Швейцария Орталық Европадағы мемлекет

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Швейцария

Швейцария (нем. schweіz), Швейцария Конфедерациясы – Орталық
Европадағы мемлекет, солтүстігінде ГФР-мен, батысында Франциямен, шығысында
Австриямен, оңтүстігінде Италиямен шектеседі. Жері 41,3 мың км2. Халқы 6,4
млн. Астанасы – Берн. әкімшілік жағынан 22 кантонға бөлінеді.
Мемлекет құрылысы. Швейцария – федерациялық республика. Қазіргі
конституциясы 1874 ж. қабылданған. Одақтық өкімет билігіне соғыс пен
бітім, сыртқы сауда, армия құру т.б. күрделі мәселелер жатады. Мемлекет
басы – президентті. Ұлттық советтің мүшелері 1 жылға сайлайды, үкіметтің
жоқ, заң шығаратын органы – екі палаталы парламент – одақтық жиналыс,
Ұлттық совет пен кантондар советінен құрылады. үкіметтің жоқ. атқару билігі
үкіметке – Одақтық советке (7 мүше) жүктелген. Бұл совет мүшелерінің
әрқайсысы бір департаменті мен вице – президентінің қызметін Одақтық
Советтің мүшелері кезекпен атқарады. Барлық кантондар мен жартылай
кантондардың өзіндік конституциясы бар; өкіметтің заң шығару функциясы –
Үлкен советке (парламент), атқару міндеттері – кантондық советтерге
(Үкіметке) жүктелген. Округтар мен қауымдарда өзін-өзі басқаратын органдар
– азаматтардың жалпы жиналыс (неміс кантондарында) және қауымдық советтері
(франц. кантондарында) сайланады. Сот жүйесі федерациялық және кантондық
деп бөлінеді.
Табиғаты. Швейцария – таулы ел. Территориясының 60%-ін Швейцария
Альпісі, 13-не жуығын Швейцария таулы үстірті, 110-ін биіктігі орташа Юра
тауы алып жатыр. Ең биік жері – Пеннин Альпісіндегі Дюфур тауы, 4638 м.
Маңызды асулары – Сен-Готард (2112 м.), Симплон (2009 м.), Сен-Бернар
(2472 м.), Фурка (2436 м.). Пайдалы қазбалары – тас тұзы, графит, қоңыр
көмір. Климаты негізінен қоңыржай салғын. Швейцария таулы үстіртінде
қаңтардың орташа температурасы –1,5оС, жазда +17оС. Жылдық жауын-шашыны 800-
1000 мм, Альпі тау аралық аңғарларында жерортатеңіздік климат белгілері
басым мұнда қысына орташа температурасы –7оС жазда +12,1оС. Жылдық жауын-
шашыны 2000 мм. өзендерінің суы мол энергия қорына бай. Ірі өзендері –
Рейн, Рена, Инн, По. Көлдері көп, ірілері – Женева (538 км2), Невигатель,
Цюрих, Фирвальдигтет. Жері қоңыр ормандық, күлгін және таулық шалғынды
топырақты келеді. Швейцария таулы үстіртінде және оның беткейлерінің 800-
900 м. биіктікке дейінгі бөлігінде табиғи өсімдік жамылғысы сақталмаған,
толық өңделген. Территориясының 14-і орман. Тау етектерінде жалпақ
жапырақты (емен) және кейбір беткейлерде қалған жапырақты (1800 м биіктік
шамасында) орман қалыптасқан. Таудың 2600-3000 м биіктігінде субальпілік
және альпілік шалғын өседі. Жануарлар дүниесі қоңыр аю, түлкі, жабайы
мысық, тау ешкісі, қоян, сусар, бұғы альпі суыры және құстың көптеген
түрлерінен құралады; өзен-көлдері балықға бай. Кейбір мүлдем жойылу қаупі
төнген жануарлар түрін көбейту үшін және табиғи ортаны сақтау үшін ұлттық
парк (аумағы 169 км2) ұйымдастырылған.
Халқы. Этникалық құрамы жағынан елде әр түрлі халықтар тұрады; олардың
ішінде неміс тілінде сөйлейтін швейцарлықтар 18%, итальян тілінде
сөйлейтіндері 12%, ретороман тілінде сөйлейтіндері 1%, 1 млн-нан астам
шетелдіктер тұрады. Неміс, француз, итальян тілдері мемлекеттік тілдер
болып саналады. Діни нанымға иланушылардың 48%-і протестанттар, 49,5%-і
католиктер. Халықтың орташа тықызд. 1 км2-ге 155 адамнан. Ірі қалалары –
Цюрих, Базель, Женева, Берн, Лозанна.
Тарихы. Ең ежелгі заманғы Швейцариядан (б.з.б. 1 ғасырға дейін)
көптеген көне тұрақтар (Вилькидрхли, Драхенлох, Котентер, Бирзек,
Швейцерсбильд, Кеслерлох палеолит үңгірлері, Ваувилермостағы 20 мезолиттік
тұрақтар; тіреулі құрылыстар) сақталған. 800-400 жылдар шамасында Швейцария
Гальштат мәдениеті, ал 1 мың жылдықтың 2 жартысында Латеп мәдениеті
қалыптасқан. Швейцария тұрғындары жөніндегі алғашқы жазба деректер 2
ғасырдан басталады. Бұл кезеңде Швейцарияның көп жерін гельветтердің
(ежелгі заманда ел осы тайпаның атымен Гельвеция деп аталған) нельт
тайпалары қоныстанған; ғазіргі Швейцарияның шығысында Рет тайпалары өмір
сүрген. Батыс Швейцария жері өз алдына Гельвеция провинциясы болып бөлінді.
Швейцария жерінде христиан діні тарады, 3 ғасырдың орта шенінде елге
алеманндар шабуыл жасап, 406-407 ж. Швейцарияны басып алды, римдіктердің
ықпалы жойылды. 496 ж. Алеманндарды франктер бағындырып, Швейцарияның бүкіл
дерлік жері Франк мемлекетінің құрамына кірді.
Швейцария жерінде феод. қатынастар біркелкі дамымады. Қалалар (Цюрих,
Берн, Базель, Шафхаузен т.б.), экономикалық маңыз ала бастады. Бұлардың
кейбіреулері бұрынғы Рим бекіністерінің орнында пайда болды. 1032-1034 ж.
Швейцария жері "Қасиетті Рим империясының" құрамды бөлігіне айналды. 11
ғасырдың аяғы – 12 ғасырдың бас кезінде Швейцария жерінде церинген
әулетінің герцогтары ерекше дәуірледі. Олар бірқатар жаңа қалалардың
іргесін (Берн, Тун т.б.) көтерді. Бұл кезде Габсбургтердің т.б. графтардың
Үлкен иеліктері болды. Габсбургтер әулеті көп уақыт бойы Швейцария ны билеп
келді. Бірақ Ш. кантондары оларға қарсы күресін тојтатпады. 1389 ж. "сегіз
жердің" конфедерациясы құрылды. 15 ғасырда Одақ территориясы көрші жерлер
есебінен кеңейді. 1481 ж. Швейцарияға Фрейбург және Золотурн қосылды. 1798
жылға дейін Швейцария конфедерациясының тұрақты орталық органы болмады;
жалпы одақтық сеймдер – тагзатцутилер мезгіл-мезгіл шағырылып тұрды, мұнда
толық праволы кантондардың ғана дауыс беру правосы болды; жалпы одақтық
әкімшілік орны, әскерлер мен финанс жүйесі болған жоқ. Одақтық жерлер
сияқты, кантондар өздерінің ішкі мәселелерін шешуде автономиялық правомен
пайдаланды. Цюрих, Базель, Берн сияқты қалалық кантондарда, сондай-ақ Санкт-
Галлен, Женева сияқты одақтық жерлерде қолөнері мен сауда дамыды. қалалар
(Берн, Женева, Базель, Цюрих) қолөнер өндірісі мен банк операцияларының ірі
орталықтарына айналды. Базель, Женева жәрмеңкелерінің бҮкіл ЕвропаҒа аты
жайылды. Цюрих және Женева округында егін егумен қатар жүзім өсіру, шарап
жасау кең өріс алды.
15 ғасырдың аяғы – 16 ғасырдың бас кезінде Швейцарияда феод.
қатынастар ыдырай бастады. әсіресе тоғыма өндірісі, капит. мануфактура
(Базель, Цюрих) кең өріс ала бастады. Бірқатар жерлерде шарап жасау және
жүзім өсіру ісі кәсіпкерлік негізге көшті. Сүтті мал шаруашылықы товарлы
сипат алды. Селолық қауым ыдырап, жерсіз шаруалар тобы көбейе берді. Алайда
конфедерацияның саяси бытыраңғылықына байланысты бұл тәрізді прогресті
бағыттар бірқатар қиыншылықтарға кездесіп отырды. Швейцария Реформациясының
ірі орталықтығына айналды; кантондардың кейбіреулерінде (Женева, Берн т.б.)
протестантизм (Цюрихте Цвингли, Женевада Калвин) бекіді. Реформацияның
қозғалыс шаруалардың антифеод. көтерілістерімен ұласты. Швейцарияда бұғара
халық Шаруалар соғысына (1524-26) белсене қатысты. Дегенмен Швейцарияның
отыз жылдық соғыстан (1618-48) тыс қалуы оның экономикалық дамуына игі әсер
етті; ал Швейцария одағының дербес мемлекеттік құрылым ретінде өмір сүруі
халықар көлемде мойындалды (1648 ж. Вестфаль бітімі бойынша). Осы уақыттан
бастап Швейцарияда Европа істерінде бейтарап болу идеясы ғалыптаса бастады
(заң жүзінде 19 ғасырда баянды етіседі). ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.