Суицид-әлеуметтік- психологиялық мәселе ретінде

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

СӨЖ

Тақырыбы: Суицид-әлеуметтік- психологиялық мәселе ретінде.

Суицид- бұл саналы түрде өмір сүруді тоқтату, яғни осы тұрғыдан қарағанда өзіне-өзі қол жұмсау адамның саналы мінез-құлық актісі болып табылады. Әдебиеттерде суицидтік әрекеттерді көбінесе «аутожарақат», «аутоагрессия» деген терминдермен байланыстыра қарайды. Егер аутоагрессия актінің соңғы мақсаты - өзіне-өзі қол жұмсау болса, онда оны суицидтік әрекетке жатқызу керек. Сонымен қатар, қасақана дене мүшесін зақымдауды, психоз күйіндегі адамдардың аутоагрессивті актілерін және осындай басқа да іс-әрекеттерді суицидтік әрекетке жатқызуға болмайды. Жәбірленушінің немесе есі дұрыс емес адамның абайсызда өз өмірімен қоштасуы өзіне өзі қол жұмсауға жатпайды. Мұндай жағдайларда өмір үшін қауіпті іс-әрекеттер өзін-өзі өлтіруге бағытталмайды және олардың басқа да себептері мен мақсаттары болады, сондықтан оларды жазатайым оқиғалар санатына жатқызу керек. Осы анықтамаға сүйене отырып, «аутодеструктивті» немесе «мінез-құлықтың өздігінен бұзылуы»- деп аталатын жөнсіз тәуекелдің нәтижесіндегі өлімді де өзіне-өзі қол жұмсау деп есептеуге болмайды.

Картинки по запросу суицид

1926 жылдары Кеңес елдерінде 100 мың адамға шаққандағы өз - өзіне қол жұмсау көрсеткіші 7. 8 адамды құрады. 1930 жылы санақ жөніндегі мемлекеттік комитеті өзіне - өзі қол жұмсағандармен айналысатын секторды жауып, бұл жұмысты психиатрларға тапсырды. Неге десеңіз, өз - өзіне қол жұмсағандарға ақыл - есі кеміс, психикалық ауру деп баға берілді.

Сол кезеңде АҚШ - та да өз өмірін өлімге қиып, аман қалғандар жазасын өтеуге түрмеге қамалды. Австрия мамандарының дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымында жасаған баяндамасы бойынша, бүгінгі күнгі соғыс пен қанды қылмыстарға қарағанда әлемде өз - өзіне қол жұмсау салдарынан өлетін адамдар көп екен. Әлемде жыл сайын шамамен бір миллиондай адамның өз - өзіне қол жұмсап, 10 - 20 адамның өз өмірлерін қиюға әрекет жасайтындығы соның айғағы. Тіпті әр 40 секунд сайын дүниежүзінде бір кісінің өз өмірін қиятындығы бұл өлімнің қаншалықты жиі кездесетіндігін көрстетеді.

Ал, қазіргі таңда өз өмірін қиюға бағытталған саналы, ерікті түрдегі әрекет жаһандық, қоғамдық мәселеге айналып отыр. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, әлемде жылына шамамен 400 - 500 мың адам өз өмірін қол салумен аяқтаса, ал соған әрекет жасау он шақты есе көп. Еуропалық елдерде өзін - өзі өлтіру, адам өлтіруге қарағанда шамамен үш еседен асып түседі екен. Өзіне - өзі қол салу деңгейі, көптеген зерттеушілердің пікірі бойынша, салыстырмалы тұрақты ұлттық көрсеткіш болып табылады.

Өзіне - өзі қол салу негізгі үш топқа бөлінеді: нағыз, демонстративтік және жасырын.

Нағыз суицид - қашанда жабырқау, дағдарыстық жағдай немесе өмірден бас кешу жайлы ой, өмір сүрудің мәні жайлы ойланып, күйзелу жатады.

Демонстративтік суицид - өлуге деген ниетпен байланысты емес, қайта өз проблемасына назар аудартудың әдіс құралы болады, көмекке шақырады.

Жасырын суицид - өзіне - өзі қол салу мінез қылығының бір түрі. Бірақ, қатаң мағынада оның белгілеріне жауап бермейтін, сонда да сол бағыт пен қорытындыға ие болады. Бұл іс әрекет көп жағдайда қауіп - қатер деңгейінің жоғарғы ықтималдылығымен ұштасып жатады. Көп жағдайда бұл мінез - құлық тәуекeлге негізделіп, өмірден өтуден гөрі, өліммен ойнауға көбірек ұқсайды. Бұларға автомобиль жүргізудің қауіпті түрі, спорттың экстремалдық түрлерімен айналасуы, ерікті түрде ыстық нүктелерге бару, әсері күшті есірткілерді пайдаланумен, ішімдікті қолданумен, сондай ақ, өзін өзі оқшаулау жатады.

Суицидтік мінез-құлық - бұл өзіне қол жұмсау туралы ойларға бағытталған психикалық актілердің сыртқы және ішкі нысандары. Ішкі нысандарға суицидтік ойлар (елестету, уайымдау) ; суицидтік үрдістер (ниет, мақсат) сыртқы нысандарға - суицидтік көріністер, суицидке оқталу (әрекеттену) жатады.

Суицидтік ойлар (елестету, уайымдау) - өмірдің мағынасыздығы, құнсыздығы туралы пассивті ойлар («Өмір сүруге тұрғысыз», «Өмірде бақыт жоқ», «Өмір сүрмейсің тек қана күнелтесің»), сондай-ақ өз өлімі туралы фантазиялар («Өлсем жақсы болар еді», «Ұйықтап содан қайта оянбасам»), бірақ өзіне-өзі қол жұмсамау. Қандай да бір қақтығысты немесе жүйкені зақымдайтын жағдайларды бастан кешкенде әдетте суицидтік ойлар барлық адамдарда кездеседі, бірақ олар суицидтік үрдіске ұласпайды.

Суицидтік үрдіс (ниет, мақсат) - өзіне-өзі қол жұмсауды жан-жақты қарастыру, суицидтің жоспарын әзірлеу, өзіне-өзі қол жұмсау әдістерін, оның уақыты мен жүзеге асыратын орнын белгілеу болып табылады. Бұл ретте суицидттік әрекетті тікелей орындауға ниеттенуге байланысты сыртқы мінез-құлықта қобалжу байқалуы мүмкін. Осы кезеңде суициденттер көп жағдайларда өзінің суицидтік ниеттерін туыстарына, достарына, тұспалдап немесе әзілдеп (суицидтік көрініс) жеткізеді. Суициденттердің ішінде шамамен 15% мұны ашық және көпшілік алдында білдіреді. Қоршаған орта осындай ашық жариялауларды әдетте шындық ретінде қабылдамай, көбінесе көңіл аудармайды. Алайда оларды бағалауға болмайды. Осындай барлық жағдайларда, яғни ашық пікірлер айтылған кезде міндетті түрде психологтың кеңесі қажет.

Картинки по запросу суицид

Суицидке оқталу (әрекеттену) - өзін-өзі өлтіру мақсатында өз өмірін қиюға белсенді әрекеттену. Кейде суицидентке байланысты емес себептерден (жарақаттың ауыр болмауы, жіптің үзілуі, уақытылы көрсетілген медициналық көмек, реанимациялық көмек және т. б. ) өзіне-өзі қол жұмсау әрекеті өлімге әкеп соқпауы мүмкін. Соңына дейін жеткізілген өзін-өзі өлтіру мен демонстративтік сипаттағы өзіне-өзі қол жұмсау әрекетін соңына жеткізілмеген суицид ажырата білу керек. Соңғысы өмірмен қоштасуды мақсат етпейді. Оның мақсаты көпшіліктің көңілін өзіне аудартуға немесе жоғалтқан назарын, зейінін қайтаруға қоршаған ортаның сезімі мен аяушылығына, жазалаудан құтылуға бағытталады. Өзіне-өзі қол жұмсау әдісі. Өзіне-өзі қол жұмсау әдісін, орнын және уақытын таңдау жанама түрде суицидтің аяқталуы сатысында суицидтік ниеттің қандай деңгейде күрделі екенін білдіреді.

Пайдалану бойынша өзіне-өзі қол жұмсаудың мынадай әдістері:

Асылу;
Қарумен жарақат келтіру;
Химиялық заттармен немесе медикаменттермен улану;
Жоғарыдан құлау, келе жатқан пойыздың астына немесе көліктің астына түсу.
Суицидке оқталу бойынша әдістер мынадай түрде өзгеше бөлінеді:
Улану;
Өзіне-өзі жарақат келтіру;

Суицидтік тәуекел - жеке тұлғаның суицидтік және суицидке қарсы факторларының өзара қатынасы ретінде бағаланатын өзін-өзі өлтіруге ықтимал дайындалу.

Суицидке барудың психологиялық факторлары:

Көңіл - күйдің төмендігі.
Аутоагрессияға бейімділігі.
Өзін -өзі қабылдаудағы негативизм

Әрбір баланың мінезі жүре қалыптасады. Кейбір кездерде әр түрлі оқиғаға бала жүрегімен беріледі, өзінше қайғырады, содан барып түрліше мінез көрсететін кездері болады.

Әке-шешенің айрылысуынан, үлкендердің өз уайымы өздерінде болады, бұл балаға кері әсерін тигізеді, бала осы уақытта кез-келген нәрсені жүрегіне жақын қабылдайды.

Жақын адамын жоғалтуы; бала өзіне жақын адамды жоғалтқандықтан мінезі өзгеріп, уайым пайда болады.

Отбасына жаңа сәби келген кезде, балада қызғаныш пайда болады.

Отбасындағы кері көзқарас: ұрсу, соғу, жәбірлеу, намысына тиетін сөз айту, баланың өзін басқа баладан кем сезіну.

Тәуекелге баратын жасөспірімдер:

«Қиын» жасөспірімдер:

ата - анасының қарауынсыз қалған балалар
мүгедек балалар
физикалық және психикалық даму кемістігі бар балалар
зорлық-зомбылық көрген балалар
колониярларда тәрбиеленген балалар.

Өзін-өзі бағалауы төмен балалар:

тез ренжігіш;
депрессияға жеңіл түсетін балалар.

Көріп отырғанымыздай, суицидтік әрекеттер тамыры тереңге кеткен әр түрлі әлуметтік жағдайлардан болатыны белгілі. Сондықтан осындай балаларға жекелей жұмыс, педогогикалық әдістеме керек.

Суицидентке алғашқы психологиялық көмек көрсету .

Лауазымды тұлғалардың тарапынан суицидентке көмек көрсету өзіне-өзі қол жұмсаудың алдын алудың ең басты кезеңі болып табылады. Суицид туралы ойлайтын адамға психологиялық көмек көрсетудің мынадай негізгі үш әдісі бар.

1. Уақтылы диагностика және суицидентті тиісінше емдеу.

2. Депрессияға шалдыққан адамға белсенді эмоциялық көмек көрсету.

3. Оның жағдайын жеңілдету үшін оның жақсы қасиеттеріне жиі тоқталу.

Адамға алғашқы психологиялық көмек көрсетуге талпына отырып, мынадай ережелерді сақтау керек:

1. Өзіңіздің көмектесе алатыныңызға сенімді болыңыз.

2. Осындай жағдайда тап болғандардан тәжірибе жинаңыз.

3. Шыдамды болыңыз.

4. «Бар ойдағыны жүзеге асыр» деп, адамды қорқытуға тырыспаңыз.

5. «Сіздің осындай күйге тап болуыңыздың себебі…» деп, оның мінез-құлқын талдамаңыз.

6. «Сіз өзіңізге қол жұмсай алмайсыз, өйткені…»деп, адаммен дауласпаңыз.

7. Қолыңыздан келетіннің бәрін жасаңыз, бірақ басқа біреудің өмірі үшін жеке жауапкершілікті мойныңызға алмаңыз.

Картинки по запросу суицид

Профилактикалық әңгімелесуді өткізу әдісі:

Адамның дағдарыс күйінен шығуына көмектесетін негізгі әдіс - ол суицидентпен жеке профилактикалық әңгімелесу тәсілі болып табылады.

Бұл ретте мыналарды назарға алу қажет:

кез-келген адаммен, әсіресе өзіне өзі қол жұмсауға баруға дайын адаммен әңгімелесу барысында көбінесе белсенді тыңдауға назар аудару қажет;
белсенді тыңдаушы - ол әңгімелесуші адамды кінәламай, барлық зейінін салып тыңдайтын адам, бұл суициденттің ашық сөйлесуіне мүмкіндік береді;
белсенді тыңдаушы әңгімелесушінің сезімін толығымен түсініп, оған өзіне деген сенімділігін сақтауға көмектеседі.

Әңгімелесуді өткізу бойынша ұсынымдар:

Әңгімені бөлмес үшін әңгімелесуді тыныш жерде өткізіңіз;
бар назарды әңгімелесушіге бөліңіз және қарама-қарсы орналасып, оған тіке қарап отырыңыз;
Әңгімелесушінің айтқан сөздерін қайталап айту арқылы оны шын мәнінде тыңдап отырғаныңызды білдіріңіз;
Әңгімелесушінің сөзін бөлмей, оның ашық сөйлеуіне мүмкіндік беріңіз, ол сөйлеуді тоқтаған кезде ғана өзіңіз сөйлеңіз;
Сөкпей, кінәләмай сөйлеңіз, бұл әңгімелесушінің өзіне деген сенімділігін арттырады;
Тек қана конструктивтік-позитивті сөздерді (рефрейминг, «қайта тұжырымдау») қолдану.

Сонымен қатар әңгімелесу кезінде мынадай қағидаларды басшылыққа алу қажет:

1. Әңгімелесушіге ешқашанда үшінші адамдар арқылы шақыруға болмайды (ең дұрысы, кездейсоқ кездескен сияқты болып, қандай да бір қиын емес өтінішпен немесе тапсырмалармен сөз бастау керек) .

2. Әңгімелесу орнын таңдаған кезде бөтен адамдардың болмағаны дұрыс (әңгімелесу қанша уақытқа созылса да, оған ешкім кедергі келтірмегені жөн) .

3. Кездесуді жұмыстан тыс уақытта жоспарлау қажет.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.