Халықаралық сауда теориясындағы салыстырмалы артықшылықтар қағидасының мәні

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

2.5. Халықаралық сауда теориясындағы салыстырмалы артықшылықтар қағидасының
мәні

Халықаралық сауда екі мемлекеттен тұрады деп қарастырайық. Мысалы,
Бразилия және АҚШ. Екі мемлекет те бидай және кофе өндіреді, бірақ әртүрлі
экономикалық тиімділікпен. АҚШ пен Бразилияның өндіріс мүмкіншілігінің
қисығы 88-суретте көрсетілген.

Шығындар айырмашылығы. АҚШ пен Бразилияның өндіріс мүмкіншілігінің
қисығы әр түрлі. Олар ресурстар мен техникалық прогресс деңгейінің әр
түрлілігіне байланысты. Басқа сөзбен айтқанда 2 мемлекетте бидай мен
кофенің өндіріс шығындары әр түрлі.
88-суретте АҚШ толық жұмыс күшін пайдаланып және кофе өндіру көлемін 30
т төмеңдету арқылы қосымша 30 т бидай өндіре алады. Басқаша айтқанда
өндіріс мүмкіншілігінің қисығы — 1, яғни 1 т кофе = 1 т бидай, яғни АҚШ
кофе өндіруге жұмсаған ресурстарды пайдаланып қосымша бидай өндіре алады.
Бұл айырбастан АҚШ-тың өндіріс мүмкіншілігі артады. Ал 88-суретте
Бразилияның өңдіріс мүмкіншілігінің қисығы айырбас пен шығынның басқаша
жағын көрсетеді. Бразилия қосымша 10 т бидай алу үшін 20 т кофе өндіруден
бас тартуы мүмкін. Сонымен оның өндіріс мүмкіншілігінің қисығы — 1 т бидай
= 2 т кофе.
Өзін-өзі қамтамасыз ету. Егер АҚШ пен Бразилия экономикасы жабық және
өз қажетін қамтамасыз ететін болса, онда әр мемлекет өңдірісгің белгілі бір
құрылымын тандауы керек. А нүктесі АҚШ үшін қолайлы деп алайық. Оңгайлы
өндіріс құрылымы (18 т бидай және 12 т кофе) нарықтық экономика тетігінің
әсерімен қалыптасады.
Бразилияның өндіріс құрылымының оңтайлылығы (8 т бидай, 4 т кофе) 88-
суреттің В нүктесінде көрсетілген. Бұларды төмендегі кестенің 1-бағаныңда
көруге болады.

Салыстырмалы артықшылыққа байланысты мамаңдану.
Шығындар арақатынасы әртүрлі болған жағдайда АҚІІІ және Бразилияның
қандай тауар өндіруге мамандануы керек екендігін салыстырмалы артықшылықтар
принципі бойынша табуға болады. Жалпы өнім көлемі жоғары болуы үшін тауар
өндіретін мемлекеттің шығындары төмен болуы қажет. Осындай жағдайда
салыстырмалы артықшылық принципі мүмкін болады. Мысалы, АҚШ-тың бидай
өндіру шығыны төмен. Ол дегеніміз, АҚШ қосымша 1 тонна бидай өңдіру үшін
кофе өндіруден бас тартуы керек. Ал Бразилия 1 тонна бидай шығару үшін 2
тонна кофе өңдіруден бас тартуы керек. Сонымен, салыстырмалы артықшылықтар
принципі бойынша АҚШ бидай өңдіруге мамандануы керек. Егер бидай АҚШ-та
емес, Бразилияда шығарылса, онда халықаралық экономика өз ресурстарын
тиімсіз жұмсайды.

Кофе өндірісінің шығындары Бразилияда төмен, демек Бразилия бидай
өндірісінің 12 бөлігін қысқартып, қосымша 1 тонна кофе өндіре алады. Ал
АҚШ 1 т кофе өндіру үшін 1 т бидай өңдіруден бас тартуы қажет. Бразилия
салыстырмалы артықшылыққа ие болады, сондықтан ол кофе өндіруге мамандануы
керек. Егер кофені Бразилия емес АҚШ шығарса, онда халықаралық экономика
тағы да өз ресурстарын тиімсіз пайдаланады.
Шаруашылықты тиімді жүргізу — белгілі бір шектеулі ресурстарды қолданып
неғүрлым көп жиынтық тауар көлемін шығару, яғни тауарды салыстырмалы
артықшылығы бар мемлекет шығаруы. Біздің мысалда АҚШ бидайды, Бразилия
кофені өндіргені дұрыс.
Кестенің 2-бағанасында салыстырмалы артықшылықтар принципі бойынша
мамандану нәтижесінде бүкіл әлем шектеулі ресурс арқасында көп өнім шығара
алатындығы көрсетілген. АҚШ бидай өндіруге толық маманданғанда 30 тонна
өндіріп, кофені мүлде шығармайды. Ал Бразилия кофе өндіруге маманданғанда
20 т кофе өндіріп, бидай өндірісін тоқтатады. Осыдан бүкіл халықаралық
экспорт ұтады. Бидай 26 т орнына 30 т, ал кофе 16 т орнына 20 т өңдіріледі.
Сауда шарты. Бразилия мен АҚШ кофені де, бидайды да тұтынғысы келеді,
осының нәтижесінде сауда және айырбас қатынасы туындайды. Осы сауда шарты
қандай болады? АҚШ пен Бразилия арасындағы сауда қатынасы қандай? АҚШ-та
1W=1С болғандықтан, олар өзінің 1 т бидайына 1 т кофе алуы керек. Басқаша
айырбас болса, АҚШ саудадан ештеңе ұтпайды. Басқаша айтқанда олар
халықаралық нарықта өз бидайын өз жерінде сатқаннан гөрі кебірек бағаға
сатуы тиіс. Осы сияқты Бразилияда 1 W =2 С болғандықтан 1 т бидайды
импорттап, 2 т аспайтын кофе көлемін экспорттауы тиіс. Бразилия бидайды
халықаралық нарықта өз еліндегі бидай бағасынан төмен бағаға сатып алуы
тиіс. Басқа жағдайда ол халықаралық саудаға қатыспайды. Сонымен сауда шарты
АҚШ үшін: 1 W = 1 С. Бразилия үшін 1 W =2 С.
Қай жерде халықаралық айырбас коэффициенті нақтырақ болады? Айырбас
коэффициентіне сауда шарты арқылы халықаралық сауда пайдасы 2 мемлекетте
қалай бөлінетіндігін анықтаймыз. Америкалықтар бидайдың 1 тоннасына 1
тоннадан көбірек кофе алғысы келеді. Бразилия 2 тонна кофе үшін 1 тоннадан
көбірек бидай алғысы келеді. Айырбас коэффициенті осы екі тауарға деген
халықаралық сұраныс пен ұсыныстың қатынасына байланысты. Егер кофенің
жиынтық сұранысы ұсыныстан төмен, ал бидайға деген жиынтық сұранысы
ұсыныстан көп болса, онда кофе бағасы төмен, ал бидай бағасы жоғары болады.
Онда айырбас коэффициенті шамамен 1 W =2 С. Бұл жағдай Бразилия үшін
пайдалы, ал егер жиынтық сұраныс пен ұсыныстың осы тауарларға керісінше
болса, онда айырбас коэффициенті жуық шамамен алғанда 1 W = 1 С. Бұл
жағданда саудада Бразилия ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.