Философ Абай Құнанбаев

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Философ Абай Құнанбаев
2. Абайдың философиялық көзқарасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Абай философия деген терминді қолданбаған, себебі оны христиандық дүниетаным деп түсінген. Ол философиялық бұлақтың бастауынан нәр алған. Абай мойындаған философтар - Сократ, Платон, Аристотель - бұлардың заманында христиандық та, ислам да діни жүйе ретінде анықталмаған. Діни туралы түсінік басқаша болатын, дін ағартушылық және идеологиялық қызметтеріне әлі енбеген. Дін ол кездерде білімнің тек синонимі емес, оның өзі болатын. Дін танымның әмбебап формасы болып тұрған заманда өмір сүрген грек ойшылдары Абайды қызықтырған. Батыс философиясының, мәдениетінің христиандық іргетасы, әрине мұсылмандық көзқарастармен үйлесе бермейді.
Абай өз заманындағы Аристотель сияқты дүниенің басталуының бас себебін зерттеуші ойшыл. Дүниенің мүмкіндіктен шындыққа айналуының бас себебін Абай махаббат ұғымы арқылы түсіндірген. Махаббат жаратушының құдіреті, нұры, дүниені мүмкіндіктен шындыққа айналдыруының басты себебі. Қазіргі ғылымның қисынды тіліне салсақ, махаббат бар болмыстың заңдылығы және де ол адамзатқа тәуелсіз онтология заңдылығы немесе дүниенің бар болуының мүмкіндігі. Осы мәнде махаббат адамзат тарихының басталуы.
Күдік - таным басы, күдік ойшылдықтың басты принципі. Сөйтіп махаббатпен жаратылған адамзаттың табиғатына күдік енді. Адамзат өз кемістігін жаратушының құдіретінен көре бастады. Алайда мәселе өзгеше еді. Жаратушым адамзатқа өз құдіретін құпия етіп берген болатын, бірақ ол айнадан көріне бермейтін адамның өзінің болмысына үңілуді қажет ететін. Жаратқанның құдіретінің көріну формасы адамның еркінде. Ерікті адам жаратушының керемет шеберлігі, бірақ Иассауи айтқандай Алланың пендесіне өзі берген еркі адамға қауіп болатын. Адам өз Еркін меңгере алмаса, ол бүкіл адамзатты жойып жіберетін жойқын күшке айналуы ықтимал, сол себепті Абай өзін махаббатпен жаратқан жаратушысын сүю, оны мойындау, соның құдіретіне сай қызмет етуді әрбір адамның парызы деп санаған, адам кейпіндегі хайуандар келеді. Сонымен жомарт адамның бойында үш қасиет болуы керек, олар әділеттілік, шапағаттылық және даналық. Ондай адамдар кімдер дегенге Абай нақтылы жауап берген. Бұл айтылмыш үш хасләттің иелерінің алды - пайғамбарлар, онан соң - әулиелер, онан соң - хакімдер, ең ақыры - кәміл мұсылмандар.

1. Философ Абай Құнанбаев

Революцияға дейінгі қазақ мәдениет тарихындағы ең ірі тұлға қазақтың ұлы ақыны, жазба әдебиетінің негізін салушы, ағартушы, кемеңгер ойшыл - философ Абай Құнанбаев- (1845- 1405) болды.
Абай (Ибраһим) Құнанбаев 1845 жылы қазіргі Семей облысы, Абай ауданында, Шыңғыс тауында туылды. Абайдың әкесі Құнанбай Өскенбаев аға сұлтан қызметін атқарған ірі феодал болған. Құнанбай өз тұсындағы ел билеушілердің көбіне қатал, салмақты болады. Ақыл - ой да, қажыр-қайрат та әмір, билік, батылдығы да мұның атын көпке мәлім еткен.
Абай алғашқы білімді өз үйінде жалдамалы молдадан алады. Бұған қосымша ел шешендерінің шебер тілді мақалдап айтқан тұспал әңгімелері, халықтың ақын жырау, жыршы, ертекшілері Абайдың алғашқы сәбилік сезіміне түрткі салып, ойын оятқан рухани күштер болды. Он жасқа келгенінде әкесі Абайды Семейдің мешіт жанындағы медресесіне түсіреді. Мұнда Абай үш жылын өткізеді. Абайдың зеректігі, ұғымталдығы соншалық, ол молдасының арабша кітабынан түрікшеге аударып бір-ақ рет оқып берген сөздерін жатқа айтып бере алатын болған. Зеректігі арқасында Абай медресе дәрістерінен көп бос уақыт ұтып, сол артылған уақытында Шығыс ақындары Науаи, Низами, Фирдауси сияқтылардың шығарма-ларымен танысады. Бұлардың еңбектеріндегі адамгершілік идеясы, ашық ойлар, реалистік мотивтер жас Абайға үлкен ой салады. Медресенің қатал тәртібін бұзып, сол кезде Абай өз бетімен орыс мектебіне барып, онда үш ай ішінде орысша сауаттанып шығады.
Жасы он үшке толғанда ерте есейіп, ақылы тола бастаған өткір зейінді, ерекше талапты шәкіртке жаста болса оқу, тәрбие беретін мектептің есігі біржола жабылады.
Бұл кездері ел арасы, ру айты-тартысы, Құнанбай тобының тізесі батқан түрлі жұртышылықтың наразылығы күн санап күшейіп жатты. Абайды әкесі осы додаға араластырып, өзіне жәрдемші, орнын басар ұлық етуді ойлайды. Сол мақсатта оны оқудан ерте айырды. Жаңа жағдай Абайды ел өмірін, қазақ қоғамын жете тануға жәрдемдеседі. Абайдың практикалық іс-әрекеті процесінде ой дамытып, тіл шеберлігін шыңдауына қажетті мүмкіндіктер жасады. Абайға ендігі зор тәрбиеші - ұстаз қазақтың қалың бұқара халқы бола бастайды. Осылайша Абай ел даналығы мектебіне кіріседі.
Ру тартысына еріксіз тартылған Абай әкесінің әділетсіздігі мен қаталдығына көне алмады. Құнанбайдың мүдделері мен көздеген ниет-теріне көбіне қайшы келіп, көптеген даулы мәселелер жөнінде адалдыққа баққан әділетті шешімдер шығарып отырады. Абайдың өзінің достары мен кеңесшілерін, халықтың ішінен қарапайым болғанымен дана, адал адамдардың арасынан іздеуі және талай жылдардан бері орыс мәдениетіне бой ұруы Құнанбайға ұнамады. Айлакер өктем әке мен қайсар мінезді, шыншыл баласынынң арасындағы елеулі қайшылықтар мен қақтығыстар барған сайын жиілеп, ақырында, Абай жиырма сегізге келгенде аралары мүлдем алшақатаумен тынды.
Отыз жастан асқанда Абай тек творчестволық жұмыспен айналысуға көшеді. Осы жылдары Абай орыстың жер аударылған Михаэлис, кейіннен сол арқылы Долгополов, Леонтьев, С.С. Гроз сияқты революцияшыл демократтармен танысады. Абай орыстың атақты ойшылдары, атақты жазушылары А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, И.А.Крыловтың, М.Е.Салты-ков-Щедриннің Л.Н.Толстойдың, И.С. Тургеневтің, А.И.Герценнің, В.Г. Белинскийдің, М.Г.Чернышевскийдің, Н.А.Добролюбовтың, Гете, Байрон және т.б. шығрмаларын жатқа оқиды.
Абайдың ағартушы болып қалыптасуына батыс европа елдері, орыс мәдениеті, орыс достарының игі әсері мол болса, ал оның гуманист ойшыл болуына шығыс және төл халықының мәдениетінің орны ерекше болған. Абайдың философиялық ой- пікірі 19- ғасырдың екінші жартысында қалыптасты. Абай әйгілі шығыс классиктері Фердауси, Сағди, Ширази, Низами, Навойлардың шығармалардың және ислам философтарының көзқарастарын жетік білді, сонымен бірге ежелгі гректің атақты классигі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.