Биосфералық деңгей

Биосфера туралы В. И. Вернадский (1863-1945) құраған пікірлер жүйесі бүгінде (өсіресе, отандық ғылым-да) жалпыға танымал.
Вернадскийдің өзі Ж.Б.Ламаркке сілтеме жасап, "ол бізге біздің ғаламшарымыздың тарихындағы биосфераның ролі туралы түсінікті берді" дейді. Алайда, Ламарк биосфера терминін еш жерде қолданған жоқ, ол өзінің "Гидробиология" деген еңбегінде (1802 ж) тек қана "жер шарының бетіндегі оның қыртысын жасайтын барлық заттар тірі ағзалардың әрекеттерінің арқасында қалыптасқан" деген. Бұл идеяны XVIІI-XIX ғасырлардың көптеген ғалымдары қолдады. Мысалы, неміс жаратылыс зерттеушісі А. Гумбольд өзінің "Табиғат көріністері" (1826 ж.) деген еңбегінде "тіршілік күші" деген ұғымды енгізеді. Бұл ұғым ауада, теңіздер мен құрлықта етіп жатқан процестерді, сонымен қатар бүкіл органикалық дүниені де бірыңғай тұтас жүйеге біріктіретін Жердің өзгеше қабатын білдіреді. Кейінірек, 1869 жылы неміс агрономы Ф. Ратцель Жердің бетін тіршілік кеңістігі деп атады, ал француз географы Э. Реклю өзінің "Жер" деген еңбегінде Жер бейнесін өзгертудегі тірі ағзалар әлемінің ролін әсерлі де көркем суреттеп берді. Осылайша, Ламарктан бастап, ғылымда біздің ғалам-шарымызда тіршілік болатын белгілі бір кеңістік бар екендігі туралы ұғым пайда болды. Бұл кеңістікті атауға ұсынылған барлық терминдердің ішінен тек біреуі ғана тек биосфера ұғымы бекіді, мұның авторы австриялық ғалым Э. Зюсс еді (1875 ж.). Ол бүкіл өмірі бойы биосфера терминінің анықтамасын дәлелдеп, толықтырды және 1919 жылы биосфераны "ағзалардың кеңістік пен уақытта шектелген жене Жер бетін мекендейтін жиынтығы" деп бейнеледі. Алайда,Зюсс иосфераның геологиялық ролі мен оның Жердің ғаламшарлық факторларына тәуелдігі туралы ештеңе айтпады. Бүкіл органикалық әлемнің "бірыңғай бөлінбейтін тұтастығы" түріндегі жиынтығымен берілген "тірі заттың" геологиялық қызметтері туралы вдеяны алғаш рет 1919 жылы В. И. Вернадский ұсынды.