ХҮІ ғасырдың бас кезіндегі Иранның экономикалық және саяси жағдайы

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ХҮІ ғасырдың бас кезіндегі Иранның экономикалық және саяси жағдайы.

ХҮІ ғасырдың бсында араб елдері түрік шапқыншылығына ұшырады. Сұлтан Селим
І Месопатамияны жаулағаннан кейін, Сирия, Ливан және басқа араб
облыстарынна жорыққа шықты.
1516 жылы тамызда түріктер мен малюк әскері Халебте кездесті. Соғыс
қарумен және соғыс тактикасын игерген Осман әскерлері жеңіске жетті. Египет
армиясы, малюк, бедуиннен тұрды. Малюк қолбасшысы кансух Тури түріктермен
соғыста қайтыс болды. Халиб жерінен миллион динар пайда түсірді. Қазанның
ортасында Дамаск қаласын алды. Астанасын алғаннан кейін Сирияда түріктерге
қарады.
Малюк езгісінен құтыламыз деп жергілікті халық түріктерге қарады,
қолдау көрсетті. Тек Египет малюктері әскер құрды. 1517 жылы түріктер
Каирды алды. Малюк әскерлері Туман- бей, Кансух Тури қолбасшылар Жоғарғы
Египетке жылжыды. Кейіннен талқандалды. 1517 жылы Туман – бей дарға асылды.
Египетті жаулау Хиджаз облыстарын да иемденді.
1538 жылы түріктер Каирда бекініп, әскери – теңіз экспедициясына
Сулейман-паши Арнаути басқарды, Аденнен, Иеменді Осман империясы қосып,
санаға аттанды. ХҮІІ ғасырдың ортасында Иемендеге биліктен
түріктерайырылды. Түрік экспанциясы Селим сұлтан өлгеннен кейін де
жалғасты.
1520 жылы түрік пираты Хайраддин Барборосс Алжирді бағындырды, өзін
түрік сұлтанатының вассалы атанды. 1574 жылы Тунисті алды. 1551 жылы
Триполиді алды, Марокко мемлекеті тойтарыс берді. ХХ ғасырға дейін Марокко
дербес тәуелсіз ел болды.
1638 жылы Иран мен Иракты бағындырды. Тек Марокко Мяджд, Оман ғана
тәуелсіз ел болды. Сонымен ХҮІ ғ араб облыстары Ирак, Сирия,
Ливан,Палестина, Египет, Хиджаз, Алжир, Ливия, Тунис, Осман империясының
құрамына енді.
Түрік феодалдары Ирактың оңтүстігімен мен Египет, Сирия, Палестинаның
құнарлы жерлері, ірі сауд қалалары қызықтырды. Араб елдері патшалық пен
эйалаттарға бөлінді. Сиря-Дамаск, Халеб, Триполи провинциясына бөлінді.
Ирак –Бағдат, Басорск, Мосул эйалатын, ал Египет жеке пашалық болды.
Арабияда Иемен, Бахрейін пашалықтары пайда болды. Палестинада Аккск
пашалығы құрылды.
Әр облыс басында вал немесе паштар тұрды. Паш әкімшілік билікті
атқарды. Паштар янычарға және сұлтан әскері көмегіне сүйенді. Түрік
басқыншылары феодал институттар мен түрік басқару жүйесін енгізді. Канун-
намеде олардың құқығы мен атқаратын қызметі айтылды.

2. Осман билігі қол астындағы Ирак пен Шығыс Аравия.

Иракқа Осман империясы мен сефевидтік Иран өз ара талас жүргізді.
Сефевидтік жаулау кезінде : жақсы жайылымды алу, халықты қанау курд
князьдықтарына қарсы нарзылық тудырды. 1516 жылы Месопотамия Осман
империясының құрамына енді. Ал Орталық, оңтүстік Ирак Сефевидтік билікте
болды.
1534 жылы Сулейман сұлтан басқарған түрік әскері Бағдатты алды.
Түріктер жаңа эйалаттар құрды. Бағдат, Мосул, Шахризор 1546 жылы Оңтүстік
Ирактың Орталыфғы Басра қаласы болды.
1550 жылы түріктер аль-Катифты алды. 1555жылы бейбіт келісім бойынша
Амасияда Сефевидтер түрік билігін орнатты. Басра мен Шығыс Азияда
эйалаттары белгіленген автономия болды. Сұлтан әскерлері енгізіліп, бұл
аймақтағы салық сұлтан қазынасына түсті.
Мосул эйалаты 5 санджакқа бөлінді. Мұның 2-і әскери иелік ұрпақтан-
ұрапққа мұрагерлікке берілді, ал 3-де тимар мен зеамат жүйесі енгізілді.
Мосул әскері 2000 адамнан құралса, соның 990-ы осы елден алынды.
1574-1595 жылы құрастырылған деректерге қарағанда егіншілікке, жерге
салық жүйесі енгізілген. Жерді құнарлы, құнарсыз деп бөлді және тыңайтты.
Бұл жерлерге салық әртүрлі енгізілді. Өйткені жердің құнарлығына байланысты
еді. Сонымен қатар мал шаруашылығымен де айналысты. 100 қойдан-1 қой
салыққа берілді, ал қыста өз жерлерінде қыстамаса 300 қойға-1 қой тағы
берді.
Қызға да салық төледі. Қызды күйеуге бергенде 60-ақша, ал жесір әйелге-
30 ақша төледі.

3. Сирия, Ливан Осман империясы құрамында.

Сирия мен Ливан облыстарын түрік пашалары басқарды. Сирия жері түрік
феодалдарына берді. Сирия эйалатына 11 санджак кірді, оның 7-іне тимар мен
земат енгізіліп, ал қалғандарының пайдасы қазынаға кірді. Халеб эйалатына 6
санджак енді, оның 5-і осман әмірлері басқарды, тек 1-ін ғана жергілікті
әмір биледі. Осы эйалаттар 10 мың жауынгер беріге тиісті болды. Ерекше
триполи эйалаты 4 мың жауынгер беруге тиіс.
Ең үлкен Сирия эйалаты болды. Ол өзіне Дамаск, Сафад, Иерусалим,
Наблус, Бейрут жерлерін қамтыған.
Әр уәлаятқа әртүрлі заңдар шықты, өйткені шаруашылығына, діни
құрамына, жергілікті салтына қарады.
Халеб заңына келетін болсақ шаруалар жылына 40 ақша төледі. Егін
екпесе 12 ақша, тірлік етпегендер 6 ақша алды.
ХҮІ ғасырда Ливан саудасына да салық енгізілді. Ливия, Венеция,
Үнді, Қытай елдерімен қарым-қатнас орнатты. ХҮІІ ғасырдың І ширегінде
Венециямен сауда тоқтады. ХҮІІ ғасыр Венециандықтардың негізгі бәсекелесі
француз саудагерлері болды. 1580 жылы Англия саудагерлері рұқсат алып
сауданы жандандырды. ХҮІІ ғасырдың 40 жылдары Англия саудасы 1-ші орынға
ие болды. Бұл жүйе араб көпестеріне үлкен соққы берді.
Осман империясында беделге Ливан феодалдары ие болды. ХҮІ ғаырда
Фахр ад-Дин Маадин руынан шыққан феодалға, өзіндік мемлекет құруға рұқсат
етілді. Ол үлкен қаруланған әскер құрды, түрік армиясына қарсы тұратын.
1618 жылы Фахр ад –Дин Антиохияны алды. Фахр ад-Дин Еуропа мемлекеттерімен
қарым- қатнас орнатты. Бірақ Фахр ад-Дин мемлекеті көп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.