Экономика, оның терминдері мен түсініктемелері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Экономикалық өсудің қоғам дамуының әр түрлі кезеңдеріне тән жалпы белгілері бар. Әрқашанда сол кезеңдегі өндірістің факторлары мен өндіріс нәтижелерінің сапалық сипаттамаларына сәйкес келетін, нақты тарихи формаларда көрінеді. Казіргі кезең экономикалық өсудің өткен дәуірдің бәрінен, принципті тұрғыдан өзгеше өтуімен сипатталады. Бұл өсудің негізі - біздің көз алдымызда өрістеп, тереңдеп отырған ғылыми - техннкалық өрлеу болып табылады.

XX - ғасырдың екінші жартысы бұл - ғылым мен техииканың қауырт өрлеуінің дәуірі. Ғылыми-техникалық өрлеудің өндірістік, экомомикалық, әскери. әлеуметтік. құқықтық-психологиялық проблемалары-мамандардың аз ғана тобының талқылау объектісі болудан әлдеқашан қалды. Ғылым мен техникадағы жаңалықтар мейлі ол жоғары температуралық барынша өткізгіштік әсер болсын. немесе бесінші ұрпақтағы супер "электронды есептеу машинасы болсын, немесе хайуанаттар мен өсімдікгердің гендік инженерияның дамуы арқасында алынған жаңа түрлері болсын, бұлардың барлығы казіргі жұртты ішкі және халықаралық өмірдің ең көкейкесті мәселелерімен кем ойландырмайды. Бір сөзбен айтқанда, әңгіме өндірістің технологиялық әдістерінің ұзақ тарихында бұрын-соңды естімеген революциялық төңкеріс болып отыр. Болып жатқан өзгерістердің. терең мәні мен сипатын түсіну үшін, өндірістің әр түрлі технологиялық әдістерін талдау тарихына тоқтау қажет.

Осы дәуірде дүние жүзілік шаруашылықтың ерекшеліктерінің бірі - халықаралық экономикалық қатынастардың жедел әрі қарқынды дамуы.

Әр түрлі мекемелер мен фирмалардың, сондай-ақ мемлекеттер арасындағы екі жақты, көп жақты экономикалық қатынастардың кең қанат жайып, тамырын терең тарта бастағанының куәсі болып отырмыз. Бұл процестер халықаралык еңбек бөлінісінің терендеуінен, шаруашылық өмірдің интернационалдауынан, ұлттық экономикалардың мейлінше ашықтыққа ұмтылысынан, аймақтық халыкаралық кұрылымдардың жақындатылып, өзара пайдалы көмек арқылы нығайып, дами бастағанынан көрінеді.

Әрине, аталған процестер оңайлықпен жүріп жатқан жоқ. Бұлар - бәсекелі қайшылықты диалектикалық қозғалыс, кұбылыстарға толы процестер. Халықаралық экономикалық қатынастардың диалектикасының өзі жекелеген, халықаралық нарықтық орта озінің экономикалық, ұйымдық, заңдық тағы басқа аспектілері бойынша біздің елде қалыптасып, орныққан шаруашылық қызметін жүргізу әдіс - амалдарынан өзгеше екені мәлім. Соңғы уақытқа дейін орын алып келген сырткы экономикалық қатынастарға деген көзқарасымыз, нарықтың заңдарына сәйкес құрылған экономикалық жүйелерде өзінің шарасыздығын, кейде зиянды екендігін көрсетіп жүр. Мұның өзі шетелдік әріптестермен өзара түсінікті, бірлескен іс-қимылдарды атқаруды күрделендіреді, тіпті заяға кетіреді.

Сондықтан да, біз ХЭК мақсатры мен міндеттерін, оның құрылымып және жүзеге асыру механизмі мен ерекшеліктерін, дамуының негізгі тенденциялары мен өзгешеліктерін қарастырамыз.

1, 2. Әлемде, оның қатарында Қазақстанда, жекешелендіру және мемлекет иелегінен алу мәселесі -экономикалық теориялық негізде

Жекешелендіру - нарықтық қатынасқа өтудің түбірлі мәселесі. Жекешелендіру - меншіктің барлық түрінс: мемлекеттік, ұжымдық және жекеменшік теңдігі мен құқығына қалыпты жағдай жасайды. Жекешелендіруді дүниежүзін жаулап алған, бейбіт революция деп атайды. Бұл елдердегі мемлекеттік кәсіпорындар жекешелендірілген ауыл шаруашылық ұйымдары мен өндіріс орындарын мемлекет иелігінен алым, тікелей жалға беру. Жекешелендіру ТМД елдеріңде әр түрлі деңгейде жүргізлді, бұл бағытта шетелдік тәжірбиелерді ескермеуде қателіктерге жол берілді. Жекешелендіру «революциясында» 1-ші орынға Ұлыбритания шықты. Англияда жекешелендіру бөлшектеп, толық, жекеменшік секторына қызмет көрсету тармақтарын бейнелеу, ең аз дегенде 22 түрлі әдістермен анықталды. 86-жылдың тамызында Францияда ұлттық жиналыс пен сенат 5 жылдық мерзім ішінде 65 мемлекетгік компаииялар, банктік топтарды қайта жекешелендіруге рұқсат еткен. Жекешелендіру меншік иелігіне бірден дамуды даралайтын ғажайып таяқша. Ірі кәсіпорындар жекешелендіруі баяу кәсіпорындарды акцияландыруды тездетеді. НТТ әлемдеріндегі ең ірі жекешелендірілген компания Жапон Телефон және Телеграф компаниясы. Италия мен ГФР-дағы жекешелендіруді жеңілдету қарқынының басты себебі-жергілікті және федералды үкіметтік шенеуніктердің бірлестігін көрсете алмауында.

Жалпы әлеуметтік - экономикалық дамуда, экоиомикалық теория негізінде, нарық экономика жүйесінде -макроэкономика микроэкономикамен тікелей байланысты. Микроэкономикада тұтынушылардан түсетін табысты әр түрлі тауарларға бөлу көзделсе, макроэкономикада керісінше сол екі аралықтағы өзгерістер зерттеледі. Макроэкономика жалпы экономиканың жедел дамуы, немесе құлдырауы тұсындағы жағдай, өндірістің өнімінің өсуі және инфляция мен жұмыссыздық кезеңдеріндегі төлемдерінің балансы, айырбас құны туралы түсінік. Макроэкономикада - экономикалық өзгерістер, оның ішінде: экономикалық қаржылық саясат, тұтыну және қаржы, мемлекеттік бюджет. 80-жылдардың макроэкономистері тағы да мынадай сұрақтарта жауап береді: тұрмыс жағдайының төмендеуіне қандай факторлар әсер ететіндігіне және осынау экономикалық өрлеуді алға бастыру. Макроэкономика - бүгінгі таңдағы экономикалық проблемаларды қарастыруда. Макротеорияны зерттеуші ұлы макроэкономистер Джон Кейс т. б.

Экономикалық теория бойынша «Кәсіпкерлік» термині және кәсіпкерліктің өзі Қазақстанда қоғамдық тәжірбиеге XX ғасырдың 80-жылдарының екінші жартысында ғана енді.

Кәсіпкерлік ұғымы, ең алдымен меншікке деген көзқарастың өзгеруімен байланыстырылды. Субъект (кәсіпкер) қызметінде басты назар пайда алу жағына қарай ойыса бастады. Қазіргі жағдайларда кәсіпкерлік элементтері - экономиканың мемлекеттік секторына тән. Мұның өзі мемлекеттік кәсіпорындарға меншік иесі мемлекет жүктеген негізгі міндеттер орындалған жағдайда, оларға коммерциялық қызметпен шұғылдану кұқығының берілуіне байланысты.

Экономикалық теория, ондағы методология негізін салу, басты зерттеулер негіз болып келеді. Методология дегеніміз - ғылыми танудың нысаны (формасы), әдісі, ұйымдастыру принциптері туралы ілім. Экономикалық ілім қоғамдық өндірісті, адамдар арасында әлеуметтік-экономикалық қатынастарды зерттейтіндіктен, ол қоғамдағы барлық өмірге, адамдардын еңбек ету жағдайына байланысты, алуан мәселелерге көңіл аударуға тиіс. Экономикалық ғылым адамдар қажетін өтеу жолдарының заңдылықтарын зерітейді. Экономикалық зерттеулердің маңызды әдісі - ғылыми абстракция. Адамзат қоғамын, оның негізгі экономикасын зерттейтін ғылым санасы - экомомикалық теория. Жалпы алғанда экономикалық негіздер өмірде болып жататын барлық қоғамдық өзгерістер мен саяси төңкерістердің негізгі себептерін адамның ақыл-ойынан, олардың ақиқат пен әділеттікті түсіну деңгейінен, философиядан іздемеу керек. Оны сол заманның экономикасынан іздеу қажет.

Тауарлық өндіріс аралас экономика, өйткені, мұнда ұжымдық өндіріс қалыптасады. Аралас экономика ерекшелігі тауарлар заңдылықтарына негізделген ұжымдық өндірістің заңдылықтарының әрекеті сипатымен байланысты. Өндірістің жаңа ұжымдық түрінің ену процесі - аралас экономика. Аралас экономиканың өтпелі экономикадан айырмашылығы мынада: өтпелі экономика формациялық даму деңгейін және қайта өзгсрісті ұйымдастыруды көрсетеді. Аралас экономиканың алғашқы көрінісі - экономиканы ретгеуге мемлексттің араласуы. Аралас экономика шаруашылықты жүргізу ретінде пайда болып, тек ұжымдық өндірісті дамытып қоймайды, ол тауарлы қатынастар жүйесін тереңдете түседі, Осы тұрғыдан алғанда, экономика теориясындағы басты негіз ол - қоғамдық өндірісті ұйымдастырудың экономикалық негіздеріне айналады. Осы замандағы экономикалық қоғам өмірінің нақты шындығы - кәсіпорындарда өндірілген өнімдер жоспарлы түрде тауар формасына айналуы.

Саяси жүйеге, мемлекет құрылысына тәуелді емес әр түрлі қоғамдық өндіріс бар. Қоғамдық өндіріс жайлы жалпы жұртшылыққа арналған әдебиеттерде тікелей қоғамдық өндіріс, сондай-ақ жоспарлы шаруашылықтар туралы да айтылады. Осы қатарда еңбек өндірісі факторы адамның мақсатына сай қызметі. Еңбектің көмегімен адам өз кажетін өтеу үшін табиғатты өзгертеді, өзіне лайықтап икемдейді. Еңбек қарқындылығы белгілі уақыт ішінде жұмсалған еңбек мөлшері мен еңбек пәрменділігімен анықталады. Жоғарыда айтып кеткендей, капитал - өндіріс факторы ретінде өндірістің тағы да бір басты бөлігі болып келеді.

Ол - басты материалдық игіліктердің қорының негізі. Сонымем қатар, капитал материалдық емес элементтерді де қамтиды. Оларды атап айтсақ: адамның қабілеті, білімі, жалпы әлеуметтік негізі болып келеді. Материалдық өндіріс саласында қызмет ететін капитал өнеркәсіп капиталы болып қалыптасады. Осы жоғарыда айтылған экономикалық теория негіздерімен қатар манадай мәселе - жер өндірісі факторы. Осы маңызды факторға келсек, жалпы әлеуметтік-экономикалық даму негізі -адам еңбегімен өндірілген өндірістік тұтынушы да пайдаланатын капиталға жатады. Экономикалық тұрғыдан оны дамытуда еңбектің әсері, мақсатқа сай орындалған жұмыс қызметімен қатар, адам мен табиғат арасындағы процесс болып келеді. Адам өзінің қоғамдық еңбегі арқылы табиғи шикі заттардың өзгеруіне, өңделуіне, өнім шығаруды қамтамасыз етеді. Осындай процестің негізінде өнім - тауар шығарылып, тауар-ақша айналымы арқылы әлеуметтік-экономикалық даму негізі салынады. Экономикалық қатынастың өзі өмір қажеттілігінен туындайды. Сонымен қатар, экономикаға әсері тұрғысынан қарасақ, ол ең бірінші материалдық негіз салады. Сөйтіп, тауарды өндіруге арналған мерзімді өндірістің негізі қалыптасады.

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.