Сомалық және вегетативтік нерв жүйелері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ:
1.Орталық жүйке жүйесі
2.Жұлын
3.Ми
4.Шеткі жүйке жүйесі
Нерв жүйесі организм мен сыртқы орта арасындағы қарым-қатынастың реттелуін қамтамасыз етумен бірге органдар мен ұлпалар қызметтерінің үйлесімді жүруін де қамтамасыз етеді. Тұтас жүйесін сомалық және вегетативтік деп екі бөлімге бөліп қарастырады.
Сомалық, немесе анималдық, нерв жүйесі скелет пен кейбір ішкі органдардың (тілдің, көмекейдің, жұтқыншақтың) көлденең салалы бұлшық еттерінің қызметін реттеп отырады.
Вегетативтік, немесе автономиялық, нерв жүйесі барлық ішкі органдарды, сол сияқты эндокриндік жүйені және терінің, тамырлардың, жүрек пен бездердің бірыңғай салалы бұлшық еттерін нервтендіреді.
Сомалық және вегетативтік нерв жүйелері орталық және шеткі бөлімдерге бөлінеді. Сомалық нерв жүйесінің орталық бөлімін ми мен жұлын құрайды, ал шеткі бөліміне омыртқааралық түйіндер мен шеткі нервтер жатады.
Вегетативтік нерв жүйесінің орталық бөлігі сомалық нерв жүйесінің орталық бөлігінде жайғасқан , ал шеткі бөлігі жұлын мен мидан алшақ орналасқан түіндер мен тораптардан тұрады.
Нерв жүйесінің құрылымдық және функциялық бірлігі нейрон немесе нейроцит болып есептеледі. Нейронның денесін (перикариондр), бір ұзын өсіндісін - аксонды және тармақталған өсіндісін - дендритті, ажыратуға болады.
Нейронның денесінде ядро мен цитоплазма және клеткалық органеллалардың негізгі бөлігі орналасқан. Орталық нерв жүйесінде орналасқан ганглийларды ядролар деп атайды.
Жұлын - орталық жүйке жүйесіне жатады. Жұлын цилиндр пішінді омыртқа жотасының өзегінде орналасқан, ұзындығы 42-45 см, салмағы 34-38 г. Жоғарғы шеті сопақша мимен жалғасады, төменгі шеті екінші арқа омыртқаға дейін созылын жатады. Жұлынның алдыңғы және артқы жағында ұзынынан созылған тік жүлгелері болады. Ол жұлынды оң және сол жақ жартыға бөліп тұрады. Жұлынның дәл ортасында іші жұлын сұйықтығына толы жұлын өзегі бар. Өзектің айналасында пішіні көбелекке ұқсаған жұлынның сұр заты (нейронның денесі мен қысқа өсінділерінің жиынтығы) бар. Сұр заттың сыртын ақ заты (нейронның ұзын өсіндісінің жиынтығы) қоршап жатады. Сонымен жұлын құрылысында ақ заты сыртында, сұр заты ішкі жағында орналасады.
Жұлынның сұр затының алдыңғы, артқы бүйірінде екіден түбірлері (өсінді) болады. Алдыңғы түбір козғалтқыш жүйке талшықтарынан, артқы түбір сезгіш жүйке талшықтарынан түзіледі. Әр омыртқаның бүйір тұсынан жұлыннан екі жаққа 31 жұп жұлын жүйкелері таралады. Әрбір жұлын жүйкелері алдыңғы және артқы түбірлердің қосылуынан пайда болады. Түбірлер омыртқааралық тесіктерден шығып, бірімен-бірі қосылып аралас жұлын жүйкелерін түзеді. Аралас жүйке дейтін себебі: жүйке талшықтарының бір тобы қозуды орталық жүйке жүйесіне, екіншісі одан қозуды шеткі мүшелерге өткізеді. Жұлыннан тарайтын жүйкелердің құрамында әрі сезгіш, әрі қозғалтқыш жүйке талшықтары болады. Жұлын жүйкелері қолдың, тұлғаның және аяқтың қаңқа бұлшықеттеріне таралады. Орталық жүйке жүйесіне өтетін қозу жұлынның тек артқы түбірі арқылы өтеді. Ал одан келетін козу жұлынның тек алдыңғы түбірі арқылы жүреді. Егер екі түбірден шыққан жүйке талшықтарының бірімен - бірі қосылған жері жарақаттанса (кесілсе), жүйкелердің сезгіштігі де, қозғалтқыштық әрекеті де жойылады.
Ми бас сүйегінің қуысында орналасқан. Мидың дорзальдық беті дөңес және бір-бірінен бой саңылауымен бөлінген үлкен мидың сыңарынан түзілген. Мидың астыңғы бетінде үлкен мидың төменгі беті мен мишық, ми сабауының төменгі беті толықтай және онан тарайтын 12 жұп нервтері көрінеді. Ми негізінен көпшілік бөлігін маңдай және самай бөліктері, көпір, сопақша ми мишық алып жатады.
Ми ақырғы мидан (теленцефалон), аралық мидан (диенцефалон), орталық мидан (мезенцефалон), көпір мен мишықты және сопақша миды біріктіретін ромба тәрізді миға бөлінетін алдыңғы мидан тұрады.
Адам миының массасы 900г-нан 2000г. Аралығында ауытқиды. Кейбір жануарардың ми салмағы адам миынан басым келеді. Мысалы, пілде-5200г., китте-7000г. Мидың массасы ақыл-ой қабілетінің көрсеткіші емес.
Сопақша ми мен көпірді, ортаңғы және аралық миды қосып ми сабауы немесе бағаны деп атайды.
Сопақша ми бас қаңқасының шүйде сүйегі денсінің құламасында жатады, ромбатәрізді мидың бөлігі сонымен бірге жұлынның өзгерген жалғасы болып саналады: ақ зат пен ақ заттың ішінде орналасқан сұр ядролардан тұрады. Сопақша мидың жұлында кездеспейтін жаңа құрылымы сопақша мидың оливалары. Оливалар дегеніміз - қызметі жануарлардың тік жүруімен байланысты сұр заттың жиынтығы. Оливалар әсіресе адамда жақсы жетілген. Сопақша мидан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.