ИСМАТУЛЛАШЫЛАР. Шығу тарихы

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

сәләфизм ағымы және дәстүрлі емес ағымдар туралы мәліметтері сәләфизм ағымы және дәстүрлі емес ағымдар туралы мәліметтері
Ас-Салафия сөзі араб тіліндегі салаф, алдыңғы өткендер, бұрыңғылар яғни бұрын өмір сүрген бабалар, аталар, сондай-ақ ізашарлар, жол салушылар, негізін қалаушылар, -дегенді, ас-Сәләф ас-Салих термині біздің заманымыздан алдын өмір сүрген ізгі бабалар, ізгі жол салушылар, ізгі негіз қалаушылар, деген ұғымды білдіреді. Және оларды алтын дәуір саналған жүз жылдықта өмір сүрген мұсылман үмбетінің алғашқы ұрпағының тілегі бір адамдар тобы өкілдерінің ең ізгілері, жақсылары санайды.
Мұхаммед пайғамбар (с.ғ.с.) өз сахих хадисінде: Ең қайырлы буын - менің замандастарым. Одан кейін олардың соңынан ергендер. Сосын бұлардан кейін келгендер деген. Мұхаммед пайғамбардың бұл хадисіндегі ең қайырлы буын деген атқа ие болған алғашқы үш буынды араб тіліндегі салаф деп атайды. Ислам ғұламаларының басым бөлігінің пікірінше ол алғашқы үш буынға; 1) Мұхаммед пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) дәуірінде ғұмыр кешіп, оған иман келтіріп, оның жолында жанын қиған және тәлім алған сахабалар. 2) Ол сахабалардан кейін табиғин буыны келеді. Табиғиндер сахабалардың жанында аса зеректілікпен тәлім-тәрбие алып, ғылымды, ақида және шариғат мәселелерін үйреніп, алған ілімдеріне аса ұқыптылықпен амал жасаған. Сахабалар уақытында кезікпеген көптеген бейтаныс пікірлер мен шариғаттағы туындаған жаңа мәселелерді шешті. Табиғиндер дәуірінде түрлі діни ағымдар мен философиялық мектептердің пайда бола бастаған кезі еді, айтарлық негізгі дәстүрлі исламға қарсы келетін философиялық ойдан өрбіген (муғтазила, жәбрия, муржиға т.с.с.) басқа ағымдар пайда бола бастады. 3) Табиғиндердің соңынан ергендер, олардан түрлі пән бойынша дәріс алып, амалдарына нық берік болған әтбәғут-табиғиндер (табиғиндерге ілесушілер) болды. Бұл кезеңде ілімнің тамыры тереңге жайылып, әртүрлі салаларға бөлінді. Пайғамбарымыздың хадистері кең таралып, арнайы кітаптарда жинақталды. Табиғиндер дәуірінде мәзһабтардың негізі қалана бастаса, бұл кезең - мәзһабтардың бірегей қалыптасып, жан-жаққа етек алып, тарай бастаған кезең болды.
Жоғарыда қысқаша тоқталып өткен үш толқынды Алла тағала Құран Кәрімінде, пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) өз хадистерінде мақтауға лайық етіп баяндады, өйткені олар, бізге Ислам дінінің таза қалпында сақталып жетуінде негізгі әрі маңызды міндеттерді атқарды
Салафилік жайында
Салафилік - бұл Ислам дінін ас-Салаф ас-Салих яғни, біздің заманымыздан алдын өмір сүрген ізгі бабалар түсінігімен түсініп, олар амалға асырған іс-әрекеттерді сол қалпында қабылдауды мақсат тұтқан діни-саяси бағыт.
Алғашқы салафилік идеяны уағыздаушы Абул-Аббас Тақиаддин Ахмад ибн Абдулхалим ибн Мадждиддин ибн Абдуссәләм ибн Тәймия (12631328 миләди) жылдары Харран қаласында дүниеге келген.
Ол сәләфиттік әрекеттің философиялық және құқықтық дүниетанымының негізін қалады.
Ибн Таймия бірқатар мұсылман мемелекеттерін жеңіліске ұшыратып, оларға өктемдік еткен моңғол-татарлардың шабуылдаған кезеңінде жасады.
Бұл ислам өркениетінің біраз тоқыраған кезеңі болатын.
Ибн Таймия бұл тоқыраудың себептерін қарастыра, сондай-ақ исламның басымдылығын қайта жаңғыртуда тынымсыз оған жету жолдарын іздене отырып, өзінің сәләфилік идеяға негізделген доктринасын өрбітті. Алайда ибн Таймияның философиясы өз дәуірінде ешқандай қолдауға ие бола алмай, жалғасын таппайды.
Алайда кейінгі уақытта Ибн Таймияның тәлімінің барлық идеологиялық және методологиялық принціптері қазіргі күнге дейін исламдағы әртүрлі реформаторлық мектептерімен жиі қолданылып келеді.
Соның бірі XVIII ғасырдың бірінші жартысындағы Сауд Арабиясының Нежд өлкесіндегі Рияд қаласы маңындағы Ұяайна елді мекенінде дүниеге келген Мухаммед ибн АбдулУаһһаб ибн Сүлейменніңреформалық қозғалысы.
Ол ханбали мәзһабының негізінде алғашқы діни білімді өз әкесінен оқып, Құран Кәрімді жат алды. Кейін Меккеде, Мәдинеде, Басрада, Бағдадта ілім алды. Өмірінің көп уақытын ел арасында саяхаттап, бірқатар елдерді аралап, мұсылмандар шектен тыс зираттарға, ескерткіштерге, ағаштарға табынып, негізгі ислам дінінен қиғаштап жатыр деген ұранмен үгіт-насихат жүргізе бастайды.
Жиырма жасы шамасында Басра қаласында ол мұсылман жұртшылығына исламдағы тек бір Құдайға сыйыну нормасына қайтуға үгітін жүргізе бастайды. Бірақ оның үгітін құптамастан, оны қаладан қудалайды. Осы жағдай онымен бірнеше рет қайталанады.
Мұхаммед ибн АбдулУаһһаб саяси қолдауын Бани Ханифа тайпасынан шыққан жергілікті ад-Дарияның ханзадасы Сауда ұлы Мұхаммедтен және оның өлімінен кейін оның ұлы Абдул-Азиз ибн Мұхаммед ибн Сауда тарапынан табады.
Өз идеологиялық және методологиялық принциптерін уағыздай келе, оны қолдаушылары мен қарсылас дұшпандары да арта түседі.
Теолог АбдулУаһһаб пен саудид тегінің одақтастығы осы идеяларды іске асыруға негізделді.
Кейінірек саяси қуат алған АбдулУаһһаб пен саудид тегінің одақтастығы Араб түбегінде біртұтас араб мемлекетін құру мақсатында жікке бөлінген араб тайпаларын олардың үстінен өктемдік жүргізіп отырған Осман империясынан азат ету мақсатында күресу туына айналады.
Османдық империядан азат етіп, Сауд Араб мемлекетін құру мақсатымен Араб жазирасында суфилік пен уаһабиліктің жақтастары арасында үлкен қан төгіс орын алады. Өйткені суфилік идеяның Осман империясы мұсылмандары өміріне кең таралған еді.
Сауд Арабиясындағы осындай қатты қантөгіс орын алып жатқан жағдайға қарамастан, көршілес Иемен мемлекетінде сондай-ақ Мысыр, Марокко, Иран, Пакистан, Ауғаныстан мемлекеттерінде суфилік бағыт кең етек алған еді. Өйткені сол халықтардың психологиялық ерекшеліктерінде, нәсілдік мәдениеттерінде, ұлттық салт-дәстүрлерінде осы суфилік идея негізгі тірек бола, кеңінен сіңіскен еді.
Уаһабилердің мүташабиһ аяттар мен хадистер жөніндегі көзқарастары

Уаһабиліктің басты белгілерінің бірі - мүташабиһ (ұқсау) аят-хадистердің сөздік ұғымын негізге ала отырып, өз қалпында қабылдау болып табылады. Яғни, уаһабилер Құран мен хадистегі қол, бет, көз, келу, түсу, Аршыға отыру, ашулану, қуану және т.б. Алла тағаланың сипаттарын жаратылысқа тән сипаттарға теңеп, қабылдайды. Ал Құрандағы көптеген аяттар Алла тағаланың аталмыш сипаттарын жаратылыстың сипаттарына ұқсатудың орынсыз екенін көрсетіп береді.
Сондай-ақ олар:
1. Қабірлерді зиярат етуден;
2. Дұғаларда пайғамбарлардың, әулиелердің, періштелердің есімдерін айтудан;
3. Өлгендерге Құран оқып бағыштаудан;
4. Мешіттерге садақа тастауға;
5. Тәспі қолдану, т.с.с. басқа амалдарды дінге енген жаңалық санап, оларға қатаң тиым салды.

Уаһабилік тұрғыда осындай суфилік рәсімдік ерекшеліктер, өзін турашыл санайтын мұсылмандар үшін қабыл етуге рұқсат етілмейтіндей дінге енген жаңалық (бидғат) деп қарастырды.
Бұл ағымға ерушілер өздерін муаххидун, яғни бірқұдайшылдармыз - деп санайды. Олар бидғат (жаңалық енгізу) арқылы исламнан тайған барлық мұсылмандарды мүшрік санап, оларға қарсы қатаң соғыс жүргізу керек, - деп есептейді. Уаһабилік ағым - салафиліктің ең шегіне жеткен үлгісі деп саналады.
Уаһабилік ағым кәләм мәзһабтарын құптамады, олардың әдістемесіне қарсы шықты. Олар дәстүрлі исламдағы ең үлкен кәләм ғалымдары Әбу Мансұр әл-Матуриди мен Әбіл Хасан әл-Әшғариге кәләмдік дәлелдерді қолданып, ақылды Құран мен хадистерден жоғары ұстау арқылы таза Ислам сенімін былғады деп айып тақты.
Уаһабилік немесе салафилік доктрина ислам әлемінде түрлі ағымдардың пайда болуына көп ықпал етті. ХХ ғасырдың басында осы ағымды және бағытты үлгі тұтатын діни реформалық әрекеттер пайда болды. Олар Суданда маһдия, Ливанда мадрасат санусия, Мысырда Мұхаммед Абдоның ағымы, Жамалиддин әл-Ауғанидің медреселері және Үндістандағы бірнеше ағымдар.
Уаһабилік ағымының ханбали мәзһабынан төмендегінше айырмашылықтары бар:
1. Адам баласы иман калимасын айтқанымен, ол адамды иманды санамайды;
2. Алла атын айтқанда тәспі орнына саусақ буындарын қолданады;
3. Мешіттердің мұнарасы болуына, оның зейнеттелуіне қарсы тұрады;
4. Медине қаласындағы Мұхаммед пайғамбардың қабырының басына баруды көптәңірлікке теңейді;
5. Намазды міндетті түрде жамағатпен оқу керектігін айтады.

Алайда ибн АбдулУаһһабтің өзі ислам дініне жаңалық енгізген жоқ еді. Оған деген тағылған айыптардың көбісіне көзі тірісінде жоққа шығарушы еді. Ибн Сухаймудің хатындағы өзіне тағылған айыптарға жауап ретінде ол; Менің төрт мәзһаб бойынша жазылған кітаптарды жоққа шығарып, хижра бойынша алтыншы ғасырда (ибн Таймиядан кейінгі кезеңдерде) жұртшылықты адасуда болды деп, тақлидті (мәзһабқа ілесу) жоққа шығарып ижтиһад жасауға үміттенеді деп, тауассулді (Алла тағала ризалығына жетуде бір нәрсені себепші етуді) жасағандарды күпірлікте айыптады деп, Пайғамбарымыздың қабірін зиярат етуде тыйым салып, ондағы құлпытасты бұзғысы келеді деп сондай-ақ менің аузымнан шықпаса да басқада көптеген маған тағылған жала сөздерге менің жауабым: Сен пәксің (ей, Жаратушы), бұл - үлкен жала!, - деп жазғанын кездестіреміз. Яғни, қазіргі таңдағы оның жолын ұстанушы уаһабиліктердің (өздерін салафиліктерміз дейтіндер) ибн АбдулУаһһабтің ұстанған бағытынан мүлдем алыстап, керісінше қайшы келетіндіктерін байқаймыз.
Алайда ол Ибн Ханбал, Ибн Таймия, Ибн әл-Қайым, аз-Захаби және т.б. салафилік идеяны ұстанушы ғалымдардың кітаптарын, жазған еңбектерін дұрысырақ санаушы еді.
XIX ғасырдың бірінші жартысында Жамал ад-Дин әл-Ауғани және Мұхаммед Абдо деген кісілердің исламға жасаған реформалық әрекеті де - Салафия деп аталады. Әл-Ауғанидің жастық шағы өзінің дәстүрлі мұсылмандық тәрбиені алған Ауғаныстанда өтті. Ол көптеген мұсылман елдерін аралап, өзі Франция астанасы Париж қаласында жасады. Парижде өзінің идеясын құптаушы әрі оның жолын ұстанушы Мұхаммед Абдомен бірге Әл-Уруат әл-Усқа (берік байланыс - Құран мұсылмандарды байланыстыратын иләһи арнау) деген ұғымды білдіретін топ құрды. Оның негізгі мақсаттарының бірі - басқа да реформаторлар секілді жалпы мұсылман елдерінің Батыс өркениетінен біраз артта қалғандағы проблемалардың себептерін қарастырып, сонымен бірге оның прогрессивті даму жолдарын іздестірді. Ол Құдайға ақиқи сенімді қайта жаңғырту негізіндегі салафилік реформаның түрінің туындауы - мұсылман үмбетінің барлық әлеуметтік дерттеріне дауа деп санады. Әл-Ауғанидің саяси-қоғамдық көзқарастарының екі негізгі бағыты болды:
1. Барлық мұсылмандар тұрған территориялар мен мекендер басқыншылардан азат етіліп, мұсылмандардың еуропалық экспансияға қарсы тұру үшін бірігулері қажет.
2. Мұсылман елдерінде өздерінің басқаруларында конституциялық үлгілері болу керек - деді.
Салафия сөзі көбінше ислах (реформа) және таждид (қайта жаңғырту) деген синоним терминдерімен сипаттала істетіліп, ислами дүние көзқарасының негізінде фундаменталдік түсінігін қалыптастырады.
Салафилік бағыт әр жерде әртүрлі қалыптасып, бір жерде қарапайым салафилік идея қалыптасқан болса, кейбір жерлерде радикалды содырлық іс-әрекеттерін де байқауға болады. Кейбір зерттеуші ғалымдар назарында салафиліктің радикалды формасы, көбінен сопылық кең тараған аймақтарда көрініс беретіндігі аңғарылған.
Негізінен салафилік доктринасы өзінің рационалдығымен, қарапайымдылығымен және өзінің тиянақты да күшті ішкі логикасымен ерекшеленеді. Салафилік өздерінің Құран мен хадисте сөзбе-сөз ұстануларын мәлімдей отырып, Құран мен хадис негізінде таза исламның қалпын жаңадан құрып жатқандай (әсіресе оның әлеуметтік және саяси аспектілерін) қайта құрылымға жол ашады.
Мұхаммед-Мұхтар атты ғалым салафиліктер жайында өз еңбегінде; салафиліктер мен уаһабиліктерге Құран мен хадистен айқын дәлелдер келтірсең, және ол дәлелдер өздерінің тағылымдарына қайшы келетін болса, онда олар ол айқынды дәлелдерді қабылдамайтын қасиеттері бар деп баяндайды. Осы тұрғыдан қарағанда уаһабиліктердің де, салафиліктердің де осындай рационалды өзіндік қасиеттері өздерін ақылға тежеу қоятын кейбір адасушы суфилік ағымдарға ұқсауына жол береді.
Тақлид (еліктеу) жайында
Салафилік бағытты ұстанатындар фиқһ мәселелерінде мүжтаһид имамдардың біріне ілесуді немесе сол имамдардың Ислам ғұламаларының назарында хақ деп танылған төрт мәзһабының бірін ұстанудан тыяды да оны күпірлік яки адасу деп біледі. Негізінде ол имамдардың мәзһабтарының бірін ұстануды харам, адасу деп санау қате пікір.
Хадис ғалымдары ижтиһад (аят-хадистерді және онда келтірілмеген мәселелерді терең іліммен жан-жақты талқылап, ұшқыр ой-санамен түйіндей) ете отырып, барлығы бір ауыздан хадистерді сапасы жағынан сахих (дұрыс), хасан (жақсы), дайыф (әлсіз) деп үш топқа бөлген. Хадистерді осы тәріздес классификациялауда сол ғалымдардың ижтиһадтарына сүйенеді. Сол себепті де кейінгі ғалымдар сол имамдардың кітаптарындағы хадистерді дәлел ретінде қолданудан алдын хадистердің сапасын білу үшін олардың көзқарастарын ұстанып, оларға тақлид (еліктейді, ілеседі) жасайды.
Салафилікті ұстанушылар Ибн Ханбал, Ибн Таймия, Ибн әл-Қайым, аз-Захаби сияқты ғалымдардың бірқатар еңбектерімен пікірлерін ұстанғанындай Меккенің мүфтиі ибн Баазды да ұстаз тұтады. Алайда оның мәзһаб жайында шығарған 4272 санды пәтуасының парқына жете білмегендіктерін әрі хабарсыз екендіктерін аңғаруға болады. Ол: Төрт мазһабтар арасындағы фиқһ мәселерінде айырмашылық бар. Келіспеушілік хадистің кейбір имамдар қарауында сахих (дұрыс) болып, басқасының қарауында сахих болмағаны немесе хадис біреулеріне жетіп, басқаларына жетпегені секілді келіспеушілікке себеп болушы амалдарға барып тақалады.
Мұсылман кісіге олар жайында жақсы күмәнда болу уәжіп. Олардың әр бірі мүжтаһид. Өздерінен пайда болған фиқһтік ұрынуларында ақиқатты талап қылатын еді. Олардан кім туралықты тапқан болса екі сауап, ижтиһадінің сауабын және тура тапқандарының сауабын алады. Кім қателескен болатын болса, бір сауап, яғни ижтиһадінің сауабын ғана алады.
Айтылған төрт имамдарға еру себептеріне келетін болсақ, кімнің ақиқатты дәлелден алатын мүмкіндігі болса, ол адамға дәлелден алу уәжіп болады. Кімнің мүмкіндігі болмаса, өз қарауындағы ең сенімді ілім иесіне ереді, - деген. Осы пәтуадағы; Кімнің ақиқатты дәлелден алуға мүмкіндігі болса, деген сөзде кім ижтиһад қылу дәрежесіне жеткен болса, дегенді білдіреді. Алайда қазіргі уақытта барлық ғұламалардың келісімі бойынша, қазіргі таңда ижтиһад жасау дәрежесіне жеткен мүжтаһид ғалым жоқ. Әйтседе олар өз беттерінше жоғарыда айтып өткен төрт ұлы мүжтаһид-ғалымдар секілді Құран мен хадистермен ижтиһад жасап, олардан үкім бергенді жөн санайды.
Қазіргі таңдағы өздерін біздің заманымыздан алдын өмір сүрген ізгі бабалар жолымен жүрушілерміз, салафиміз деп қаншалықты жар салғандарымен олар мен алдыңғы салафтардың арасындағы айырмашылық жер мен көктей дәрежеде ажырап қалғандығын көреміз.
Имам Әбу Ханифа табиғин, бұрыңғы салаф ғұламалар қатарына жатады. Ахмад ибн Ханбал салаф әулетінің ең соңғысы деп саналады. Ахмад ибн Ханбал өз дәуіріндегі бірнеше патшалардың зұлымдықтарын көп уақыт бойы көргенмен оларға қарсы ешқандай содырлық іс-әрекет жасаған емес, керісінше жоғары дәрежеде тым сабырлық танытқан. Алайда қазіргі уақытта оның идеялогиясын ұстанушылардың сабырлықтан жұрдай болып, түрлі конфессияларға деген көзқарастары, діни сезімдері шыдамсыздықты, дөрекілікті үгіттейді.
Салафилік бір ғана қоғамға немесе уақытқа тән болмағандықтан, оны уақыт жағынан бір ғасырға белгілеп, оның сырына толық жету әсте мүмкін емес.
Уахабшылар, сәләфиттер және тәкфиршілер деп әртүрлі аталып жүрген Сауд Арабиясынан шыққан ағымның басты ерекшелігі ретінде мыналарды айтуға болады:
1. Исламның негізі мен моральдық құндылықтарына сай келмейтін діни төзімсіздікті арттыру.
2. Ширк, күнә, күпірлік, кәпір, жиһад, тек қана Құран мен сунна сөздері арқылы қазақтың ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүрі мен діни тұрақтылығына нұқсан келтіру. Сол арқылы халықты төл мәдениетінен айыру.
3. Діни рәсімдердің барлығын Құран мен суннаға негіздейміз деп салт-дәстүрге құрметпен қарайтын қазақ халқының дәстүрлі сунниттік жолы ханафиттік тармақтың күшін әлсірету.
4. Біз ешқандай мазхаб ұстанбаймыз деп ханбалиттік мазхат негіздерін уағыздау арқылы ел арасында діни рәсімдердің орындалуында ірткі тудыру.
5. Өздері мазхабты мойындамағанымен, еліміз бойынша ханбалиттік мазхабты ұстанатын имамдардың артына тұрып намаз оқулары арқылы олар өздерінің негізгі мәселелерінің діни мәселе еместігін аңғартады.
6. Жиһад ұғымын тек күрес мағынасында қолданып, жақтастарына діни білім берудің орнына сыртқы көрініске көбірек мән беруге дәріптейді. (өліммен қорқыту арқылы намаз оқыту, Мұхаммед пайғамбар заманына оралу идеясын дамыту, сыртқы форманы сол кезге сәйкестендіру (балақты қысқарту, сақал қою) т.б.)
7. Ибн Тәймия, Насруддин Албани, Жамалиддин Аугани сынды бірнеше ғалымдардың кітаптарын ғана өздерінің миссиясына пайдаланып, қалған ислам ғалымдарының еңбектерінің оқылуына қарсы болу және мойындамау.
8. Ағымның қыржылай мүмкіншілігінің көп болуына байланысты тегін қажылыққа апару арқылы жақтастардың санын молайту, мешіттер салғызу және сол мешіттерге өздерінің идеологиясын қолдайтын имамдарды сайлау, ҚМДБ-ға тіркеуге қарсы болу.
9. Интернет сайттары арқылы, жиһадқа жетелейтін, саудтық үлгідегі, ханбалиттік бағыттағы рәміздер мен өздері қалайтын мұсылман образын көптеп таратып, діннен толық түсінігі жоқ жастардың діни түсінігін теріс қалыптастыру сол арқылы дәстүрлі көзқарастағы имамдар мен дінді ұстанушылардың пікірін жоққа шығару.
ИСМАТУЛЛАШЫЛАР
Шығу тарихы
Зікіршілердің негізін қалаушысы Исматулла Мақсұм. 1944 жылы Ауғанстанда туылған.
Ел арасында зікіршілерді кейде Исматуллашылар деп те атайды. 1990-шы жылдары Исматулла Мақсұм Қазақстан жеріне қоныс аударып келді. Алғашында Алматыда Нарымбай атты кісіге жолығады. Біраз уақыт өткен соң Алматы облысы, Іле ауданы, Қарасу атты ауылда Нарымбай және тағы басқа демеушілердің көмегімен мешіттің жанынан медресе ашып балаларды оқыта бастайды. Төрт жылдық оқу курсын бітірген түлектер Қазақстанның түпкір-түпкіріне жіберіліп уағыз-насихаттарын жүргізеді. Исматулланың құрастырған бағдарламасы бойынша медреседен шыққан әрбір түлек барған жерлерінде кемінде 40 адамды дінге тартып, зікір айтуға үйретуі тиіс. Медресені бітірген адамдар көбінесе өз ауылдарына оралады. Егерде ол сырт облыстардың біріне жіберілетін болса, алғашқы паналайтын жерлері ауыл мешіттері. Ислам ілімдерін терең білмеген ауылдағы егде тартқан (шала сауатты, ауыл ақсақалдарының ұйғарымымен тағайындалған) имамдар оларды жақсы қарсы алады. Шамасы келгенше жәрдем көрсетеді, керек болса ауылында демеушілерді тауып балаларды оқыту үшін медресе ашуына көмектеседі.
Медреседегі діни білім алудың негізгі шаттарының бірі - 40 күндік шілдеханадан өту. Яғни күнделікті тіршілік өмірінен, жан-ұясынан, туысқандарынан, достарынан айрылып, 40 күн бойы медреседен шықпай бес уақыт намазын және екі уақыт зікірін орындау.
Исматуллашылар тарапынан құрылған Сенім. Білім. Өмір Қоғамдық бірлестігі бар. Бірақ атауы діни ағымға қатысы жоқ сияқты көрінгенмен негізгі істеліп жатқан функцияларға қарайтын болсақ, діни ұйым болып табылады. Бірлестіктің негізгі іс-шарасы - зиялы қауымды өздеріне неғұрлым көп тарту. Қоғамға мүшеліке тек діни ұйым ретінде емес, әртүрлі қоғамдық бірлесмтіктер құрамында мүше болып жүріп те қоғамға мүшелікке енуді жөн көреді. Себебі қоғамдық бірлестіктер әлеуметтік тұрғыдан қоғам ішінде сенімге ие.
Аталмыш бірлестік өздеріне келген адамның ең алдымен ғылымға деген құштарлығын оятуға күш салды, сондай-ақ әртүрлі әлеуметтік мәселелермен де қызығушылықтарын туғызады. Белгілі бір уақыттан кейін, яғни адамның санасы дайын болған кезде суфизм ілімін үйрете бастайды. Жария зікірдің пайдалары жайлы көбірек айтады.
Идеологиясы
Қожа Ахмет Иасауидің шығармаларын оқып, оның айтқан хикмет сөздеріне жүгінеді. Исламның негізгі бес шартынан тыс, тағы да өздеріне тән орындалуы тиіс болған парыздары байқалады. Солардың бірі - күніне екі уақыт жасалатын жария зікір болып табылады.
Жария зікір дегеніміз - Құраннан үзінділерді бірнеше мәрте дауыстап қайталау деген ұғымды білдіреді. Бірақ, әртүрлі суфизм ағымдарының зікірлерінде сөздерінде яки, орындалу тәртібінде айрмашылықтар болады. Исматуллашылардың бірінші зікірі таң намазынан бұрын, ал екіншісі екінті мен ақшам намаздарының аралығында жасалады.
Олардың сенімдері бойынша зікір жасау адамның жүрегін тазартады және түрлі күнәларды істеуден шектейді. Дәлірек айтқанда, әрдайым Алланы еске алған адам Алланың нұрына бөленіп көптеген сауаптарға ие болады.
Олар исламды қазақ дәстүрлеріне жақындатып түсіндіргісі келеді. Олардың айтуына қарағанда Қазақстанда араб және түрік исламы емес, керісінше дәстүрімізге сай қазақи ислам болу керек. Адамдарға әсер беру мақсатында - Шәкәрімнің және Қожа Ахмет Яссавидің шығармаларында айтқан хикмет сөздерін жиі қолданады. Себебі ол ұлы тұлғалардың қазақ еліндегі орны ерекше. Сондықтанда адамдарға жақындау және сеніміне кіру үшін бұл негізгі құралы болып саналады.
Исматулланың жазған шығармаларының бірі - Құран сырларының әліппесі және Жария зікірдің дәлелі атты кітаптары. Кітаптарда әртүрлі хадистер мен Құран аяттары келтірілген. Кітаптардың мазмұны көбінесе зікірге арналған. Кітап авторының айтуына қарағанда, Құрандағы жазылған әрбір зікір сөзі жария зікіріне (анықтама: алқа құрып, жүрелей отырған қалпы белгіленген жүйеге сай шайқала-теңселеген іс-әрекеттерді орындау кезінде Құран аяттарынан үзінділерін жария айту) дәлел екендігін және әр адам баласына күнделікті жасалуы тиіс болған парызы. Бірақ кейбір ислам ғұламаларының пікірі бойынша, Құранда, олардың түсінігіндегі жария зікір туралы айтылған ешбір дәлел жоқ.
Қолданатын әдебиеттері
Жария зікірдің дәлелі, Құран сырларының әліппесі.

ҚҰРАНШЫЛАР
Пайда болу жолы
Құран - Алланың төл сөзі. Тіл зерттеуші ғалымдардың ең ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.