Ши тоқу өнері. Тоқу құралы

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ШИ ТОҚУ ӨНЕРІ
Сабақтың тақырыбы: ши тоқу өнері. Тоқу құралы. Ши шыбығын орау әдісі.
Сабақтың мақсаты:
1. Ұмыт бола бастаған халық өнерін жандандыру.
2. Ісмерлікке, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу.
3. Күнделікті тұрмысқа қажетті, сұраныс туғызатын, қазіргі заман
талабына сай, қолөнер бұйымын жасап шығару. Оны жаңа дизайн талаптарына
сай әсемдей білуге үйрету.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Түсіндіру әдістері: түсіндірмелі иллюстративті, топпен жұмыс,
сарамандық жұмыс, сын тұрғысынан ойлау әдістері.
Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері, өсімдіктану, математика,
жануартану, қазақ тілі.
Танымдық іс-әрекет: топпен жұмыс.
Оқу материалының маңызы: материалды-практикалық бағыт.
Қолданылатын көрнекіліктер:
1. Тоқылған шилер: ақ, орамашыбықжәне шым ши.
2. Ши суреттері.
3. Плакат "Венн диаграммасы"
4. "Кубизм" ойыны.
5. Экспорт парақтар.
6. Бояу түстері таратпа материалдар.
7. Оқушылар творчествосы.
Сабақтың мазмұны:
I. ¥йымдастыру кезеңі:
а) қоңырауға дейін;
ә) қоңыраудан кейін; - 2 минут.
II. Өтілген материалды қайталау. 12 минут.
III. Жаңа материалды түсіндіру, сарамандық жұмыс. 66 минут.
IV. Сабақты жүйелеу, қорытындылау кезеңі. 7 минут.
V. Үйге тапсырма беру. 1 минут.
VI. Жұмыс орнын ретке келтіру. 2 минут.

I. Ұйымдастыру кезеңі
а) Қоңырауға дейін: оқу кабинетін сабаққа дайындау. Көрнекіліктерді
ілу, тақтаны әзірлеу.
ә) Қоңыраудан кейін: сәлемдесу, оқушылардың сабаққа қатысуын тексеріп,
белгілеу. Сабақтың тақырыбын, мақсатын айтып таныстыру.
II. Өтілген материалды қайталау.
• Оқушыларды топтарға бөлу. Топтарға ат қою, оны қорғау.
• Әр топ өзіне ұнаған бояу түсін таңдау, не үшін таңдағанын
түсіндіреді.
• Мақалдардың жалғасын табу.
• Топтарға "экспорт" парағын тарату. Экспорт парағы № 1
1-сұрақ. Дала шөбі шидің тұрмысымызға қолданылуы.
2-сұрақ. Ши тоқитын құрал қалай жасалады?
Экспорт парағы № 2
1-сұрақ. Шидің неше түрі бар, қолданылуы?
2-сұрақ. Өрнек бояулары туралы не білеміз?
Экспорт парағы № 3
1-сұрақ. Шиді дайындау, өңдеу жұмыстары.
2-сұрақ. Жібек талшығы туралы не білеміз?
• "Кубизм" ойыны. Ойнауға 3 минут.
Бұл ойында әр топ кубикті шиіріп, кубик қабырғаларында жазылған
тапсырмалар бойынша сұрақтарға жауап береді. Салыстыр, зертте, қолдан,
ойынмен байланыстыр, қарсы шық, зертте.
III. Жаңа материалды түсіндіру, сарамандық жұмыс.
•Ши тоқу жұмыстары.
Қой жүнінен, көбінесе қоңырқай түсті жүннен иіріп, тас немесе
басқадай салмақты зат байланған бір-біріне қарама-қарсы орналасқан екі
жіпті кезекпе-кезек қарсы бағытта сырықтың үстінен асырып отырады.
Осы жіптердің арақашықтығы 10-15см болады. Саны 20-30 егер шидің
биіктігі кереге бойы болса шамасындай болады.
Алғаш тоқи бастағанда 4 шиді бірден салып, қабаттап, ширатылған
жіппен айқастыра орап байластырады. Суреті, орап көрсету.
Мұны шидің "алақаны" дейді. Ши шыбықтарын бұлай байластыруды ши
тоқушылар "шыбын қанат" деп атайды.
Әдетте "шыбын қанат" тоқыған шидің алғашқы бастамасы мен соңғы
аяқталуы кезеңінде шамамен алғанда 20-40 см болуы керек. Бұны шидің екі
шеті қалың болып, тез тозып қалмауы үшін жасайды. Шидің бұл бөлігін
"қарақұс" деп те атайды.
Шиді байлау үшін қарақұсқа бекітілген бауды "шибау" деп атайды.
Шидің бір шеті жұқа, екінші жағы қалың болып кетпеуі үшін, орайтын
шидің түп жағы мен шашақ жағын үнемі кезектестіріп, алмастырып отырады.
IV Сарамандық жұмысқа дайындық кезеңі.
1. Еңбек қауіпсіздігі ережелерін қайталау.
2. Таратпа материалдарын тарату.
3. Нұсқау қарталарын үлестіру.
V. Сарамандық жұмыс кезеңі.
• Әр оқушыға ши шыбықтарын" тарату.
• Берілген өрнек бойынша ши шыбығын белгілеу.
• Ши шыбығын түстеп орау.
• Жіптің ұшын бекіту әдістері.
• Оралған шиді қондырғыда тоқу.
• Өзін-өзі тексеру.
1. Қағаздағы өрнек бойынша ораған жібіңнің дұрыстығын байқа.
2. Оралған жіп сапасын тексер.
3. Қондырғыда тоқығанда өрнектердің бір-бірімен сәйкес келуін
қадағала.
4. Жіптің ұшын дұрыстап бекіт.
VI. Сабақты жүйелеу, қорытындылау кезеңі:
Венн диаграммасы бойынша жүргізіледі.

МАТА ҚАЛДЫҚТАРЫНАН ЖАСАЛАТЫН КІЛЕМШЕ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Сабақтың мақсаты: ұлттық қолөнерді меңгере отырып, оның қолдану және
орындау әдісін меңгерту.
Сабақтың тәрбиелігі: қол еңбегін меңгере отырып, ұлттық өнерге
қызығушылығын дамыту, мата қалдықтарын үнемдеуге баулу.
Сабақтың көрнекілігі: дайын тоқылған кілемше.
Қажетті құрал-жабдықтар: кенеп мата немесе тоқылуы селдір ақ бөз (ұзын 1
м, ені 80 см), бір түсті шыт маталар: (кызыл, жасыл, көк, сары, қоңыр,
қара, ақ т.б). Жуан ілмек №10.
Сабақтың барысы:
I. Ұпымдастыру кезеңі.
а) Сабаққа оқушылардың қатысуы.
б) Сабаққа қажетті заттардың толық әкелінуін тексеріп шығу.
II. Үй тапсырмасын пысықтау. Алдыңғы өткен тарауға қорытынды жасау.
а) Қазақтың еттен жасалатын тағамдарын ата.
б) Қой мүшелері нешеге бөлінеді.
в) Қонаққа тартылатын тамақ түрлері және оларға салынатын мүшелер.
г) Қазақ халқының негізгі кәсібі.
д) Қымыз түрлері және оларды әзірлесу жолдары.
е) Қой, ешкі сүтінен жасалатын ұлттық тағамдар.
ж) Ет және сүт тағамдарының адам ағзасы үшін пайдасы.
Сұрақ-жауап арқылы оқушылар бағаланады.
III. Жаңа сабақ
Жоғарыда айтылғандай әр халықтың өзіне тән қолөнері болады, өз
қолөнерімен ерекшеленеді. Осындай қолөнерінің бір саласы мата қалдықтарынан
кілемше тоқу. Мұндағы мақсат оқушыны үнемшілдікке, шеберлікке, ұлттық
өнерге қызығушылыққа баулу. Мата қалдықтарының өзін тастамай бұйым жасауға
болатынын түсіндіру. Адамның қолы гүл деген, арзымаған кішкене нәрседен
құнды зат шығарып алуға болатынын дәлеледеу.
Жұмыстың жасалу барысы: өлшемі 80x100 см кенеп матаны немесе ақ бөзді
ағаш бетіне кереміз. Алдын ала дайындалған суретті мата немесе кенеп бетіне
түсіреміз. Егер суреттің өлшемі мата бетіне дәл келмесе оны үлкейтіп ала
беруге болады.
Кілемшені тоқу: шыт маталарды ені 1,5 см етіп ұзыншалап кырқамыз.
Маталарды жұмыс барысында қажетінше қырқып отыруға болады. Ұзынша етіп
қырқылған матаның ұшын түйіп кенептің не бөз матаның теріс жағынан он
бетіне ілмекпен шығарып аламыз. Жіп матаның екінші ұшы әр уақытта жұмыстың
теріс жағында тұра береді. Осылайша ілмекті қайта шығарып аламыз.
Кілемшенің астында артық жіп. мата қалмауы тиіс. Жұмысты кенеп матаның
ортасынан бастаған дұрыс. Ұзыншақ жіп. мата таусылған соң жіп, матаның
екіншің ұшын оң бетіне шығарып тегістеп кырқып отырамыз. Жіп матаның оң
бетіндегі шығарылу ұзындығы 1.5 см болуы керек. Осылайша суретке қарап
отырып барлық қажетті түсті маталарды ілмекпен шығарып алып тоқимыз.
Қорытынды: мата қалдықтарынан тоқылатын кілемше негізінен бірнеше
сағатқа арналған. Біз тек оның жасалу технологиясымен таныстық. Алдағы
уакытта осы кілемшені сарамандық жұмыс барысында жасап үйренеміз. Бұл
тарауға 20 сағат бөлдім. Өз бетінше тоқу жұмысына 10 сағат. Қалған
сағаттарды:
1) Кілемнің жасалу жолы, оның ерекшелігі -1 сағат.
2) Кенеп матаны ағаш бетіне керу - 1 сағат.
3) Сурет салу, оны түрлі түске бояу - 2 сағат.
4) Салынған суретті кенеп бетіне түсіру - 2 сағат.
5) Шыт матадан жіп қиып дайындау - 2 сағат.
6) Кілемнің тоқылу әдісін үйрету - 1 сағат.
7) Біткен бұйымға талдау - 1 сағат.
Үйге тапсырма: келесі сабаққа қажетті
заттарды әкелуді тапсыру. Өлшемі 80x100 см кенеп, кергіш жасауға арналған
ағаш, түрлі тусті қалам, шыт мата, қайшы, ілмек.

ТАҚИЯ ТІГУ
Сабақтың мақсаты: бас киім түрлерімен танысу.
Білімділік мақсаты: тақия тігіп үйрену, үлгісін дайындай білуді
жетілдіру.
Дамытушылық мақсаты: тақияны тігу әдісін үйрету, өнерге қызығушылығын,
шеберлігін дамыту.
Тәрбиелік мақсаты: әсемдікке баулу, өнерге ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі:
а) ұлттық бас киім түрлері: ерлер, әйелдер бас киімі, буклет;
ә) тақия үлгісі, шаблон әзірлеу, сызба үлгі. Қыз еркем, ісімен
көркем тақырыбына көрме ұйымдастыру.
Сабақтың өту әдісі: баяндау, түсіндіру, көрсету.
Сабақтың барысы.
I. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа қажетті материалдарды тексеру.
II. Оқушыларға білімдерін тексеру мақсатында қайталау сұрақтары
беріледі.
1) Матаның адам организміне экологиялық әсері дегенді қалай түсінуге
болады?
2) Табиғи маталардың пайдасы неде?
3) Синтетикалық бұйымдар адам организміне қандай әсерін тигізеді?
Жаңа сабақ
Қазақ халқы ешқашан жалаң бас жүрмеген. Ер адам, әйел адам өзіне сай
бас киім киген. Жалаң бас жүрмеудің экологиялық, эстетикалық негізі бар.
Бас киім қыста аяздан, жазда күннің ыстығынан қорғайды. Денсаулыққа үлкен
мән берген ата-аналарымыз бас киімге аң, мал терілерін пайдаланған, тыстық
ретінде берік, тығыз, шыдамды матаны қолданған (барқыт, велюр, драп, пүліш,
шерсть т.б.). бас киімді екі түрге бөлген. Ер балалар және қыз бала,
әйелдер бас киімдері. Ерлер: тымақ, бөрік, айырқалпақ, малақай, сәлде,
картоз, тақия киеді. Қыз балалар: кәмшат бөрік, тақия. Әйелдер бас киімі:
сәукеле, кәмшат бөрік, қасаба, кимешек шылауыш.
Тымақ. Екі бөліктен тұрады, төбесі 4 сай, шеті бағалы аң, түлкі
терісімен жұрындалған. Жылы әрі сәнді, аязда киеді.
Қалпақ. Айырқалпақ, дөңгелек қалпақ киізден немесе драптан тігіледі.
Бөрікті балаң жігіттер, орта жастағы адамдар киген. Екі бөліктен
тұрады. Төбесі бағалы матамен, шеті құндызбен жұрындалған.
Әйелдер бас киімі мен қыз бала ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.