ХІ құқық әлеметтануы. Құқықықты әлеуметтану тұрғысынан түсіну

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ХІ құқық әлеметтануы

Құқықықты әлеуметтану тұрғысынан түсіну.

Қандай да бір ғылым болмасын, оның ішінде, әсіресе, қоғамдық және
гуманитарлық ғылымының әлеуметтік жағы басым болады. Ғылым қоғам мен
адамның қандай қажеттілігінен, мұқтаждығынан пайда болғанын, ғылым осы
қажеттілік пен мұқтаждықты қалай іске асырып отыр,оның қоғамға тиімді
жақтары неде, халықтың материалдық, мәдени, рухани дамуына қандай деңгейде
және қалай әсер етіп отыр, оның басқа қоғамдық құбылыс-үдерістермен,
ғылымдармен байланыс-қатынастары, болашақ даму бағыттары, қоғамдағы орны
мен атқаратын қызметі қандай,т.б., бұл мәселелер әрбір ғылымның әлеуметтік
жақтарын құрайды.

Бұл тақырыпта жалпы әлеуметтанудың арнаулы теорилардың бірі – құқықтың
әлеуметтік аспектілері туралы сөз болмақ. Құқықтық әлеуметтану жалпы
әлеуметтанудың жан-жақты терең дамуымен, оның жалпы құқық ғылымымен іштей
тығыз байланыстарының нәтижесінде пайда болды.

Құқықтық әлеуметтану теориясы өте күрделі. Сондықтан ол осы уақытқа дейін
өз деңгейінде қалыптаса алмай келеді, өйткені, ғалымдардың арасында бұл
мәселе бойынша қалыптасқан ортақ ой-пікір әлі жоқтың қасы. Ой салыстыру,
таластар әлі күнге дейін қызу жүріп жатыр.

1962-ші жылы Ү халықаралық әлеуметтану Конгресінде құқық әлеуметтануы ресми
түрде ғылыми білімнің бір саласы ретінде танылған болатын, бірақ оның
табиғи мәні, зерттейтін объектісі, пәні және оның қоғамдық гумкнитарлық
ғылымдар арасында алатын орны осы уақытқа дейін әр түрлі талқыға түсіп
келеді. Осы тұрғыдан алғанда шетелдікәдебиеттерде құқықтық әлеуметтануды
жалпы әлеуметтанудың арнаулы теориясы деп қараса, Ресей құқықтанушылары
(В.В Лапаева, В.А Туманов, т.б.) құқық әлеуметтануын жалпы құқық ғылымының
бір саласы және ол құқықтық деп санайды. Ал ресей әлеуметтанушыларыЭ.В.
Тадовосян, С.В. Боботов, т.б. шетелдік әлеуметтанушылардың көзқарастарын
жақтайды.

Кейінгі әлеуметтанушылардың пікірінше, құқық әлеуметтануы жалпы
әлеуметтанудың белгілі бір саласы болып табылады. Құқық әлеуметтануы,
әлеуметтік юриспруденция ұғымдары әр түрлі мағынада болып, олар әлеуметтану
мен құқық ғылымдарына қолданылады. әлеуметтік құқықтың юриспруденция ұғымы
құқық ғылымдары дамуының әлеуметтік бағытымен белгілеп анықтаса, құқық
әлеуметтануы (юридикалық әлеуметтану) ұғымы жалпы әлеуметтану ғылымынң жеке
саласындағы әлеуметтік-құқықтық зерттеулерді белгілеп анықтайды. Сонымен,
бұл екі ұғымның мазмұны мен көлемі жағынан бірдей, екеуі де жалпы
әлеуметтанудың қоғамдағы құқықтың саласымен айналысатын өз алдына жеке
бөлімдеріне қолданылады. Біздің пікірімізше, қазіргі құқық әлеуметтануы
құқықыты негізінде үш мағынада қарайды.

Біріншіден, құқық –бұл міндетті түрде орындалатын әлеуметтік ережелердің
жиынтығы. Екіншіден, құқық белгібір қызметті атқаруда адамның, қоғамның
мүмкіншілігі, бостандығы, егемендігі болуын қамтамасыз етеді. Мысалы, еңбек
етуге, демалуға рұқсат беруді айтады. Үшіншіден, құқық куәлік ретінде де
қолданылады. Мысалы, машина жүргізу құқықығы, т.б.

Біздің әңгімеміз алдыңғы екі категорияны қамтымақ.

Құқық ғылымының да жоғарыда көрсетілгендей әлеуметтану бөлімі бөлімі бар.
Осыған орай жалпы құқықтық ғылым мемлекет пен құқықты қондырманың бір түрі
ретінде қарап, оларды қоғамның барлық салаларымен, әсітесе, экономикалық
құрылымыммен тығыз байланыстылығын, оған беленді түрде әсер етіп
отырыатынын көрсетеді. әлеуметтану ғылымы жеке қоғамдақ және гуманитарлық
(оның ішінде құқықтық) ғылымдармен тығыз байланыс, қатынастарда болып,
олардағы құбылыстарды, үдерістерді, көкейтесті мәселеллерді, ой-пікірлерді,
істің мәні мен мазмұнын әлеуметтану тұрғысынан жан-жақты, терең зерделеуге,
тұжырымдауға тырысады.

Ал, жалпы құқық ғылымы осындай әлеуметтік теориялық негіздеуді, яғни оның
теориялық заңдылықтарын, әдістемелік нұсқау, бағдарламаларын, құқықтық
құбылыстар мен процестерді зерттеудің ғылыми әлеуметтік әдістерін әр
уақытта қажыт етіп отырады, оларды кеңінен қолдануға тырысады.

Жоғарыда көрсетілгендей,осындай жалпы әлеуметтану мен жалпы құқық ғылымының
тығыз байланыстары, әсіресе, әлеуметтану құқық ғылымына кең енуіне
(кіруіне) байланысты әлеуметтанудың арнаулы салалық теориясы- құқық
әлеуметтануы пайда болды.

Құқық әлеуметтануы құқықты біртұтас, бірыңғай жүйе, ерекшебір әлеуметтік
құрылым ретінде қарайды. Ал, мұндай құрылым әр уақытта әлеуметтік шеңберде
қаралуы тиіс. Осыған орай құқық әлеуметтануы құқықтың қоғамдық қатынастар
жүйесінде алатын орны мен атқаоатын қызметін (функциясын), оның шығуы
мендамуын, өзгеру тетігін, құқықтық (юридикалық), ережелердің құрылымын,
олардың қоғамдағы адамдарға, топтарға, жіктерге, т.б. пайдалылығын,
тиімділігін, басқа да қоғам салаларамен, құбылыстармен байланыстарын,
ықпалын зерттейді.

Құқық әлеуметтануы әр түрлі қоғамдық қатынатар жүйесінде,яғни құқық пен
құқықтық сананың әр уақытта таптық сипатта болатынын, ақыр аяғында
құқықтық экономикалық қатынастармен шарттас, тікелей байланыста, дұрысы,
оларға біршама тәуелді екенін көрсетеді, сонымен қатар қоғамда құқықтық
реттеудің көмегімен әлеуметтк қорғауды, бақылауды қамтамасыз етуді және
қоғамдық өмірді ұйымдастыруды зерттейді.

Құқық әлеуметтанудың пәні- құқық. Ол оны үш тұрғыдан талдайды.

Құқық әлеуметтік институт, яғни алуан түрлі ережелердің (нормалардың),
бұйрық-жарлықтардың, талап-тілектердің жиынтығы. Бұлар арқылы ол қоғамдағы
адамдардыңалуан түрлі жіктерінің, топтарының әр саласындағы жұмысын,
қызметін бақылап, тәртіпке салып, реттеп отырады. Бұдан басқа құқық кейбір
жекелеген қоғамдық қатынастарды да реттеп, басқарып отырады. Мысал ретінде
азаматтық және мұрагерлік институттардың жұмысын басқаруды айтуға болады.

Қоғамдық қатынастар жүйесінде құқықтық әлеуметтік ережелердің дамуы,
қоғамдық тәртіпті қолдау, тілек-талаптарды реттеуші сала, ретінде
талданады.

Ол құқықты, құқықтық сананы және құықтық шығармашылықты қалыптастыру
үдерісі ретіндежәне құқықтық, юридикалық ережелерді қоғамның барлық
деңгейінде әлеуметтік тәртіпке айналдыру үдерісі ретінде қарастырылады.
Осыларға орай жалпы құқық деген не, оны әлеуметтік тұрғыдан қалай түсіну
керек, деген заңды сұрақтар туады. Жоғарыда көрсетілгендей, құқық – алуан
түрлі нормалардың (ережелердің), бұйрық-жарлықтардың, талап-тілектердің
жиынтығы.

Норма деген термин латын тілінен алынған ұғым, ол ереже (яғни, мөлшер,
шама деген мағынаны білдіреді. Жай тілмен айтқанда ереже сөзі басқарушы
деген жалпылама мағынада қолданылады. Ал, бұл жерде басқарушы ереже
салаларында кездеседі. Сөйтіп, ол тек қана құқық ғылымында ғана емес, басқа
өмір салалрында да қолданылады. Мысалы, техникалық ереже немесе әдебиет пен
өнер ережесі (нормасы),т.б. айтамыз.

Кейде ереже деп, бір зат пен құбылыстың аз мөлшердегі сандық көрінісін
немесе оның ережеге сай келетін мүмкіндігін де айта береміз.

Табиғат пен қоғамның даму заңдары әр уақытта объективтік сипатта болады.
Яғни адамның еркінен, санасынан тыс, тәуелсіз, болып өз бетінше, дербес
дамиды. Объективтік даму заңдылықтары адамның іс-әрекеті, қызметі арқылы
көрініп, субъективтік сипатта болады. Ал, қоғамдағы алуан түрлі нормалар
адамдардың саналы, ерікті іс-қызметінің жемісі болады, олар мазмұн жағынан
объективті болғанымен, нормалардың дүниеге байланысты, яғни, субъективтік
сипатта байқалмақ.

Ғылым заңдары табиғат пен қоғамды алуан түрлі ұғымдарда бейнелей отырып,
адамдардың практикалық ережелерін қалыптастырмайды, ал, ережелерді
(нормаларды) алатын болсақ, олар адамдардың, олардың алуан түрлі
топтарының өмірде, практикалық қызметтерінде белгілі бір негізделген
ережеден шықпауын және әр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.