Халықаралық сауданың баламалы теориялары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Лекция №6

Лекция тақырыбы: Халықаралық сауданың баламалы теориялары

Жоспары :

1. Халықаралық сауданың негізгі теориялары
2. Халықаралық сауда саясаты
3. Халықаралық сауда көрсеткіштері

1. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДАНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛАРЫ

Халықаралық сауданың негізгі теорияларын ХYIII ғасырдың аяғымен ХIХ ғасырдың басында А. Смит пен Д. Рикардо құрған.
А. Смиттің «Табиғатты зерттеу және халықтың баю себептері» деген еңбегінде (1776) абсолюттік артықшылық теориясы негізін қалады. «Егер кез келген ел, бізді қандай да бір арзан тауармен қамтамасыз ететін болса, онда біз үшін өз өнеркәсібіміздің еңбегінің бір бөлігіне сол елдің тауарын сатып алған анағұрлым тиімді болар еді», - деп көрсетті А. Смит өз еңбегінде.
Бұл теориядағы негізгі идея - еңбек бөлінісі ұлттық байлықтың негізі, яғни мемлекеттер халықаралық еңбек бөлінісіне белсене қатысуы тиіс екендігі.
Д. Рикардо өзінің “Саяси экономикасы мен салық салудың заңдылықтары» (1817) жұмысында салыстырмалы артықшылық теориясы негізін қалады. Мұның мәні әрбір ел қандайда бір тауарды өндіруде ұтады. Салыстырмалы басымдылығы болады, сатады неиесе керек тауарға айырбастайды. Осылайша әрбір мемлекет басқалармен салыстырғанда ең төменгі еңбек және капитал шығындары кететін тауар өндіруге маманданады.
Бұл теорияның негізі - елдер арасында айырмашылықтың болуы. Осыған сәйкес төмендегідей тұжырым жасалған: кез келген елде оның табиғи - климаттық жағдайларына қарамастан кез келген тауар өндірісін іске асыруға болады. Мысалы: Қазақстанда да лимон өсіруге болады, бірақ Жерорта теңізі маңында орналасқан елдермен салыстырғанда Қазақстанда өсіру өте көп шығынды қажет етеді. Сондықтан, біз үшін лимонды Қазақстанда өсіруден көрі, сол елдерден сатып алу тиімдірек болады.
Халықаралық сауда ағымдарының құрылымы мен бағыты немен анықталатындығын шведтік ғалымдары Эли Хекшер және Бертиль Олин ашты . 1919 жылғы Эли Хекшердің мақаласында халықаралық сауда ағымдарының негізгі заңдылықтарын, құрылымы мен бағытын анықтап көрсетті, 30- жылдары бұны Эли Хекшердің шәкірті Бертиль Олин дамытты . Осылайша ол „өндіріс факторларына бағаны реттеу ” теоремасын ұсынды. Мұның мәні - ұлттық өндірістік ерекшеліктері әртүрлі өндіріс факторлары болғанымен анықталады-еңбекпен, капиталмен, жермен, және осы тауарларға әртүрлі ішкі сұраныспен.
Хекшер мен Олин өндірістің екі факторын - капитал мен еңбекті қолдана отырып, сыртқы сауданың жаңа үлгісін құрастырды. Бұл үлгіде негізгі тұжырым төиендегідей жағдайларға әкеледі:

жұмысшы күшінің артық шамасы бар, бірақ капитал мөлшері аз болған елдер еңбекті көп қажет ететін тауар өндірісіне маманданады;
капитал мөлшері артық, бірақ жұмысшы күшінің шамасы аз болған елдер капиталды көп қажет ететін тауар өндірісіне маманданады.

Егер басқа елдермен салыстырғанда жұмысшы күшінің шамасы артық болса, онда ол мемлекет жұмысшы күшімен мол қамтамасыз етілген деп есептеледі.
Егер басқа тауарлармен салыстырғанда жұмысшы күшінің шығындарының үлесі тауар құнының құрылымында көп болса, онда ол еңбекті көп қажет ететін тауар деп есептеледі.
Хекшер - Олин теориясы бойынша мынадай қорытынды жасалған: егер тауар өндірісінде онша тапшы емес өндірістік фактор қолданылса, онда әр мемлекет сол тауарларды экспортқа шығаруға тырысады.

3. 2. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА САЯСАТЫ

Халықаралық қатынастардың дәстүрлі жәнә біршама дамыған түрі сыртқы сауда болып табылады.
Халықаралық сауда екі негізгі каегориялардан құрылады:
1. Халықаралық еңбек бөлінісі және осыдан шығатын елдердің нақты бір
тауарлар өндірісіне мамандануы, және осыған сәйкес еңбек өнімділігі мен
өндіріс көлемін көтеру
2. Әлемдік баға қалыптасу негізінде жататын өндірістің интернационалдық
шығындар теориясы.
Халықаралық сауда - халықаралық еңбек бөлінісі негізінде пайда болатын әр түрлі мемлекеттердің тауар өндірушілері арасындағы байланыс нысаны болып табылады. Ол тауар өндірушілер арасындағы экономикалық тәуелділікті көрсетеді.
Сыртқы сауда - бұл тауарлар мен қызмет көрсетудің төленген экспорты мен импортын қамтитын бір елдің басқа елдермен айырбасы. Халықаралық сауда сыртқы сауда түсінігінен кең, өйткені сыртқы сауда түсінігі бір елге қатысты болады. Халықаралық сауда деп әлемнің барлық елдері арасындағы жиынтық тауар айналымы аталады.
Сыртқы сауданың стандартты моделі - әлемдік, мемлекеттік және салалық кесіндісінде келесі факторларды анықтайды
- елдердің экономикалық өсуінің ерекшеліктері;
- елдердегі сауда жағдайлары;
- елдердің сауда саясаты;
- елдердегі тарифтер мен экспорттық субсидиялар ;
- кірісті қайта бөлу немесе кірістің халықаралық трансферті;
Сыртқы сауда бағдарының сипаты бойынша экономикалық өсудің келесі типтері бар:

экспортқа шығарылатын таур бағытында өндірістік мүмкіндіктерді көбейтетін өсуді экспортқа бағытталған өсу деп атайды;
елге импортталған тауар өндірісінің өсуін импортты ауыстыру деп атайды.

3. 3. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА КӨРСЕТКІШТЕРІ

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.