Экономика және оның қоғамдағы орны

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Экономика және оның қоғам өміріндегі орны.

"Эканомика" деген сөз алғашқы ұғымында отбасы шаруашылығың білдірген.
Қазіргі уақытта эканомика кең көлемді; Өндіріс,тұтас халық шаруашылығы,
жалпы өндірістің әр саласы, қаражат –ақша айналысы, тағы басқа
байланысты.Біздер эканомиканы кең көлемде, қоғамдық өндігістің жүйесі
деп түсінеміз.
Өндіріс –адам қоғамының өмір сүруіне және дамуына қажетті
материялдық иигілікті жасайтын процесс.Жұмысшы күші – заттық фактор.Бұл
факторлар өзінен - өзі ештеме де өндірмейді.Тек оларды біріктіру ғана
өмірлік игілікті шығаруға жағдай жасайды, яғни өндірісті іске
асырады.Жұмысшы күші, еңбек құралы мен еңбек тәсілінің арасында күрделі
қатынас жүйесі пайда болады.Бұл қатынас пен адамның еңбек құралына әсер
етуінің тәсілің технология дейміз.
Аталған факторлардың күрделі бірлікте өмір сүруі, адамдардың
еңбекке қатынасуы өндірісті ұйымдастырумен қамтамасыз етіледі.
Өндіргіш күш- қоғамдық өндірістің жетекші саласы. Бұл қоғамның
табиғатқа қатынасын көрсетеді.
Алайда өндіріс процесінде адамдар санымен қатар өзара
қатынаста болады, яғни өндіріс қатынасына енеді.Бұл да күрделі
жүйе.Оған меншік қатынасы да, өндіріс шығаратын өнімді бөлу, алмастыру
және түтынуда жатады.Түтыну өндіріске байланысты.
Материялдық игілікті шығару адам қоғамының материялдық негізін
құрайды.Ол үздіксіз жүріп жатуы тиіс.
Қоғамның ХХ ғасырдағы дамуы эканомикалық өмірді ұйымдастырудың
екі жолы бар екенін көрсетті оның біріншісі- нарықтық эканомика,
екіншісі- жоспарлы - әкімшілдік эканомикасы.
Бүлар эканомикалық қатынасты әр түрлі жолдармен шешеді:Өнімді
қанша көлемде шығару керек: Қоғамдық өндіріс жүйесіндегі және өнімді
бөлудегі адамның орны және оның адамгерщілік құндылығы.
Нарықтық эканомикада бұл қатынастарды нарық реттейді.Нарық-
тауарды бөлу саласы.Күнделікті өмірде сауда жүретін орындарды да
(базар, жәрменке) нарық дейді.Алайда нарықты басқаша түсінуіміз
керек.Нарық- өнім шығарушылар мен өнімді тұтынушылардың, сұраным мен
ұсыныстың арасындағы қатынас, олардың өзара тығыз байланысы.
Нарық адамдарды тиімді еңбек етуге, ынталылыққа
бағыттайды.Нарықтық эканомика ғылыми-техникалық прогрессті, өнім
өндірушілердің өзара бәсекелесуін және тұтынушылар үшін бәсеке
күресін де жетелейдію нарықты тауар ғана жасамайды, сонымен қатар
қоғамның саяси әлеуметтік, рухани өмірін де қамтиды.Нарық- эканомикалық
өмірді демократияландырудың негізі.
Тұжырымдап айтқанда, нарықтық қатнастың эканомикалық негізгі –
меншікті мемлекеттен ажыратып, көп түрлі меншікті қалыптастыру. Сонымен
қатар тауар өндірушілердің дербестігі, өнімді тұтынушылардың белсенділігі,
сұраным мен ұсынысты арта түсуі. Бұл процестердің бәрі аймақтың, елдің
немесе әлем көлемінде іске асырылады. Бұған дәлел нарықтық қатнаста өмір
сүруші дамыған өлдердің эканомикалық және саяси өмірі. Олай болса, нарықтық
қатнас ғалымдық проблема. Қазір әлем елдері арасында осы саладағы жарыс
қарқын алада.
Жоспарлы - әкімшілдік эканомикада өнімді өндіру мен бөлу орталық
басқару (өкімет) органдарының билігінде болып келеді. Тауарды өндірушілер
мемлекетті жоспарды міндетті түрде орындайды. Қайсыбірі уақыттарда ол
өнімді тұтынушылар қажет етпейді.
Нарықтық эканомикада ұсынысты мемлекет реттемейді, сұранымды да ешкім
реттемейді. Ендігі мәселе- баға. Бағаны да сырттан ешкім реттемейді. Оны
ұсынысқа және сұранымға сәйкес, шығарушының өзі шешеді.Сонымен , ұсыныс пен
сұраным теңдестіріледі. Осы белгілерге қарай халық шаруашылығын нарық
реттейді.
Нарықтың қатнастық өзіне тән объективтик – эканомикалық екі заңы
бар; баға заңы, ұсыныс және сұраным заңы. Біріншісі – орта бағаны
қалыптастырады, екіншісі-нарықта пайда болатын ақша мен тауардың қатнасын
анықтайды.
Тауар нарыққа түскеннен кейін оның бағасы ақшамен өлшенеді, оны
тауардың бағасы дейміз.
Алайда тауардың ақшалай көрініс тапқан бағасы оның нағыз бағасы емес.
Бұл баға тауардың құнынан жоғары немесе төмен болуы мүмкін. Бұл сұраным мен
ұсынысқа байланысты. Егерде сұраным ұсыныстан жоғары болса тауардың бағасы
жоғары болады. Ал ұсыныс сұранымнан жоғары болса, онда баға төмендеіді.
Тауардың құнының мөлшеріндегі алшақтық тауар өндірушінің іс - әрекетіне
әсер етеді. Егер баға жоғары болса табыс көп, ол баға төмен болса табыс аз
болады.Мысалы; Жидек – жеміске баға өссе, оның өнімі тиімді, ол өнімді көп
алуға итермелейді. Ал сұраным артпаса, баға төмендейді. Демек, сұраным да,
ұсыныста бағаны реттемейді. Тауар өндіруші тиімді өнімді көп шығару жолын
іздейді.
Сонымен нарық - өндірісті реттеуші, ол баға арқылы, не шығару, оны
қанша көлемде шығару қажеттігі туралы хабар беріп тұрады.Нарықтрың
ықпалды әсері мұнымен ғана шектелмейді.Оның толық әсерін білу үшін
тауардың өзіндік құнының қаншаға түсетінін анықтап білу қажет.Құн-
тауардың заттандырылған бағасы. Кез келген тауардан бір еңбектің ғана
емес, көптеген өндірушілердің еңбегі бар.Бұғанда түсінік берейік.
Мысалы; киім фабрикасы бір топ көйлек шығады делік.Осы көйлектерде
тігіншілердің ғана еңбегі емес,сонымен қатар сол көйлек тігілген
матаны, ілгекті, басқада материядарды(айталық,электір энергиясы тағы
басқа)шығарушылардың да еңбегі бар.Екінші сөзбен айтқанда, жаңа баға
ғана емес, тігіншілердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.