ҚР-дағы жасанды және табиғи экожүйе

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім:
1.ҚР.дағы табиғи және жасанды экожүйелер
2.Теңіз сулары экологиялық жүйелердің түрі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Сырттай қарағанда тірі организмдер мен өлі табиғат, ресурстарында үлкен айырмашылық бар ғой деп ойлайсыз. Зерттеп қараған кезде олардың бірінсіз-бірінің тіршілігі жоқ екенін керсетеді. Қайта олар бір-бірімен жан-жақты және тығыз байланыста болатыны анықталды. Айналаны қоршаған өлі атмосфераның ресурсынсыз өмір сүре алмайды, себебі ол айналаны қоршаған ортаға да терең экологиялық және биологиялық өзгерістер енгізеді. Тірі ағзалар (өсмімдіктер қалдықтары, жан-жануарлардың өліктері және тағы басқа органикалық қалдықтар) топырақтың қара шірігін қүраушы, тіпті топъфақтың негізін қүрайтын негізгі фактор болып есептелінеді. Топырақ өлі дене емес. Ол тіршіліко ртасы. Жерді қоршаған атмосфера, бір жағынан, тіршілік ортасы болсЛ екіншіден, оның қазіргі физикалық қүрамы тірі ағзалардың әрекеі арқылы пайда болған.
Жер бетін мекендейтін бүкіл тірі организмдердің жиынтығы өмі] сүретін ортасымен қосыла отырьш, өзгеше қабат биосфераны құрайдь:
В.И. Вернадский биосферадағы тіршілік үрдістерін жан-жақті зертгей келе биохимиялық элементгердің бір тобьш "тірі заттар", екінц тобы биогенді, үшіншісін - биокосты, сирек кездесетін элементте деп бірнеше категорияларға бөлді.
Биогенді заттарға сутек, оттек, көміртек, азот, фосфор және күкір жататынын В.И.Вернадский анықтап берді. Ол геохимик жәа минералог еді. Биогенді элементтердің атомы тірі агзалардың денесінді күрделі биоорганикалық қосьшыстар жасап, көмірсулар, Жоғарь молекулалы заттар-белоктар, нуклеин қышқылдар дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ), рибонуклеин қышқыль (РНҚ), липигтерді синтездейді.
Бұл биохимиялық қосьшыстар биосферадағы тірі организмдердУ негізгі құрамы тіршілік тірегі.
В.И.Вернадский биосфераның пайда болу, даму және қазіргі кездев жағдайында тірі заттардың рөлін өте жоғары бағалады. Ол "ЖердіІ сыртқы қабатында үнемі өзгеріс енгізетін тірі организмдерден басқя қүдіретті химиялық күш жоқ" деп жазды өзінің "биосфераә аттш еңбегінде. Әсіресе тірі организмдер оган қоса адамзат баласының ісі әрекеттерінің биосфера шетіндегі биогеохимиялық фактор ретіндеги рөлін бағалай келіп биосфера өзін-өзі регтеп отыратын биологиялық* экологиялық және химиялық жүйе екенін дәлелдеді. Бір сөзбең айтқаңца біздің жер деп аталатьш планетамыздагы ең жоғарғы сатыдагьі өсіп-дамыған жер бетіндегі барлық тіршілікті жүргізуші үлы күші. Сондықтан да жер бетіндегі неше түрлі қүбылыстар осы тірі ағзалармеі] байланысты екенін толық түсіндіре білді. Шынына келетін болсақ^ тірі ағзалар ғарьшпъщ энергияны биосферадағы химиялық элементтер мен қосьшыстардың миграциясы болыц табылады. Бүл үрдістер биосферадағы зат және энергия айналымдарымен шектеліп биосфера шегіндегі бүкіл дүние жүзілік зат пен энергияның' алмасып отыратынына ең себепші қүдіретті қозғаушы күш.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:


1) Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: экология және табиғатты қорғау – Алматы мектеп ААҚ 2002ж. 392 б.
2) Қалыбеков Т Экология және ашық кен. Алматы Қазақстан 1988 ж. 96 б.
3) Қоженбаев С. Махмудов С. Табиғатты қорғау – Алматы: «Ана тілі» 1992 ж. 144 бет.
4).Жатқанбаев Ж.Ж. “Экология” негіздері Алматы 2003.
5). Ақбасова А.Ж . Саинова Г.Ә.
Экология: Жоғары оқу орындарына арналған оқу құралы.
Алматы: Бастау баспасы ,2003ж.