Бастауыш сыныптың математика сабақтарында шамаларды оқытудың деңгейлік тапсырмаларын қолдану

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.2. Шама ұғымы туралы түсінік
2.3. Шамалар және оларды өлшеуді оқыту әдістемесі
2.3.1. Ұзындықты оқыту әдістемесі және оны өлшеу бірліктерін қалыптастыру
2.3.2. Масса және оның өлшем бірліктері туралы ұғым қалыптастыру әдістемесі
2.3.3.Фигураның ауданы және оны өлшеу туралы түсінік қалыптастыру
2.3.4. Уақыт және оны өлшеу бірліктері туралы түсінік қалыптастыру
2.4. 1-4 сыныптарға арналған Математика оқу бағдарламасы бойынша
шамаларды оқытуға сипаттама
2.4.1. Шамаларды оқыту бойынша 1-4 математикасының базалық мазмұнының
таралуына сипаттама
2.4.2. Шамалар және оларды өлшеу тарауы бойынша сағаттары көрсетілген
базалық білім мазмұынының сыныпаралық бөлінуі
2.4.3. Шамаларды оқытуда сыныптар бойынша білім, білік және дағдыларға
қойылатын талаптар
2.5. Шамаларды оқытуда қолданылатын деңгейлік тапсырмалар
ІV. Қорытынды
V. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
VІ. Қосымша материалдар

Мазмұны:
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...4
ІІ. Негізгі бөлім
2.2. Шама ұғымы туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
2.3. Шамалар және оларды өлшеуді оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.3.1. Ұзындықты оқыту әдістемесі және оны өлшеу бірліктерін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 28
2.3.2. Масса және оның өлшем бірліктері туралы ұғым қалыптастыру
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..33
2.3.3.Фигураның ауданы және оны өлшеу туралы түсінік қалыптастыру ... .36
2.3.4. Уақыт және оны өлшеу бірліктері туралы түсінік қалыптастыру ... ... 39
2.4. 1-4 сыныптарға арналған математика бағдарламасы бойынша шамаларды
оқытуға сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4 2
2.4.1. Шамаларды оқыту бойынша 1-4 математикасының базалық мазмұнының
таралуына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4 2
2.4.2. Шамалар және оларды өлшеу тарауы бойынша сағаттары көрсетілген
базалық білім мазмұынының сыныпаралық бөлінуі ... ... ... ... ... ... ... ... ..44
2.4.3. Шамаларды оқытуда сыныптар бойынша білім, білік және дағдыларға
қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
2.5. Шамаларды оқытуда қолданылатын деңгейлік тапсырмалар ... ... ... ...49
ІІІ. Тәжірибелік бөлім
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясына негізделген сабақ жоспары ... ... 51
ІV. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
V. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
VІ. Қосымша материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66

Кіріспе
Білім беру жүйесі қоғаммен бірге дамып, үнемі өзгеріп отырады. Әр
ұлттың өзіндік ерекшеліктеріне қарай қалыптасып, үнемі жетіліп, уақыт өткен
сайын күрделене береді. Қай кезде де жалпы білімнің атқаратын қызметі-жас
ұрпақтың танымдық дүниесінің дамуын қамтамасыз ету. Заман өзгерісіне қарай
мектептерге қойылатын талап та, ондағы оқыту, тәрбиелеу, технологиялар,
әдіс-тәсілдер де өзгеруде.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу ғана
емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық, саяси экономикалық
білімдік және ақпараттық сауаттылықты талап етуде. Ол заман талабыңа сай
білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен
тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда
ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында білім беру жүйесінде
міндетті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика
жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға, яғни кәсіби
дамытуға бағытталған білім алу үшін, қажетті жағдайлар жасау екіндігі .[1]
Қазақстан Республикасының білім беруді дамутыдың 2011-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасында орта білім берудің мақсаты-жалпы білім
беретін мектептертде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене бітімі және
рухани дамыған азаматын қалыптастыру, тез өзгеретін әлемде онын табысты
болуын қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттілігін қанағаттандыру,
еліміздің экономикалық әл-ауқаты үшін бәсекеге қабілетті адами капиталды
дамыту. 12 жылдық оқыту моделіне көшу жөнінде айтылған. [2]
Білім негізі-бастауышта болғандықтан, жоғарғы сыныптағы математикалық
білімге негіз болатын маңызды мәселелердің бірі-шамаларды оқыту болып
табылады. Осы материалдарды бастауыш сыныпта оқыту кезінде деңгейлеп
саралап оқыту технологиясын қолдану арқылы оң нәтижелерге қол жеткізуге
болады.
Зерттеудің объектісі: бастауыш сыныптың математика сабақтарындағы
деңгейлеп саралап оқыту процесі.
Зерттеу пәні- бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі,
педагогика, психология, жаңа педагогикалық техгологиялар арқылы, соның
ішінде деңгейліп саралап оқыту технологиясы арқылы, педагогикалық зерттеу
әдістері мәселелерімен байланыстыра отырып зерттеу.
Зерттеу мақсаты:
• Шамаларды оқытуда деңгейлік тапсырмаларды қолдану мүмкіндіктері мен
тиімділігін анықтау.
• Жинақталған теориялық және тәжірибелік жұмыстардың нәтижесі
болашақтағы кәсіби қызметіне қолдану.
Зерттеудің міндеттері:
• Таңдап алынған тақырып бойынша әдебиеттерге әдістеме құралдарға,
оқулықтарға ғылыми еңбектерге, ақпарат басылымдарына шолу жасау,
талдау жұмыстарын жүргізу, қажетті мәліметтерді іріптеу.
• оқытудың жаңа технологияларының бірі-деңгейлеп саралап оқыту
технологиясын математика сабағында, сонын ішінде шамаларды оқытуда
қолданудың тиімділігін айқындау.
• Теориялық білімді тәжірибиемен ұштастыра отырып, шамаларды оқыту
әдістемесін жетілдіру.
Зерттеудің концептуалдық немесе тұжырымдамалық негізі- Қазақстан
Республикасының Білім туралы Заңы 27.7.07 №319 жарлғымен бекітілді,
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасы 19.03.2010, №957 жарлығымен бекітілді,
Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы,
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан
халқына жолдауы Болашақтың іргесін бірге қалаймыз, 28.01.2011ж.

2.2. Шама ұғымы туралы түсінік
Жиын жөніндегі ұғым сияқты, шама жөніндегі ұғым да бастапқы ұғым деп
саналады, сондықтан шамаға анықтама бермей, тек мысалды қарастыру арқылы ол
ұғым жөнінде түсінік берумен қанағаттанамыз. Шамаларды оқып үйренудің
маңызы зор, өйткені шамалар математиканың ең бір маңызды ұғымы болып
табылады. Әр бір оқып үйренетін шама-бұл бізді қоршаған дүниедегі реал
объектілердің белгілі бір жалпыланған қасиеті. Өлшеулерге берілген
жаттығулар кеңістік түсініктерді дамытады, оқушыларды өмірде кең
қолданылатын маңызды практикалық дағдылармен қаруландырады. Демек,
шамаларды оқып үйрену математиканы оқытуда орны зор. Бұл оқытудың өмірмен
байланыс құралдарының бірі.
Біздің санамызда заттар мен құбылыстар қасиеттерінің бейнеленуі
барысында қандай да бір ұғым қалыптасады. Ұзындық, аудан, масса, уақыт,
сыйымдылық, көлем, жылдамдық, т.б. шамалардың мысалдары болып табылады. Бұл
ұғымдар тек математикада ғана емес сондай да физика, химия және т.б.
ғылымдарда да қолданылатын негізгі ұғымдардың бірі болып табылады. Бұл
жағдайда шама ұғымына айқын түрде сипаттама беру өте қиын. Өйткені әр түрлі
ғылым салаларында, тіптен бір ғана ғылым саласының әр тарауларында да шама
ұғымы әр түрлі мағынада қарастырылады.
Сонымен бірге, көбіне шама термині мөлшер терминінің синонимі ретінде
қолданылады немесе шама және шаманың мәні терминдері бірдей мағынада
қарастырылады. Көп жағдайда, шама ұғымының таза математикалық ұғым болып
табылатындығынан оның әр түрлі мағынада көрінетіндігі мен түсіндіруге
болады.
Шамалар жайындағы түсініктер, оларға тән ерекшеліктерді сипаттауға
мүмкіндік береді.
Біріншіден, шамалар-нақты объектілер мен құбылыстардың ерекше
қасиеттері мөселен заттардың бойлылық (созымдылық) қасиеті ұзындық деп
аталады. Бұл сөзді нақты объектілердің ұзындығы туралы айтқанда, бұл
шамалардың тегі бір деп түсініледі. Жалпы, біртекті шамалар деп қандай да
бір жиын объектілерінің бір ғана ортақ қасиетін әр текті шамалар арқылы
қасиеттерін сипаттайды. Мәселен, ұзын және аудан-өртекті шамалар.
Екіншіден, шама-заттар мен құбылыстардың оларды
салыстыруға мүмкіндік беретіндей қасиеттері сондай-ақ, осы
қасиеті арқылы оған бірдей деңгейде не болатын объектілер жүбын
тағайындауға болады. Мысалы: ұзындығы болу қасиетіне не
болатын барлық заттар жиынында ұзындығы бірдей заттар
эквиваленттілік класын құрайды.

Үшіншіден, шама-заттар немесе құбылыстарды салыстыруға мүмкіндік
беретіндей қасиеті болуымен бірге, осы қасиеттің көмегімен екі эквивалентті
емес заттардың қайсысы бүл қасиетке көбірек ие болатындығын тағайындауға
болады. Мысалы: (ұзындығы бар) қасиетіне ие болатын барлық заттар жиынында
ұзындығы әр түрлі екі заттың қайсысы ұзынырақ болатындығын тағайындауға
болады.[11]
Шама ұғымына ғалым Н.Я. Виленкин төмендегі түсініктемені берді. Ол :
а.
Егер а=в болса, онда m(а) = m(в), яғни эквивалентті
объектілердің өлшеуіштері бірдей болады.
Егер а=в+с болса, онда m(a) =m (в) + m(a) яғни шамаларды қосуға болады.
Шама ұғымына ғалым А.Н. Колмагоров мынадай анықтама берген. Оң скаляр
шамалар деп:
а) кез келген а, в, шамалар үшін а=в, не а в, а в қатынастарының
біреуі орындалады.
ә) кез келген а,в,с шамалары үшін, а+в=в+а коммутативті.
в) кез келген а, в, с үшін (а+в)+с = а+(в+с) ассоциативті
г) а+в а монотонды
д) а+в=с қосындысы бар және жалғыз ғана болады.
е) ав және вс болса, онда ас болады.
ж) ав болса, онда а=в+с болады.
з) п- в = а болатындай в шамасы бар болады.

Шамалардың қандай да бір түрін оқыту әдіс-тәсілдері оның өзіне тән
ерекшеліктеріне қарай анықталады. Шамаларды.оқыту әдістемесі төмендегіше:
Қарастырылып отырған нақты шама туралы баланың түсінігін
анықтау және сәйкес ұжым мен терменді енгізу.
Біртекті шамаларды салыстыру суіну көз мөлшерімен беттестіру әр түрлі шарты
өлшеуіштер т.б. арқылы.
Шаманың негізгі өлшеу бірлігін таңдап алу және онымен оқушыны таныстыру,
сондай-ақ өлшеу құрал жабдықтарын көрсету осы шаманың негізгі өлшеу
бірлігін пайдаланып өлшеу процесін таныстыру?
Сандарды атау және таңбалаудың концентр бойынша оқытылуына
байланысты шаманы өлшеудің жаңа бірліктерімен таныстыру.
Осындай бірліктерді еңгізудің өмір мұқтаждықтарын туындап отырғанына
оқушылардың көзін жеткізу.
Өлшеу бірліктерін түрлендіру, яғни өлшеудің бір атау бірлігімен
өрнектелген шаманы осы текті шаманың басқа отау бірлігіне көшіруге
жаттығу.
Бірдей атау бірлігімен, сондай-ақ екі түрлі атау бірлігімен
өрнектелген біртекті шамаларды қосу мен азайту.
Шаманы санға көбейту және бөлу шамаларды оқып үйрену математика курсының
көптеген мәселелерін меңгеруге көмектеседі.[13]

2.3. Шамалар және оларды өлшеуді оқыту әдістемесі
2.3.1. Ұзындықты оқыту әдістемесі және оны өлшеу бірліктерін
қалыптастыру
Оқытудың міндеттері
1. Ұзындық жөнінде нақты түсінік қалыптастыру және заттың ұзындығын
салыстыру, кесіндінің ұзындығын өлшеу сияқты ұғымдарды меңгеру.
2. ұзындықтың өлшем бірілктерімен: сантиметр, дециметр, метр, километр,
миллиметр және олардың арасындағы қатынаспен таныстыру.
3. Сызғыштың көмегімен есіндінің ұзындығын өлшеу, сонда-ақ берілген
ұзындық дойынша кесінділер сызу, кесіндінің ұзындығын кеміту немесе
арттыру, кесінділерді ұзындықтарына қарай салыстыру біліктерін
қалыптастыру.
4. Ұзындық бірліктерін түрлендіру (іріден ұсаққажәне керісінше);әр түрлі
бірліктерімен берілген ұзындықты салыстыру, сондай-ақ шамалармен
(ұзындық) амалдар орындауға үйрету.
5. Осы шамамен (ұзындық) есептерді шығаруға үйрету.
Оқыту әдістемесі:
Балалардың ұзындық туралы түсініктері мектепке дейін пайда болады.
Мектепке алғаш келген кезде, балалар сызықтық өлшемділікті айыра біледі
(нәрселердің ұзындығын, енін, биіктігін, олардың ара қашықтығын). Олар
қатынастарды дұрыс тағайындайды: ұзынырақ-қысқарақ, кеңірек-тарырақ,
қашығырақ-жақынырақ, т.б.
Мектепте оқытудың алғашқы күндерінен бастап балаларда
кеңістік түсініктерді айқындай түсу мөселесі қойылады. Бұған
нәрселердің өлшемділігі жөнінен салыстыру жаттығулары
көмектеседі. Түзу сызықпен және кесіндімен сызықтық
өлшемділіктің тасымалдаушысы ретінде танысу берілген ұғымды
қалыптастырудағы маңызды қадам болып табылады. Кесінділерді
көзбен шамалап салыстыру арқылы балалар тең және тең емес
кесінділер жөнінде түсінік алады.
Келесі кезеңде оқушылар кесінділерді өлшеудің алғашқы бірлігімен
таныстырылады. Кесінділер жиынынан бір кесінді бөліп алынып, бірлік
ретінде қабылданады. Балалар оның атауын біліп алады да осы бірліктің
көмегімен өлшеуге кіріседі. Алайда метрді қарастырған кезде әрбір оқушы
жұмыс істеу үшін өлшеу процесінің өзін түсінуге өте қажетті жаттығулардың
жеткілікті мөлшерін жүргізу қиын. Екінші бір методистер өлшеудің алғашқы
бірлігі етіп сантиметрді енгізуді ұсынады (бағдарламада осылай берілген)
бұл әрбір оқушының партада отырып өлшеу бойынша көптеген жұмыстар
орындауына мүмкіндік береді.
Метр мен сантиметр арасындағы қатысты тағайындамай тұрып, ұзындығы
метрден кіші, шағын кесінділерді өлшеудегі өлшеуіш ретінде сантиметрді
енгізуге болады.
Балалар сантиметрі жөнінде көрнекі түсінік алу үшін,
көптеген жаттығулар орындаған жөн. Мысалы: олар өздері сантиметрдің
моделін жасауы, дәптерлеріне 1см кесіндіні сызу, клеткалар бойынша)
шынашақтың ені шамамен 1см-ге тең екендігін өздерінің табуы керек.
Әрі қарай оқушылар кесінділерді өлшеумен таныстырылады. Балалар өлшеу
процесін және өлшеу нәтижесінде алған сандар нені көрсететінін оның түсіну
үшін, сантиметр модельдерін салудың және оларды есептеуді қарапайым
әдістерінен қиынына өлшеп салуға біртіндеп жөн. Содан кейін сызғышты немесе
рулетканы істіріп қиып, өлшеу тәсіліне кіріскен жөн.
Көзбен өлшеуді үйретудің бүкіл жұмысын бірнеше кезеңге бөлуге болады.
Алғашқы кезең-көз мөлшердің қатыстылық түрімен жұмыс істеуді үйрету, мұнда
ол шаманың неше есе биіктігін анықтай алады. Мұнда оқушыларға мынандай
тапсырмалар мен сұрақтар қойылуы мүмкін: бірінші кесінді екіншісіне
қарағанда қанша ұзын? Көзбен берілген кесіндіден екі есе ұзын кесінді сыз.
Келесі кезең құрал-сайман өлшем процесіндегі кейбір шама мәніне
байланысты мысалдар берілген, оларды балалар білуі қажет.
Одан кейінгі кезеңде балалар өз беттерінше көзбен өлшеуді үйренеді.
Қатыстылық көз мөлшерден айырмашылығы мұнда шаманың бағасы абсалютті
бірліктермен - метр, дециметр, метрді еселеумен жүріп отырады.
Келесі кезеңде оқушылар кесінділерді өлшеудің алғашқы бірлігімен
таныстырылады. Кесінділер жанынан бір кесінді бөлініп алынып, бірлік
ретінде қабылданады. Балалар оның атауын біліп алады да, осы бірліктің
көмегімен өлшеуге кіріседі. Өлшеу бірлігінің қайсысын бірінші енгізу
жөнінде әртүрлі көзқарастар бар.
Ондық санын өткеннен бастап сантиметр ұғымымен танысады және кесіндіні
өлшеуді қолдана бастады. Өлшеудің алғашқы бірлігі ретінде, шағын
кесінділерді өлшеудегі өлшеуіш ретінде сантиметр енгізілген. Сантиметр -
берілген кесіндінің ұзындығы есебінде немесе дәптердің екі тор ұзындығы деп
түсіндіріледі.
Көптеген әдіскерлер (Н.С.Попова, П.С.Исаков және А.М.Пышкало т.б.) алдымен
балалар өздері клетка қағаздан жасалған сызғышпен пайдаланғандары жөн
екенін айтады. Бұл сызғыштардан сантиметрлік бөліктер жасалады, бірақ
цифрлар жазылмайды. Ол сызғыштарды пайдалана отырып балалар кесінділерді
өлшеуді, жолсыз қағазға кесінділер сызады. [10]
Кейінірек жаңа өлшеу бірлігі - дициметр енгізіледі. Дициметр өлшемімен
танысуда оның 10 сантиметр өлшеміне тең екендігін қарастырылады. Берілген
ұзындық кескінін құрастыруда және оны өлшеуде 3 тәсілді атап өтуге болады.
Бірінші тәсіл - өлшенетін кескінді біріне-бірі беттестіріледі.
Екінші тәсіл - кейін тастау (қалдыру), берілген кескінді өлшеп
қарындашпен белгілеп, кейін қалдыра береді, сонымен белгіленген жерден
бастап, қанша қайырғанын санайды.
Үшінші тәсіл - санау арқылы; сызғыш немесе рулетка таспасы өлшенетін
кесіндіге қойығанда, алғашқы белгі ол кесіндіге басымен теңестіріледі, оның
ұзындығының өлшеу құралының ликаласында белгіленген жерге тоқталуымен, яғни
кескіннің санын анықтаймыз. Өлшеуіштің немесе сызғыштың нольдік белгісі
кесіндінің бір ұшымен дәл беттестірілуі тиіс.[13]
Метр жеке эталон (өлшеуіш) ретінде бар. Оның көмегімен мүғалімге өлшеу
процессін көрсету оңай. Сондықтан кейбір әдіскерлер алғашқы өлшеу бірлігі
ретінде метрді ұсынады. Алайда метрді қарастырғанда әрбір оқушы жұмыс істеу
үшін өлшеу процесінің өзін түсінуге өте қажетті жаттығуларды жеткілікті
мөлшерін жүргізу қиын.
Метрмен жұмыс сантиметрмен таныстыру негізіндегіше өткізіледі. Содан
кейін өлшеу бірліктерінің арасындағы қатынас тағайындалады. (1 дициметрде,
1 метрде немесе сантиметр бар, 1 метрде немесе дициметр бар). Балалар
әртүрлі екі өлшеуіштің көмегімен өлшеуге жаттығады, нәтижесінде құрама
атаулы сандар алады. Мысалы, партаның, қақпағының ұзындығы 4 дициметр - 5
сантиметр, тақтаның ұзындығы 2 метр 8 дициметр. Осы уақыттан бастап сәйкес
кесінділерді салыстыру негізінде атаулы саңдарды салыстыруға кіріседі.
Екінші сыныпта ұзындықты өлшеудің арнайы тәсілдерін, мәселен адам бойын
және сызғышпен өлшеуге болмайтын кей заттарды алуға болады. Адам бойын
өлшеу үшін қағаздан жасалған дициметр жөне сантиметр бөлінген 150-160
сантиметрлік таспаны алуға болады. Таспа тігінен көруге ыңғайлы жерге
жапсырылады. Шақырылған оқушы арқасымен таспаға тақалып тұрады. Мұғалім
үшбұрышты сызғышпен кітап немесе қаламсауыт көмегімен таспадағы адам бойын
қалай белгілеуді көрсетеді. Бұл үшін үшбұрышты сызғышпен тік жазықтықта
алып, оның 1 бұрышы адам басына жатқызылады, екінші қабырғаға тиіп тұруы
керек, осылайша кітапты, қаламсауытты пайдалануға болады. Бұл жаттығуларды
1-2 рет қайталауға болады, бірақ енді оқушының бойын жолдастары өлшеуі
қажет. Сабақ соңында таспаны орында қалдырып, балаларға өз бойларын өлшеу
тапсырмасы беріледі.
Үшінші сыныпта ұзындықты өлшеу бірліктерімен таныстыруды әрі қарай
жалғастырады: балалар километр мен танысады. Километрмен таныстыруда 1
километрде 1000 метр бар екендігін түсіндірумен шектеліп қоймауы керек. бір
километрлік ара-қашықтықта тұрған жерден, әсіресе көрінетін ашық алаңнан
көрсете білу, қашықтықты қадаммен егер уақытпен орын болған жағдайда
рулетканың көмегімен (белгі) өлшеуге болады. Өлшенетін қашықтық белгілі
жерден көшелердің қиылысы биік ғимарат, зауыт құбыры және тағы басқа
болғаны дұрыс. Мұнда қиылыстардың арақашықтығының айырмашылығы 1
километрден 30-50 метрге дейін болуы мүмкін.
Көп таңбалы санды меңгерген соң ұзындықтың метрлік өлшем кестесін
құрауға болады. Метрлік жүйеде негізгі өлшем бірлігі ретінде метр саналады,
айталық 1000 метр 1 километрді құрайды. Бірліктер класын-бірлік, ондық және
жүздік километр құрайды.
Шаманың сан мәнімен қоса, өлшеу бірлігінің (өлшеуіштің) аты көрсетіле
айтылғанда шыққан нәтиже атаулы сан деп аталады.
Егер атаулы сан бір ғана атауы бар бірліктерден құралған болса,
онда жай атаулы сан деп аталады.
Егер атаулы сан әр түрлі атаулы бірліктерден құралған болса, онда құрама
атаулы сан деп аталады.
Практикада атаулы сандардың мынадай түрлендірулері қолданылады:
а) ұсату және б) айналдыру.
Атаулы санды қандай да бір төменгі атаулы бірліктерге түрлендіру ұқсату
деп, ал керісінше түрлендіру айналдыру деп аталады.[11]
2.3.2. Масса және оның өлшем бірліктері туралы ұғым қалыптастыру
әдістемесі
Оқытудың міндеттері
1. Масса ұғымының мән-мағынасын ашу, масса терминімен таныстыру, заттың
массасын әр түрлі тәсілмен салыстыруға үйрету.
2. Массаның өлшем бірліктерімен: килограмм, грамм, центнер, тонна және
олардың арақатынасымен таныстыру.
3. Массаны таразының, кір тастардың көмегімен өлшеу біліктерін
қалыптастыру.
4. Өлшеу нәтижелерін әр түрлі өлшем бірліктерінде жазуға, әлдеқайда ірі
бірліктен ұсақ бірлікке және керісінше айналдыруға үйрету.
5. Салыстыруға және шамалармен (массамен) арифметикалық амалдар орындауға
үйрету.
6. Осы шамамен (массамен) берілген есептерді шығаруға үйрету.
Оқыту әдістемесі:
Балалар танысатын массаның алғашқы бірлігі - килограмм. Массаны
өлшеудің қажеттілігі балалар ұғыну үшін, оларға бұрыннан таныс - ұзындықты
өлшетіп көрсету керек. Мұғалім сабаққа әрқайсысының массасы бір килограммға
тең (І қораб тұз, қалтадағы бұршақ, құтыдағы жүгері қытырлағы және т.б.)
бірнеше нәрселерді алып келеді. Балалар 1 кг масса жайында нақты түсініктер
үшін олардың қолына массасы сондай нәрсені ұстатып, одан ауырырақ не
жеңілірек нәрсемен салыстырады. Балалар массасы бірдей 2-3 нәрсені алғаннан
кейін мұғалім, 1 килограмдық гирь сияқты әрбір нәрсені бір килограмм
массасы бар екенін айтады. Гирді әрбір оқушыға қолына ұстап көруге береді.
Массаны негізгі өлшемі - килограммен оқушылар 1 сыныптан таныс болады.
Мұнда табақты таразыға өлшеу жаттығулары жүргізіледі, өйткені тек таразыда
ғана өлшенетін шама өлшем бірлігімен қалай салыстырылатыны көрсетіледі. Осы
арада келесі жәйтті ескеру керек, егер арнайы алынбаған жүк болса, оны
килограммен өлшегенде бүтін сан шықпайды. Осы бір негізгі емес дәлелі
таразыда өлшеу туралы түсінікті қиындату мүмкін. Сондықтан
алғашқы жаттығулар мына сияқты 2 кг картоп, 3 кг сәбіз немесе алма секілді
массаны өлшеуге арналуы керек. Егер мұндай жаттығуларға класс ішінде
жүргізуге мүмкіндік болмаса, онда жақын арада орналасқан сауда дүкеніне,
базарға барып 10-15 минут шамада салмақ өлшеуді үйрету керек.
2 сыныпта оқушылар массаны жаңа бірлігі граммен танысады. Оқушылар грамм
ұғымын түсінгеннен соң, жаттығулар жасау оңай болады. Грамм ұғымы -
оқушыларға белгілі, мұғалім міндеті - грамм жөніндегі көрнекті түсінікті
таныстыру. Осы мақсатпен балалардың қолдарына ұстап көруге 1 гирді береді.
Енді болып әртүрлі салмақты таразы, циферблатты таразы пружиналық (серіппе)
қол таразыларын қолдануға болады. Мұнда жүргізілетін жаттығулардың мақсаты,
біріншіден таразыны көрнектілік есебінде, кейбір заттардың салмағын өлшей
беру, кейбірлері күнделікті кездесіп тұрады, тағы табақшасымен есептейтінін
және циферблатты түрімен танысу болып табылады. Массаны өлшеуге арналған
мынадай әрқилы математика оқулығында кездеседі. Циферблатты таразымен жұмыс
істегенде ондағы шкала құрылысын айтып, көрсете білу екендігін айту. Бұл
ойымызды іске асыру үшін, шкаласы 500 грамға шейін бөлігін таразы моделін
дайындап аламыз.[10]
Массаның, өлшеу бірліктері центнер және тоннамен танысады. Центнер және
тонна өлшем бірліктерін өтуде балалардың ой өрісі әрі қарай дамиды. Нақты
мысалдар ретінде айталық: 2 қап картоп салмағы 1 центнерге жуық тары, ал
сынып 30-35 адам оқушыларының салмағы 1 тоннаға жуық шамада.
1 тонна және 1 килограмм ұғымын түсіндіруде көрнекілікті пайдаланған
жөн. Оны былай түсіндіруге болады. Математика кабинетінен екі текше
фигураны аламыз. Біреуінің биіктігі 1 дициметрге тең, ал 2-шісінің биіктігі
1 метрге тең. Егер осы формамен көлемде екі сауыт жасап, оларды сумен
толтырып, онда аз су құйылған сауыт 1 килограмм, ал көп толтырылған сауыт 1
тонна тартады деп түсіндіруге болады.
Жай есептерді содан кейін құрамма есептерді шығару
процесінде оқушылар шамалар арасындағы өзара байланысты тағайындалады:
бір нәрсенің массасы нәрселерді массасы -нәрселердің мөлшері
олардың әрқайсысына есептеуді үйретеді. Практикада танысқан соң, балалар
массасы өлшемінің кестесін жасай алады.
1 кг = 1000 гр.
1кг=1000гр=106мг.
1 ц = 100 кг = 105 гр - 108 мг.
1 т = 10 ц = 1000 кг = 106 гр = 109 мг.
Мұнда массаның негізгі - килограмм, жай бірлік класымен салыстырылады,
ал тонна (1000 кг тән) мың класымен салыстырылады.
2 сыныпта массаларды салыстырады және өлшеуге деформацияланған
жаттығулар беріледі. Мысалы, массаның өлшемі бірліктерінің арақатынасын
көрсететін кестені құр:
1т = кг. Кестенің әр кг=
1т.
1т= ц. Теңдігі нені ц = 1т.
1ц= кг. Білдіреді? кг= 1ц.
1т= кг.
кг= 1т.
1кг= г.
г= 1кг.
Масса ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.