Эмоция және сезім тақырыбын оқыту

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

1.Эмоция және сезім тақырыбын оқыту
Адам психикасы айналадағы заттар мен құбылыстарға белгілі көңіл-күйіп
білдіруінде, өмір барысында кездесетін түрлі күйініші де, сүйініші де
ерекше байқалады. Осы айтылғанға орай оқушылар эмоция, сезім, кісінің
қоршап тұрған ортасына көрсететін енжарлық не белсенділігі туралы да тиісті
мағлұматтарды алуы тиіс. Эмоция мен сезім ұғымдарының арасында кейбір
айырмашылықтар бар. (Оны төмендегі кестеден жақсы байқауға болады).
Осы жерде мұғалім мына мәселелерге назар аударғаны дұрыс.
1. Алдымен эмоция мен сезімнің анықтамаларые беру. Бұлардың бір-біріне
ұқсас, айырмашылықтарын Ф. Энгелстің "Сыртқы дүниенің адамға тигізетін
әсерлері оның басында білініп, онда сезімдер, ойлар, ынталы. жігерлендіру
түрінде ... бейнеленеді" - деген пікіріне талдау жасаған дұрыс. Мұғалім
сезімдер мен эмоциялардың бір-бірімен айырмашылықтарын профессор
Қ.Жарықбаевтың ''Психология" оқулығында Алматы, 1982, 205 бет арнаулы
кесте арқылы ұтымды көрсеткенін шәкірттердің, есіне сала келіп, егер
түйсік, қабылдау, ой, ес, елестету, ойлау, қиял процестерінде сыртқы дүние
заттарының әр қыры түрліше деңгейде бейнеленсе, эмоция мен сезім адамның
танып білуге тиісті норселер мен құбылыстарға кісінің көңіл-күйінің
қатынасын бейнелейтіндігін сезімдср мен эмоциялар да психиканың басқа
түрлері секілді адамның іс-әрекетінде дамып, қатынастырып отырғандығына
тоқталу қажет.
2.Эмоциялық күйлер мен сезімдер адамның бүкіл психикалық қалпыпа рең
беріп, оны алуан турлі жағдайға түсіріп отырады.
Адамдар мен жануарларға ортақ қарапайым эмоциялар жылау, күлкі, ату,
қорқу т.б. көптеп caналады. Осындай эмоциялардың басты белгісі олардың
қысқа да, өткінші, ситуациялы болып келетіндігі. Ал адамдарға ғана
кездесетін күрделі эмоциялар - аффект көңіл, құмарлық, стресс бірсыдырғы
тұрақты және тұрлаулы болып келеді, олар әр түрлі себептерге орай түрліше
көрініп отырады. Педагогикалық процесте оңды психологиялық ақуалдың
окушылар мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым-қатынастың орнауы, мұның оқу-
тәрбие процесі үшін қаншама маңызды екенін оқушылар жақсы білгені дұрыс.
3. Адам сезімдері имандылық, интеллектік, праксистік іс-әрекет,
эстетакалық деп бөлінеді. Бұларды жоғары сезімдер дейді. Моральдық
сезімдерге жолдастық, достық, махаббат, адалдық, шыншылдық, ар-ұят, намыс,
борыш, жауапкершілік және бұлардың қай-қайсынан да көрінетін имандылық
сезімдерінің мәні зор. Сезімдер қажырлы, күшті болып келсе стеникалық,
әлсіз болса астеникалық деп аталады. Эмоция мен сезімдер, сондай-ақ қарама-
қарсы қос сапалықтарға, ұнамды, ұнамсыз түрлерге, жігерлену, қозу
сипатында, кейіннен босау, шешілу жағдайына түсіп отырады. Адамның
әсемдікті қабылдауы, не оны қолдан жасауы, сұлулықты қабылдай отырып,
адамдарды шаттыққа бөлеу эстетикалық сезім болып табылады. Адамның дүниені
танып-білуге байланысты қажырлы көңіл-күйін интеллект сезім деп атайды.
Оқушыларды жоғары сезімге тәрбиелеу мұғалімдерден шәкірттердің жан
дүниесі сұлулығының көптеген сыр-сипатын жете білуге мүмкіндік береді.
Мектеп оқушыларының эмоция мен сезімдердің дамып қалыптасу жолын білу -
сезім мәдениетін дамыту үшін аса қажет. Жеке адам қолайлы эмоция,
сезімдері, оның денсаулығына, жүйке жүйесінің бір қалыпқа болуына, білім
жүйесінің қорлануына, өзін-өзі тәрбиелеуге ықпал ететіндігі сөзсіз.
Жастардың сезім мәдениетіне сабақ үстінде тәрбиелеу мәселесіне толығырақ
тоқталған дұрыс. Мектеп - бала сезімдерін жүйелі әрі жоспарлы түрде дамытып
отыратын тәрбие бесігі. Осыған орай оқу-тәрбие процесіндс дұрыс таным мен
жағымды эмоциялық күйлерді тәрбиелеу ісін өрістете түсуге айрықша мән
беріледі.

Эмоциялар Сезімдер
1. Эмоция адамның түрлі органикалық 1. Сезімдер - адамның бір-бірімен
қажеттіктеріне байланысты туып отыратынқарым-қатынас жасау қажеттігінен туатын
шағын, ситуациялы көңіл күйлері, адам және біртіндеп дамып отыратын процесс.
қуанғаннан, қамыққаннан көзіне жас Мәселен, достық, адалдық сезімдері
алады, не болмаса бір нәрсеге мәз адамда бірден қалыптаса қоймайтындығы
болып, шек-сілесі қатып күледі. Мұндай белгілі.
жағдайдын ұзаққа созылмайтындығы
белгілі.
Эмоцияда мәнерлі қозғалыстар 2. Сезімдерде мәнерлі қозғалыстар жөнді
(адамның сырт пішінен байқалатын байқамайды. Тұрақты, терең әсерлі сезім
ым-ишаралар) көбірек байқалады. Мұнда жеке адам психологиясының басты
адам өзін тек организм тұрғысынан ғанабелгілерінің бірі.
көрсете алады.
Эмоциялар қызметін лимби 3.Сезім ми қабығының жұмысынан, aтап
жүйесі мен (үлкен ми сыңарларына жақын айтқанда, динамикалық стеоретип-тердің
жері) гипоталамус бөлігі (дененің зат жасалып, өзгеріп отыруынан жақсы
алмасуын, температурасын көрінеді. Мұнда екінші сигнал жүйесінің
реттестіретін жүйке орталығы) басқарушылық ролі күшті болады. Сөз
басқарып отырады. Мәселен, осы нервтік арқылы адам сезімдерінің өрісі кеңиді.
орталықтарға зақым келсе, адам тойғанынМәселен, сөз адамның интеллектік,
білмейтін немесе шөлі қанбайтын эстетикалық, моральдық сезімдерінің
жағдайға ұшырайды. қалыптасуына елеулі әсер етеді, соның
арқасында сезімдер мен эмоцияларды
тәрбиелеуге кең жол ашылады.
Эмоциялар жануарларда да кездеседі. 4.Адамдардың сезімдері қоғамдық-тарихи
Жануарлар эмоциясы биологиялық сипатта болады. Мәселен, жолдастық,
сипаттағы реакциялардың жиынтығы. Адам адалдық, борыштық, жауапкершілік
сезімдерінде де әлеуметтік қоғамдық сезімдері кісінің түрлі жа кезеңдерінде
сипаттар орын алады. өзгеріске түсіп отырады.

3. Иллюстрациялық материалдар
Сіріңке қорабынан 4 тал шырпы алынады. Мұның екеуін шырпының екі
жағына бастарын жоғары қаратып қарама-қарсы бекітеді. Екеуінің арасына
үшінші шырпы қойылады. Одан бір фигура шығады. Ортадағы шырпыға от қойғанда
бұлардың қай жақ басы бұрын от алатынын байқау керек екі peт күкірт
түйіскен басы ма, әлде бір жағындағы күкірті бар басы ма?. Әр оқушы өз
болжамын және ой қорытындысын дәптеріне жазып қояды. Болжам әр түрлі болуы
мүмкін. Нәтижесін кейіннен тексереді.
2. Оқушыларға бүршік атып келе жатқан, бірақ әлі жапырағын жая
қоймаған ағаш бұтағын көрсетеді. Олар осы бұтақтардың жапырақ жаятын
нүктелерін анықтау қажет. Өткен жылғы жапырақтар әлдеқашан түсіп қалған,
жаңалары әлі жайылмаған, бірақ ойлау арқылы өткен оқиғаны еске түсіріп қана
қоймай, жаңадан болатындарын да алдын-ала айтуға болады. Шәкірттерден
бұтақтарды бірер күн суға салып қойып, кейіннен болжамдарының дұрыстығын
дәлелдеп шығу талап етіледі.

4. Пысықтау және жаттығу сұрақтары
1. "Анау жерде бір өткел бар - алыс, алыста болса жақын. Мына жерде бір
өткел бар - жақын, жақын да болса алыс" – деген сөз тіркесін қалай
түсінесің?
2. Жиренше өзінің әйелі Қарашаш қайтыс болған соң, бір күйеуі өлген әйелге
үйленеді. Біраз уақыт өткен соң, хан Жиреншеден: "Мына қатының
бұрынғылардай болатын ба, қалай?" - дейді. Сонда шешен: "Күндіз екеуміз,
түнде төртеуміз," - дейді.
Бұны қалай түсінуге болады?
3. Мына екі пікірдің мағынасын түсіндір:
- Қаз тойғанға емес, орғанға семіреді.
Бикен бидің Сырымға берген төменде келтірілген батасын қалай
түсінесің?
- Арқаң қара нардай жауыр болсын. Мінезің қара жердей ауыр болсын,
өкпең жоқ бауыр болсын, құлағыңнан сыбыр кетпесін, жасың алпысқа жетпесін.
4. Кітап сөресінде таңдамалы шығармалардың екі томы тұр. Бірінші
томда 300 бет, екіншісінде 200 бет. Сөреге кітап құрты түсіпті және бірінші
томның соңғы бетіне дейін құрт кеміре бастаған. Құрт кітаптың қанша бетін
кемірген?
Оқу тәрбие процесінде темперамент ерекшеліктерін ескерту қажеттігін
көрсететін кесте
ТемперамеҰнамды жақтары Ұнамсыз жақтары Тәрбие жолдары
нт
Санг- 1. Тітіркендіргіш- Тітіркендіргіш Үнемі пайдалы
виник тердің күшіне әсе-інің іске бағыттау
әсерленгіш, ұзақты-ғынанбелсендіқажет
жігерлі. -лігі төмендейді,
тез жалығады
Сезімі құбыл-малы, Іс үстінде қатаң
2. Жүйке процестер іске жеңіл-желпі бақылап, қадағалаған
қозгыш; эмоция, қарап, артық дұрыс.
сезімдері тез бағалауға дайын
алмасып, тез тұрады.
басылады. Мінезі ұшқа-лақ, Әр бір істі
3. Мимикасы шапшац,оқуға, іске, еңбеккесабыр-лықпен
анық және тез кейде адамға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.