Халық педагогикасының негізгі қағидалары және оның ғылыми педагогикамен байланысы. Қорытынды

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

1. Этнопедагогикалық түсініктерге ғылыми анықтамалар.

2. Этнопедагогика мен этнопсихологияның ортақ белгілері,

өзіндік ерекшеліктері

3. Халық педагогикасының негізгі қағидалары және оның ғылыми

педагогикамен байланысы.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Этнопедагогика - халықтың тарихи өмір тәжірибелерін жүйелеп тұжырымдаған ұлттық тәлім-тәрбие туралы ғылым, этникалық қауым педагогикасының дамуын зерттейтін педагогикалық білімдердің жаңа саласы.

Профессор С. Қалиев қазақ этнопедагогикасының өзіндік ерекшеліктерін ғылыми тұрғыда зерттеп анықтауды П. Плеханов ұсынған төмендегідей әдіснамалық қағидаларды басшылыққа алған жөн деп есептейді. Олар мына төмендегілер:

Идеялардың (ой-пікірлердің) жалпы қоғамның әлеуметтік даму үрдісіне тәуелді екендігін анықтау;
Ғылымның, әлеуметтік психологияның, әдебиеттің, өнердің даму тарихын қоғамның даму үрдісімен ұштастыра қарастыру;
Тарихтың әр кезінде ғылымның даму барысы біркелкі болмайтынын және әр елдің саяси, экономикалық, кәсіби, мәдени психологиялық өзіндік ерекшелігінің бар екенін ескеру.

Сонымен бірге ғылым бұл талаптармен қатар тарихи-педагогикалық зерттеулерге қойылатын маңызды әдіснамалық талаптардың бірі: деректердің барлық түрін кешенді пайдалану, солар арқылы бір-бірін тексеру, толықтыру, барлық деректерді салыстыра отырып жинақтау, оларды зерттеуде шектес ғылымдардың (антропология, әдістер жиынтығын кешенді түрде пайдалану, деректерді талдап, педагогикалық тұрғыда түсіндіру қажет екенін атап көрсетеді.

«Этнос» («этнос» - гректің «тайпа», «халық», «ұлт» деген сөзінен шықан) және «педагогика» сияқты екі сөзден құралып, этнопедагоика деп аталатын бұл ғылым - жалпы педагогика ғылымдарының түп негізі.

Этнопедагогикалық түсініктерге ғылыми анықтамалар.

Тарихи-педагогикалық әдебиеттерде соңғы уақытта халық педагогикасы деген ұғымды зерттеушілер бір біріне қарама-қайшы 4 тұрғыдан қарастырып жүр:

1. халықтың санасына тән рухани құбылыс;

2. әр халықтың педагогикалық тәжірибесі;

3. халықтық педагогикалық ой-пікірлері мен іс-әрекеттерінің бірлігі;

4. халық тәрбиесі туралы ғылым;

Халық педагогикасының теориялық негіздерін зерттеуші ғалым Е. Л. Христова халық педагогикасын - «халықтың таптық педагогикалық санасы» деп, ал; Дәстүрлі педагогиканы -«белгілі ұлттық педагогиканың санасы» деп қарастырады.

Зерттеуші педагог Г. С. Виноградова халық педагогикасын, халықтың педагогикалық мәдениетінің құрамдас бөлігі деп қарап, оны «жүйе» дегеннен гөрі, «білім мен дағдылар жиынтығы деп қарастырады». Халық педагогикасын, педагогикалық теория емес, педагогикалық практика - халықтың бала тәрбиелеу тәжірибесі ретінде қарастыру қажет.

Халық педагогикасымен ұзақ жылдар бойы айналысып, үлес қосқан көрнекті ғалым Г. Н. Волков. Ол педагогикалық әдебиеттерге түнғыш рет «этнопедагогика» деген ұғымды әдебиеттерге еңгізген. «Этнопедагогика» халықтың жас ұрпақты тәрбиелеу тәжірибесі, педагогикалық ой-пікірлері туралы ғылым. Этникалық педагогика тарихи жағдайда қалыптасқан ұлттық мінездегі ерекшеліктерді зерттейді.

Халық педагогикасы халықтың:

ауыз әдебиетінде;

салт дәстүрлерінде, ырымдарында;

балалар ойындары мен ойыншықтарында қалған педагогикалық мағлуматтар мен тәрбиелеу тәжірибесінің жиынтығы.

Педагог, философ ғалымның айтуынша: «Халық педагогикасы - жергілікті халықтың қабылдаған тәрбиелеу әдіс-тәсілдері. Бұлар ұрпақтан-ұрпаққа өмір барысында білім мен дағдылар арқылы жалғасып отырады».

Педагогикалық энциклопедиялық сөздікте: «халық педагогикасы дегеніміз -ұлттар мен ұлыстардың ұрпақ тәрбиесіндегі әдет-ғұрыптары, салт-дәстүрлерінің, мәдени ойлау процесінің эмпирикалық негіздегі озық үлгілерінің жиынтығы. Халық педагогикасының негізгі түйіні - еңбек тәрбиесі, өндірістік білім, дағды, шеберліктерді жас ұрпақтың бойына дарытып, адамгершілік, имандылық рухында тәрбие беру» анықтамасы, ғылыми дұрыс анықтама деп саналады.

Этникалық сөздікте (академик Конның басшылығымен 1983шыққан) «әдет-ғұрып дегеніміз - белгілі бір қоғамда немесе коллективте, белгілі бір тарихи жағдайға байланысты адамдар арасындағы қалыптасқан қоғамдық тәртіптің бір түрі. . »

«Дәстүр дегеніміз -әдет-ғұрыптың өміріндегі өсіп жетілген әр түрлі формасы . . . »

Салт пен дәстүрдің айырмашылығы неде деген сұраққа тоқталайық?

Салт адам өмірінің күнделікті тіршілігінде (отбасынан бастап, қоғамдық өмірдегі қатынас) (қарым-қатынас ережелері мен жол-жора, рәсім жиынтығы), ол біртіндеп рәсімге (ритуалға) айналады.

Дәстүрдің өрісі салттан қарағанда әлдеқайда кең. Ол қаумның қалыптасқан көзқарасын, әдет-заның марапаттайтын ритуал.

Салт -дәстүрлер ұлттың ұлт болып қалыптасуымен бірге туып, дамып келе жатқан тарихи және көне процесс.

Дінмен байланысты туған ырымдардың адамды имандылыққа, тазалыққа тәрбиелеуде прогрессивтік мәнінің болуымен, табиғат-жаратылыс жөніндегі түсінігі төмен, өзін қоршаған ортаға көзқарасы басым екені.

Дін мен ғылым ұзақ жылдар бойы қатар жасасып келеді. Адамды тәрбиелеуде екуінің де белгілі ролі бар, бірақ - қоғам, табиғат, жаратылыс заңдылықтарын түсіндіруге ғылым мен діннің арасында үлкен айырмашылық ты білдіреді.

Этнопедагогика ұлттық салт-дәстүрлердің тәлімдік мән-мағанасын зерттейтін ғылым саласы болса;

Ал этнопсихология - халқымыздың сан-ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлері мен салттарындағы ұлттық сана-сезімін, өмірге деген көзқарасын, өзіндік ойлау ерекшеліктерін зерттейтін ғылым.

Этнопедагогика мен этнопсихологияның ортақ белгілері.

Қай халықтың болмасын ұлт болып қалыптасуы үшін қажетті факторлар бар, олар:

оның құрамындағы адамдар тобының материалдық тұрмыс жағдайларының ортақтастығы;

терреториясы мен экономикалық өмірінің ортақтастығы;

тілі мен мәдениетінің ортақтастығы;

сол ұлттқа тән кейбір этникалық ерекшелігінің ортақтастығы болып табылады.

Ұлттық психикалық құрылым мен ұлт мәдениеті арасында тығыз байланыс бар. Себебі: ұлттық психихалық ерекшелік - ұлт мәдениетінің түрлерінен көрініс береді. Мысалы: ән-күйлерді, билерді тыңдай отырып, зергерлік заттарды, ою-өрнекті көріп, оның қай ұлттқа тән екенін бірден айырамыз.

Ұлттық психикалық құрылым 3 бөліктен турады:

1. ұлттық сезім;

2. салт-дәстүр;

3. ұлттық мінез;

Ұлттық сезім дегеніміз - адамның туған жерге, ана-тіліне, ұлттық салт-дәстүрге деген сүйіспеншілікті білдіру.

Ұлттық салт-дәстүрлерге, ана-тіліне деген сүйіспеншілікті ұлттық өнер түрлерінен байқаймыз: ән-күй, қол-өнер, ұлттық өйын мен спорт түрлері. (Дәстүрге әдет-ғұрыптар жатады) . Кейбір салт-дәстүрді феодалдық, рушылдық қарым-қатынастан қалған ескі дәстүр деп білуіміз керек (қызды қалын малға сатуы, өзбек әйелдерінің пәрәнжа жамылуы) .

Ұлттық мінез - ол адамның іс-әрекетінен көрінетін тұрақты құбылыс.

Қазақ этнопедагогикасының өзіндік ерекшеліктері.

Ұлттық психологиялық ерекшелік қасиеті, философиялық ойлау жүйесінің негізі деп көрсетілген.

Қазақ халқының ұлттық даралығы :

ой қазынасында (ұлттық психологиясында) ;

ұрпақ тәрбиелеу тәсілдерінде (этнопедагогикасында) ;

салт-дәстүр ерекшелігінде ( этнографиясында) деп білуіміз қажет.

Қазақ халқының 1-ші психологиялық ой-толғаныс ерекшелігі ол:

Мақалдап, тақпақтап сойлеу, жыр, терме, айтыс арқылы көзге көріну;

Қазақтың ұлттық философиясының 2-ші гносеологиялық танымдық ерекшелігі - ата-мекен, ел-жұрт мәселесі;

Қазақ философиясының өзіндік 3-ші ерекшелігі - ана-тіліне, сөз өнеріне ерекше ден қойып, жоғары баға беруінде;

Қазақтың ұлттық философиясының 4-ші ерекшелігі - ұлттық базисі болып есептелетін, көшпелі өмірімен, мал шаруашылығымен тығыз байланыстылығы.

Халық педагогикасының негізгі қағидалары және оның ғылыми педагогикамен байланысы.

Тәрбиенің негізгі қағидаларының (принциптерінің) болуы заңды құбылыс. Халық педагогикасының негізгі қағидалары мыналар:

1. Келер ұрпақтың ақылды, намысқор болуын тілеу;

2. Баланы жастайынан еңбексүйгіш азамат етіп тәрбиелеу;

3. Халық педагогикасында «бірінші байлық- ден саулық» деген ұғым өзекті орын алған. Баланы туған күнінен бастап түзды сумен шомылдырып, маймен сылау, мерзімді жақсы ас беріп тамақтандыру, ұйықтатудың бәрі дені саулығы үшін жасалған әрекеттер.

4. Халық педагогикасында адамгершілік қасиеттерді баланың бойына дарыту, имандылыққа, адамдыққа тәрбиелеу.

5. Гуманизм мен патриотизм - халықтық тәрбиенің басты қағидаларының негізгісі. «Отан от басынан басталады».

6. Елді, жерді қорғайтын, еңбек ететін азамат болу үшін денені шынықтыру қажетті нәрсе.

7. Тіршіліктін тұтқасы, өмірдің шамшырағы өнер мен ғылым деп түсіну.

8. Ата-бабамыз өз ұрпағын ағаш бесіктен жер бесікке жеткенше табиғи ортаны аялауға тәрбиелеген.

Қорыта айтсақ, халық педагогикасы ғылыми педагогиканың ережелері мен заңдылықтарының қалыптасуына бастау бұлағы болған, отбасы тәрбиенің іргетасы болып табылады.

Отбасы -қоғамның бір бөлшегі, қоғамдық құбылыс.

Өлген адамды жерлеумен байланысты рәсімдердің идеялық үндестігі:

1. Қазақта ет жақыны өліп басы қаралы адамға жылы лебіз білдіріп, көзінің жасын тыю арқылы бойына қайрат береді;

2. Орыс халқында өлген адамның қырқы өткенше ыдысқа су құйып терезе алдына қоятын болған;

3. Корей халқында өлген адамды жоқтау (еркек адамдары оң жаққа, әйел туыстары - сол жаққа отырып, ал әйелі, ұлы, қызы етпетінен жатып жоқтаған) ;

4. Славян халықтарында өлген адамды музыкалатып шығарып салу рәсімі бар; «Ұлттық тәрбиенің ұйытқысы - ана тілі. » Тілін жоғалтқан этнос бұрынғы этностық қасиетінен айырылады деп А. Н. Толстой.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.