Шынының түрлері мен қолданылуы

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..1
Шыны туралы қысқаша
мәлімет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Шыны жасау
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4

Шынының түрлері мен
қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 6
КІРІСПЕ

Минерал заттардың қоспаларын қорытып, суыту арқылы жаcалған, морттық
қасиетi бар, термопластикалық заттарды шыны дейдi. Шыны қыздырған кезде
бiртiндеп пластикалық күйден сұйық күйге ауысады, ал суынғандa бастапқы
күйiне келедi. Шыны химиялық құpaмынa қарай силикатты, боратты, фосфатты,
қолданылуына қарай құрылыс шынысы (терезе, құрылыс-архитектуралық көбiктi -
пеностекло, шыны түтіктep), техникалық шыны (кварц, оптикалық,
шынықтырылған, қабатты, иiлген, лабораториялық, медициналық, термометрлiк),
атом-техникалық шынылар мен шыны талшықтары, ыдыс жасайтын шынылар болып
бiрнеше түрге бөлiнедi. Шыны құрамына байланысты түсiрiлген саулелердi
өткiзу (мөлдiр), өткiзбей жұтуы (мөлдiр емес) және белгiлi толқын ұзындықты
сәулелердi өткiзiп, басқа толқын ұзындықты сәулелердi өткiзбеуi (түстi)
мүмкін.
ШЫНЫ
Минерал заттардың қоспаларын қорытып, суыту арқылы жаcалған, морттық
қасиетi бар, термопластикалық заттарды шыны дейдi. Шыны қыздырған кезде
бiртiндеп пластикалық күйден сұйық күйге ауысады, ал суынғандa бастапқы
күйiне келедi. Шынының құрамына қосылыстарының татиғаты осы күнге дейiн
белгiсiз көптеген элементтердiң тотықтары eнeдi.
Шынылардың түpiнe қарай олардың жасалу жолдары да түрлiше болады. Оның
құрамында мына төменгi элементтердiң тотықтары болады: Si02, СаО, Na20,
К2О, ВаО, Рь02, ВеО, АI2Оз, В2Оз, Fе2Оз, ZnOn, Тi02, P20s. Бұл тотықтардың
iшiндегi Si, Са, Na, AI, Mg элементтерiнiң тотықтары негiзгi құраушылар
болып саналады. Қазiргi Кезде шыны құрамына eнeтiн қосылыстарды өзгерту
арқылы берiлген қасиеттi шыны жасайды. Шыны құрамындағы оғaн қосымша
қасиеттер тудыратын құраушыларды қ о с ы м ш а қ о с п а л а р дейдi.
Жарықтандырғыш (осветитель) peтiндe натрий сульфаты, хлорлы натрий бояу
peтіндe Mg, Са, Cu, Cr элементтерiнiң тотықтары мен хлорлы алтын қосылады.
Шыны химиялық құpaмынa қарай силикатты (негiзгi құpayшы Si02), боратты
(В2Оз), фосфатты (P20s), қолданылуына қарай құрылыс шынысы (терезе, құрылыс-
архитектуралық көбiктi - пеностекло, шыны түтіктep), техникалық шыны
(кварц, оптикалық, шынықтырылған, қабатты, иiлген, лабораториялық,
медициналық, термометрлiк), атом-техникалық шынылар мен шыны талшықтары,
ыдыс жасайтын шынылар болып бiрнеше түрге бөлiнедi. Шынының меншiктi
салмағы құрамына байланысты 2156-68,6 кнм3 (2,2 гСмЗ-7 гсм3) шамасында
өзгередi. РЬО. Bi02, Ti20S, WОз тотықтapы шынының ТЫFЫЗДЫFЫН арттырады.
Шынының сығуғa берiктiгi жоғары, ал соққы күшке берiктiк қасиетінашар,
берiктiк қасиетi оның құрамына, термиялық өңдеу үшiн бетiнiң қандай күйде
екендiгiне байланысты. Шынының үзуге берiктiк шегi 49 KHM2-98 КНМ2-қа
дейiн, ал шыны талшықтарының үзуге берiктiк шегi 2,9 ГНМ2_З,92 ГНМ2-ге
дейiн өзгередi. Теориялық есептеу бойынша шынының үзуге берiктiк шегi 9,8
ГН,М2 болуы керек. Шыныныц нақты берiктiк шегiнiн теориялық берiктiк
шегiнен кем болуы оның бетiнде әр түрлi микро, макро сызаттар болуының
себебiнен. Берiктiк шегiн арттыру үшiн шьшны құрамына СаО, В2Оз, ВаО, ZпО,
A12О3 тотықтары қосылады. Силикат шыныларының iшiндегi қаттысы - кварц
шынысы. Сыну көрсеткiшi мен дисперсия коэффициенттерi шынының оптикалық
қасиеттерiн сипаттайды. Минерал заттардан жасалған шынылардың оптикалық
қасиеттерi тұрақты болады. Сыну көрсеткiшi аз, дисперсия коэффициентi
жоғары шынылар-крондар сыну көрсеткiшi көп, дисперсия коэффициентi аз
шынылар - филинттер деп аталады.
Шыны құрамына байланысты түсiрiлген саулелердi өткiзу (мөлдiр),
өткiзбей жұтуы (мөлдiр емес) және белгiлi толқын ұзындықты сәулелердi
өткiзiп, басқа толқын ұзындықты сәулелердi өткiзбеуi (түстi) мүмкін.
Шыны жасау технологиясы. Шыны және шыны бұйымдарын жасау технологиясы
мынадай кезеңдерден тұрады:
шихта дайындау,
шыны массасын дайындау,
шыны бұйымдарын жасау,
шыны бұйымдарын өңдеу.
Құм, iзбестас, Na, Al, Mg тотықтары сияқты қажеттi шикiзаттарды зиянды
қоспалардан тазартып, пеште кептiргеннен соң диiрменде ұсаұтайды.
Ұcaқталған шыны құраушыларын белгiлi пропорцияда қосып, араластырғыш
машинасымен оларды мұқият араластырады.
Араластырылған шыны қоспасы (шихта) электр, түбектi
(горшковая) 2273 немесе астаулы пештерде 14730 (120020000) температураға
дейiн қыздырылып, қорытылады. Нәтижеде құраушыларының арасында күрделi
физика-химиялық процестер жүрiп, шихта шыныға айналады. Шыны қорыту процесi
12-15 сағатқа созылады.
Шыны бұйымдары құю, прокаттау, престеу, созу үрлеу, әдicтepiмeн
жасалады. Шыныны ыстық күйде өңдегенде оның беттiк керiлу, тұтқырлық
коэффициенттерiнiң аткаратын қызметi зор. Өйткенi шынының берiлген форманы
сақтап, калыпқа жабыспауы жоғарыда аталған сипаттамаларының мәнінe
байланысты. Құю әдiciнде балқытылған шыны белгiлi қалыпқа құйылып, сол
қалыпта суытылады. Нәтижеде формасы қалыптың iшкi формасына ұқсас бұйым
пайда болады. Шынының механикалық қасиетін арттыру үшiн оны қалыптан
босатып алып, термиялық өңдеуден өткiзедi. Термиялық өңдеуден өткен бұйым
шлифтеу, полировкалау аркылы беттерi мен жиектерi тегiстелiп, коймаға
жіберіледі. Құю әдiciмен құрылыс-архитектура материалдары, оптикалық
линза көркем скульптура сияқты бұйымдар жасалады.
Прокаттау әдiсiнде 1273--1473° К (1000-1200° С) температураға дейiн
суытылған шыны массасын шойыннан жасалған үстелдiң бетiне құйып, валмен
тегiстейдi немесе бiр-бiрiне қарамақарсы бағытта айналып тұрған eкi валдың
арасынан өткiзедi. Бұл әдiспен табақ, қаңкалы (армированое) шынылар
жасалады. Престеу әдiсiмен салмағы 0,02-2 кГ дейiнгi шыны ыдыстар,
изолятор, линза, автомобиль фарасы рефлектор сияқты нәрселер жасалады. Бұл
әдiсте белгiлi мөлшердегi шыны массасы прессқалыпқа салынып, сырттан кұш
түcipy арқылы формасы прессқалыптың iшкi формасына ұқсас бұйым жасалады.
Жасалған бұйым прессқалыптан ажыратылып термиялык өңдеуден өткен соң
механикалық өңдеуге жiберiледi.
Созу әдiсiнде 1273° К (1000° С) температураға дейiн суытылған шыны
массасының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.