Суицид-әлеуметтік- психологиялық мәселе ретінде

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

СӨЖ
Тақырыбы: Суицид-әлеуметтік- психологиялық мәселе ретінде.

Суицид - бұл саналы түрде өмір сүруді тоқтату, яғни осы тұрғыдан қарағанда өзіне-өзі қол жұмсау адамның саналы мінез-құлық актісі болып табылады. Әдебиеттерде суицидтік әрекеттерді көбінесе аутожарақат, аутоагрессия деген терминдермен байланыстыра қарайды. Егер аутоагрессия актінің соңғы мақсаты - өзіне-өзі қол жұмсау болса, онда оны суицидтік әрекетке жатқызу керек. Сонымен қатар, қасақана дене мүшесін зақымдауды, психоз күйіндегі адамдардың аутоагрессивті актілерін және осындай басқа да іс-әрекеттерді суицидтік әрекетке жатқызуға болмайды. Жәбірленушінің немесе есі дұрыс емес адамның абайсызда өз өмірімен қоштасуы өзіне өзі қол жұмсауға жатпайды. Мұндай жағдайларда өмір үшін қауіпті іс-әрекеттер өзін-өзі өлтіруге бағытталмайды және олардың басқа да себептері мен мақсаттары болады, сондықтан оларды жазатайым оқиғалар санатына жатқызу керек. Осы анықтамаға сүйене отырып, аутодеструктивті немесе мінез-құлықтың өздігінен бұзылуы- деп аталатын жөнсіз тәуекелдің нәтижесіндегі өлімді де өзіне-өзі қол жұмсау деп есептеуге болмайды.

1926 жылдары Кеңес елдерінде 100 мың адамға шаққандағы өз - өзіне қол жұмсау көрсеткіші 7.8 адамды құрады. 1930 жылы санақ жөніндегі мемлекеттік комитеті өзіне - өзі қол жұмсағандармен айналысатын секторды жауып, бұл жұмысты психиатрларға тапсырды. Неге десеңіз, өз - өзіне қол жұмсағандарға ақыл - есі кеміс, психикалық ауру деп баға берілді.
Сол кезеңде АҚШ - та да өз өмірін өлімге қиып, аман қалғандар жазасын өтеуге түрмеге қамалды. Австрия мамандарының дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымында жасаған баяндамасы бойынша, бүгінгі күнгі соғыс пен қанды қылмыстарға қарағанда әлемде өз - өзіне қол жұмсау салдарынан өлетін адамдар көп екен. Әлемде жыл сайын шамамен бір миллиондай адамның өз - өзіне қол жұмсап, 10 - 20 адамның өз өмірлерін қиюға әрекет жасайтындығы соның айғағы. Тіпті әр 40 секунд сайын дүниежүзінде бір кісінің өз өмірін қиятындығы бұл өлімнің қаншалықты жиі кездесетіндігін көрстетеді.
Ал, қазіргі таңда өз өмірін қиюға бағытталған саналы, ерікті түрдегі әрекет жаһандық, қоғамдық мәселеге айналып отыр. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, әлемде жылына шамамен 400 - 500 мың адам өз өмірін қол салумен аяқтаса, ал соған әрекет жасау он шақты есе көп. Еуропалық елдерде өзін - өзі өлтіру, адам өлтіруге қарағанда шамамен үш еседен асып түседі екен. Өзіне - өзі қол салу деңгейі, көптеген зерттеушілердің пікірі бойынша, салыстырмалы тұрақты ұлттық көрсеткіш болып табылады.
Өзіне - өзі қол салу негізгі үш топқа бөлінеді: нағыз, демонстративтік және жасырын.
Нағыз суицид - қашанда жабырқау, дағдарыстық жағдай немесе өмірден бас кешу жайлы ой, өмір сүрудің мәні жайлы ойланып, күйзелу жатады.
Демонстративтік суицид - өлуге деген ниетпен байланысты емес, қайта өз проблемасына назар аудартудың әдіс құралы болады, көмекке шақырады.
Жасырын суицид - өзіне - өзі қол салу мінез қылығының бір түрі. Бірақ, қатаң мағынада оның белгілеріне жауап бермейтін, сонда да сол бағыт пен қорытындыға ие болады. Бұл іс әрекет көп жағдайда қауіп - қатер деңгейінің жоғарғы ықтималдылығымен ұштасып жатады. Көп жағдайда бұл мінез - құлық тәуекeлге негізделіп, өмірден өтуден гөрі, өліммен ойнауға көбірек ұқсайды. Бұларға автомобиль жүргізудің қауіпті түрі, спорттың экстремалдық түрлерімен айналасуы, ерікті түрде ыстық нүктелерге бару, әсері күшті есірткілерді пайдаланумен, ішімдікті қолданумен, сондай ақ, өзін өзі оқшаулау жатады.
Суицидтік мінез-құлық - бұл өзіне қол жұмсау туралы ойларға бағытталған психикалық актілердің сыртқы және ішкі нысандары. Ішкі нысандарға суицидтік ойлар (елестету, уайымдау); суицидтік үрдістер (ниет, мақсат) сыртқы нысандарға - суицидтік көріністер, суицидке оқталу (әрекеттену) жатады.
Суицидтік ойлар (елестету, уайымдау) - өмірдің мағынасыздығы, құнсыздығы туралы пассивті ойлар (Өмір сүруге тұрғысыз, Өмірде бақыт жоқ, Өмір сүрмейсің тек қана күнелтесің), сондай-ақ өз өлімі туралы фантазиялар (Өлсем жақсы болар еді, Ұйықтап содан қайта оянбасам), бірақ өзіне-өзі қол жұмсамау. Қандай да бір қақтығысты немесе жүйкені зақымдайтын жағдайларды бастан кешкенде әдетте суицидтік ойлар барлық адамдарда кездеседі, бірақ олар суицидтік үрдіске ұласпайды.
Суицидтік үрдіс (ниет, мақсат) - өзіне-өзі қол жұмсауды жан-жақты қарастыру, суицидтің жоспарын әзірлеу, өзіне-өзі қол жұмсау әдістерін, оның уақыты мен жүзеге асыратын орнын белгілеу болып табылады. Бұл ретте суицидттік әрекетті тікелей орындауға ниеттенуге байланысты сыртқы мінез-құлықта қобалжу байқалуы мүмкін. Осы кезеңде суициденттер көп жағдайларда өзінің суицидтік ниеттерін туыстарына, достарына, тұспалдап немесе әзілдеп (суицидтік көрініс) жеткізеді. Суициденттердің ішінде шамамен 15% мұны ашық және көпшілік алдында білдіреді. Қоршаған орта осындай ашық жариялауларды әдетте шындық ретінде қабылдамай, көбінесе көңіл аудармайды. Алайда оларды бағалауға болмайды. Осындай барлық жағдайларда, яғни ашық пікірлер айтылған кезде міндетті түрде психологтың кеңесі қажет.

Суицидке оқталу (әрекеттену) - өзін-өзі өлтіру мақсатында өз өмірін қиюға белсенді әрекеттену. Кейде суицидентке байланысты емес себептерден (жарақаттың ауыр болмауы, жіптің үзілуі, уақытылы көрсетілген медициналық көмек, реанимациялық көмек және т.б.) өзіне-өзі қол жұмсау әрекеті өлімге әкеп соқпауы мүмкін. Соңына дейін жеткізілген өзін-өзі өлтіру мен демонстративтік сипаттағы өзіне-өзі қол жұмсау әрекетін соңына жеткізілмеген суицид ажырата білу керек. Соңғысы өмірмен қоштасуды мақсат етпейді. Оның мақсаты көпшіліктің көңілін өзіне аудартуға немесе жоғалтқан назарын, зейінін қайтаруға қоршаған ортаның сезімі мен аяушылығына, жазалаудан құтылуға бағытталады. Өзіне-өзі қол жұмсау әдісі. Өзіне-өзі қол жұмсау әдісін, орнын және уақытын таңдау жанама түрде суицидтің аяқталуы сатысында суицидтік ниеттің қандай деңгейде күрделі екенін білдіреді.
Пайдалану бойынша өзіне-өзі қол жұмсаудың мынадай әдістері:
Асылу;
Қарумен жарақат келтіру;
Химиялық заттармен немесе медикаменттермен улану;
Жоғарыдан құлау, келе жатқан пойыздың астына немесе көліктің астына түсу.
Суицидке оқталу бойынша әдістер мынадай түрде өзгеше бөлінеді:
Улану;
Өзіне-өзі жарақат келтіру;
Суицидтік тәуекел - жеке тұлғаның суицидтік және суицидке қарсы факторларының өзара қатынасы ретінде бағаланатын өзін-өзі өлтіруге ықтимал дайындалу.
Суицидке барудың психологиялық факторлары:
Көңіл - күйдің төмендігі.
Аутоагрессияға бейімділігі.
Өзін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.