсталынып қалады. Шаңды бөлшектердің қалған бөлігі су перісі арқылы өткенде ұсталады. Ұсталған шаң аппарат денесі түбінде жиналады және қолмен немесе скребковый арқасында тазалынады. Шаң тазалау тиімділігі 80% құрастырады.

4. 1. 3. Циклондар.

Желдету ауа тазалау екі сатылы жүйелерде - жүзеге асады:

• ЦН циклоны -15 және рукавный ФРКДИ сүзгісі -1100
• ЦН циклоны -15 және СКЦН циклоны -34

Пеш газы, ошақтан шығатын, көміртек тотықтары 85%, 5-7% фосфор, газ тәрізді қоспалары CO2, SiF4, PH3, H2S және өндіріс шаңы.

Ошақ қақпағында пеш газ шығуына арналған екі тесік болады.

Шығару, грануляция және күйінді құрғатуы .

4. 1. 4. Көбікті апарат

Желдету ауа тазалау, сору түйіннің желдеткішімен күйінді алхорысы тұрақтандырылған қабат көбікті аппаратында жүзеге асады (ПАСС) . Тазаланған ауа кейін ПАСС желдеткішпен атмосфераға лақтырылады.

4. 1. 5. Жеңді сүзгілері

Жеңді ФРКДИ сүзгілері -1100 газ температурасы 130ºС орта диаметрмен жарылыс қауіпі, улылығы жоқ газдарды тазалауға арналған. Сүзгі, тұтқын қорап тәріздес түр, екі секцияларға бөлінген . Әрбір секциялард 36 жеңнен орналасқан, биіктігі 6 м жоғарғы және төменгі бөлімде бекітілген.

Коллектор арқылы тазаланбаған газ шаңданған ауа камерасына түседі. Қысылған ауа күштерінің көмегі жанында жеңдердің регенерациясы жүзеге асады, бір уақытта үстіңгі жағынан және төмен жағынан құрастырады.

Тазалау тиімділігі - ЦН-15, ФРКДИ -1100 сүзгілерінің екі сатылы схемада 96%, СКЦН-34 95% құрайды.

Жүк тиелетін түйіннің желдету ауа тазалауы ЦН-15 циклондарында жүзеге асады, тазалау тиімділігі - 80%.

5. ЛАСТАУШЫ ГАЗДАРДЫҢ АУАҒА ШЫҒАРЫЛУЫНА ТӨЛЕМІ

5. 1. Атмосфералық ауаға шығарындылардың төлемі

1 - кестеде ластаушы көздердің көрсеткіштері келтірілген.

(1 кесте) . Стационарлық қайнарлардан шығарындылардың төлемі.

... жалғасы

Ауыр металдардың топыраққа әсері

Химия өнеркәсібі географиясы

Бейорганикалық элементтердің экологияға тигізер әсері

Спирт алу технологиясы

Қоршаған ортаның сапасын бағалаудың әдістемелік бағыттары

Тағам өндірісінің ағынды суларының экологиялық қауіптілігі

Сыра қайнату өндірісі

Азықтық ашытқы белогы жануар шаруашылығында қолдану

Жүзім - жүзім тұқымдасына жататын өсімдік

Минералдық және органикалық минералдық тыңайтқыштар өндірісі

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс