Шет елдердегі өнеркәсіп саясаты
Жоспар
Кіріспе
І Тарау Шет елдердегі өнеркәсіп саясаты
1.1 Өнеркәсіп саясатының мәні
1.2 Өнеркәсіп саясатының экономикалық негізі және принціптері
ІІ Тарау Дамыған елдердегі өнеркәсіп саясатының механизмдері
2.1 Ақш ғы өнеркәсіп саясатының сипаты
2.2 Франция өнеркәсіп саясаты
3. Шығыс Азия елдерінің өнеркәсіп саясатының факторлары мен
механизмдері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Әлемдік кірістің үлкен бөлігі өнеркәсібі жоғары дамыған біраз елдерде –
Батыс Еуропа, Солтүстік Америка мемлекеттерінде және Жапонияда өндіріледі.
Әлемдік өнеркәсіп өнімінің 40% аса ірі индустриалдық, өнеркәсібі дамыған
елдердің үлесіне тиеді.
Өнеркәсіп саясаты деген атаудың өзін алғашында Жапондықтар шығарған
екен. Қазіргі уақытта Жапония барлық елдердің алдында дамып келеді. Осы
елде мемлекетпен қоғам күш-қуатының үлкен бөлегі технологияны ғылымнан
өнеркәсіпке ұдайы айналдырып отыруды қанағаттандыруға жұмсалады екен.
Мен бұл курстық жұмысымда І ші тарауда шет елдеріндегі өнеркәсіп
саясатының мазмұнын және оның принціптерімен тәжрибелерін қарастырдым.
Өнеркәсіп саясаты дегеніміз - экономикалық өсуге қатысты перспективтік
деп көрген қандай бір салаларға ресурстар жұмсауға мемлекеттің ұмтылуы.
ІІ ші тарауда шет елдердегі кейбір тұрақты даму жолына түскен озат
елдерінің тәжрибесі негізінде қаралады. Онда Жапондық іскерлік белсенділік,
Оңтүстік Корейлік модельдік жоспар, Қытайлық әмбебаптық механизм және Ақш
пен Францияның өнеркәсіп саясаттарның ерекшеліктерін қарастырдым.
Өнеркәсіп саясаты нақты өмірде күрделі,оның натиже салдары алғаш
ойлағандай көз қарасқа сай келетін, анық бола бермейді. Бұл саясат әр елде
әр түрлі өз ерекшеліктеріне байланысты жүргізіледі.
Өнеркәсіп саясаты экономикалық өсуді, елдегі әр түрлі салалардың тұрақты
дамуын қамтамасыз етеді. Сондықтан да біз басқа шет елдеріндегі өнеркәсіп
жағдайын оны жүзеге асырудағы саясатын тәжрибелерін білуіміз керек. Және де
шет елдерімен қарым қатнаста болып тәжрибе алмасып отыруымыз керек.
І Тарау Шет елдеріндегі өнеркәсіп саясаты
1.1 Өнеркәсіп саясатының мәні
Өнеркәсіп саясаты дегеніміз - экономикалық өсуге қатысты перспективтік
деп көрген қандай бір салаларға ресурстар жұмсауға мемлекеттің ұмтылуы. Бұл
дегеніміз басқа салалардан ресурстарды қозғалту болғандықтан өнеркәсіп
саясаты әрқашан өнеркәсіптің әлдеқандай салаларын, оның басқа салалары
есебінен дамытуды көздейді. Бұл саясат үшін басты проблема - басымдық
салаларды сұрыптау тетігін анықтау, яғни былайғыларының есебінен демеу
алатын салаларды іріктеу болып табылады.
Өкіметтен қандай салаларды дамытуды ынталандыру керек және қандай салаларда
экономикалық өсу болуы керектігін айыра білу маңызды. Нарықтық экономикада
кейбір салалар дами береді, басқалары нарық заңдарының әсерінен қыспаққа
түседі. Пәрменді өнеркәсіп саясатын жасау үшін өкімет болашаққа
перспектиівті деп есептейтін саланы анықтап қана қоюы жеткіліксіз.
Шаруашылықтың қандай салалары нарық күштерінің итермелеуі әсерінен
жылдамырақ дамуы немесе қысқарлуы қажет екендігі жөніндегі маңызды сұраққа
жауап беруге өкімет әрқашан дайын болуы керек
Мысалы бұл жайында талдаулар, негіздер жасайтын мамандар АҚШ-тың
салыстырмалы артықшылығы дағдылы "түтінді труба индустриясы" - болат
қорыту, автомобильдер жасаудың жаңа типтегі өндірістеріне -компьютерлік
индустрия және биотехнолагияға өту қажеттігін дәлелдеуі керек. Бірақ бұл
пікір Америка өкіметі осы салаларға берілетін инвестицияны және жұмыс күші
солай өтуін белсенді ынталандыруы керек дегенді көрсетпейді. Өйткені
ресурстар онсыз-ақ нарық заңдарының әрекетімен солай ағылады. Ресурстардың
осылай өтуін ынталандыратын. өкіметтің белсенді бағдарламасын негіздеу үшін
бұл процесс өте баяу жүргізіліп жатқандығын көрсету, яғни нарықтағы
реттеуде орын алып отырған ақауларды жоюға келтіру үшін үкіметтің араласуы
керек екендігін негіздеу қажет. Нарық факторлары өз міндеттерін жеткіліксіз
орындайтындығына мысал бола алады: еңбек нарығы жұмыс күшінің орналасуына
әсер ете алмайды, капитал нарығы капиталдың жеткілікті тиімді ресурстарын
орналастырмайды т.б. Осындай себептерді бір категорияға жинастырып, жалпы
ішкі нарықтық реттеудің ақаулары деп атайды.
АҚШ-та өнеркәсіп саясатын жақтаушылар мына салалардың дамуына өкімет
демеу көрсетуі керек деп есептейді.
1 бір жұмысшыға келетін қосымша құны жоғары салалар;
2 "байланыстырушы бөлек" ролін атқаратын салалар
З.болашақта өсу потенциалы бір салалар;
4.6асқа елдерде басымдық ретінде іріктелген салалар.
Осы бағыттарды қысқаша алып қарайық.
1. Бір жұмысшыға келетін қосымша құны жоғары салалар.
Қандай бір салаға қосылған құн дегеніміз осы салада өндірген өнімнің
кұндық мөлшері өнімі басқа салалардан алынып пайдаланылатын ресурстар
құнының айырмасы болып табылады. Барлық салаларда қосылған құн елдің ұлттық
кірісін құрайды. Әртүрлі салаларда бір жұмысшыға келетін қосылған құнның
мөлшері әртүрлі. Сондықтан бір жұмыс атқарушыға келетін қосылған құны
жоғары салаларға қарай ұлттық экономиканың салалық бейінін (профилін)
өзгерту арқылы ел өзінің ұлттық кірісін көбейтуге болады.
Бұл аргументі жақтаушылар бір салада басқаларға қарағанда
көрсетілген мөлшер жоғары болатынын түсіндіруге әрекет жасамайтындығы
аргументтің әлсіздігі деуге болады. Қосылған құны жоғары салалар төменгі
салалардан жоғары жалақы төлейді немесе жоғары пайда нормасын алады деп
ойлайды. Егер бұл жағдайда нақты өмірге сәйкес келетін болса,
нарықтық экономика зандары ешқандай мемлекеттік араласусыз-ақ еңбек пен
капиталды жоғары қосылған құнды салаларға қарай ығыстырар еді. Бірақ іс
жүзінде осы жоғары қосылған құн бір жұмыс атқарушы пайдаланатын үлкен
көлемдегі ресурстарды қажет етеді. Жоғары қосылған құнды салалар, қалыпты
жағдайда, мысалы, мұнай, химия саласы сияқты көп мөлшерде капитал
қажет етеді. Ондай салаларда бір жұмыс атқарушыға келетін жоғары
қосылған құн, тек қана жоғары мөлшердегі капиталдық шығындармсн өтеледі.
Мүндай өнеркәсіп саясаты ұлттық әл-аухалды көтере ала ма? Ондай саясат
нарықтық реттеудің қандайда - бір ақауы түзетуге демеу болған жағдайда
ғана. Бұл сұрауға оң жауап беріледі. Егер ондай ақау болмаса, бастабында
бөлінген ресурстар жеткілікті, оларды мемлекеттен қайта бөлу жағдайды
жақсартпайды.
2."Байланыстырушы бөлек"рөлін атқаратын салалар
Өкімет экономиканы материалдық-техникалық жабдықтауды
қанағаттандыратын салаларға арнайы қолдау жасауы керек. Осы көзқарасқа
сәйкес аралық өнім өндіретін өнеркәсіпті дамыту, осы өнімдерді пайдаланатын
салалардың өсуін ынталандырып, мультипликатор эффектісін жасайды. Мысалы,
болат құятын өнеркәсіп үшін жапондықтар беретін инвестициялық жәрдем ақша
болатты арзандатады, сөйтіп автомобильдер және кемелср жасайтын өндірістер
типтегі болат тұтынатын салалардың дамуына серпіліс береді.
Байланыстырушы бөлек аргументінің көпке мәлімділік кейбір салаларда
пайдалануға болатын аралық өнім өндірісі үй шаруашылығының қажетін
қанғаттандыратын жай бір тұтыну тауарларының өндірісіне қарағанда
экономикалық қызметтің іргелі түрі деп саналатын пікірмен түсінідірілледі.
Байланыстырушы бөлек аргументі өкімет кеме жасау немесе
автомобильдер өндірумен салыстырғанда болат өндірісіне жекеменшік
нарығынан артық көлемде инвестиция жасауы керек дегенді білдіреді. Бұл
ұлттық кірісті көбейте ме? нарықтық реттеуде ақау болмаса, бұл сұрауға
қарсы жауап қайтарылады. Автомобиль өндіруден болат өндіруге, ауыстырып
бір доллар мөлшеріндегі капиталды пайдалануы
автомобиль шығару құнын бір долларға төмендетеді, болатты
шығару көлемін сондай мөлшерге қосады.
З.Болашақта өсу потенциалы бар салалар
Өнеркәсіп саясаты ресурстардың болашақта өсуге үлкен потиенциалы бар
салаларға жұмсалуына арналуға тиісті. Ғылыми-техникалық прогресс
түтыну тапсырысын және салыстырмалы артықшылықтарды
өзгертеді, әртүрлі салалардың өсуі жылдамдықтары арасындағы үлкен
айырмашылықтарға апарады. Қандай салалар жылдамырақ өсетінін әр уақытта
біліп отыру мүмкін бола бермесе де алдын ала болжауға болады.
Өкімет салалардың өсуін әр уақытта қолдауы керек дейтін пікір олардың өсу
потенциалын нарық әр уақытта толық бағаламайды деп көрумен тең мағынадағы
ұғым. Бұл пікір жас салаларды қолдау туралы аргументпен тектес. Ол қатал
сынға алынған, өйткені әлсіз дамыған елдер жағдайында оны дәлелдейтін
нарықтық реттеудің ақауы бар екендігіне айқын куәләндіру жоқ. Бұл сын
өнеркәсібі дамыған елдердің жағдайы үшін тіпті де әділеттірек деуге болады,
өйткені бұл елдедегі нарық қызметі артық жетілдірілгені белгілі.
Басқа елдерде басымдық ретінде іріктелген салалар
Басқа елдер қандай бір тауар мысалы, тоқыма өнімі өндірісінде жоғары
тиімділікке жетеді, нәтижесінде әлемдік нарықтағы тоқыма өнімінің бағасы
түседі деп көрейік. Бұған мысалы, АҚШ калай қарар еді? Мұнда салыстырмалы
артықшылық өзгеретін болғандықтан, ресурстарды тоқыма индустриясынан басқа
салаларға ауыстыру арқылы Америка бұған бейімделуі керек. Оның сыртында,
нарық бұл өзгерісті автоматты түрде жүргізуге ұмтылады, өйткені баға түсуі
осыны ынталандырады. Егер американдық экономикадағы нарықтық реттеудің
қандайда бір ақауы болмаса, онда процесті тоқтату немесе тездету мақсатында
мемлекеттен араласудың қажеті болмайды. Тоқыма өніміне бағаның түсуі
салыстырмалы артықшылықтың өзгеруіне. емес, басқа елдер тоқыма өндірісіне
жәрдем ақша беруден болады деп көрейік.
Біз өнеркәсіп саясаты мәселелері бойынша қоғамдық пікірталастар
барысына әсер ететін критерияларды алып қарадық. Бұл критериялар біршама
тартымды екені байқалады, бірақ, олар дәлдікпен жасалған экономикалық
талдауды көтермейді. Осындай жағдайда өкімет өнеркәсіп саясатын оны іске
асыратын белсенділерге құнын толеп, бірақ біреуі керек пе? Егер бұл
саясатты жақтаушылар тандамалы артық аргументтер шығарып бере алмаса, нағыз
аналитиктер оны неге шынымен мойындайды? Бұл сұрауларға
екі түрлі жауап қайтаруға болады. Бірінші жауаптың практикалық
жағы басымырақ, бұл идеялар экономистерді соншалықты сендіре алмаса
да, олар саяси практикаға әсерін тигізеді. Өнеркәсіп саясаты өмір
тіршілікте қалай жүзеге асырылатынын түсіндіру өте маңызды. Екінші жауап,
өнеркәсіп саясатына шындықпен қарау мәселесі жайында. Өнеркәсіп саясаты
мәселелері бойынша пікірлср бір-бірінсн айырмашылықта болуын сын
көтермейді. Соншама ұқыптылықпен салыстырылып "жасалған аргументтер
жеткілікті. Оларда қарапайым саяси жасырын сыр жоқ, керісінше анағұрлым
интелектуалды терең мағыналы ғылыми негізді болады.
1.2.Өнеркәсіп саясатының экономикалық негізі және принціптері
Өнеркәсіп саясатының теориясы - бұл ішкі нарықтық реттеудің ақауларын
талдаудағы ерекше жағдай. Мұның принциптері мейлінше қарапайым, әйтсе де
кейбір нақты ситуацияларда мәселе күрделене түсетін сәттері бар. Өнеркәсіп
саясатын іс жүзінде жүзеге асыру - тіпті де күрлелі іс. Өнеркәсіп
саясаты дегеніміз - мемлекеттің экономикалық өсуді
қанағаттандыру мақсатында ресурстар бөлінісін өзгертуге ұмтылуы. Әлем
еддері ішінде өнеркәсіп саясатын белсенді жүргізіп елеулі табысқа жеткен
елдердің бірі - Жапония.
Өнеркәсіп саясатын жақтаушылар экономикалық теориядан туындайтын
аргументтер арқылы экономикаға мемлекеттен араласу қажеттігін дәлелдейді.
Әртүрлі елдердің алға қоятын мақсаттары, олардың соңғы натижелерін
айтпағанның өзінде, соншама көпжақтылығымен ерекшеленеді. Белсенді
мемлекеттік саясатты жақтаушылар оның сенімді
негізделуін талап етеді. Ондай негіздеу нарықтық реттеуден
нақты ақаулардың болуына байланысты. Мұндай аргументтердің кемшілігі сонда,
олар нарықтағы нақты
ақаулар мен мемлекеттік араласу болған жағдайды ешқашан
байланыстырмайды.Өйткені мемлскеттік араласпау
әр уақытта ұстанатын принцип болып келеді. Нарықты
реттеудегі ақауларды анықтау қиын. Өнеркәсібі дамыған
елдерді зерттейтін экономистер осы елдердің экономикасындағы өнеркәсіп
саясатына байланысты екі түрлі ақауды көрсетеді. Оның біріншісі, жоғары
технологиялы салаларда жұмыс жасайтын фирмалар жаңа білімді қабылдаудан
бастап, оларды басқа фирмалар "аулауға" дейінгі жалғасатын пайданың бір
бөлігін анықтай алмауына байланысты. Екіншісі, жоғары шоғырландырылған
олигополистік салаларда монополдық пайда табу орын алатындығына байланысты
болады.
Технология және сыртқы пайда. Нарықтық реттеудің білімге
меншік тоқтатудағы қиындықтарға байланысты ақаулар болады.
Белгілі саланың фирмасы білім жасап ншығарады, оны басқа фирмалар
бағасыз пайдалануға болады. Сонда, осы сала шын мәмінде белгілі
қосымша өнім білімінің соңғы әлеуметтік пайдасын өндіреді, сөйте тура
бұл саланың фирмаларына ешқандай сыйлық әкелмейді. Білімді жасап
шығарған фирмаға қарағанда сыртқы болып есептелетін
басқалар білімдік өнімді пайдалануын сыртқы пайда дейді. Бұл
аргумент қосымша шекке ие. Өйтксні мұнда өндіріс орнының басты міндетін
орындайтын, яғни жаңа білім жасайтын салалар бар.
Жоғарытехнологиялық деп атанатынІ осы салалардың
қатарына аэроғарыштық өнеркәсіп, компьютерлер мен
элсетроника өнімдерінің өндірістері жатады.
Жоғарытехнологиялық салаларда фирмалар өз ресурстарының
біршама бөлігін тсхнологияны жетілдіруге пайдаланады. Бұны
зсрттеулер мен жасалымдарды тура қаржылау жолымен
немесе алғашқы болып жаңа өнімдер өндіру, жаңа
технологиялық, процестерді игеру, оларға қажетті шығындарды өтеу арқылы
жүзеге асырады. Әрине, мұндай іс-қызметтерді қандай да салаларда жүргізеді.
Сондықтан жоғарытехнологиялық салалар және шаруашылықтың басқа сала-
салбырларының арасын жақсы айыру қиын. Дегенмен бұл салада жүргізетін
процестерді олардың атқаратын рөліне қарай айыруға болады. Ендеше,
жоғарытехнологиялық салалар туралы айтудың мәні бар, оларда білімге
жұмсайтын инвестиция олардың іс-қызметі үшін ең өзекті мағынаға ие.
Осы салаларға демеу көрсетудің себебі мынада. Фирмалар білімге жұмсаған өз
инвестицияларының кейбір нәтижелерін игереді, олай болмағанда инвестиция
жұмсамаған болар еді. Әдетте олар бұл жұмысты толық орындап шыға алмайды.
Кейбір пайданы басқа фирмалар пайдаланады, олар (озық фирмалардың. идеялары
мен техникалық жетістіктерін еліктеп ұқсатады. Мысалы, электроникада
фирмалар бәсекелес компанияларға жету үшін айнымалы (реверсивті) инженерлік
- жасалымдармен жиі айналысады: олардың өнімдерін демонтаж жасап бүлдіреді,
сөйтіп олар қалай жұмыс істейтінін, оның негізінде не бар екенін түсінуді
мақсат етеді. Патенттік зандылықтар фирмалардың жетістіктерін өте әлсіз
қорғайды. Мемлекетпен араласпау принципін сақтаған жағдайда
жоғарытехнологиялықфирмалар иновациялық қызмет жасағаны үшін алуға тиісті
мөлшердегі ынталандыру сыйлығын толық ала алмайды деп пайымдауға әбден
болады.
Өкімет жоғары технологияға жәрдем ақша беруі керек пе? Бұндағы жағдай
қолайлы сияқты көрінгенімен белгілі бір абайлылық (сақтык,) қажет екен.
Біріншіден, басымдылықты дұрыс анықтауға өкімет қабілетті екендігіне сенім
өте маңызды; екіншіден, бұған жұмсалатын қаржының көлемі үлкен рөл
атқарады. Басты
принцип сауда және өнеркәсіп саясаты жалпы
жоғарытехнологиялық салаларда емес, тек нарықтық
реттеудің ақауы орын алған жерде белсенді жүргізілуі керек.
АҚШ-та ғылыми-зерттеу, тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға экономикалық
қызметтің басқа түрлеріне қарағанда анағұрлым артық жәрдем ақша шығарады.
Ғылыми-зерттеуге шыққан шығындар ағымдағы шығындар ретінде есептеледі де
корпорацияның пайдасына түседі. Қазіргі уақытта жетілдірілмегене қарамай
техниқалық, технологиялық білімнің ағымдық аргументі - өнеркәсіп саясаты
үшін ең артық қисынды негіздеу болып есептеледі. Қандай бір салаларды
іріктеудің қарапайым тетіктерін соншама алмай-ақ жоққа шығаруға болады.
Олармен салыстырғанда ғылымды қажет ететін салаларды қолдау немесе қолдамау
аргумемттері ой толғауларға шақыруға тұрарлықтай.
ІІ Тарау Дамыған елдердегі өнеркәсіп саясаты
2.1 АҚШ -ғы өнеркәсіп саясатының механизмі
АҚШ еркін нарық идеологиясын ұстанатындықтан Жапониядағы алғашқы
кезеңдегідей экономиканы мемлекеттен тікелей басқаруға болмайды. Осыған
қарамастан америка өкіметі кейбір саладағы өсуді ынталандыруда бірінші
дәрежедегі рол атқарды. Нақты жағдайда ауыл шаруашылығында осылай болды.
Бұнда Америка үкіметі шындығында жүргізуге тұрарлықтай өнеркәсіп саясатына
өте жақын келді, онда жоғарыда алып қараған тереңірек аргументтің бірін
негіз болдырды. Ғылыми білімді меншіктенуді мойындау проблемасы қандай бір
салаға мемлекеттен араласудың себебі бола алады. Отбасы фермаларына
негізделген ауыл шаруашылығы жағдайында бұл проблема ерекше өткір: кез-
келген жаңа жасалымдар мыңдаған фермерлерге жетуге болады, олар алғаш
жасаушыдан өзгеше болатындығына немен де тәуелдік жасауға болмайды. Осы
проблеманы жеңілдету үшін америка өкіметі ауылшаруашылығының
техналогиясы саласында зерттеу жұмысын ұйымдастырып, ол туралы ақпарат
таратыпты. Мемлекет көптеген кең ауқымды оқиғаларды ұйымдастыруда
жетекшілік рол атқарады, олар суландыру ғимаратын салу пішіндес ұжымдық күш
қосуды талап етеді. Ондай мемлекеттік араласу нарықтық реттеуде ақау бар
екенін көрсетеді, өнеркәсіп саясатын соншама жақтамайтын
экономистерден де қолдау тапты. Америка өкіметінің екінші маңызды
міндеті - қорғаныс саласы. Американың ұлттық кірісінің көлемі және
қорғаныс шығыны өнеркәсібі дамыған басқа елдермен салыстырғанда өге
ауқымды. Осының натижесінде АҚШ-тың мемлекеттік секторы әскери техниканың
әлемдегі аса ірі нарығы болып табылады. АҚШ истребителдері сияқты соғыс
өнеркәсібі өнімдерін өндіруде басымдық орында болуы өндіріс
ауқымынан үлкен эффект әкелетіні таңқалдырмайды. Кей жағдайда америкалық
соғыс шығындары АҚШ фирмаларына азаматтық арналымдағы тауарлар өндірісіне
артықшылық береді. Мысалы, алғаш 1960 жылы өндіріле бастаған Боинг
фирмасының азаматтық ұшақтары бұрыннан шығарылатын соғыс ұшақтарынан аз
нәрсе қолданбағаны белгілі. Соғыс саласындағы зерттеулер мен
конструкторлық жасалымдар АҚШ фирмаларына басқа мақсатта пайдалануына
болатын көптеген ғылыми жұмыстар ауысатыны жасырын емес.
Еуропалық аналитиктер өз елдері АҚШ және Жапониядан артта қалғандығын
түсіндіре келіп, практика жүзінде Американың өнеркәсіп саясаты
оның ауқымы, техникалық деңгейі жапондықтардан ешбір төмен және тиімсіз
емес деп пайымдайтын көрінеді.
2.2 Франция өнеркәсіп саясаты
Алдымен француздық фирмалардың шетелдіктермен техникалық жарысын
мемлекеттен демеуіне байланысты мәселеге назар аударуға болады. 60-шы
жылдардан бастап Француз өкіметі технология саласында әлемдік озаттар
санына американдық, кейіннен жапондық компаниялар көтерілуіне мазасызданған
болатын. Бұл үстемдікке француз өкіметі әлемдік нарықтардағы бәсекелікке
төзуге қабілетті ұлттық озаттар деп аталатын француз фирмаларын қарсы қоюға
тырысты. Ондай ұлттық озаттарды құру үшін өкімет шағын фирмалар ірілеу
құрылымдарға қосылуын ынталандырады. Өкімет өзінің барлық әрекетін
"жеңілдікпен пайдаланушы" нарықтар құруға пайдаланады. Мысалы, мемлекеттік
телефон компанияларына компьютерлік қондырғылар, телекоммуникация
құралдарын тек ұлттық фирмаларда алуды міндет етті. Кей жағдайда,
мемлекеттік жәрдем ақшаны өзекті деп саналатын салаларды демеуге жұмсады.
Француздық өнеркәсіп саясаты қалай жүзеге асты? 70-ші жылдардың аяғына
дейін экономиканың өсу жылдамдығы бойынша Алманиядан алда болды,
Ұлыбританияны ұзак артта қалдырды. Бірақ Францияда ауыр жұмыссыздық
басталды, ол Еуропаның дерлік барлық елдеріне зақым келтірді. Франция
тәжірибесіндегі таңғаларлық жай табыстан табысқа жеткендері мемлекеттен
жәрдем алған салалардан басқалары болып шықты. Француздық компьютер
индустриясы бүгінге дейін қорғалған нарыққа тәуелді, ал әуе күштерін
дамытудағы әрекеті көп қаржы жұмсау нәтижесінде технология саласында
табысқа жетті. Бұл нәтижелер Франциядағы өнеркәсіп саясаты экономикалық
өсудің қозғалтушы күші болды деп есептеуге жеткіліксіз болатыны түсінікті.
3. Шығыс Азия елдерінің өнеркәсіп саясатының факторлары мен
механизмдері
Жапонияда экономиканы мемлекеттен реттеу жүйесіне соғыстан кейінгі
кезеңде әртүрлі дәрежеде модификациялау болғанымен оның принциптері
негізінде қазірге дейін сақталыныпты. 80-жылдардың аяғындағы мәлімет
бойьшна мемлекеттік реттеуге 10 мыңнан астам позиция қамтылған, соның
ішінде кәсіпкерлікке, бағаға, импортқа, нарыққа тауар жіберуге, негізгі
капиталға бақылау жасайды.
Мемлекеттік реттеудің, принциптері мен әдіс амалдарының шоғырландырылған
бейнеленуі өнеркәсіп саясатында өзінің мән мағынасын табады. Жапондықтардың
есептеуі бойынша бұл саясаттың негізгі принципі макроэкономикалық
пропорцияға әсер ету, ал оның негізгі объектісі - салалық құрылымдар
болады. Бұл жерде жапондықтардың "сала" деген атауы біртекті өнімдер
шығаратын, әкімшілік жағынан бір министрлікке немесе ведомостваға қарайтын
фирмалардың ассоциациясы деген мағынада. Жапондық министрліктер
индустриялдық ұйымдар құруға белсенді қатысады, онсыз мұндай жұмыстар
жүргізуге рұқсат болмайды. Өндірісті басқару, ұйымдастыру механизмдерінің
мынадай ерекшеліктері байқалады:
1. Сыртқы сауда, өнеркәсіп министрлігі экономикалық құрылымдарды
жаңалап өзгертудің ұзақ мерзімдік программаларын жасайды, дамудың ең
ықтимал тенденцияларын ... жалғасы
Кіріспе
І Тарау Шет елдердегі өнеркәсіп саясаты
1.1 Өнеркәсіп саясатының мәні
1.2 Өнеркәсіп саясатының экономикалық негізі және принціптері
ІІ Тарау Дамыған елдердегі өнеркәсіп саясатының механизмдері
2.1 Ақш ғы өнеркәсіп саясатының сипаты
2.2 Франция өнеркәсіп саясаты
3. Шығыс Азия елдерінің өнеркәсіп саясатының факторлары мен
механизмдері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Әлемдік кірістің үлкен бөлігі өнеркәсібі жоғары дамыған біраз елдерде –
Батыс Еуропа, Солтүстік Америка мемлекеттерінде және Жапонияда өндіріледі.
Әлемдік өнеркәсіп өнімінің 40% аса ірі индустриалдық, өнеркәсібі дамыған
елдердің үлесіне тиеді.
Өнеркәсіп саясаты деген атаудың өзін алғашында Жапондықтар шығарған
екен. Қазіргі уақытта Жапония барлық елдердің алдында дамып келеді. Осы
елде мемлекетпен қоғам күш-қуатының үлкен бөлегі технологияны ғылымнан
өнеркәсіпке ұдайы айналдырып отыруды қанағаттандыруға жұмсалады екен.
Мен бұл курстық жұмысымда І ші тарауда шет елдеріндегі өнеркәсіп
саясатының мазмұнын және оның принціптерімен тәжрибелерін қарастырдым.
Өнеркәсіп саясаты дегеніміз - экономикалық өсуге қатысты перспективтік
деп көрген қандай бір салаларға ресурстар жұмсауға мемлекеттің ұмтылуы.
ІІ ші тарауда шет елдердегі кейбір тұрақты даму жолына түскен озат
елдерінің тәжрибесі негізінде қаралады. Онда Жапондық іскерлік белсенділік,
Оңтүстік Корейлік модельдік жоспар, Қытайлық әмбебаптық механизм және Ақш
пен Францияның өнеркәсіп саясаттарның ерекшеліктерін қарастырдым.
Өнеркәсіп саясаты нақты өмірде күрделі,оның натиже салдары алғаш
ойлағандай көз қарасқа сай келетін, анық бола бермейді. Бұл саясат әр елде
әр түрлі өз ерекшеліктеріне байланысты жүргізіледі.
Өнеркәсіп саясаты экономикалық өсуді, елдегі әр түрлі салалардың тұрақты
дамуын қамтамасыз етеді. Сондықтан да біз басқа шет елдеріндегі өнеркәсіп
жағдайын оны жүзеге асырудағы саясатын тәжрибелерін білуіміз керек. Және де
шет елдерімен қарым қатнаста болып тәжрибе алмасып отыруымыз керек.
І Тарау Шет елдеріндегі өнеркәсіп саясаты
1.1 Өнеркәсіп саясатының мәні
Өнеркәсіп саясаты дегеніміз - экономикалық өсуге қатысты перспективтік
деп көрген қандай бір салаларға ресурстар жұмсауға мемлекеттің ұмтылуы. Бұл
дегеніміз басқа салалардан ресурстарды қозғалту болғандықтан өнеркәсіп
саясаты әрқашан өнеркәсіптің әлдеқандай салаларын, оның басқа салалары
есебінен дамытуды көздейді. Бұл саясат үшін басты проблема - басымдық
салаларды сұрыптау тетігін анықтау, яғни былайғыларының есебінен демеу
алатын салаларды іріктеу болып табылады.
Өкіметтен қандай салаларды дамытуды ынталандыру керек және қандай салаларда
экономикалық өсу болуы керектігін айыра білу маңызды. Нарықтық экономикада
кейбір салалар дами береді, басқалары нарық заңдарының әсерінен қыспаққа
түседі. Пәрменді өнеркәсіп саясатын жасау үшін өкімет болашаққа
перспектиівті деп есептейтін саланы анықтап қана қоюы жеткіліксіз.
Шаруашылықтың қандай салалары нарық күштерінің итермелеуі әсерінен
жылдамырақ дамуы немесе қысқарлуы қажет екендігі жөніндегі маңызды сұраққа
жауап беруге өкімет әрқашан дайын болуы керек
Мысалы бұл жайында талдаулар, негіздер жасайтын мамандар АҚШ-тың
салыстырмалы артықшылығы дағдылы "түтінді труба индустриясы" - болат
қорыту, автомобильдер жасаудың жаңа типтегі өндірістеріне -компьютерлік
индустрия және биотехнолагияға өту қажеттігін дәлелдеуі керек. Бірақ бұл
пікір Америка өкіметі осы салаларға берілетін инвестицияны және жұмыс күші
солай өтуін белсенді ынталандыруы керек дегенді көрсетпейді. Өйткені
ресурстар онсыз-ақ нарық заңдарының әрекетімен солай ағылады. Ресурстардың
осылай өтуін ынталандыратын. өкіметтің белсенді бағдарламасын негіздеу үшін
бұл процесс өте баяу жүргізіліп жатқандығын көрсету, яғни нарықтағы
реттеуде орын алып отырған ақауларды жоюға келтіру үшін үкіметтің араласуы
керек екендігін негіздеу қажет. Нарық факторлары өз міндеттерін жеткіліксіз
орындайтындығына мысал бола алады: еңбек нарығы жұмыс күшінің орналасуына
әсер ете алмайды, капитал нарығы капиталдың жеткілікті тиімді ресурстарын
орналастырмайды т.б. Осындай себептерді бір категорияға жинастырып, жалпы
ішкі нарықтық реттеудің ақаулары деп атайды.
АҚШ-та өнеркәсіп саясатын жақтаушылар мына салалардың дамуына өкімет
демеу көрсетуі керек деп есептейді.
1 бір жұмысшыға келетін қосымша құны жоғары салалар;
2 "байланыстырушы бөлек" ролін атқаратын салалар
З.болашақта өсу потенциалы бір салалар;
4.6асқа елдерде басымдық ретінде іріктелген салалар.
Осы бағыттарды қысқаша алып қарайық.
1. Бір жұмысшыға келетін қосымша құны жоғары салалар.
Қандай бір салаға қосылған құн дегеніміз осы салада өндірген өнімнің
кұндық мөлшері өнімі басқа салалардан алынып пайдаланылатын ресурстар
құнының айырмасы болып табылады. Барлық салаларда қосылған құн елдің ұлттық
кірісін құрайды. Әртүрлі салаларда бір жұмысшыға келетін қосылған құнның
мөлшері әртүрлі. Сондықтан бір жұмыс атқарушыға келетін қосылған құны
жоғары салаларға қарай ұлттық экономиканың салалық бейінін (профилін)
өзгерту арқылы ел өзінің ұлттық кірісін көбейтуге болады.
Бұл аргументі жақтаушылар бір салада басқаларға қарағанда
көрсетілген мөлшер жоғары болатынын түсіндіруге әрекет жасамайтындығы
аргументтің әлсіздігі деуге болады. Қосылған құны жоғары салалар төменгі
салалардан жоғары жалақы төлейді немесе жоғары пайда нормасын алады деп
ойлайды. Егер бұл жағдайда нақты өмірге сәйкес келетін болса,
нарықтық экономика зандары ешқандай мемлекеттік араласусыз-ақ еңбек пен
капиталды жоғары қосылған құнды салаларға қарай ығыстырар еді. Бірақ іс
жүзінде осы жоғары қосылған құн бір жұмыс атқарушы пайдаланатын үлкен
көлемдегі ресурстарды қажет етеді. Жоғары қосылған құнды салалар, қалыпты
жағдайда, мысалы, мұнай, химия саласы сияқты көп мөлшерде капитал
қажет етеді. Ондай салаларда бір жұмыс атқарушыға келетін жоғары
қосылған құн, тек қана жоғары мөлшердегі капиталдық шығындармсн өтеледі.
Мүндай өнеркәсіп саясаты ұлттық әл-аухалды көтере ала ма? Ондай саясат
нарықтық реттеудің қандайда - бір ақауы түзетуге демеу болған жағдайда
ғана. Бұл сұрауға оң жауап беріледі. Егер ондай ақау болмаса, бастабында
бөлінген ресурстар жеткілікті, оларды мемлекеттен қайта бөлу жағдайды
жақсартпайды.
2."Байланыстырушы бөлек"рөлін атқаратын салалар
Өкімет экономиканы материалдық-техникалық жабдықтауды
қанағаттандыратын салаларға арнайы қолдау жасауы керек. Осы көзқарасқа
сәйкес аралық өнім өндіретін өнеркәсіпті дамыту, осы өнімдерді пайдаланатын
салалардың өсуін ынталандырып, мультипликатор эффектісін жасайды. Мысалы,
болат құятын өнеркәсіп үшін жапондықтар беретін инвестициялық жәрдем ақша
болатты арзандатады, сөйтіп автомобильдер және кемелср жасайтын өндірістер
типтегі болат тұтынатын салалардың дамуына серпіліс береді.
Байланыстырушы бөлек аргументінің көпке мәлімділік кейбір салаларда
пайдалануға болатын аралық өнім өндірісі үй шаруашылығының қажетін
қанғаттандыратын жай бір тұтыну тауарларының өндірісіне қарағанда
экономикалық қызметтің іргелі түрі деп саналатын пікірмен түсінідірілледі.
Байланыстырушы бөлек аргументі өкімет кеме жасау немесе
автомобильдер өндірумен салыстырғанда болат өндірісіне жекеменшік
нарығынан артық көлемде инвестиция жасауы керек дегенді білдіреді. Бұл
ұлттық кірісті көбейте ме? нарықтық реттеуде ақау болмаса, бұл сұрауға
қарсы жауап қайтарылады. Автомобиль өндіруден болат өндіруге, ауыстырып
бір доллар мөлшеріндегі капиталды пайдалануы
автомобиль шығару құнын бір долларға төмендетеді, болатты
шығару көлемін сондай мөлшерге қосады.
З.Болашақта өсу потенциалы бар салалар
Өнеркәсіп саясаты ресурстардың болашақта өсуге үлкен потиенциалы бар
салаларға жұмсалуына арналуға тиісті. Ғылыми-техникалық прогресс
түтыну тапсырысын және салыстырмалы артықшылықтарды
өзгертеді, әртүрлі салалардың өсуі жылдамдықтары арасындағы үлкен
айырмашылықтарға апарады. Қандай салалар жылдамырақ өсетінін әр уақытта
біліп отыру мүмкін бола бермесе де алдын ала болжауға болады.
Өкімет салалардың өсуін әр уақытта қолдауы керек дейтін пікір олардың өсу
потенциалын нарық әр уақытта толық бағаламайды деп көрумен тең мағынадағы
ұғым. Бұл пікір жас салаларды қолдау туралы аргументпен тектес. Ол қатал
сынға алынған, өйткені әлсіз дамыған елдер жағдайында оны дәлелдейтін
нарықтық реттеудің ақауы бар екендігіне айқын куәләндіру жоқ. Бұл сын
өнеркәсібі дамыған елдердің жағдайы үшін тіпті де әділеттірек деуге болады,
өйткені бұл елдедегі нарық қызметі артық жетілдірілгені белгілі.
Басқа елдерде басымдық ретінде іріктелген салалар
Басқа елдер қандай бір тауар мысалы, тоқыма өнімі өндірісінде жоғары
тиімділікке жетеді, нәтижесінде әлемдік нарықтағы тоқыма өнімінің бағасы
түседі деп көрейік. Бұған мысалы, АҚШ калай қарар еді? Мұнда салыстырмалы
артықшылық өзгеретін болғандықтан, ресурстарды тоқыма индустриясынан басқа
салаларға ауыстыру арқылы Америка бұған бейімделуі керек. Оның сыртында,
нарық бұл өзгерісті автоматты түрде жүргізуге ұмтылады, өйткені баға түсуі
осыны ынталандырады. Егер американдық экономикадағы нарықтық реттеудің
қандайда бір ақауы болмаса, онда процесті тоқтату немесе тездету мақсатында
мемлекеттен араласудың қажеті болмайды. Тоқыма өніміне бағаның түсуі
салыстырмалы артықшылықтың өзгеруіне. емес, басқа елдер тоқыма өндірісіне
жәрдем ақша беруден болады деп көрейік.
Біз өнеркәсіп саясаты мәселелері бойынша қоғамдық пікірталастар
барысына әсер ететін критерияларды алып қарадық. Бұл критериялар біршама
тартымды екені байқалады, бірақ, олар дәлдікпен жасалған экономикалық
талдауды көтермейді. Осындай жағдайда өкімет өнеркәсіп саясатын оны іске
асыратын белсенділерге құнын толеп, бірақ біреуі керек пе? Егер бұл
саясатты жақтаушылар тандамалы артық аргументтер шығарып бере алмаса, нағыз
аналитиктер оны неге шынымен мойындайды? Бұл сұрауларға
екі түрлі жауап қайтаруға болады. Бірінші жауаптың практикалық
жағы басымырақ, бұл идеялар экономистерді соншалықты сендіре алмаса
да, олар саяси практикаға әсерін тигізеді. Өнеркәсіп саясаты өмір
тіршілікте қалай жүзеге асырылатынын түсіндіру өте маңызды. Екінші жауап,
өнеркәсіп саясатына шындықпен қарау мәселесі жайында. Өнеркәсіп саясаты
мәселелері бойынша пікірлср бір-бірінсн айырмашылықта болуын сын
көтермейді. Соншама ұқыптылықпен салыстырылып "жасалған аргументтер
жеткілікті. Оларда қарапайым саяси жасырын сыр жоқ, керісінше анағұрлым
интелектуалды терең мағыналы ғылыми негізді болады.
1.2.Өнеркәсіп саясатының экономикалық негізі және принціптері
Өнеркәсіп саясатының теориясы - бұл ішкі нарықтық реттеудің ақауларын
талдаудағы ерекше жағдай. Мұның принциптері мейлінше қарапайым, әйтсе де
кейбір нақты ситуацияларда мәселе күрделене түсетін сәттері бар. Өнеркәсіп
саясатын іс жүзінде жүзеге асыру - тіпті де күрлелі іс. Өнеркәсіп
саясаты дегеніміз - мемлекеттің экономикалық өсуді
қанағаттандыру мақсатында ресурстар бөлінісін өзгертуге ұмтылуы. Әлем
еддері ішінде өнеркәсіп саясатын белсенді жүргізіп елеулі табысқа жеткен
елдердің бірі - Жапония.
Өнеркәсіп саясатын жақтаушылар экономикалық теориядан туындайтын
аргументтер арқылы экономикаға мемлекеттен араласу қажеттігін дәлелдейді.
Әртүрлі елдердің алға қоятын мақсаттары, олардың соңғы натижелерін
айтпағанның өзінде, соншама көпжақтылығымен ерекшеленеді. Белсенді
мемлекеттік саясатты жақтаушылар оның сенімді
негізделуін талап етеді. Ондай негіздеу нарықтық реттеуден
нақты ақаулардың болуына байланысты. Мұндай аргументтердің кемшілігі сонда,
олар нарықтағы нақты
ақаулар мен мемлекеттік араласу болған жағдайды ешқашан
байланыстырмайды.Өйткені мемлскеттік араласпау
әр уақытта ұстанатын принцип болып келеді. Нарықты
реттеудегі ақауларды анықтау қиын. Өнеркәсібі дамыған
елдерді зерттейтін экономистер осы елдердің экономикасындағы өнеркәсіп
саясатына байланысты екі түрлі ақауды көрсетеді. Оның біріншісі, жоғары
технологиялы салаларда жұмыс жасайтын фирмалар жаңа білімді қабылдаудан
бастап, оларды басқа фирмалар "аулауға" дейінгі жалғасатын пайданың бір
бөлігін анықтай алмауына байланысты. Екіншісі, жоғары шоғырландырылған
олигополистік салаларда монополдық пайда табу орын алатындығына байланысты
болады.
Технология және сыртқы пайда. Нарықтық реттеудің білімге
меншік тоқтатудағы қиындықтарға байланысты ақаулар болады.
Белгілі саланың фирмасы білім жасап ншығарады, оны басқа фирмалар
бағасыз пайдалануға болады. Сонда, осы сала шын мәмінде белгілі
қосымша өнім білімінің соңғы әлеуметтік пайдасын өндіреді, сөйте тура
бұл саланың фирмаларына ешқандай сыйлық әкелмейді. Білімді жасап
шығарған фирмаға қарағанда сыртқы болып есептелетін
басқалар білімдік өнімді пайдалануын сыртқы пайда дейді. Бұл
аргумент қосымша шекке ие. Өйтксні мұнда өндіріс орнының басты міндетін
орындайтын, яғни жаңа білім жасайтын салалар бар.
Жоғарытехнологиялық деп атанатынІ осы салалардың
қатарына аэроғарыштық өнеркәсіп, компьютерлер мен
элсетроника өнімдерінің өндірістері жатады.
Жоғарытехнологиялық салаларда фирмалар өз ресурстарының
біршама бөлігін тсхнологияны жетілдіруге пайдаланады. Бұны
зсрттеулер мен жасалымдарды тура қаржылау жолымен
немесе алғашқы болып жаңа өнімдер өндіру, жаңа
технологиялық, процестерді игеру, оларға қажетті шығындарды өтеу арқылы
жүзеге асырады. Әрине, мұндай іс-қызметтерді қандай да салаларда жүргізеді.
Сондықтан жоғарытехнологиялық салалар және шаруашылықтың басқа сала-
салбырларының арасын жақсы айыру қиын. Дегенмен бұл салада жүргізетін
процестерді олардың атқаратын рөліне қарай айыруға болады. Ендеше,
жоғарытехнологиялық салалар туралы айтудың мәні бар, оларда білімге
жұмсайтын инвестиция олардың іс-қызметі үшін ең өзекті мағынаға ие.
Осы салаларға демеу көрсетудің себебі мынада. Фирмалар білімге жұмсаған өз
инвестицияларының кейбір нәтижелерін игереді, олай болмағанда инвестиция
жұмсамаған болар еді. Әдетте олар бұл жұмысты толық орындап шыға алмайды.
Кейбір пайданы басқа фирмалар пайдаланады, олар (озық фирмалардың. идеялары
мен техникалық жетістіктерін еліктеп ұқсатады. Мысалы, электроникада
фирмалар бәсекелес компанияларға жету үшін айнымалы (реверсивті) инженерлік
- жасалымдармен жиі айналысады: олардың өнімдерін демонтаж жасап бүлдіреді,
сөйтіп олар қалай жұмыс істейтінін, оның негізінде не бар екенін түсінуді
мақсат етеді. Патенттік зандылықтар фирмалардың жетістіктерін өте әлсіз
қорғайды. Мемлекетпен араласпау принципін сақтаған жағдайда
жоғарытехнологиялықфирмалар иновациялық қызмет жасағаны үшін алуға тиісті
мөлшердегі ынталандыру сыйлығын толық ала алмайды деп пайымдауға әбден
болады.
Өкімет жоғары технологияға жәрдем ақша беруі керек пе? Бұндағы жағдай
қолайлы сияқты көрінгенімен белгілі бір абайлылық (сақтык,) қажет екен.
Біріншіден, басымдылықты дұрыс анықтауға өкімет қабілетті екендігіне сенім
өте маңызды; екіншіден, бұған жұмсалатын қаржының көлемі үлкен рөл
атқарады. Басты
принцип сауда және өнеркәсіп саясаты жалпы
жоғарытехнологиялық салаларда емес, тек нарықтық
реттеудің ақауы орын алған жерде белсенді жүргізілуі керек.
АҚШ-та ғылыми-зерттеу, тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға экономикалық
қызметтің басқа түрлеріне қарағанда анағұрлым артық жәрдем ақша шығарады.
Ғылыми-зерттеуге шыққан шығындар ағымдағы шығындар ретінде есептеледі де
корпорацияның пайдасына түседі. Қазіргі уақытта жетілдірілмегене қарамай
техниқалық, технологиялық білімнің ағымдық аргументі - өнеркәсіп саясаты
үшін ең артық қисынды негіздеу болып есептеледі. Қандай бір салаларды
іріктеудің қарапайым тетіктерін соншама алмай-ақ жоққа шығаруға болады.
Олармен салыстырғанда ғылымды қажет ететін салаларды қолдау немесе қолдамау
аргумемттері ой толғауларға шақыруға тұрарлықтай.
ІІ Тарау Дамыған елдердегі өнеркәсіп саясаты
2.1 АҚШ -ғы өнеркәсіп саясатының механизмі
АҚШ еркін нарық идеологиясын ұстанатындықтан Жапониядағы алғашқы
кезеңдегідей экономиканы мемлекеттен тікелей басқаруға болмайды. Осыған
қарамастан америка өкіметі кейбір саладағы өсуді ынталандыруда бірінші
дәрежедегі рол атқарды. Нақты жағдайда ауыл шаруашылығында осылай болды.
Бұнда Америка үкіметі шындығында жүргізуге тұрарлықтай өнеркәсіп саясатына
өте жақын келді, онда жоғарыда алып қараған тереңірек аргументтің бірін
негіз болдырды. Ғылыми білімді меншіктенуді мойындау проблемасы қандай бір
салаға мемлекеттен араласудың себебі бола алады. Отбасы фермаларына
негізделген ауыл шаруашылығы жағдайында бұл проблема ерекше өткір: кез-
келген жаңа жасалымдар мыңдаған фермерлерге жетуге болады, олар алғаш
жасаушыдан өзгеше болатындығына немен де тәуелдік жасауға болмайды. Осы
проблеманы жеңілдету үшін америка өкіметі ауылшаруашылығының
техналогиясы саласында зерттеу жұмысын ұйымдастырып, ол туралы ақпарат
таратыпты. Мемлекет көптеген кең ауқымды оқиғаларды ұйымдастыруда
жетекшілік рол атқарады, олар суландыру ғимаратын салу пішіндес ұжымдық күш
қосуды талап етеді. Ондай мемлекеттік араласу нарықтық реттеуде ақау бар
екенін көрсетеді, өнеркәсіп саясатын соншама жақтамайтын
экономистерден де қолдау тапты. Америка өкіметінің екінші маңызды
міндеті - қорғаныс саласы. Американың ұлттық кірісінің көлемі және
қорғаныс шығыны өнеркәсібі дамыған басқа елдермен салыстырғанда өге
ауқымды. Осының натижесінде АҚШ-тың мемлекеттік секторы әскери техниканың
әлемдегі аса ірі нарығы болып табылады. АҚШ истребителдері сияқты соғыс
өнеркәсібі өнімдерін өндіруде басымдық орында болуы өндіріс
ауқымынан үлкен эффект әкелетіні таңқалдырмайды. Кей жағдайда америкалық
соғыс шығындары АҚШ фирмаларына азаматтық арналымдағы тауарлар өндірісіне
артықшылық береді. Мысалы, алғаш 1960 жылы өндіріле бастаған Боинг
фирмасының азаматтық ұшақтары бұрыннан шығарылатын соғыс ұшақтарынан аз
нәрсе қолданбағаны белгілі. Соғыс саласындағы зерттеулер мен
конструкторлық жасалымдар АҚШ фирмаларына басқа мақсатта пайдалануына
болатын көптеген ғылыми жұмыстар ауысатыны жасырын емес.
Еуропалық аналитиктер өз елдері АҚШ және Жапониядан артта қалғандығын
түсіндіре келіп, практика жүзінде Американың өнеркәсіп саясаты
оның ауқымы, техникалық деңгейі жапондықтардан ешбір төмен және тиімсіз
емес деп пайымдайтын көрінеді.
2.2 Франция өнеркәсіп саясаты
Алдымен француздық фирмалардың шетелдіктермен техникалық жарысын
мемлекеттен демеуіне байланысты мәселеге назар аударуға болады. 60-шы
жылдардан бастап Француз өкіметі технология саласында әлемдік озаттар
санына американдық, кейіннен жапондық компаниялар көтерілуіне мазасызданған
болатын. Бұл үстемдікке француз өкіметі әлемдік нарықтардағы бәсекелікке
төзуге қабілетті ұлттық озаттар деп аталатын француз фирмаларын қарсы қоюға
тырысты. Ондай ұлттық озаттарды құру үшін өкімет шағын фирмалар ірілеу
құрылымдарға қосылуын ынталандырады. Өкімет өзінің барлық әрекетін
"жеңілдікпен пайдаланушы" нарықтар құруға пайдаланады. Мысалы, мемлекеттік
телефон компанияларына компьютерлік қондырғылар, телекоммуникация
құралдарын тек ұлттық фирмаларда алуды міндет етті. Кей жағдайда,
мемлекеттік жәрдем ақшаны өзекті деп саналатын салаларды демеуге жұмсады.
Француздық өнеркәсіп саясаты қалай жүзеге асты? 70-ші жылдардың аяғына
дейін экономиканың өсу жылдамдығы бойынша Алманиядан алда болды,
Ұлыбританияны ұзак артта қалдырды. Бірақ Францияда ауыр жұмыссыздық
басталды, ол Еуропаның дерлік барлық елдеріне зақым келтірді. Франция
тәжірибесіндегі таңғаларлық жай табыстан табысқа жеткендері мемлекеттен
жәрдем алған салалардан басқалары болып шықты. Француздық компьютер
индустриясы бүгінге дейін қорғалған нарыққа тәуелді, ал әуе күштерін
дамытудағы әрекеті көп қаржы жұмсау нәтижесінде технология саласында
табысқа жетті. Бұл нәтижелер Франциядағы өнеркәсіп саясаты экономикалық
өсудің қозғалтушы күші болды деп есептеуге жеткіліксіз болатыны түсінікті.
3. Шығыс Азия елдерінің өнеркәсіп саясатының факторлары мен
механизмдері
Жапонияда экономиканы мемлекеттен реттеу жүйесіне соғыстан кейінгі
кезеңде әртүрлі дәрежеде модификациялау болғанымен оның принциптері
негізінде қазірге дейін сақталыныпты. 80-жылдардың аяғындағы мәлімет
бойьшна мемлекеттік реттеуге 10 мыңнан астам позиция қамтылған, соның
ішінде кәсіпкерлікке, бағаға, импортқа, нарыққа тауар жіберуге, негізгі
капиталға бақылау жасайды.
Мемлекеттік реттеудің, принциптері мен әдіс амалдарының шоғырландырылған
бейнеленуі өнеркәсіп саясатында өзінің мән мағынасын табады. Жапондықтардың
есептеуі бойынша бұл саясаттың негізгі принципі макроэкономикалық
пропорцияға әсер ету, ал оның негізгі объектісі - салалық құрылымдар
болады. Бұл жерде жапондықтардың "сала" деген атауы біртекті өнімдер
шығаратын, әкімшілік жағынан бір министрлікке немесе ведомостваға қарайтын
фирмалардың ассоциациясы деген мағынада. Жапондық министрліктер
индустриялдық ұйымдар құруға белсенді қатысады, онсыз мұндай жұмыстар
жүргізуге рұқсат болмайды. Өндірісті басқару, ұйымдастыру механизмдерінің
мынадай ерекшеліктері байқалады:
1. Сыртқы сауда, өнеркәсіп министрлігі экономикалық құрылымдарды
жаңалап өзгертудің ұзақ мерзімдік программаларын жасайды, дамудың ең
ықтимал тенденцияларын ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz