Қылмысқа оқталу: пиғыл, абайсыздық және зардаптың құқықтық бағасы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Бастапқы құқық бұзуды анықтау.

Қылмыстық зардаптары бар қылмыстар жөніндегі істер мынаны ойлануға мәжбүр етеді:

Қылмыс жасауға оқталуды-базалық және әу бастағы құқық бұзу деп, кісі өлтіру, өрт қою, денсаулыққа зиян тигізу секілді аяқталған қылмыстарды қасақана оқталудың өзіндік бір зардаптары деп қарау керек болмас па екен.

Парасатты ой, адамды өлтіру- оған оқ атып, мүлт кетуден әлдеқайда жаман екенін. Бұлтақтамай айтады. «Діттегеніне жеткен» киллер өз әрекетін мақсатқа жеткізбеген адамнан ауырырақ жазалау тиіс.

Ақыл -есі дұрыс бір де бір адам тек өлтіруге оқталған пенденің өлім жазасына кесілуін қолдамайды. Дегенмен, қылмыстық құқықтың жетекшісі терористердің көбісі, бері салғанда ағылшын тілді елдерде, мынадай көзқарас ұстанады: оқталу кезінде зардаптың туындауы ғайыптан - ғайып юолатын оқиға сондықтан аяқталған қылмыс оқталу үшін жазаны ауырлататын негіз ған бола алмайды.

Қылмыс жасауға оқталу- бастапқы қылмыс, ал аяқталған қылмыс соның зардабы ғана дейьіндер, тегінде тигізілген зиянның жалпы алғанда жазықтылыққа қатынасы жоқ деген көзқарасқа ортақталуға тиіс болар. Мұнан шығатын қорытынды: елеулі зиян тигізу қатерін әбестікпен туғызу қылмысты өз-өзінен-ақ құрауға тиіс. Үлгі қылмыстық кодекс қылымыс құрамын «парақталған әбестікпен (recklessness) басқа біреуді қауіпте қалдыру» деп анықтайды және бұл көптеген штатардың қылмыстық кодекстерінен орын тапты. Қылмыс құрамы әдетте қауіпті әрекеттерді, адам толы метро вагонында Гернхорд Гетц жасаған атыс секілді әрекеттерді қамтиды. Ал қылмыс жасауға оқьалу әрқашанда кісі өлтіру, өрт қою, әйел зорлау, денсаулыққа зиян келтіру секілді ерекшелікті құрамдармен байланыстырылады. Бірақ басқа адамды парықталмаған әбесткіпен қауіпте қалдыру құрамы мүлдем оқшау тұрады. Бір ғана адамды сабауға оқталу және сабаудың өзі үшін жазықты болуға болмайды. Өйткені екіншісі туындайды. Сонымен бірге екі дербес қылымыс жасауға болады. Ол: басқа біреуді қауіпте қалдыру және мысалы сабау немесе кісі өлтіру секілді зорлықпен жасалып, акяқталған қылмыс.

Германия құқығы бойынша айыптау түрінде пиғыл болды деп табар еді. Бірақ сот бұл орайда жанама пиғыл тұжырымымен немесе онымен басқа дамдардың қауіпке душар етілгенін қамти кету үшін dolus eventualis талабын пайдаланар еді.

Американ құқығы қылмыс жасауға оқталу жөнінде анағұрлым қатаң позиция ұстанады. Үлгі қылмыстық кодекстің 5. 01. (1) (а) бабында: дам «егер ілеспе жағдай ол елестеткендей болса, қылмысты құрайтын қылықты мақсатпен жүзеге асырар еді» деген талап бар. Мысалға егер адам әйел қылығын келіскенге әбестікпен балап, қатынас жасаса қылмыс құрамы оны жазықты деп танитындай етіп анықталған екен делік. Ықтимал қылмыскер өзімен кездесуге келген әйел жыныстық қатынасқа бейіл деп жаңсақ ойлап, жыныстық қатынас жасау ниетімен оны құшақтайды. Әйел оны итеріп жібереді. Еркек зорлауға ұмтылғаны үін жазықты ма, жоқ па? Егер ілеспе жағдай олелестеткендей болса, ниетті жүзеге асырып тыну қылмыс болар еді. Бірақ көндіре алмаған оқталушының құқыққа кереғар актті іске асырайын деген «саналы мақсаты» жоқ. Демек, ол зорлауға ұмтылғаны үшін жазықты емес!

Құқық теореиктерінің қылмыс жасауды оқталуды дербес құрамға жіктеудің қажетті шартты пиғыл деген дәлелдерді қисынды жеріне дейін жеткізілмеген проблеманың қалай шешілетіне қарамастан заңда оқталу кезінде пиғылдың болуы туралы талапты не кеңейту, не тарылту пайдасына анағұрлым мықты негіз болуға тиіс. Меніңше пікір талас негізінде екі бағыт бойынша жүріп жатыр. Оның бірі оқталу тұжырымдамасы бір мезгілде аяқталмаған қылмыс атаулының да, сол құрамының мазмұнын түсіндірудің тұжырымдамалық арқыуының да қызметін атқаратын танудан басталады. Басқаша айтқанда оқталды деп айыптау үшін заң тиым салатын зиян тигізуге шын тырысып көру керек. Егер кісі өлтіру, зорлау, мүлікті құрту немесе денсаулыққа зиян келтіру жай ғана адам қылмысының жанама зардаптары ретінде туындайтын болса, онда бұл адамның соларды жасауға оқталуы емес. Адамның қылығы сол мақсаттарға жасауға бағытталса ғана ол әлгі қылмыстық әрекеттерді жасауға оқталады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.