ХХ ғасыр басындағы қазақ поэмасы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

Ф-ОБ-001/033

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

А. ЯСАУИ АТЫНДАЃЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-Т‡РІК УНИВЕРСИТЕТІ

ИНЖЕНЕРЛІК-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТІ

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

тақырыбы: ХХ ғасыр басындағы қазақ поэмасы

Ғылыми жетекшісі:

ф. ғ. д., профессор

Қ. Ергөбек

Орындаған студент:

Шериева А.

«Бекітемін» СҚӘ-415 тобының студенті

Кафедра меңгерушісі

ф. ғ. д., доцент С. Ергөбек

Хаттама №

«» 2009 ж.

Түркістан 2009

МАЗМҰНЫ

Кіріспе (Жұмыстың жалпы сипаттамасы . . . 3-4

І ТАРАУ

ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің дамуы және поэма жанры

. . . 5-22

ІІ ТАРАУ

ХХ ғасыр басындағы қазақ поэмасының тақырыптық, жанрлық және көркемдік ерекшеліктері . . . 23-54

Қорытынды . . . 55

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 56-57

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі . ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті уақыт жағынан алғанда аз ғана жырдарды қамтиды. Шамамен, 1900-1920 жылдар аралығы деуге болады. Әйтсе де, осы аз уақыт ішінде қазақ әдебиеті ақын-жазушылары қатарының молаюы жағынан да, жанрлық өсу, көркемдік баю тұрғысынан да кемелденген, жан-жақты байыған әдебиет, әдеби кезең болды.

ХХ ғасыр басындағы әдебиет ХІХ ғасыр екінші жартысынан бастап, жаңа идеялық, тақырыптық, көркемдік салада өсе бастаған ақындық поэзияның, ағартушылық әдебиеттің заңды жалғасы болды. Сол себепті де, сол кезеңдегі ағартушылық ой-идея ХХ ғасыр басында онан әрі ұласты. ХІХ ғасырда шығармашылық еткен ұлы ағартушылар Шоқан, Ыбырай, Абай салған сара жол ХХ ғасыр басында Шәкәрім Құдайбердіұлы, Әлихан Бөкейханұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Мұхаметжан Сералыұлы, Сұлтанмахмұт Торайғырұлы секілді көптеген ағартушы ақын-жазушылар шығармашылығы арқылы жалғастықта дамыды. Бұлар демократтық-ағартушылық, сыншыл-реалистік бағыттағы ақындар болды. Олардың қатарын Мағжан Жұмабайұлы, Спандияр Көбейұлы, Сәбит Дөнентайұлы, Тайыр Жомартбайұлы Ә. Тәңірбергенұлы т. б. деп соза беруге болады. Олар қазақ халқын оқу оқуға, өнерге ұмтылуға шақырды. Сол арқылы әлемдік өркениетке қол жеткізуге ұмтылды. Ел-жұртын өркениетті елдер қатарына қосу үшін көркем әдебиетті құрал етіп, сол жолда әрі әдеби, әрі қоғамдық қызмет етті. Әдеби, әдеби-публицистикалық шығармашылық етті. Біршама мол ағартушылық бағыттағы әдеби мұра қалдырды.

Ұлы ағартушылар Ыбырай, Абай шығармаларының да кітап болып басылды. Сол секілді М. Сералыұлының «Топжарған», «Гүкәшима», А. Байтұрсынұлының «Маса», «Қырық мысал» жинақтарының кітап болып басылуы сондай-ақ М. Дулатұлының «Бақытсыз Жамалы», С. Көбейұлының «Қалың мал», Т. Жомартбайұлының «Қыз көрелік» романдарының жариялануы қазақ әдебиетінің әрі тақырыптық, әрі жанрлық көркемдік тұрғыдан өскендігін көрсетеді.

ХХ ғасыр басында ерекше көркейген жанрлардың бірі - поэма болды. Әлбетте, жанр бастауы ретінде бүгінгі әдебиеттану ғылымында Абай поэмалары аталады. Дегенмен, қазақ поэмасының бастауында тек ұлы Абай шығармашылығы ғана емес, қазақ фольклорлық жырлары, тарихи жырлары, батырлық жырлары, шығыс тақырыбындағы қазақ қисса-дастандары жатқаны анық. Шын мәніндегі поэма жанры туындылары ретінде негізінен Абай поэмаларпы дәстүріндегі ағартушы-демократ ақын-жазушылардың поэмалары айтылып келеді.

Мәселе бұл поэмалардың қазақтың орыс әдебиетіне, орыс әдебиеті арқылы батыс әдебиеті үлгілерінде жаңа арнада жаратылуы еді. Осы тұрғыдан алғанда алғанда, ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің жаңа жанрларын, оның ішінде поэманы қарастыру қазақ әдебиетінің тарихы ғылымы үшін өзекті мәселе екені анық.

Тақырыптың жаңалығы. Зерттеу жұмысында ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің поэма жанры тақырыптық, жанрлық, түрлік тұрғыда, мазмұн мен көркемдік тұрғыда арнайы қарастырылады. Кезең әдебиетінің поэма жанры сан қырлы ерекшелігі туралы аналитикалық талдау жасау жұмыстың жаңалығы саналады.

Тақырыптың теориялық, практикалық маңызы. Зерттеу жұмысы ХХ ғасыр басындағы әдебиетінің поэма жанрының даму мәселелерін зерттеу арқылы ХХ ғасыр басындағы әдебиет тарихы мен теориясына қосары бар деп білеміз.

Зерттеудің мақсат, міндеттері. Жұмыстың негізгі мақсаты - ХХ ғ. б. қазақ әдебиетінің поэма жанрының даму ерекшеліктерін талдау. Осы мақсатқа сай мынадай міндеттер көзделеді:

- Кезең әдебиетіндегі поэма жанрының тақырыптық ерекшеліктерін анықтау;

- Кезең әдебиетіндегі поэма жанрының көркемдік тұрғыдан даму ерекшеліктерін саралау.

Жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспе, екі тараудан, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І ТАРАУ

ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің дамуы және поэма жанры

1. ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің тақырыптық және жанрлық тұрғыда өсуі

ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің күллі сипаты мен даму зандылықтарының көріністері, өзіндік кемшілік-жетістіктеріне қарамастан, қазақ топырағындағы ұлттық көркем сөз өнерінің табиғи болмысын танытады. Жаратылысынан қазақ елінің мүддесін талғаған әдебиеттің даму жолы айқын болатын. Заман ағымы өзгерді. Бірте-бірте әдебиет те кеңестік идеология тезіне түсті. Әдебиет тарихында қазақ әдебиетінің әр кезеңінің, мерзім жағынан қысқалығына қарамастан, өзіне тән заңдылықтары жан-жақты зерттеу түсуді қажет етеді.

XX ғасырдың басындағы әдеби процесс біршама зерттеліп, түрлі сапалы ғылыми еңбектер де, зерттеу, оқулықтар да жарық көрді. Сол қысқа мерзімді тұстағы қазақ қаламгерлерінің шығармалары мен көзқарастары хақында әр қилы бағалар беріліп келді. С. Мұқановтың «XX ғасырдағы қазақ әдебиеті» (1932 ж. ), Б. Кенжебаевтың «Қазақ халқының XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті» (1958 ж. ), «XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті» (1956 ж., 1993 ж. ), Е. Ысмайыловтың «ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті» (1941ж. ), Б. Шалабаевтың «Қазақ прозасының тарихы» (1968 ж. ), Ә. Дербісалиннің «Казақтың Октябрь алдындағы демократияшыл әдебиеті» (1966 ж. ), Т. Кәкішевтің «Сын сапары» (1971 ж. ), «Қазақ әдебиеті сынының тарихы» (1994 ж. ), А. Нұрқатовтың «Абайдың ақындық дәстүрі» (1966), Б. Ысқақовтың «Қазақ-татар әдеби байланысы» (1976), «XX ғасырдағы қазақ әдебиеті. Октябрь алдындағы кезең. Хрестоматия» (1983), З. Бисенғалиевтің «XX ғасыр басындағы қазақ романы» (1997 ж. ), Д. Қамзабекұлының «Алаш және әдебиет» (2002), т. б. монографиялық кітаптар мен оқулықтарда бұл кезең әдебиеті әр қырынан қарастырылды. Қазақ ССР Ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының ғалымдар ұжымы бастырып шығарған «XX ғасыр бас кезіндегі қазақ әдебиеті» (1994 ж. ), «Қазақ әдебиетінің тарихы» (II т. 2 кітап, 1965 ж. ) сынды іргелі еңбектерде де бұл тұстағы әдеби үрдіс ерекшелігі арнайы қозғалды. Академиялық «Қазақ әдебиетінің тарихы» (II т. 2 кітап, 1965 ж. ) басылымының үлкен міні - осы XX ғасыр басындағы казақ әдебиетін егжей-тегжейлі саралап бағалай алмады. Сол тұстағы саясаттың пәрменімен бірқатар жаңсақ тұжырымдарға жол берді. Көптеген шығармалар мен ақындар, ағартушылар туралы жеткілікті түрде сөз болмады, немесе мүлде ауызға алынбады. Енді бір шығармалар, мысалы, М. Сералиннің «Топжарған» дастаны, қисынсыз мінелді [1, 17] .

XX ғасыр басындағы қазақ ортасындағы ұлттық әдебиет тынысы осы тұста жазба әдебиеттің білікті де білімді, дүниетанымы кең өрісті, әлемдік әдебиеттін үздік үлгілерімен жақсы таныс, өз елінің өткені мен болашағы жайлы заман ағымында толғанған ақындар мен жазушылардың қуатты толқыны, кесек дарынды суреткерлердің шығармаларынан көрінді. Сол толқынның белортасында Шәкәрім, Міржақып, Мағжан, Ахмет, Жүсіпбектер тұрды. Осы аса әлеуетті толқынның шығармалары арқылы қазақтың ұлттық әдебиетінің жаңа кезеңі замана сөзін айтты. Қазақ өлеңінің мазмұны да, өрнегі мен рухы да жаңа толғаммен шыға бастады. «Оян, қазақ!» сол ұлттық поэзияның жаңа күніңің бөрілі байрағындай жұрт көңілін аударды да тұрды.

Жаңа дәуірде келе бастаған соны жанрлар туралы да осы кездегі әдебиет туралы сөздерде пікір қозғалды. Әсіресе, роман жанрының сипаты, негізгі белгілері жөніңде түрлі көзқарастар (Арысұлы. «Роман не нәрсе?», Қазақ, 1914, №48, 31 каңтар; Талапкер. «Роман жарысы туралы», Қазақ, 1914, №56, 57, 30 наурыз, 4 сәуір. ) жарияланып тұрды. Сол тұста енді ғана бой көрсете бастаған драмалық шығармалар туралы да пікір қозғалып тұрды. «Айқап» журналының бірнеше санында жарияланған «Манап» драмасы туралы баспасөзде С. Сейфуллин, М. Дулатов бастап пікір қосты.

С. Торайғыровтың «Қазақ тіліндегі өлең кітаптары жайынан» [2, 150] атты мақаласы - әдеби сынның белесті үлгісі ретінде әдебиет тарихында өз орны бар еңбек. Бұл мақалада жеке кітаптар туралы қысқа пікірлерден қазақ өлеңінің даму үрдісіне сараптама жасауға ұмтылыс көрінді. Әдеби сынның тынысы кеңігендігі байқалды. Шығармашылық үрдістегі тағы бір жаңашылдық сипат ретінде ақын, жазушылардың ғылым, мәдениет, коғам дамуы жөніңде күрделі проблемаларды түбегейлі шешуге құлшыныстарын атуға болар еді. Олар мақала, пікір, ой қосу ыңғайындағы түрлі оқшау сөз, публицистика, көркем әдеби шығарма шегінен шығып, сүйекті ғылыми талдауларға, күрделі оқулықтар жазуға атсалысты. Ж. Аймауытовтың - психология, М. Жұмабаевтың педагогика ауылындағы, әскери дәрігер Х. Досмұхамбетовтың ежелгі түркі жазбалары, әдебиет тарихы жөніңдегі, белгілі бір мамандық салаларындағы ірі ғылыми еңбектері, монографиялары - XX ғасыр басындағы қазақ білім беру саласындағы ірі қадамдар. Мағжанның «Педагогикасы» сол кезеңдегі таза қазақ тілінде ұғынықты, тілге жеңіл, санаға сергек тиетін, ғылыми негізді бірден бір оқу құралы еді.

Әдебиет пен тіл өнері хақында ғылыми негіздемесі берік еңбектерін жазған А. Байтұрсынов зерделі көзқарастарымен зерттеу ісін ғылыми жүйеге түсірді. Ол - қазақ халқының рухани дүниесін жаңғыртып, ұлттың тарихи санасын түлеткен дара да дана дарын.

Әдебиеттану саласындағы алғашқы іргелі зерттеуі - «Қазақтың бас ақыны» Абай тұлғасының халықтық қасиетін ұлықтайды. Қастерлі ақындық құбылыстың қыр-сырын саралап, эстетикалық тегін зерделеген ғылыми-зерттеушілік көзқарасы Абайтану мектебінің іргетасына айналды. А. Байтұрсынов қаламынан шыққан «Жоқтау», «Ер Сайын» (1923 ж., Мәскеу) сынды зерттеу кітаптары - ежелгі әдеби мұраларды ұлттық мүдде орайында танудың үздік үлгісі. Кітапта жинақталып, талданған жиырма үш жоқтау, әсіресе, Қазыбек би мен Абылай ханды, қазақтың асыл ұлдарын жоқтаған әдеби мұралар - еліміздің асыл жәдігерлері. Асан Қайғы, Нысанбай жырау, Бұдабай ақын, Наурызбай би, Алтыбас Шортанбай, Байтоқ, Сүгір, Мұрат, Шернияз, тағы басқа ондаған тұлғалы жыраулар мен шешендік сөз зергерлері қазақтың Бас ғалымы А. Байтұрсынов талдаулары арқылы тұңғыш рет кәсіби білікті әдеби зерттеу нысанасына ілінді.

XX ғасырдың басындағы әдеби процестің жаңалығы әдебиет пен тілдің тарихи әрі теориялық келелі мәселелеріне кеңінен қозғау салып, әдебиеттанудың одан әрі қалыптасып дамуына жол ашуы болды. Әдебиет тарихы мен теориясына қатысты көзқарастар жоталанып көрінді. Шығыс пен батыс әдебиетін жақсы білетін, қазақ әдебиетінің мұралары мен дәстүрін жете таныған білімді қалам иелері шықты. Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, С. Ғаббасов, Ә. Ғалымов, С. Дөнентаев, М. Жолдыбаев, Т. Жомартбаев, М. Кәшімов, М. Ж. Көпеев, Ғ. Қарашев, Ш. Құдайбердиев, С. Сейфуллин, М. Сералин, С. Торайғыров, т. б. көптеген алаш зиялылары ел және жер мәселесімен бірге әдебиет пен мәдениет жайлы ойларында мақалалары мен хабарларында «Айқап», «Қазақ» секілді баспасөз беттерінде ортаға салып отырды. Жарық көрген кітаптардың деніңде кездесетін соңғы сөз, алғы сөз, түсіндірмелер де - әдебиеттану мен сынның көрінісі. Ондай мақала, сөздер жинақтар мен кітаптарға да батыл қосыла түсті. Мысалы, Семейдің «Жәрдем» баспасынан жарық көрген «Шын мақсұттар» кітабына шығарып, таратушы Баймұхаммед Айтқожаұлы «Ескі ақындар», «Абай қандай?» деген тараулар қосқан. Бұл тұстағы әдебиеттану мен әдеби сын енбектерінің әлі де қарастырылып, талданбаған, ғылыми айналымға қосылмаған тақырыптары мол. Олар XX ғасыр басындағы он бес-жиырма жыл аумағындағы әдеби процестің кең тынысын, ұлттық кенеулі сипаттарын танытады.

Халық поэзиясы деген жалпы ұғыммен кеңінен мәлім ұлттық өлең өнерінің ұзақ көркемдік-эстетикалық тәжірибесінің барша нәрі мен сөлін, түрлі ерекшеліктері мен мазмұн және түр үлгілерін сіңіре жинақтаған ұлы әдебиеттің жиырмасыншы ғасырда да көкжиегін кеңейте дамығандығы белгілі. Кітап бастыру ілгеріледі, баспа, баспасөз ісі өрістей түсті дегенмен, қазақ даласындағы халық эдебиетінің дәстүрлі тынысы өз ырғағынан жаңылған жоқ. Халық поэзиясы барлық қуат, мүмкіндігімен ел жүрегіне жол тауып отырды. Оны жиырмасыншы ғасыр басындағы тарихи аумалы-төкпелі оқиғалар тұсындағы халық поэзиясы үлгілерінен де анық байқауға болады. Халық поэзиясы майталмандарының көп екендігін, ел ішіндегі сөз ұстаған, өлең қуған ірілі-ұсақты халықтық таланттардың одан да көп екендігін ескерсек, ұлы көркем сөз өнерінің ұлттық қасиетінің кемелдігін айқын сезіне түсеміз.

Жаңа реалистік әдебиеттің, ағартушылық-халықтық бағыттағы әдебиеттің ерекшеліктері мен жаңашылдық сипаты XX ғасыр басындағы шығармалар мен әдеби басылымдарда айырықша көзге түседі. Бұл тұстағы әдебиеттің даму заңдылықтарынан байқалған негізгі екі бағытты бөле-жара айтқан жөн. Біріншіден, ХІХ ғасырдың екінші жартысында қазақ әдебиетінде берік тамыр жайған, өзіндік орны бар Шығыс әдебиетінің тегеурінді әсері мен дәстүрлі терең іздері, діни сипатты әдебиеттің таралуы өзінің белгілі бір биігіне жеткендей. «Кітаби ақындар» деп аталған қарқынды бағыттың өзіндік беті айқындалды да, жаңа әдеби процесте өзіндік орын, жөн-жосығымен бейтарап қалып танытты. Енді әдебиеттің даму үрдісі, бағыты, басты-басты қайраткерлерінің ой-назары батыс, орыс мәдениетінің, жаңа заманның «ғылым» жаңалықтарына ден қойған таным дүниесіне ауа түскендей еді. М. Жұмабаевтың өзі мақалалары мен аударма, оқулықтарында, оку ісі туралы еңбектерінде «ғылым» дүниесіне негізделген білімге, Еуропа мәдениетіне ден қоятын көзқарасын ашық жазды. Бұл, Мұхтар Әуезовтың «Мағжанды сүйемін, Еуропалығын, жарқыраған әшекейін сүйемін. Қазақ ақындарының қара қордалы ауылында туып, Еуропадағы мәдениет пен сұлулық сарайына барып, жайлауы жарасқан арқа қызын көріп сезінгендей боламын, Мағжан - культурасы зор ақын» [3, 407], - дейтін.

Дүниетаным мен руханият дүниесіндегі бұл бағыттың тууы, белең алуы даму заңдылығы болатын. Сол тұстағы қазақ оқығандары мен ұлтшыл қайраткерлері, зиялы қауымның тұлғалы өкілдері түгелге жуық еуропаша білім алып, Ресейдің кәсіби білім орталықтарында оқығандар еді. Олра ғасыр басындағы саяси тіршілікке де белсене араласты. Алашорданың батысында да, шығысында да ой тізгінін солар қолға алды

Дамудың осындай сәттерінде әдебиеттің жаңа бітімі түзілді, көркем публицистика белең алды, азаматтық үнді ұлттық көркем сөздің мүше-мүшесі дараланып, мүсінделе түсті. Бұл - екінші бағыт. Бағыттың сипаты ең алдымен халықка ежелден жақын өнер саналатын өлең, жырда барынша айқын көрінді. Жыраулық поэзия одан әрі жалғасын тауып, түрлене дамыса да, заман тынысына лайықты, уақыттың өзі әкелген жаңа дәуір поэзиясы тез буын бекітті. Көтеш, Шал ақын шығармашылығынан бедерленіп басталған ақындық поэзия Абай дәстүрімен бір биік белеске шықты да, одан әрі біржолата мектеп қальштастырды. Яғни, осы тұста ақындық жаңа мектеп біржолата қалыптасып үлгерді. Соған орай поэзия жанрының бітімі де, мазмұны да жаңғырды. Поэтикалық күрделі өзгеріске түсті. Бір жағынан жыраулық поэзияның өзекті өрнектерін, көркемдік сөз зерін дамыта жалғастырса, екінші жағынан жаңа дәуір танымынан туған соны сипаттарды әкелді. Еуропа, орыс әдебиетінің көркемдік әсері көбірек көзге шалынды. Сөйтіп, батыс пен шығысты тел емген қазақ поэзиясы, өзінің ұлттық болмысын, тілдік нәрін де сақтай отырып, әлемдік поэзия белдеулеріне жол тартқандай еді.

Абай дәстүрі, Абай мектебі казақ ақындарына бағдар шамдай көрінді. Акад. З. Ахметовтың «Поэзия шыңы - даналық». «Абайдың ақындық әлемі» кітаптары Абай дәстүрінің осынау бастау арналарын теориялық тұрғыдан тереңнен түйіндеп тұжырымдап берді. Ғалым Абай дәстүрін жалғастырған, өрістеткен әдебиетшілер қатарында қазақтың аса ірі тұлғалары Шәкәрім, Сұлтанмахмұт, Мағжан, Ахмет Байтұрсынов пен Міржақып Дулатов шығармашылығына ой жүгіртіп, талдау арқылы қазақ әдебиетінің тарихындағы реформаторлық ақындық мектептің табиғатын ашып көрсетіп берді. Сөйтіп, ақын даналығынын ұлттық өзегін бекітеді, дәстүр жолының қуатты тасқынын аңғартады. Абай даналығы туралы сан тарау ой-пікірлердің қай-қайсысын да онын ақындық өнерінен, ақындық шеберлігінен өрбіте сөйлейді [4] .

XX ғасыр басындағы әдебиетте елеулі еңбектерін жариялап, мәдениеттің дамуына айтулы үлес қосқан ақын Ғұмар Қараш өмірі мен қызметі ұзақ уақыт бойы жете бағаланбай, аталса да жеткілікті деңгейде сараланбай келген таланттардың қатарынан саналады. Ол он-он бес жылдың ішінде қазақ әдебиетінің тарихынан күні бүгінге дейін ерекше бағалы орын алатын қазақ ақындарының екі жыр жинағын, өзінің бес өлеңдер кітабын, бірнеше зерттеу, публицистикалық еңбектерін жариялатып үлгірді. «Бөкейліктен» деген лақап атпен ел аузындағы әдеби туындылардан құрастырып, жариялатқан «Шайыр, яки қазақ ақындарының басты жырлары» (1910) және «Көксілдер» (1910) жинақтары әдеби мұралардың асыл көмбесі іспетті. Бұл жинақ сөздерін тереңірек талдап, поэтика тарихы тұрғысынан зерттеу әлі де көптеген көркемдік таным мәселелерін танып-білуге мұрындық болады деп ойлаймыз. Сонымен бірге Ғ. Қараштың «Бала тұлпар» (1911), «Қарлығаш» (1911), «Тумыш» (1911), «Аға тұлпар» (1914), «Тұрымтай» (1918) атты іркес-тіркес жарық көрген бес бірдей өлеңдер кітабы автордың шабытты жылдарын меңзесе, өлендерінің тақырыбы, өрнегі, поэтикасы жаңа дәуір әдебиетінің тынысына ұштасып жатты. «Алаш» саясатына зор үмітпен қарап, жүрекжарды жырларын арнаған ақындармен қатар (Мағжан Жұмабаев, Сұлтанмахмұт Торайғыров, Жүсіпбек Аймауытов, т. б. ) Ғұмар Қараш та Алаштың азаматтарына арнап аңсарлы жырларын жариялатты. Азаматтық, философиялық толғамдарға бай өлеңдері көбінесе ағартушылық, ұлт азаттық тақырыптарына арналды.

Кейін XX ғасыр әдебиетінің басты тұлғалы қаламгерлері болған талантты тұлғаларының бірі - Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің осы тұста 1907 жылы үш бірдей жинағы (Қазан, «Хал-ахуал», «Тірлікте көп жасағандықтан көрген бір тамашамыз», «Сарыарқа кімдікі екендікі») оқырмандар қолына тиді. Бостандық туралы ашық көзқарастары, ақынның 1905 жылғы орыс революциясы әсерімен айтқан пікірлері үшін үш кітапты шығарған баспаға он екі мың сом ақшалай айып салынды. 1915 жылы С. Дөнентаевтың Уфада «Уақ-түйек» деген атпен тұңғыш жинағы шықты. Сәкен Сейфуллиннің «Өткен күндер» (1914), Мағжан Жұмабаевтың «Шолпан» (1912), Нұржан Наушабаевтың «Алаш» (1910), Міржақып Дулатовтың «Оян, қазақ!» (1909), Бекет Өтетілеуовтің «Жиған-терген» (1914) жинақтары, тағы басқа жоғарыда аталған кітаптар осы тұстағы әдебиет тынысы мен бағытының барынша көрінісі іспетті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.