Қазақстанда шағын кәсіпкерліктің дамуы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Шағын кәсіпкерліктің дамуы

15 жыл ішінде Қазақстандағы шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
қолдауда, экономиканың дамуының нақты кезеңіне тән проблемалық мәселелеріне
ерекше назар аударылды. Бұған- шағын кәсіпкерліктің даму келешегі мен
мәселелері, оның жеке мәселелерінің мән- мәтінінде, мемлекеттің ұзақ
мерзімді перспективаға экономикалық дамуының мақсаттары мен
артықшылықтарының жалпы жүйесінің өзара байланысысыз қарастырылуы себепші
болды.
Соңғы жылдары мемлекеттік саясат өзінің бәсекеге қабілеттілігі мен
мемлекеттік ғылыми- техникалық әлеуетін арттыру көзқарасы тұрғысынан ең
үлкен әлеуеті бар шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына жәрдем беруге
бағытталған. Шағын және орта бизнестің дамуы, шағын кәсіпкерлікпен
мемлекеттің өзар тиімді байланысы , шағын кәсіпкерлікті қолдаудың
мемлекеттік саясатының қалыптасуына жаңа тәсілдерін талдау – бұл
мемлекеттің негізгі мәселелері.
Қазақстандағы шағын бизнестің тіркелген субьектілер саны жыл сайын
көбейіп жатыр. Осылайша соңғы бес жыл ішінде олардың саны 2есе өсті, соның
ішінде шағын бизнес кәсіпорындарының саны-1,5 еседен астам, жеке
кәсіпкерлер саны- 2,7есе, шаруа қожалықтар саны -1,6 есе өсті ( 1-кесте )

1-кесте Шағын бизнестің тіркелген және жұмыс істеп тұрған
субъектілерінің саны

кезең басында

2001 2002 2003 2004 2005 2005 жыл
пайызбен
2002 жылға
Шағын бизнестің 365499 452007 541073 643035 739122 202,2
тіркелген субъектілері,
бірлік
Соның ішінде:
Тіркелген кәсіпорындар102182 116924 130779 145087 157568 154,2
Тіркелген жеке 144257 197213 260937 321838 394672 273,5
кәсіпорындар
Тіркелген шаруа 119060 137870 149357 176110 186882 156,9
қожалықтары
Республика бойынша 81,7 88,6 89,8 90,8 91,4 111,8
тіркелген шаруашылық
жүргізуші
субъектілердің жалпы
санындағы шағын
бизнестің тіркелген
субъектілерінің үлес
салмағы, %-бен
Шағын бизнестің жұмыс 289496 366434 431503 497871 569127 196,5
істеп тұрған
субъектілері, бірлік
Соның ішінде:
Жұмыс істеп отырған 77398 87173 93494 103291 115126 148,7
кәсіпорындар
Жұмыс істеп тұрған жеке119038 169181 215116 147688 297234 249,6
кәсіпкерлер
Жұмыс істеп тұрған 93060 109480 122893 146892 156767 168,4
шаруа қожалықтары
Республика бойынша 86,4 88,3 89,3 90,1 90,7 104,9
тіркелген шаруашылық
жүргізуші
субъектілердің жалпы
санындағы шағын
бизнестің тіркелген
субъектілерінің үлес
салмағы, %-бен

1 Кесте деректеріне қарағанда, шағын бизнестің жұмыс істеп тұрған
субьектілерінің үлесі бесжылдық мерзім ішінде 79,2%-дан, 77,0%-ға дейін
төмендеген, соның ішінде кәсіпорындар үлесі 75%-дан 73%-ға дейін, жеке
кәсіпкерлер үлесі-82,5%-дан 75,3%-ға дейін,шаруа қожалықтарының үлесі 78%-
дан 39,7%-ға дейін төмендеген.
2006 жылдың 1 қаңтарында Қазақстанның барлық тіркелген
шаруашылық жүргізуші субьектілерінің құрылымында шағын бизнес
субьектілерінің үлесі 91,4% құрады, соның ішінде шағын бизнес кәсіпорындары-
19,5% шаруа қожалықтарын қоса алғанда, жеке кәсіпкерлер – 48,8% ( 2 кесте)
Жұмыс істеп тұрған барлық шаруашылық жүргізуші субьектілер
құрылымында 2006 жылдың 1 қаңтарындағы деректер бойынша шағын бизнес
субьектілерінің үлесі 18,3% шаруа қожалықтарын қоса алғанда, жеке
кәсіпкерлер үлесі – 72,4% құрады. ( 2 кесте)

2-кесте. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің жалпы санындағы шағын бизнес
субъектілерінің үлесі (2006жылдың 1 қаңтарына) пайызбен
Шағын бизнестің тіркелген Шағын бизнестің істеп тұрған
субъектілері субъектілері
бар-лығсоның ішінде бар-лығсоның ішінде
ы ы
шағын жеке шағын жеке
бизнес кәсіпкерлер бизнес кәсіпкерлер
кәсіп-о(шаруа кәсіп-оры(шаруа
рын-дарқожалықтарын н-дары қожалықтары
ы қоса алғанда) н қоса
алғанда)
РЕСПУБЛИКА 91,4 19,5 71,9 90,7 18,3 72,4
БОЙЫНША БАРЛЫҒЫ
Ауыл 98,9 5,1 93,8 98,9 4,7 94,2
шаруашылығы,
аңшылық және
орман
шаруашылығы
Балық аулау 96,6 28,5 68,1 95,4 30,9 64,4
және
балық
шаруашылығы
Өнеркәсіп 87,2 59,0 28,2 85,7 55,5 30,2
Кен 76,5 75,2 1,3 73,3 72,3 1,0
өндіруөнеркәсіб
і
Өңдеу 89,5 58,6 30,9 88,3 55,0 33,3
өнеркәсібі
Электр 63,3 51,2 12,1 60,0 48,4 11,6
энергиясын, газ
бен су өндіру
және бөлу
Құрылыс 92,1 78,7 13,4 91,5 78,6 12,6
Сауда: 98,5 23,8 74,7 98,2 22,3 75,9
автомобильдерді
, тұрмыстық
бұйымдарды және
пайдалану
бұйымдарын
жөндеу
Қонақ үйлер мен98,4 13,3 85,1 98,3 10,6 87,7
мейрамханалар
Көлік және 97,1 13,9 83,1 96,8 13,8 83,0
байлыныс
Жылжымайтын 78,5 34,5 44,1 80,5 34,2 46,3
мүлікпен
жасалатын
операциялар,
жалға беру және
тұтынушыларға
қызмет көрсету
Білім беру 14,7 9,1 5,5 11,8 7,6 4,2
Денсаулық 65,5 18,8 46,6 63,0 17,8 45,2
сақтау және
әлеуметтік
қызмет көрсету
Коммуналдық, 82,2 4,0 78,3 81,0 3,8 77,2
әлеуметтік және
дербес
қызметтер

2006 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша шағын бизнестің барлық
саласындағы жұмыс істейтіндер саны 1385,3 мың адамға жетті., бұл көрсеткіш
республикадағы қызметкерлердің жалпы санының 19,5% ын құрайды, соның ішінде
шағын бизнес кәсіпорнында жұмыс істейтіндер -7,4% жеке кәсіпкерлер (шаруа
қожалықтарын қоса алғанда)-12,1% құрады.
Шағын бизнес кәсіпорындары. Соңғы 7 жыл ішінде республикадағы шағын
бизнес кәсіпорының үлесі 2 еседен аса өсті. Бұл арада өсудің ең жоғары
серпіні келесі қызмет түрлеріне тән құрылыс-3 есе, сауда,
автомобильдерді тұрмыстық бұйымдарды және жеке пайдалану бұйымдарын
жөндеу, Кен өндіру өнеркәсібі, көлік және байланыс- 2,2 есе. ( 3
кесте) Шағын бизнес кәсіпорындары санының өсуінің жоғары серпіні тқтастай
өнеркәсіпте байқалады ( 174,8%), балық аулау және балық шаруашылығында
(181.9%), қонақ үй және мейрамхана бизнесінде (168,9%), білім беруде (
182,2%), денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсетуде ( 180,2%)

3-кесте Экономикалық қызмет түрлері бойынша шағын бизнестің
тіркелген кәсіпорындарының саны

жыл басында бірлік
2001 2002 2003 2004 2005 2005
жыл
пайызбе
н 2002
жылға
Республика 102182 116924 130779 145087 157568
бойынша барлығы
154,2
Ауыл шаруашылығы,7842 8439 8772 10005 10147
аңшылық және
орман шаруашылығы

129,3
Балық аулау және286 305 312 324 342
балық шаруашылығы

119,5
Өнеркәсіп 12818 14061 15174 16325 17107 133,4
Кен 689 757 861 969 1112
өндіруөнеркәсібі 161,3
Өңдеу өнеркәсібі 11206 12370 13382 14377 15037 134,1
Электр 923 934 931 979 958
энергиясын, газ
бен су өндіру
және бөлу 103,7
Құрылыс 10581 12715 15174 18234 21670 204,8
Сауда: 48826 56200 62519 68029 72177
автомобильдерді,
тұрмыстық
бұйымдарды және
пайдалану
бұйымдарын жөндеу 147,8
Қонақ үйлер мен 1901 2073 2265 2343 2429 127,7
мейрамханалар
Көлік және 5175 5903 6607 7460 8092
байлыныс 156,3
Жылжымайтын 9834 11806 14078 16091 18982
мүлікпен
жасалатын
операциялар,
жалға беру және
тұтынушыларға
қызмет көрсету 193
Білім беру 908 1033 1123 1221 1301 143,2
Денсаулық сақтау 1603 1765 1938 2083 2215
және әлеуметтік
қызмет көрсету
138,1
Коммуналдық, 2408 2624 2817 2972 3106
әлеуметтік және
дербес қызметтер
128,9

Шағын бизнестің тіркелген кәсіпорындарының 2006 жылдың бірінші
қаңтарындағы үлесі 45,8% құраған, ең көп саны сауда, автомобильдерді,
тұрмыстық бұйымдарды және жеке пайдалану бұйымдарын жөндеу үлесінде. Екінші
орында өқрылыс (13,8%), үшінші орында- жылжымайтын мүлікпен жасалатын
оерациялар, жалға беру және тұтынушыларға қызмет көрсету (12,1%), төртінші
орында- өнеркәсіп- (10,9%). Қызметтің осы төрт түрінің жиынтығы 82,6%
құрайды. Бір айта кететіні, соңғы 7 жыл ішінде экономикалық қызметтің
барлық түрлерінің ішінде сауда, автомобильдерді, тұрмыстық бұйымдарды
және жеке пайдалану бұйымдарын жөндеу, құрылыс және көлік және
байланыс үлесі үздіксіз өскен, ал қызметтің басқа түрлерінің үлесі
төмендеген ( 4 кесте )

4-кесте Экономикалық қызмет түрлері бойынша шағын бизнестің
тіркелген кәсіпорындарының құрылымы

жыл басында, пайызбен
2001 2002 2003 2004 2005 2005 жыл
пайызбен
2002 жылға
Республика бойынша 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
барлығы 1
Ауыл шаруашылығы, 7,7 7,2 6,7 6,9 6,4
аңшылық және орман
шаруашылығы

83,1
Балық аулау және 0,3 0,3 0,2 0,2 0,2
балық шаруашылығы
66,6
Өнеркәсіп 12,5 12,0 11,6 11,3 10,9 87,2
Кен өндіруөнеркәсібі0,6 0,6 0,7 0,7 0,7
116,6
Өңдеу өнеркәсібі 11,0 10,6 10,2 9,9 9,6 87,2
Электр энергиясын, 0,9 0,8 0,7 0,7 0,6
газ бен су өндіру
және бөлу 66,6
Құрылыс 10,3 10,9 11,6 12,6 13,8 133,9
Сауда: 47,8 48,1 47,8 46,9 45,8
автомобильдерді, 95,8
тұрмыстық бұйымдарды
және пайдалану
бұйымдарын жөндеу
Қонақ үйлер мен 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5
мейрамханалар 78,9
Көлік және байлыныс 5,1 5,0 5,0 5,1 5,1
100
Жылжымайтын мүлікпен9,6 10,1 10,8 11,1 12,1
жасалатын
операциялар, жалға
беру және
тұтынушыларға қызмет
көрсету 126
Білім беру 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 88,8
Денсаулық сақтау 1,6 1,5 1,5 1,5 1,4
және әлеуметтік
қызмет көрсету 87,5
Коммуналдық, 2,3 2,2 2,2 2,0 2,0
әлеуметтік және
дербес қызметтер 86,9

2006 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша өңірлік тұрғыда шағын
бизнестің тіркелген кәсіпорындарының ең үлкен үлесі соңғы 7 жыл ішінде,
5,6%-дық пунктке өсті. Алматы қаласына келеді (35%)7 Дәл осы мерзім ішінде,
берілген көрсеткіш бойынша үшінші орында тұрған Астана қаласының үлесі 5,5%-
дан 9,0%- ға дейін өсті. Сонымен қатар Атырау және Маңғыстау облыстарының
үлестері де өскті, қалған облыстардың үлес салмағы төмендеді. (5 кесте)

5-кесте Шағын бизнестің тіркелген кәсіпорындарының өңірлік
құрылымы
2001 2002 2003 2004 2005 2005 жыл
пайызбен
2002 жылғы
Қазақстан Республикасы100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
- барлығы
100
Ақмола 3,3 3,4 3,3 3,3 3,3 100
Ақтөбе 4,0 3,8 3,7 3,8 3,8 95
Алматы 4,6 4,5 4,4 4,2 4,1 89,1
Атырау 2,1 2,4 2,5 2,6 2,7 128,5
Шығыс Қазақстан 7,3 7,1 6,8 6,6 6,5 13,6
Жамбыл 3,4 3,2 3,1 2,9 2,8 82,3
Батыс Қазақстан 2,1 2,2 2,2 2,1 2,0 95,2
Қарағанды 7,0 6,8 6,5 6,3 6,3 90
Қостанай 4,6 4,3 4,1 3,8 3,7 80,4
Қызылорда 2,1 2,0 2,0 2,0 1,9 90,4
Маңғыстау 2,6 2,6 2,7 2,7 2,7 103,8
Павлодар 5,3 5,2 5,0 4,8 4,7 88,6
Солтүстік Қазақстан 2,5 2,4 2,3 2,4 2,4 96
Оңтүстік Қазақстан 9,3 9,0 9,0 9,1 9,1 97,8
Астана қаласы 6,7 7,1 7,6 8,2 9,0 134,3
Алматы Қаласы 33,1 34,0 34,8 35,2 35,0 105,7

жыл басында, пайызбен

Шағын бизнестің жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарының ең көп үлесі
тіркелген кәсіпорындар сияқты, қызметтің сол түрлерімен сол өңірлерге
келеді. Қазіргі уақытта щағын бизнес кәсіпорындары республиканың жалпы ішкі
өнімінің (ЖІӨ) шамамен 25%-ын қалыптастырады ( Салыстыру үшін: 2004 жылы
орта бизнес кәсіпорындарының үлесі 6,7% құрады). Бұл арада 2000-2004 жылдар
ішінде бқл үлес 10 пайыздық пунктен астам мөлшерге өсті ( 6-кесте )

6-кесте Шағын бизнес кәсіпорындарының тұтастай ЖІӨ-дегі және
экономикалық қызмет түрлері бойынша үлесі

пайызбен
2000 2001 2002 2003 2004
Республика бойынша барлығы 14,8 15,2 16,7 20,0 25,0
Ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман 8,2 8,1 8,2 8,4 9,7
шаруашылығы
Балық аулау және 7,3 3,6 7,3 5,1 8,2
балық шаруашылығы
Өнеркәсіп 8,3 8,6 9,0 10,0 12,2
Кен өндіруөнеркәсібі 1,4 2,8 2,2 2,9 4,1
Өңдеу өнеркәсібі 13,4 11,9 15,6 17,1 21,6
Электр энергиясын, газ бен су өндіру 10,1 13,0 4,4 4,5 6,0
және бөлу
Құрылыс 47,8 65,2 57,6 84,0 81,7
Сауда: автомобильдерді, тұрмыстық 48,5 42,1 48,4 58,7 63,4
бұйымдарды және пайдалану бұйымдарын
жөндеу
Қонақ үйлер мен мейрамханалар 26,5 31,1 26,4 22,8 27,8
Көлік және байлыныс 8,8 9,6 9,1 11,1 15,8
Жылжымайтын мүлікпен жасалатын 13,2 13,6 18,6 19,1 24,1
операциялар, жалға беру және
тұтынушыларға қызмет көрсету
Білім беру 1,9 3,5 4,2 3,5 2,6
Денсаулық сақтау және әлеуметтік 4,7 7,2 8,9 11,0 10,6
қызмет көрсету
Коммуналдық, әлеуметтік және дербес 15,4 17,2 10,8 12,6 17,1
қызметтер

6-кесте көрсетілген деректерді талдау, салалық тұрғыда ең үлкен
үлесті шағын бизнес кәсіпорындары құрылыс салаларына жалпы қосылған құнға
салатынын көрсетеді, олардың үлесі осы мерзім ішінде 47,8%-дан 81,7%- ға
дейін, саудада, автомобильдерді, тұрмыстық бұйымдарды және жеке пайдалану
бұйымдарын жөндеу- 48,5%- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.