Қан айналуының үлкен шеңберінің артериялары

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ:

1. Қантамырлар

2. Жүректің құрылысы

3. Қан айналуының үлкен шеңберінің артериялары

4. Қан айналуының кіші шеңберінің тамырлары

5. Жалпы күретамыр артериясы

6. Қан айналуының үлкен шеңберінің веналары

8. Лимфалық жүйе

Ангиология ( angeion - тамыр, гр. logos - ілім) - адам мен жануарлар организмдеріндегі жасушалық және ұлпалық деңгейдегі зат алмасуды, көптеген мүшелер мен мүшелер жүйелері қызметтерінің сұйықтық (гуморальдық) реттелуін, организмнің иммундық және фагоцитоздык қорғанысын қамтамасыз ететін тамырлар жүйесі мүшелерін зерттейтін ілім.

Тамырлар жүйесі қан айналу органдары мен лимфа айналу органдарынан тұрады. Қан айналысы жүйесі жүрек пен көптеген тамырлардан тұрады.

Қан тамырлар жүйесі артериялардан, веналардан және артериолдардан мен прекапиллярлық артериолдардан, капиллярлардан және посткапиллярлық веналардан түзілетін микроциркулярлық арнадан тұрады.

Артериялар мен веналар қабырғаларының құрылысымен және қанның ағу бағытымен бір-бірінен ажырайтын ірі тамырлар. Қанды жүректен дененің ұлпаларына жеткізетін тамырды артерия деп атайды, ал веналар қанды ұлпалардан жүрекке қайтып алып келетін тамырлар.

Артериялар мен веналар құрылсы жағынан бір - біріне ұқсас. Қабырғалары үш қабаттан тұрады - ішкі немесе интима, ортаңғы медиа және адвентиция деп аталатын сыртқы қабаттардан.

Ортаңғы қабаттың бірыңғай бұлшық еті жиырылып немесе босап артерияның диаметрін тарылтып органға баратын қанның мөлшерін реттеп отырады. Сыртқы қабат немесе адвентиция, құрамында коллагендік және элластиндік талшықтар бар қалыптаспаған дәнекер ұлпасынан түзілген.

Бұлшық ет - эластикалық артериялар ортаңғы қабатының бұлшықеттік және эластикалық элементтерінің екрекше дамуымен ажырайды; ортаңғы қабатының жиырылуының салдарынан бұлшықет - эластикалық артериялар қанды өткізуге белсенді қатысады (күретамыр, бұғаналық артерия) .

Бұлшықеттік артерия бұлшық ет қабатының жетілуімен сипатталады.

Дене клеткалары мен қан арасында заттардың алмасуы капиллярларда жүреді.

Венлардың диаметрі біршама үлкен болады және қабырғалары артериялардікіне қарағанда жұқа келеді.

Веналардың бұлшықетсіз және бұлшықетті түрлерін ажыратады.

Артериялық тамырлар мен веналық тамырларды байланыстыратын капиллярлар болады, оларды « ғажайып торлар » деп атайды.

Жүрек конус пішінді бұлшықеттік қуыс орган. Оның ұшын, негізін, алдыңғы және артқы бетін ажыратады.

Жүрек қабырғасы үш қабаттан тұрады: ішкі қабаты эндокард , ортаңғысы - миокард , ал сыртқысы - эпикард деп аталады.

Эндокард жүректің ішкі бетін жауып жаткан жұка қабыкша.
Миокард - жүректің ет қабаты. Оның қалыңдығы жүректің әр бөлігінде әр түрлі және жүрек камераларының аткаратын кызметтеріне байланысты. Қарыншалар кабырғасы жүрекшелер кабырғасымен салыстырғанда қалындау, ал сол карыншаның миокарды оң карыншаның миокардынан қалындау. Онын себебі қанды үлкен шенберге қуалау үшін сол қарыншаға үлкен күшпен жиырылуға тура келеді.
Эпикард - жүректің сыртын жауып жатқан, жұқа қабықша. Ол жүрек табанында жүректің сыртын қаптап жататын берік дәнекер тканьнен түзілген жүрек кабына - педикардқа айналады. Перикард пен эпикард аралығындағы куыста сұйықтық болады. Ол жүрек жүмысы кезінде қабықшалардың өзара үйкелісін азайтады. Перикард жүрек еттерінің шамадан тыс босаңсуына мүмкіндік бермейді.

Адам жүрегі екі қан айналым шеңберіне - үлкен және кіші - сәйкес екі жартыдан - оң, веналық және сол артериялық жартыдан тұрады. Жүректің әрбір жартысы екі камерадан тұрады - жүрекше мен қарыншадан. Құлақша жүрекшенің тікелей жалғасы. Құлақша мен веналық синус филогенетикалық тұрғыдан жүректің ең ежелгі бөлімі.

Жүректің негізгі қызметі организмдегі қанды кан тамырларына қуалау. Ол бұл жұмысты еттерінің жиырылуы мен босаңсуы арқылы аткарады. Жүрек еттерінің жиырылуын систола , босаңсуын - диастола деп атайды. Жүрек еттерінің бір рет жиырылып босаңсуын және тыныштық кезеңімен өтуін жүрек айналымы немесе Жүрек циклі дейді. Жүрек циклі жүрекшелердің жиырылуынан басталады.

Адамның жүрегі 1 минутта 70-75 рет соғып, жүрек циклі 0, 9-0, 8 сек. созылады, онын 0, 1 секундында жүрекше жиырылады, 0, 3-0, 4 сек. карынша жиырылады, 0, 4-0, 5 сек. қарынша мен жүрекшенің босаңсуы мен үзіліс (пауза) болады. Жүрек циклына арналған уақыттың жартысы жиырылуға, ал калған жартысы босаңсу мен үзіліске кетеді. Сондықтан жүрек әрбір циклде жүмыс істеп те, дем алып та үлгереді. Сол себептен жүрек өмір бойы талмай-шаршамай қызмет етеді. Жүрек жұмысы өр түрлі механикалық және дыбыстық құбылыстармен бейнеленеді. Жүрек еттері жиырылған кезде жүрек өз есінде бұрылып, көкірек кабырғасына соғылады. Осы кұбылысты жүрек кағуы деп атайды. Адам мен итте кеудені жұрек ұш жағымен қақса, малда - бүйір бетімен кағады. Жүрек кағуын арнаулы құрал - кардиограф аркылы тексереді. Кан жүректен қуылып, тамырлармен жылжыған кезде денеде әлсіз тербеліс туады. Оны арнаулы баллистокардиография әдісімен зерттейді. Бұл әдіс жүрек еттерінің жиырылу күші мен оның әр түрлі бөліктерінің жиырылуындағы үйлесімдікті зерттеуге мүмкіндік береді.

Жүрек жұмысы кезінде дүбір (әр түрлі дыбыстар) пайда болады. Оларды аускультация (тыңдау) әдісімен стетоскоп, не фонендоскоп арқылы, немесе арнаулы аспаппен жазыл (фонокардиография) зерттейді.

Қанайналым шеңберлері - адам мен жануарлар организмдерінде кіші және үлкен қанайналым шеңберлері ажыратылады.

Үлкен немесе жүйелік қанайналым шеңбері жүректің сол қарыншасынан (артерия қаны) қолқамен барлық артериялар арқылы организмнің барлық мүшелер жүйелеріне барып, қан капиллярларына таралып, одан әрі веналар арқылы (вена қаны) жүректің оң жүрекшесіне дейінгі қанның жүретін жолы. Үлкен қанайналым шеңбері организмнің барлық мүшелер жүйелеріндегі зат және газ алмасу процестерін қамтамасыз етеді. Аталған процестер микроайналым арнасы қан тамырларының қабырғалары арқылы қан мен қоршаған ұлпалар арасында үздіксіз жүріп отырады.

Кіші немесе өкпе қанайналым шеңбері - жүректің оң қарыншасынан басталып, өкпе бағаны артериясы (бұлармен вена қаны ағады), өкпе, өкпе веналары (бұлармен артерия қаны ағады) арқылы жүректің сол жүрекшесіне дейінгі қанның жүретін жолы. Өкпеде газ алмасу процесі жүріп, жүректен келген вена қаны көмірқышқьш газын ауаға бөліп, ауа құрамындағы оттекпен қанығып, артерия қанына айналады.

Артериялар (қызылтамырлар) - қабырғасының құрылыс сипатына байланысты эластинді, етті-эластинді (аралас) және етті қызылтамырлар болып үш топқа бөлінеді. Артериялар құрылысы жағынан түтікше мүшелер. Олардың қабырғалары үш қабықтан тұрады. Олар: ішкі интима, ортаңғы медиа және сыртқы адвентиция қабықтары.

Эластинді артерияларға қолқа мен өкпе артериясының бағаны жатады. Қанның жүректен жоғары қысыммен (150-200 мм сынап бағанасы) және үлкен жылдамдықпен (0, 5-1, 3 м/сек. ) ағып шығуына байланысты аталған артериялардың кабырғалары қалың болып келеді және олардың серпімділік қасиеттері күшті жетілген. Ішкі қабығы интима екі қабаттан тұрады. Ішкі бетін астарлайтын эндотелий қабатын негіздік жарғақта бір қабатта орналасқан жұқа эндотелиоциттер құрайды. Оның астындағы екінші эндотелийасты қабатын жіңішке талшықты борпылдақ дәнекер ұлпасы түзеді. Бұл қабатта зақымдалған эндотелий қабатын қалпына келтіру қызметін атқаратын жас жұлдызша торшалар, макрофагтар, кейде аздаған ет миоциттері болады. Дәнекер ұлпасының аморфты заты бай. Ортаңғы қабығы медианы пішіні терезе тәрізді (фенстрлі) тесіктері бар 40-50 шақты эластинді жарғақтар кұрайды. Олар бір - бірімен өзара эластинді талшықтармен және қиғаш орналасқан миоциттер шоғырларымен қосымша байланысқан. Сыртқы қабығы адвентиция борпыл-дақ дәнекер ұлпасынан тұрады. Оның коллаген талшықтары артерия бойымен ұзынынан орналасады. Адвентицияда артерияның қабырғасын қоректендіретін қан тамырлары мен жұмысын реттейтін жүйкелер болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.