Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегиялары
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ
0.1 Жаңа технологиялардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
0.2 Әлемдік білім беру жүйесіндегі оқытудың жаңа әдістері ... ... ... ... ... ... ... 25
ІІ АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҒЫНДА ОҚУ МЕН ЖАЗУ АРҚЫЛЫ СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Ағылшын тілін оқытудың ұйымдастыру формалары ... ... ... ... ... ... .. ..44
2.2 Ағылшын тілі сабағында оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолданудың экcперименттік нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ..54
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...80
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .82.
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Әлемдік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде Қазақстанда білім берудің жаңа жүйесінің негізі салынуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты толықтырулар мен өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша көңіл аударуды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуметін дамытуды, мұғалім іскерлігін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Бүгінгі таңда Қазақстан Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш. Таубаевтың, Т. Қабдықайыровтың, С. Көшімбетованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылды.
Ел басымыз Н. Назарбаевтың Қазақстан-2030 Қазақстан халқына арналған жолдауында Біздің жас мемлекетіміз өсіп жетіліп кемелденеді. Біздің бабаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз елінің патриоты болады деп көрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, азамат қоғамын алға апаратын құдіретті күш-білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту-бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Инновациялық үрдістің негізі - жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану, жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл, яғни бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай жасайды. Кейінгі кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарын енгізіп, тарату мәселесін қарастырып жатыр.
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін арттыруға септігін тигізеді. Жаңа технологияны қолдану төмендегідей жүйе арқылы іске асады: І кезең - оқып үйрену; ІІ кезең - меңгеру; ІІІ кезең - өмірге ендіру; ІҮ кезең - дамыту.
Жаңа технологияны жүзеге асыру үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
- Оқу үрдісін интенсивтендіру жаппай қолға алу;
- Оқушылардың сабақтастығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру.Оның ғылыми - әдістемелік, оқыту - әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттей білу, пәндік білім стандартымен жете таныс болу, білімді деңгейлеп беру технологиясын меңгеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу, оқыту үрдісін ізгілендіру және демократияландыруды үнемі басшылыққа ала білу қажет.
Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты. Сондықтан инновациялық тәсілдерді оқыту үрдісін енгізу барысында танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнын, белгілі деңгейде белсенділігін анықтау қажет. Осы екі үрдістің өзара сапалы нәтижесі оқушының өз ісіне сенімділігін, жауапкершілік сезімін ояту мүмкіндік береді.
Зерттеудің мақсаты. Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегиялары :
бес жолды өлең әдісі.
үш қадамды сұхбат әдісі.
кең ауқымды лекция әдісі.
Т-кестесі.
дөңгелек үстел т.б. ағылшын тілі сабағында қолданудың тиімді жолдарын айқындау.
Зерттеудің өзектілігі. Бүгінгі таңда дүние жүзіне жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері қоғамның білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды анықтауда. Техникалық даму мен ғылыми ақпарат көлемінің ұлғая түсуі, мектептегі білім беру мазмұнын жаңарту және оқу - тәрбие орындарының іс-әрекет қағидалары қайта құру мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлауына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келді. Қазіргі кезде мектептің оқу үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясының элементтерін ағылшын тілін оқытуда қолданудың артықшылықтарын эксперимент арқылы жүзеге асыру.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы. Айтмамбетова Б., Ысқақов Ж., Қабдықайырұлы Қ.,Монахов В.., G.V.Rogova, David Cross , Israel Edwin Goldwasser, Jack G. Richards сынды отандық және шетелдік ғалымдар еңбектерін басшылыққа алдық.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы. Диссертация материалдары мен нәтижелерін Шет тілін оқыту әдістемесі пәнін оқытуда пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Диссертация кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады
І ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ
4.1 Жаңа технологиялардың түрлері
Ұзақ жылдар бойы технология түсінігі педагогикалық ұғымдар қорынан тыс қалып келді. Оқыту барысында жаңа техниканың қолданылуына байланысты шетелде оқытудың технологиясы туралы айтыла бастады. Оны алғашқыда оқытудың техникалық құралдарымен байланыстырды. Ресей педагогтары оқыту технологиясы ұғымын оқу-тәрбие үрдісінің мазмұнды техникасы ретінде түсіне отырып, бұл ұғымды педагогикалық технология ұғымына дейін кеңейтті.
Дидактика мен педагогикалық технологиялардың айырмашылығы неде деген сұрақтың жауабын қарастырып көрейік. Дидактика - бұл жалпы білім беру теориясы болса, педагогикалық технология - оқушыны оқыту, тәрбиелеу және дамытуда нақты жетістіктерге жету мақсатында нақты ғылыми негізделген, арнайы түрде ұйымдастырылған оқыту.
Оқу пәнінің әдістемесі дегеніміз- белгілі бір оқу пәнін оқыту теориясы. Пән әдістемесінің объектісі дегеніміз белгілі бір пәнді оқыту процесі, ал пәні дегеніміз нақты оқу пәнін оқытуда оқыту мен оқудың арасындағы байланыс, қарым-қатынас.Осы қарым-қатынастың түрлі формасын зерттей отырып, әдістеме оқытушының оқыту ықпалдарының жүйесін талдап, ұсынады.
Бүгінгі күнде педагогикалық технология оқу және тәрбие аймағындағы педагогикалық міндеттердің шешілуіне байланысты орындалатын педагог іс-әрекеттерінің бірізді жүйесі ретінде танылуда. Осыдан педагогикалық технология мәні оқу технологиясы, тәрбие технологиясы ұғымдарын мәндерімен салыстырғанда терең әрі ауқымды [1,74 б.].
Педагогикалық технология дегеніміз бұл педагогикалық әрекеттер табысына кепіл бола алатын ғылыми жоба, әрі сол жобаның іске асуы.
Педагогикалық технология кешенді әрі ауқымды үрдіс. Ол үрдістің құрамына адамдар, идеялар, құрал-жабдықтар, сонымен бірге жоспарлау, қамсыздандыру, бағалау білім меңгерудің барша қырлары жөніндегі проблемалар шешімін басқару кіреді.
Педагогикалық технологиялардың мынадай артықшылықтарын атап айтуға болады:
- Технологияның негізі яғни соңғы мақсатты нақты анықтау. Консервативті педагогтар мақсатты нақты қою проблемасын маңызды деп санамайды, ал технологияда мақсат орталық компонент ретінде қарастырылады. Ал бұл оған жету деңгейін нақты анықтауға мүмкіндік береді.
- Мақсаты айқын технология оған жетудің объективті әдістерін дұрыс таңдауға жол ашады.
- Технология оқушының немесе студенттің оқу-танымдық іс-әрекетінің құрылымы мен мазмұнын анықтайтын оқу үрдісінің жобасын ұсынады. Әдістемелік сабақ жоспарын әр мұғалім өзінше негіздеп, сабақ та, оқушы іс-әрекеті де түрліше ұйымдастырылады. Ал оқушының оқу іс-әрекетін жобалау оқыту үрдісінде жоғары табыстарға әкеледі.
Технология дегеніміз өндірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері жайлы білім жиынтығы [2,13 б.].
Ал, педагогикалық технология, бұл практикада іске асырылатын педагогикалық жобаның жүйесі.
Педагогикалық технология үш деңгейде бола алады:
1. Жалпы педагогикалық деңгейдегі іс-әрекеттер.
2. Салалық технология яғни бір пән шеңберінде қолданылатын әдістер мен құралдар жиынтығы.
3. Локальдік технология, бұл жаңа материалды меңгерту технологиясы, қайталау мен бақылауды ұйымдастыру технологиясы, жеке жұмысты ұйымдастыру технологиясы т.б. сияқты жаңа әрекеттерді орындау.
Педагогикалық технологияның процессуальді бөлігі:
1. Оқыту үрдісін ұйымдастыру.
2. Оқушы, оқу әрекетінің әдістері мен түрлері.
3. Мұғалім оқыту үрдісін басқару әрекеті.
4. Оқу үрдісін диагностикалау.
Жаңа технологияларға қойылатын талаптар:
oo Педагогикалық, психологиялық ғылыми тұжырымдамасының болуы ;
oo Педагогикалық технология белгілі бір жүйе болып құрылуы ;
oo Жүйенің барлық бөліктерінің логикалық байланыста болуы;
oo Диагностикалық тексеру, болжам жасауға ыңғайлы болуы;
oo Әдіс-тәсілдерді өзгерту мүмкіндігінің болуы;
oo Өзінің алдындағы әдіс-тәсілдерге қарағанда тиімді, пайдалы әсер коэффициенті көбірек болуы;
oo Білім беру стандартын қанағаттандыруы ;
oo Барлық ұжымдарда қолдану тиімділігіне ие болуы тиіс.
Педагогикалық технологиялардың түрлері.
1. Педагогикалық қарым-қатынасты демократия және ізгілік негізінде құру бағытында:
oo Ынтымақтастық педагогикасы.
oo Ізгілікті-тұлғалық оқыту технологиясы (Ш.Амонашвили)
oo Әдебиетті оқытудың адамгершілікті қалыптастыруға негізделген жүйесі (Е.Н.Ильин).
2. Әдістемелік жетілдіру және дидактикалық қайта өңдеу негізінде құрылған технологиялар:
oo Иллюстрациялы-түсіндірмелі оқыту технологиясы.
oo Лекция-семинар-сынақ жүйесі.
oo Ірі блокпен оқыту технологиясы (Эрдниев).
oo Перспективті дамыта оқыту технологиясы (Лысенкова).
3. Оқушылар әрекетін жандандыру және жетілдіру негізінде:
oo Ойын арқылы оқыту технологиясы.
oo Іздеу технологиясы.
oo Оқу материалын сызбалар мен арнайы таңбалар негізінде оқыту (Шаталовтың тірек конспектілер жүйесі).
oo Е.И.Пассовтың коммуникативтік оқыту жүйесі.
oo Дамыта оқыту технологиясы (Эльконин мен Давыдов).
oo В.Занковтың дамыта оқыту жүйесі.
4. Оқу процесін тиімді ұйымдастыру және басқару негізінде:
oo Бағдарламалап (программалап) оқыту.
oo Сынып ішіндегі деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы (Н.П.Гузик).
oo Саралап деңгейлеу технологиясы (В.В.Пикан).
oo Ұжымдық тәсілмен оқыту технологиясы (В.Дьяченко).
oo Модульдік оқыту технологиясы (М.Жанпейісова).
oo Жобалап оқыту технологиясы.
oo Проблемалық- модульдік оқыту технологиясы.
oo Монаховтың оқыту технологиясы.
oo Компьютерлік технология.
5. Табиғатты сүю және ұлттық педагогика әдістерін пайдалануға негізделген технологиялар:
oo Кушнир технологиясы.
М.Монтессори технологиясы [3,46 б.].
Әлемдік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуметін дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша ұйымдастыруды негізге алады.
Бүгінгі таңда Қазақстан Ш. Қаланованың, Ж. Қараевтың, Ш. Таубаевтың, Т. Қабдықайыровтың, С. Көшімбетованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылды.
Ел басымыз Н. Назарбаевтың Қазақстан-2030 Қазақстан халқына арналған Жолдауында Біздің жас мемлекетіміз өсіп жетіліп кемелденеді. Біздің бабаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз елінің патриоты болады деп көрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, азамат қоғамын алға апаратын құдіретті күш-білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту-бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Инновациялық үрдістің негізі дегеніміз жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл, яғни бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарын енгізіп, тарату мәселесін қарастырады.
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін арттыруға көмектеседі. Жаңа технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асады: І кезең - оқып үйрену; ІІ кезең - меңгеру; ІІІ кезең - өмірге ендіру; ІҮ кезең - дамыту.
Жаңа технологияны қолданысқа енгізу үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
* Оқу үрдісін интенсивтендіру жаппай қолға алу;
* Оқушылардың сабақтастығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру.
Жаңа технологияның ғылыми - әдістемелік, оқыту - әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттей білу, пәндік білім стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын меңгеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу, оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу қажет [4,11-б.].
Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі сапалы нәтижеге жеткізуге мүмкіндік беретін танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты. Сондықтан инновациялық іс-тәсілдерді оқыту үрдісінде енгізу барысында танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұны белгілі деңгейде белсенділігін көздейді. Осы екі үрдістің өзара сапалы нәтижесінде оқушының өз ісіне сенімділігін жауапкершілік сезімін, шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға жағдай туғызатын оқытудың инновациялық негізгі түрлері анықталады.
Оқу - тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлық нәтиже беріп жүрген жаңа педагогикалық технологиялар мыналар: дамыта отырып оқыту әдістемесі; оза отырып оқыту; іс-әрекетті бағалау; тірек және тірек конспектілері арқылы оқыту; саралап оқыту; шоғырландырып қарқынды оқыту жүйесі; деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап оқыту технологиясы.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары: балаға ізгілік тұрғысынан қарау; оқыту мен тәрбиенің бірі; баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту; баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгеру болып табылады.
Қолдану
Жаңа мәселені шешеді, бұрынғы білімді пайдаланады.
Анализ
Салыстырады, ашады, талдайды, ойлайды, т.б.
Синтез
Продуктивті,шығармашылық жұмыстарды құрастырады
Баға
Бағалайды, талқылайды
Енді осы модельге түсінік бере кетейік.
1. Оқушылық деңгейде оқушы мұғалім көмегімен амал-әрекет жасайды. Алдыңғы мақсатты шешуге ұмтылады, бұрынғы білімдерін пайдаланады.
2. Алгоритмдік деңгейде мақсатпен шешуге тиісті жағдаят анық, оқушы бұрынғы жинақтаған білімін пайдалана отырып мақсатқа жету үшін өз бетімен жұмыс істейді.
3. Эвристикалық деңгейде мақсат анық, бірақ жағдаят түсініксіз, оны оқушының өзі толықтырады, табады, шешеді. Бұдан бұрынғы білім көмекке келеді. Оқушы жаңа хабарды, білімді өз ізденісімен ала алады. Бұл деңгей- өнімді деңгей.
4. Шығармалық деңгейде мақсат жалпылама, анық емес. Оқушы оны анықтайды, жаңа нәрсені табады, өз бетінше жаңа дүние әкеледі.
Шығармашылық деңгейге жету жолдары оңай емес. Қазіргі технологияда миға шабуыл, дебат, модель, жоба жасату, қорғату, оқу, жазу арқылы оқушылардың сыни көз қарасын қалыптастыру жиі қолданылады. Дамыта оқыту тікелей баланы (субъекті, объекті) жан-жақты дамыта отырып, (жеке басын, дүниетанымын, ойлауын, т.б.) оқытуға негізделеді.
Дамыта оқыту мақсаттары төмендегідей:
* Оқушы субъекті, яғни, ол өзін-өзі дамыта алады, жетілдіреді, тәрбиелей алады;
* Баланың қабілетін, дарынын дамытуға ықпал жасайды (іскерлігі, машығын дамыту емес);
* Білім дайын күйінде ұсынылмайды, бала - тыңдаушы, мұғалім - ақпарат беруші емес, керісінше, бала - зерттеуші, ізденуші, жаңалық ашушы. Олардың дағдысы, іскерлігі белгілі бір мәселе, жағдаятты шешу арқылы қалыптасады. Демек, мұғалім - оқушы іс-әрекетін ұйымдастырушы, бағыт беруші ғана;
* Дамыта оқытуға басты іс-әрекет - диалог, пікірлесу, пікірталас;
* Дамыта оқытуға мұғалім қызметі - диалогты ұйымдастырушы, бағыт беруші, балалардың іс-әрекетін, ынтымақтастығын бір бағыт, бір мақсатқа бағыттаушы.
Білім деңгейін шығармашылық деңгейге көтеруде шығармашылық тапсырмалардың орны ерекше. Оқушыларды сөйлеуге, өз ойларын жеткізе білуге, пікір таластыруға тек мәтіндік бақылау кезінде емес, оқыту барысында, күнделікті сабақта, тіпті сабақтан тыс жұмыстарда да (үйірме, факультативтік сабақ, т.б.) қалыптастырып үйрету қажет. Ұстаздың рөлі тек емтихан алып, баға қоюмен шектелмейді. Мұғалімнің шеберлігі сабақты бере білу, оқушыларды еңбекке баулып тәрбиелеу және пәнге қызығушылығын арттыру арқылы айқындалады. Ал, оқушы білімінің сапасы мұғалім білімділігі мен біліктілігі, іскерлігінің айнасы. Нарық заңдылығына сүйенсек, кез келген өнімнің сапасын өндіруші емес оны тұтынушы анықтап, бағалауы қажет. Сондықтан мұғалімнің берген білімін оның өзі емес, басқалардың бағалағаны жөн [5,34-37-б.].
Қазіргі кезде дүние жүзінде жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері қоғамның білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды айқындауда. Техникалық даму пен ғылыми ақпарат көлемінің ұлғая түсуі, мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу - тәрбие орындарының іс-әрекет қағидаларын қайта құру мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлауына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келді. Бүгінгі таңда мектептің оқу үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Білім берудегі инновациялар - қоғамның тұрақты өзгеріп отыратын мұқтаждықтарына сәйкес оның дамуының қажеттілігі және шарты. Бір жағынан құндылықтарының сақталуына ықпал етсе, екінші жағынан олар барлық екі нәрседен бастартып, әлеуметтік қайта жасалымдардың негізін өздері алады. Осыдан келіп оқу үрдісін қазіргі деңгейінде жүргізуге талпынғандарға арналған ерекше талаптар туындайды. Инновациялық іс-әрекет - дәстүрлі іс-әрекеттен түбірлі түрде ерекшеленіп тұратын индивид қызметінің негізгі түрлерінің бірі. Ол барлық уақытта қарама-қайшылықтар болған жағдайда іске асырылады. Білім берудегі инновациялар арнайы жобаланған әзірленген немесе педагогикалық бастама ретінде кездейсоқ ашылған жаңалықтар болып табылады.
Жаңа мазмұнға жаңа әдістер жүйесі қажет. Бүгінгі күні білім беру мекемелерінде оқыту үрдісінің технологияландыру өзекті мәселелердің бірі болып отыр, технология мен әдіс-тәсілдің ара-жігін ажырату да қарапайым мұғалім үшін кейде қиын болып жатады.
Ағылшын тілін оқытудың басты талабы сабақтың сапасын арттыра отырып, сабақ түрлері мен әдістерін танымдылық деңгейге жеткізу. Осы мақсатта ағылшын тілі пәні мұғалімдері сабақ өту әдістерін толықтырып, әрдайым баланың танымдылық және шығармашылық икемділігін дамытып, әр оқушының дамуы үшін жүйелі жұмыс істеп оқу үрдісінің оқушыға сезіндіруі қажет.
Білім беру саласындағы инновациялық бағыттың қажеттілігін анықтайтын себептер қазіргі таңда бүкіл халыққа белгілі болып отыр. Оларға төмендегілер кіреді.
* Білім беру жүйесінің жаңару, яғни, жоғары оқу орындарының несиелік оқу жүйесіне көшу және орта білім беру жүйесінің 12 жылдыққа өтетіндігі;
* Білім беру мазмұнының ізгілендірілуі;
* Мұғалім мен оқушыға қойылған талаптың жаңа тұрғыдан қарастырылуы, яғни, оқушы тек білім тұтынушы ғана емес, ортақ іс- шара субъектісі де.
Жаңа енгізілген технология немесе инновациялық технология адамның кәсіптік қызметінің бәріне де тән болғандықтан, ол табиғи түрде зерттеудің, талдаудың және тәжірибеге енгізудің нысанасына айналуда. Инновация өздігінен пайда болмайды. Ол ғылыми ізденістердің, жекелеген мұғалімдер мен тұтас ұжымның озық педагогикалық тәжірибесі нәтижесінде пайда болды. Бұл даму өздігінен дамымайтындықтан ол басқаруды қажет етеді [6,29-б.].
Тұтас педагогикалық үрдістің инновациялық дамуында жаңашылдық процестерді тікелей алға бастайтындар ретінде мектеп директоры, мұғалімдер мен тәрбиешілердің рөлі арта түседі. Оқыту процесінің көп түрлілігіне қарамастан дидактикалық, компьютерлік, проблемалық, модульдік және басқа жетекші педагогикалық қызметті іске асыру мұғалімнің еншісінде қалып отыр. Оқу-тәрбие процесіне қазіргі заманғы технологиялардың енгізілуіне байланысты мұғалім мен тәрбиеші кеңесшінің, ақылшының және тәрбиешінің қызметін одан әрі игеруде. Мұғалімнің кәсіптік қызметі арнаулы, пәндік білімдермен ғана шектелмей, педагогика мен психологияның, оқыту мен тәрбие технология салаларының қазіргі заманғы білімдерін де қамтитын болғандықтан мұғалімнен арнайы психологиялық-педагогикалық дайындық талап етіледі. Осы негізде педагогикалық инновацияны қабылдау, бағалау және іске асыруға дайындық қалыптасады.
Мектептердегі оқыту жүйесі жаңадан жазылған төл оқулықтар, жаңа бағдарламалар негізінде жүргізіліп, білімнің әлемдік стандартқа сай болуы қарастырылады.
Жаңа мазмұнда ескі әдістермен енгізуге болмайтындығы белгілі. Оқулық қанша жақсы болғанымен жұмыс жасайтын мұғалімдер оқытудың жаңа тәсілдерін меңгермеген болса, оқулықтардың негізгі идеясы, дамытушылық мәні іске аспауы мүмкін. Сол себепті бүгінгі күні мектеп мұғалімдерінен жұмыстың жаңа тәсілдерін қолдану, қатаң талап етіліп отыр.
Ағылшын тілі пәні оқытушыларының алдында тұрған негізгі мәселе- оқушыларды дамыта оқыту, яғни оқушыны оқу әрекетіне дайындау, олардың оқуға деген ынтасын ояту, қызығушылығын арттыру. Осыған орай соңғы кезде дамыта оқыту жүйесінде кеңінен қолданылатын оқыту технологиялардың арнайы жобасы мен стратегиялары мектеп өміріне енгізіліп отыр.
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау деп қарастыру керек. Дамыта оқыту сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым- қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс- әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана білімгердің интеллектісін жетілдіріп, шығармашылығын дамытады [7,52- б.].
Оқушының оқу белсенділігін дамыту мәселелері теория мен тәжірибеде жаңалықты іздеуді талап етеді, бүгінгі жағдайда ол өзіндік анықтаушы мағынаға ие.
"Даму ортасы" деген термин соңғы жылдары педагогика мен психологияда маңызға ие болып келеді. Бұл түсінік негізі білім алудың басталуы кезеңіндегі "орта" деген терминмен байланысты, яғни адамның айналасындағы қоғамдық материалдық және рухани тіршілік етуге жағдай жасайтын талаптар. Жеке тұлғаның дамуында ортаның маңызының үстем болатыны анықталған. Сонымен қатар адамның белсенді іс- әрекетінің ықпалымен орта өзгеріп, сол өзгерудің нәтижесінде онымен қарым- қатынысқа түсетін тұлғаны да өзгертеді.
Бұл мәселеге әйгілі француз педагогы әрі философы С.Френенің теориясы мен тәжірибесін айтуға болады. С.Френенің пікірінше, бала өзінің тұлғасын өзі жасау керек, шығармашылық жағынан өзін дамытып, өзінің әлеуметтік мүмкіндіктерін ашып, өз- өзіне маңыздылық танытуы тиіс. Мұнда педагогтің негізгі қызметі баланың бойынан өзіне тән нәрселерді тауып, оның әрі қарай дамуына көмек беруі қажет. Осыған байланысты С.Френе оқыту және тұлғаның өзін-өзі дамыту ортасын құрастыруға ерекше көңіл бөлді.
Психологиялық байланыс тарапынан даму ортасы белгілі білім беру аймағында дамыта оқыту арқылы жүзеге асырылады. Мұны белгілі ғалымдар Л.Выготский, Н.Гальперин, В.Давыдов, Л.Занков, А.Леонтьев, Д.Эльконин өз зерттеулерінде ұсынған [8,83-б.].
Қай замандарда да мектeп қоғамның әлеуметтік, экономикалық және мәдени салаларындағы өзгерістерге икемделіп отырған. Әр кезеңге сай оқыту теориялары, оқыту процесін ұйымдастыру мәселелері де өзгеріп, жаңа сұраныстарға жауап беруге бейімделген.
Дәл қазір адамның ақыл-ой, шығармашылық мүмкіндіктеріне қойылатын талаптар өте жоғары. Елімізде соңғы жылдары оқыту процесін ізгілендіру, оның практикалық бағыттылығын күшейту мақсатында біраз шаралар жасалды. Оларды инновациялық процесс, немесе педагогикалық жаңалықтарды енгізу деп жүрміз.
Мәселеге тереңдемей тұрып, алдымен инновация ұғымының мәні, латынның in-novus деген сөзінен шыққан, жаңарту, өзгерту мағынасын беретіндігіне тоқталған дұрыс. Педагогикада жаңа әдістер, тәсілдер, құралдар, оқулықтар, бағдарламаларды пайдалануды білдіреді. Яғни инновация дегеніміз оқыту мен тәрбиелеуге өзгерістер енгізу, олардың сапасын арттыру болып табылады.
Білім беру саласындағы жаңалықтар:
1. Ұйымдастырудағы
2. Технологиялардағы
3. Оқулықтар мен бағдарламалардың өзгеруі деп 3топқа бөлінеді.
Француз ғалымы Э. Брансуик педагогикалық жаңалықтардың мұмкін 3 түрін бөліп қарайды.
1. Жаңалық ретінде бұрын еш жерде, еш уақытта қолданылмаған білімдік идеялар мен әрекеттер алынады. Мүлдем жаңа нәрсе. Практикада ондай жаңалық өте сирек кездеседі.
2. Белгілі бір кезде, белгілі бір ортада көкейтестілігімен ерекшеленген, қайта орын алып отырған, жаңа жағдайға бейімделген идеялар. Бұл қазіргі педагогикалық жаңалықтардың көп бөлігін құрайды.
3. Практикада бұрын болған, тек мақсатын өзгертіп пайдалану жаңа нәтижелер беретін жаңалықтар.
Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологиялар пайдалану тәжірибеге еніп, нәтижелер беруде. Ағылшын тілі пәні мұғалімдері мектептердегі жаңару процестерін мейлінше қолдап, жаңалықтарды жылдам қабылдап, оларды тәжірибеде қолдануда үлкен белсенділік танытуда. Енді педагогикалық технология терминінің мәнін ашайық.
Педагогикалық технологияға-В.Л. Беспалько тәжірибеде іске асатын нақты педагогикалық жүйе, жоба,-деген анықтама береді. Ал педагогикалық жүйені тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін арнайы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өзара байланыстағы әдіс-тәсілдер деп қарастырады.
-Оқытудың технологиялары дидактикалық жүйенің құрамдас, процессуалдық бөлігі. (М. Чошанов)
- Педагогикалық технологиялар оқыту процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізудің ойластырылған моделі. (В.М. Монахов) деген анықтамалар бар.
Ал, Б.Т. Лихачев педагогикалық технологияны арнайы негізделген әдістер, амалдар, тәрбие құралдары түріндегі психологиялық-педагогикалық қондырғы деп түсіндіреді.
Технологиялық үрдіс технологиялық бірліктердің арнайы жүйесі, олар педагогикалық нәтижеге бағытталған.
Педагогикалық технологиялардың философиясы ізгілік, жеке бастың даму теориясына негізделген.
П.К. Селевко педагогикалық технологияларды мәнділігіне, қолданылуына, ұйымдастырылуына қарай төмендегідей топтарға бөледі:
1. Қолдану деңгейіне қарай (жалпыпедагогикалық, пәндік, жеке әдістемелік, модульдік).
2. Философиялық негізіне қарай (материалистік, идеалистік, диалектикалық, метафизикалық, ізгілікті, ғылыми, прагматикалық т.б.).
3. Психикалық дамудың жетекші факторына қарай (биогендік, социогендік, психогендік).
4. Ғылыми тұжырымдамасына қарай (ассоциативті-рефлекторлық, биховиристік, гештальттехнология, дамытушылық).
5. Тұлғалық құрылымдарға бағыттылығына қарай (ақпараттық, әрекеттік, сезімдік, эвристикалық, қолданбалы, өзін-өзі дамытушы).
6. Құрылымдық және мазмұндық сипатына қарай (білімдік және тәрбиелік, жалпы және кәсіби бағытты, технократтық және гумандық).
Бүгінде елімізде оқыту мазмұны жаңартылды. Жаңа әдістерді ескі әдістермен енгізуге болмайтындығы белгілі. Оқулық қанша жақсы болғанымен онымен жұмыс жасайтын мұғалімдер оқытудың жаңа тәсілдерін меңгермеген болса, оқулықтардың негізгі идеясы, дамытушылық мәні іске аспауы мүмкін. Сол себепті бүгінгі күні мұғалімдерден жұмыстың жаңа тәсілдерін қолдану қатаң талап етіліп отыр [9,45-б.].
Проблемалы оқытудың мақсаты мұғалім оқушыларды білім жүйесімен, іскерлікпен, дағдымен қаруландырып қана қоймай, олардың танымдық және шығармашылық қабілетін дамытады. Ол үшін оқушыларға тақырып бойынша проблемалық сұрақтар қойылады.
Проблемалы оқыту бұл ғылым негіздерін оқып- білу процесінде жеке адамның жалпы және арнайы қабілетінің дамуы, танымдық қажеттілігінің қалыптасуы.
Проблемалы оқытудың мәні оқып-үйренушілерге танымдық міндеттерді мақсаткерлікпен ұсыну, оқушылар оларды шеше отырып, білімді белсенді түрде меңгереді.
Психологияда адамның ойлағыштық іс-әрекетінің негізгі түрлері репродуктивті және продуктивті болып бөлінеді.
Репродуктивті іс-әрекеті үлгі, алгоритм бойынша орындалады. Мұғалім жаңа оқу материалын, жаңа ұғымдардың мәнін түсіндіреді, тапсырманы орындаудың жолдарын көрсетеді. Оқушы оқу тапсырмасын мұғалімнің көрсетуімен алгоритмге сүйеніп, яғни мұғалімнің сабақ үстінде жасаған әрекетіне сәйкес орындауы қажет.
Продуктивті іс-әрекетінің айырмашылығы оқушы белгілі білімді өз бетімен жаңа жағдаятта қолданады немесе белгілі жағдаятта жаңа технологияны қолданады.
Оқыту технологиясы
Мақсаты
Мәні
Механизмі
Проблемалық оқыту
Оқушылардың танымдық белсенділігін, шығармашылық дербестігін дамыту.
Оқып-үйренушілерге танымдық міндеттерді мақсаткерлікпен ұсыну, оқушылар оларды шеше отырып, білімді белсенді түрде меңгереді.
Ізденістік әдістер; танымдық міндеттер қою.
Жинақталған оқыту
Оқу процесі құрылымын адамның қабылдау қабілетінің табиғи және психологиялық ерекшеліктеріне барынша жақындату.
Сабақтарды блоктарға біріктіру арқылы пәндерді тереңдетіп оқыту.
Оқушылардың жұмысқа деген қабілет-қарымын ескеретін оқыту әдістері.
Модульдік оқыту
Оқытудың икемділігін қамтамасыз ету, тұлғаның жеке қажеттілігіне, оның негізгі даярлық деңгейіне бейімдеу.
Оқып-үйренушілердің жеке оқу бағдарламасымен өз бетінше жұмысы.
Проблемалық әдіс, оқытудың жеке қарқыны.
Дамытып оқыту
Тұлғаны және оның қасиеттерін дамыту.
Оқу процесін адамның әлеуметтік мүмкіндіктеріне және оларды іске асыруға бағыттау.
Оқушыларды әр алуан қызмет түрлеріне тарту.
Сараланған оқыту
Қабілеттерін ашуға, мүдделерімен қабілеттерін дамытуға оңтайлы жағдай туғызу.
Бағдарламалық материалдарды әр түрлі жобадағы деңгейде ұғыну, бірақ міндетті деңгейден (стандарттан) төмен емес.
Жекелей оқыту әдістері.
Ойын арқылы оқыту
Білімді,білікті, дағдыны игерудің тұлғалық-қызметтік сипатын қамтамасыз ету.
Оқу ақпараттарын іздеуге, өңдеуге, игеруге бағытталған өз бетінше атқарылатын қызмет.
Оқушыларды шығармашылық қызметке тартатын ойын әдістері.
Іскерлік ойындары - бұл да белсенді оқытудың бір түрі. Ойынның бұл түрі әртүрлі практикалық жағдайларды көрсету арқылы жүзеге асады. Қазіргі кездегі соғыс ойындары, спорт ойындары, дидактикалық және тағы басқа ойындар осы байырғы мәдениеттен туындаған. Осылайша XX ғ 50 - ші жылдарынан бастап басқару, экономикалық ойындар, бертін келе психологиялық, педагогикалық ойындар пайда бола бастады. Іскерлік ойыны сабақтың дәстүрлі емес түріне жатады. Бұл ойын қызығушылықты тудырып, ағылшын тілін оқыту кезінде қолдануға үлкен мүмкіндік береді. Ойында ойыншының кәсіби -- педагогикалық ойлау образына енуі, бұл ойынның басты ерекшелігі болып табылады. Іскерлік ойынның негізі- проблемалық педагогиканың ситуацияларды тудыру және оларды әртүрлі проблемалық рөлдік шешу жүйесі. Ойында образға кіру ерекшелігі басқа ойындармен салыстырғанда проблемалық жағдайларды шешуші фактор ретінде қарастырылады. Ойыншы белгілі ережелерді қолдана отырып ойынның толық мағынасын түсініп, талдау жасап, алда болатын өзгерістерді жобалап отыруы қажет [10,49-б.].
Әртүрлі педагогикалық жағдайларды модельдеу болашақ педагогтың әрбір ойын кәсіби түрде жеткізе білуге жетелейді. Осылай ойлау қабілеті нәтижесінде ойыншылар педагогикалық образға толығымен кіріп, қандай өзгеріс болатынын түсіне алады. Ойыншыларда педагогикалық үрдіс моделінің біркелкі образы ойында болған әртүрлі жағдайлар нәтижесінде калыптасады.
Бұл модель жеке түлғалық сипатқа ие болады және ойын кезіндегі ойыншының жасаған іс - әрекетінің таңбасына ойыншының өзін ойын барысында ұстай білуі, ойын толық жеткізе білуін және әр ойыншының өзіне ғана тән ерекшеліктеріне байланысты қалыптасады.
Сонымен қатар іскерлік ойынның барысында әр ойыншыда өзін басқалардың көмегімен, яғни сырт көзбен қадағалау және басқаларды да танып білу қалыптасады. Өздеріне берілген тапсырмаларды бірігіп шешу жолында өзіндік нәтиже шығарумен қатар басқалармен бірігіп жұмыс істеу және ой тудыру әрбір ойыншыда қалыптасатын жайт. Ойынның шартты модельдері және ойын барысында жинақталған іс-әрекеттер ойыншылардың көзқарасын едәуір кеңейтеді.
Іскерлік ойында ойыншыларда екі түрлі көзқарас қалыптасады. Біріншіден, ойыншы образға кіріп, ойын образын жасайды яғни осы образды толық сіңіреді, басқалармен осы образда қарым-қатынаста болады. Екіншіден, бұл ойыншылар арасындағы нағыз қарым-қатынас орнығады, себебі әр ойыншы образды өзі деп есептейді. Образға кіру жолында ойын шарты тез ұғынылады сондай - ақ төзімділік, басқалардың ойын құрметтеу, бірігіп жұмыс атқару, жауапкершілік қалыптасады.
Білім алу үрдісі, оны толықтыру, негізін түсіну екі кезеңнен өтеді:
- ойын барысында: образ арасындағы қарым -- катынас кезеңі;
- қорытындылау кезінде: пікірталас кезеңі;
Ойын шартында ойыншыларға таныс жайттар көп кездессе және олар образға толық кіре алса ойын қызықты да мағыналы болып өтеді.
Әрбір ойын мағынасына қарай өзіне тән құрылымы, рөлі, сюжеті болады және мұғалімнің шеберлігіне байланысты ерскшеленеді. Ойынның ойдағыдай өтуі жүргізушінің ойынды жақсы жоспарлауында. Ол әрбір ойыншының өзіндік ерекшеліктерін, мүмкіндіктерін, олардың ойынға тез енуін ойындық жағдаятөа кіруін сюжетті ары қарай дамыту дәрежесін білгенде ойын сәтті өтеді. Әрбір топ ойынды өзінше дамытып, жаңа көзқарастар туғызып, жаңа нәтижелер шығара алады.
Жүргізуші ойыншыларды ойынға дайындап, ұйымдастырып, ойынды өткізіп, соңында қорытынды жасап, ойынға қатысушыларды бағалайды. Ойын алдында бірнеше күн бұрын жүргізуші ойынға қатысушыларды ойынның мақсатымен, жүйесімен, кұрылымымен, ойынның сюжетімен, рөлімен таныстырып, үй тапсырмаларын беріп, орындалғанын қадағалап, рөлдсрді бөлуге көмектеседі. Рөлдердің орындалуы мен сюжеттің дамуына қатаң шарт қою ойынға кызығушылықты және ойыншылардың сюжетті дамытуына кері әсерін тигізеді. Қатаң ережемен ұсынылатын ойын біркелкі жаттығуларға ұқсап, қызығушылықты жоғалтады. Ойын басында жүргізуші ойыншылардың бірқалыпты эмоциялық тұрактылығын қамтамасыз етумен қатар, психологиялық тұрғыдан образға кіруге жағдай жасайды. Бұл іскерлік ойынын жүргізуге 45 - 90 минут кетеді Ойынның ең маңызды кезеңі - қорытынды жасап, пікір таласу. Қорытынды жасау ойынға кететін уақыттың тең жартысын алады
Іскерлік ойындарда: кіріспе, іскерлік ойындардың өтілуі әдістемесі және көрнекі құралдары сипатталады. Кіріспе бөлімінде іскерлік ойындардың педагогтарды оқыту жолындағы мағынасы жайлы сөз: етіледі. Іскерлік ойындардьң өтілу шарттары мен өтілу әдістемесі керсетіледі және іскерлік ойын материалдары қарастырылады.
Қоғамдағы әлеуметтік өзгерістерге сай оқытудың сапасын арттыру мәселесі жаңа оқыту технологияларын өз дәрежесіне сай қолдануға да тікелей байланысты. Мұны Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасындағы мынадай жолдар ..Білім беруді дамыту үшін оқытудың озық жүйелері мен технологияларын әзірлеу мен енгізу талап етіп отыр [11,95-б.].
Мектепте, жоғары оқу орнында сапалы оқу бағытын айқындайтын жаңа жолдардың бірі - пәндерді модульдік технология арқылы оқыту екендігі теориялық және тәжірибелік жағынан дәлелденуде. Бұл мәселені ғалымдар Дж.Рассель, П.Юцявичене, Р.Бекирова, Г.Лаврентьева және Н.Лаврентьева, М.Жанпейісова, К. Жақсылықова, Е.Тұяқов, т.б. дәлелдеп келеді.
Модуль ұғымының этимологиялық мәні білімді қолданысқа, меңгеруге ыңғайлы етіп жүйелеу, шоғырландыру, жинақтау болып табылады. Білімді, яғни оқу материалын дидактикалық мақсатқа сай әр түрлі қалыпта ұсынуға болады. Модульмен оқыту - толық немесе жекелей түрде модульге негізделген оқыту. Модуль -- іс-әрекеттің мақсатты бағдарламасы белгілеген деңгейіне жету үшін сұрыпталған, дидактикалық өңделген білім, біліктілік, дағдының белгілі мазмұнының бірлігі және оның әдістемелік нұсқауы, яғни аяқталған оқу ақпараты болып табылатын модульмен оқытудың негізгі құралы [12,49-б.].
Н.Оралбаеваның, Ф.Оразбаеваның, К.Жақсылықованың еңбектеріне сүйенсек, Модульмен оқыту дегеніміз - қазақ тілінде өзара тілдік қатынасқа түсу дағдысы мен іскерлігін сапалы қалыптастыру мақсатында жұмсалатын оқытушы мен студенттің, студент пен студенттің, оқытушы мен оқу тобының жасырын ішкі күші мен бірлескен әрекетінің белсенділігін арттыру негізінде тілді сапалы оқыту жүйесі .
Дж. Рассельдің пайымдауынша, модуль бойынша студенттерді оқыту мәселесін шешуде барлық сезімдік мүмкіншілік қолданылуы керек, өйткені, оқытудың мультисезімтал белсенділігі студенттің танымдық үрдісін арттырып, модульдік оқытуды ұйымдастырудың маңызды тәсілі болады. Бұл мәселе еліміз бойынша әлі шешілмей тұр.
Тәжірибе модульдік бағдарламада мұғалімнің іс-әрекетте болу керек екендігі анықталды.
Бірінші қадам бұл оқу курсын жүйе ретінде беру, яғни мазмұнды бастапқы құрылымдау. Екінші қадам бойынша курсқа технологиялық карта жасалынады. Үшінші қадам бұл модульдік бағдарламаны құру, оның бөліктері дидактикалық мақсат және модульдік бағдарламаның модульдері жиынтығы болады. Төртінші қадам бұл дидактикалық мақсаттарды интеграциялайтын кешенді дидактикалық мақсаттарды бөлу болып табылады. Бесінші қадам бұл интеграцияланған дидактикалық мақсаттарды жекелік дидактикалық мақсаттарға бөлу және модуль құрайтын оқу элементтерінің мазмұнын қалыптастыру. Алтыншы қадам бұл модульдің өзін құру.
Тәжірибе модуль арқылы оқыту мұғалімнен жоғары әдіскерлік шеберлікті, жоғары кәсіби деңгейді талап етеді.
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер - тарихи объективті үрдістер. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат - білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады.
Бүгінгі танда оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу жеткіліксіз.
ҚР білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының түсініктемесінде Білімді, білік-дағдыларды механикалық түрде беру емес, ақпараттық-зияткердік ресурстарды өз бетінше тауып, талдап және пайдалана білетін, идеялардың ұлт көзі болатын, жедел өзгеріп отыратын әлем жағдайында дамитын және өзін-өзі таныта алатын жеке тұлғаны қалыптастыру басымдық болып табылады делінген. Демек, бұл тұжырым білім берудің басты философиясы болмақ.
Міне, осындай мақсат-міндеттерді орындау үшін баланы оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін, яғни, инновациялық технологияларды қолдану талап етіліп отыр. Бұл бағытта көптеген ізденістер жүргізілуде. Қазақстан Республикасы Білім беру туралы заңы бойынша вариативтілік ұстанымы бекітілген. Педагогтарға оқытудың тиімді әдістерін пайдалануға, оқыту үрдісін кез келген модуль бойынша (авторлықты қоса) құруға мүмкіншіліктер жасалған [13,7-11 б.].
Қазіргі уақыттағы технологиялық жедел дамыған қоғамда жаңа оқыту технологияларын пайдалану оқушылардың білім деңгейін заман талабына сай арттырады.
Оқушы білімінің сапасы мен оқытудың тиімді болуы таңдап алынған оқушы әдісінің пәрменділігін, дәрежесін көрсетеді.
Жаңа технологиялардың ішіндегі ең тиімдісі М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы деп есептейміз. Модуль дегеніміз - міндетті түрде оқушының білімі мен біліктерін тексеру элементі бар оқу материалының қисынды аяқталған бөлімі. Модульді құрастырудың негізіне пәннің жұмыс бағдарламасы алынады. Ол көбінесе пәннің тақырыптарына немесе өзара байланысты тақырыптар блогына сәйкес келеді. Бірақ, тақырыптан айырмашылығы - модульде: тапсырма, жұмыс, оқушылардың сабаққа қатысуы, оқушылардың алғашқы, аралық және қорытынды білім деңгейі, бәрі-бәрі өлшеніп, бағаланып отырады.
Оқу модулі қайта жаңғыртушы оқу циклы ретінде үш құрамды бөліктен тұрады: кіріспе, сөйлесу және қорытынды.
Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырады.
Тақырып мазмұнына (тұтас тақырып немесе тарау бойынша) өсу бағытымен - қарапайымнан күрделіге, репродуктивтік тапсырмалардан шығармашылық сипаттағы тапсырмаларға, зерттеушілік қызмет элементтеріне қарай бірнеше рет қайта оралып отыру әр оқушыға оқу материалымен жұмыс істей отырып өз қабілеттерін, жадын, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша дамытуға мүмкіндік береді.
Модульдік окытудың басты мақсаты - оқытудың ұйымдастырылуы бойынша және мазмұны бойынша адам бойындағы осы сәттегі қажеттілікті қанағаттандыруда кепілдік беретін әрі жаңа қажеттілікті анықтайтын икемді білім беретін құрылым құру.
Модульдік оқытудың біраздан бері қолданып келе жатқанына қарамастан, оны түсінуде, оның мазмұн құрылымын түрлендіруде, оқыту әдістері мен түрлерін өңдеуде әлі күнге дейін әр түрлі көзқарастар бар.
Модульдің көптеген анықтамаларына қарамастан, олардың барлығын үш түрлі бағытта топтастырып, жүйелеуге болады:
модуль - биіктілік мінездемесінің талаптарына жауап беріп, мамандық бойынша оқу пәндерінің жиынтығын ұсынатын мемлекеттік білім беру стандарт бірлігінің үлгісі;
модуль - пәнаралық әдістемелік-ұйымдастыру құрылымы болып, әр түрлі оқу пәндерінің тақырыптық жиынтығы ретінде бір мамандықты меңгеруді және оқу үрдісінде пәнаралық қатынасты қамтамасыз етеді;
модуль - бір ғана оқу пәнінің шеңберіндегі ұйымдастыру дегеніміз әдістемелік құрылымының бірлігі.
Модуль деп біз өзіне дидактикалық мақсаттарды, оқу материалының логикалық аяқталған бірлігін (пәнішілік және пәнаралық байланыстар сақталған), әдістемелік нұсқауды (дидактикалық материалды қоса) және бақылау жүйесіне енетін оқу пәнінің дараланған ұйымдастыру - әдістемелік құрылымын түсінеміз.
Оқытудың модульдік тәсілі оқытудың мақсаты мен мазмұнын, танымдылық белсенділікті басқару әдістерін өзгертуді жүйелейді.
Оқытудың максаты оқу-тәрбие үрдісінің барлық бөліктерін бір жүйеге байланыстыратын басты дидактикалық ұстаным болып табылады. Мақсаттар маман даярлау жүйесінің барлық жалпы бағытын айқындайды.
Модульдік оқытудың кәсіби білім беру жүйесінде кең түрде танымды болуын түсіну қиын емес, өйткені модульдік бағдарламалардың операциялық түрі кәсіби икемділікті қалыптастыруға бағытталады.
Модульдік оқытудың құрамында дидактикалық мақсаттардың таксономиясының жіктелуі деңгейіне қарай (кешенді, кіріктірілген дербес) және түрі жағынан (танымдылық және операциялық) жүйелеуді ұсынады.
Одан әрі кешенді мақсатқа сәйкес оқыту мазмұны қайта қарастырылады, кіріктірілген және дербес мақсаттар оның құрылымдығын және негіздемесін білім беру мазмұнын ұйымдастыру негізімен және таңдау өлшемімен айқындайды [14,87-89 б.].
Модульдік оқытудың дидактикалық жүйесі басқада дидактикалық жүйелер сияқты оқытудың мақсаттарына сай жалпы-дидактикалық ұстанымдар мен негіздеріне сүйеніп, оқу материалдарын құрылымдауды негіздейді. Модульдік бағдарламаларды құрастыруда әр түрлі тәсілдер байқалады. Даралық модульдердің мазмұны оқыту мазмұнын құрылымдау ұстанымдарын сақтай отырып жасалады және жинақы, әрі көрнекілік түрінде беріліп, дидактикалық материалдармен, білгірлік және қолданбалы міндеттермен қамтамасыз етілуі керек.
Модульдердің қалыптасуы оқу мақсаты мен оқыту мазмұнынан ғана тұрмайды. Оқыту үрдісі, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ
0.1 Жаңа технологиялардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
0.2 Әлемдік білім беру жүйесіндегі оқытудың жаңа әдістері ... ... ... ... ... ... ... 25
ІІ АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҒЫНДА ОҚУ МЕН ЖАЗУ АРҚЫЛЫ СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Ағылшын тілін оқытудың ұйымдастыру формалары ... ... ... ... ... ... .. ..44
2.2 Ағылшын тілі сабағында оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолданудың экcперименттік нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ..54
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...80
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .82.
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Әлемдік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде Қазақстанда білім берудің жаңа жүйесінің негізі салынуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты толықтырулар мен өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша көңіл аударуды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуметін дамытуды, мұғалім іскерлігін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Бүгінгі таңда Қазақстан Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш. Таубаевтың, Т. Қабдықайыровтың, С. Көшімбетованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылды.
Ел басымыз Н. Назарбаевтың Қазақстан-2030 Қазақстан халқына арналған жолдауында Біздің жас мемлекетіміз өсіп жетіліп кемелденеді. Біздің бабаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз елінің патриоты болады деп көрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, азамат қоғамын алға апаратын құдіретті күш-білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту-бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Инновациялық үрдістің негізі - жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану, жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл, яғни бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай жасайды. Кейінгі кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарын енгізіп, тарату мәселесін қарастырып жатыр.
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін арттыруға септігін тигізеді. Жаңа технологияны қолдану төмендегідей жүйе арқылы іске асады: І кезең - оқып үйрену; ІІ кезең - меңгеру; ІІІ кезең - өмірге ендіру; ІҮ кезең - дамыту.
Жаңа технологияны жүзеге асыру үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
- Оқу үрдісін интенсивтендіру жаппай қолға алу;
- Оқушылардың сабақтастығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру.Оның ғылыми - әдістемелік, оқыту - әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттей білу, пәндік білім стандартымен жете таныс болу, білімді деңгейлеп беру технологиясын меңгеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу, оқыту үрдісін ізгілендіру және демократияландыруды үнемі басшылыққа ала білу қажет.
Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты. Сондықтан инновациялық тәсілдерді оқыту үрдісін енгізу барысында танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнын, белгілі деңгейде белсенділігін анықтау қажет. Осы екі үрдістің өзара сапалы нәтижесі оқушының өз ісіне сенімділігін, жауапкершілік сезімін ояту мүмкіндік береді.
Зерттеудің мақсаты. Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегиялары :
бес жолды өлең әдісі.
үш қадамды сұхбат әдісі.
кең ауқымды лекция әдісі.
Т-кестесі.
дөңгелек үстел т.б. ағылшын тілі сабағында қолданудың тиімді жолдарын айқындау.
Зерттеудің өзектілігі. Бүгінгі таңда дүние жүзіне жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері қоғамның білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды анықтауда. Техникалық даму мен ғылыми ақпарат көлемінің ұлғая түсуі, мектептегі білім беру мазмұнын жаңарту және оқу - тәрбие орындарының іс-әрекет қағидалары қайта құру мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлауына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келді. Қазіргі кезде мектептің оқу үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясының элементтерін ағылшын тілін оқытуда қолданудың артықшылықтарын эксперимент арқылы жүзеге асыру.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы. Айтмамбетова Б., Ысқақов Ж., Қабдықайырұлы Қ.,Монахов В.., G.V.Rogova, David Cross , Israel Edwin Goldwasser, Jack G. Richards сынды отандық және шетелдік ғалымдар еңбектерін басшылыққа алдық.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы. Диссертация материалдары мен нәтижелерін Шет тілін оқыту әдістемесі пәнін оқытуда пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы. Диссертация кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады
І ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ
4.1 Жаңа технологиялардың түрлері
Ұзақ жылдар бойы технология түсінігі педагогикалық ұғымдар қорынан тыс қалып келді. Оқыту барысында жаңа техниканың қолданылуына байланысты шетелде оқытудың технологиясы туралы айтыла бастады. Оны алғашқыда оқытудың техникалық құралдарымен байланыстырды. Ресей педагогтары оқыту технологиясы ұғымын оқу-тәрбие үрдісінің мазмұнды техникасы ретінде түсіне отырып, бұл ұғымды педагогикалық технология ұғымына дейін кеңейтті.
Дидактика мен педагогикалық технологиялардың айырмашылығы неде деген сұрақтың жауабын қарастырып көрейік. Дидактика - бұл жалпы білім беру теориясы болса, педагогикалық технология - оқушыны оқыту, тәрбиелеу және дамытуда нақты жетістіктерге жету мақсатында нақты ғылыми негізделген, арнайы түрде ұйымдастырылған оқыту.
Оқу пәнінің әдістемесі дегеніміз- белгілі бір оқу пәнін оқыту теориясы. Пән әдістемесінің объектісі дегеніміз белгілі бір пәнді оқыту процесі, ал пәні дегеніміз нақты оқу пәнін оқытуда оқыту мен оқудың арасындағы байланыс, қарым-қатынас.Осы қарым-қатынастың түрлі формасын зерттей отырып, әдістеме оқытушының оқыту ықпалдарының жүйесін талдап, ұсынады.
Бүгінгі күнде педагогикалық технология оқу және тәрбие аймағындағы педагогикалық міндеттердің шешілуіне байланысты орындалатын педагог іс-әрекеттерінің бірізді жүйесі ретінде танылуда. Осыдан педагогикалық технология мәні оқу технологиясы, тәрбие технологиясы ұғымдарын мәндерімен салыстырғанда терең әрі ауқымды [1,74 б.].
Педагогикалық технология дегеніміз бұл педагогикалық әрекеттер табысына кепіл бола алатын ғылыми жоба, әрі сол жобаның іске асуы.
Педагогикалық технология кешенді әрі ауқымды үрдіс. Ол үрдістің құрамына адамдар, идеялар, құрал-жабдықтар, сонымен бірге жоспарлау, қамсыздандыру, бағалау білім меңгерудің барша қырлары жөніндегі проблемалар шешімін басқару кіреді.
Педагогикалық технологиялардың мынадай артықшылықтарын атап айтуға болады:
- Технологияның негізі яғни соңғы мақсатты нақты анықтау. Консервативті педагогтар мақсатты нақты қою проблемасын маңызды деп санамайды, ал технологияда мақсат орталық компонент ретінде қарастырылады. Ал бұл оған жету деңгейін нақты анықтауға мүмкіндік береді.
- Мақсаты айқын технология оған жетудің объективті әдістерін дұрыс таңдауға жол ашады.
- Технология оқушының немесе студенттің оқу-танымдық іс-әрекетінің құрылымы мен мазмұнын анықтайтын оқу үрдісінің жобасын ұсынады. Әдістемелік сабақ жоспарын әр мұғалім өзінше негіздеп, сабақ та, оқушы іс-әрекеті де түрліше ұйымдастырылады. Ал оқушының оқу іс-әрекетін жобалау оқыту үрдісінде жоғары табыстарға әкеледі.
Технология дегеніміз өндірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері жайлы білім жиынтығы [2,13 б.].
Ал, педагогикалық технология, бұл практикада іске асырылатын педагогикалық жобаның жүйесі.
Педагогикалық технология үш деңгейде бола алады:
1. Жалпы педагогикалық деңгейдегі іс-әрекеттер.
2. Салалық технология яғни бір пән шеңберінде қолданылатын әдістер мен құралдар жиынтығы.
3. Локальдік технология, бұл жаңа материалды меңгерту технологиясы, қайталау мен бақылауды ұйымдастыру технологиясы, жеке жұмысты ұйымдастыру технологиясы т.б. сияқты жаңа әрекеттерді орындау.
Педагогикалық технологияның процессуальді бөлігі:
1. Оқыту үрдісін ұйымдастыру.
2. Оқушы, оқу әрекетінің әдістері мен түрлері.
3. Мұғалім оқыту үрдісін басқару әрекеті.
4. Оқу үрдісін диагностикалау.
Жаңа технологияларға қойылатын талаптар:
oo Педагогикалық, психологиялық ғылыми тұжырымдамасының болуы ;
oo Педагогикалық технология белгілі бір жүйе болып құрылуы ;
oo Жүйенің барлық бөліктерінің логикалық байланыста болуы;
oo Диагностикалық тексеру, болжам жасауға ыңғайлы болуы;
oo Әдіс-тәсілдерді өзгерту мүмкіндігінің болуы;
oo Өзінің алдындағы әдіс-тәсілдерге қарағанда тиімді, пайдалы әсер коэффициенті көбірек болуы;
oo Білім беру стандартын қанағаттандыруы ;
oo Барлық ұжымдарда қолдану тиімділігіне ие болуы тиіс.
Педагогикалық технологиялардың түрлері.
1. Педагогикалық қарым-қатынасты демократия және ізгілік негізінде құру бағытында:
oo Ынтымақтастық педагогикасы.
oo Ізгілікті-тұлғалық оқыту технологиясы (Ш.Амонашвили)
oo Әдебиетті оқытудың адамгершілікті қалыптастыруға негізделген жүйесі (Е.Н.Ильин).
2. Әдістемелік жетілдіру және дидактикалық қайта өңдеу негізінде құрылған технологиялар:
oo Иллюстрациялы-түсіндірмелі оқыту технологиясы.
oo Лекция-семинар-сынақ жүйесі.
oo Ірі блокпен оқыту технологиясы (Эрдниев).
oo Перспективті дамыта оқыту технологиясы (Лысенкова).
3. Оқушылар әрекетін жандандыру және жетілдіру негізінде:
oo Ойын арқылы оқыту технологиясы.
oo Іздеу технологиясы.
oo Оқу материалын сызбалар мен арнайы таңбалар негізінде оқыту (Шаталовтың тірек конспектілер жүйесі).
oo Е.И.Пассовтың коммуникативтік оқыту жүйесі.
oo Дамыта оқыту технологиясы (Эльконин мен Давыдов).
oo В.Занковтың дамыта оқыту жүйесі.
4. Оқу процесін тиімді ұйымдастыру және басқару негізінде:
oo Бағдарламалап (программалап) оқыту.
oo Сынып ішіндегі деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы (Н.П.Гузик).
oo Саралап деңгейлеу технологиясы (В.В.Пикан).
oo Ұжымдық тәсілмен оқыту технологиясы (В.Дьяченко).
oo Модульдік оқыту технологиясы (М.Жанпейісова).
oo Жобалап оқыту технологиясы.
oo Проблемалық- модульдік оқыту технологиясы.
oo Монаховтың оқыту технологиясы.
oo Компьютерлік технология.
5. Табиғатты сүю және ұлттық педагогика әдістерін пайдалануға негізделген технологиялар:
oo Кушнир технологиясы.
М.Монтессори технологиясы [3,46 б.].
Әлемдік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуметін дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша ұйымдастыруды негізге алады.
Бүгінгі таңда Қазақстан Ш. Қаланованың, Ж. Қараевтың, Ш. Таубаевтың, Т. Қабдықайыровтың, С. Көшімбетованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылды.
Ел басымыз Н. Назарбаевтың Қазақстан-2030 Қазақстан халқына арналған Жолдауында Біздің жас мемлекетіміз өсіп жетіліп кемелденеді. Біздің бабаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз елінің патриоты болады деп көрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, азамат қоғамын алға апаратын құдіретті күш-білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту-бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Инновациялық үрдістің негізі дегеніміз жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл, яғни бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарын енгізіп, тарату мәселесін қарастырады.
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін арттыруға көмектеседі. Жаңа технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асады: І кезең - оқып үйрену; ІІ кезең - меңгеру; ІІІ кезең - өмірге ендіру; ІҮ кезең - дамыту.
Жаңа технологияны қолданысқа енгізу үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
* Оқу үрдісін интенсивтендіру жаппай қолға алу;
* Оқушылардың сабақтастығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру.
Жаңа технологияның ғылыми - әдістемелік, оқыту - әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттей білу, пәндік білім стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын меңгеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу, оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу қажет [4,11-б.].
Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі сапалы нәтижеге жеткізуге мүмкіндік беретін танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты. Сондықтан инновациялық іс-тәсілдерді оқыту үрдісінде енгізу барысында танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұны белгілі деңгейде белсенділігін көздейді. Осы екі үрдістің өзара сапалы нәтижесінде оқушының өз ісіне сенімділігін жауапкершілік сезімін, шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға жағдай туғызатын оқытудың инновациялық негізгі түрлері анықталады.
Оқу - тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлық нәтиже беріп жүрген жаңа педагогикалық технологиялар мыналар: дамыта отырып оқыту әдістемесі; оза отырып оқыту; іс-әрекетті бағалау; тірек және тірек конспектілері арқылы оқыту; саралап оқыту; шоғырландырып қарқынды оқыту жүйесі; деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап оқыту технологиясы.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары: балаға ізгілік тұрғысынан қарау; оқыту мен тәрбиенің бірі; баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту; баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгеру болып табылады.
Қолдану
Жаңа мәселені шешеді, бұрынғы білімді пайдаланады.
Анализ
Салыстырады, ашады, талдайды, ойлайды, т.б.
Синтез
Продуктивті,шығармашылық жұмыстарды құрастырады
Баға
Бағалайды, талқылайды
Енді осы модельге түсінік бере кетейік.
1. Оқушылық деңгейде оқушы мұғалім көмегімен амал-әрекет жасайды. Алдыңғы мақсатты шешуге ұмтылады, бұрынғы білімдерін пайдаланады.
2. Алгоритмдік деңгейде мақсатпен шешуге тиісті жағдаят анық, оқушы бұрынғы жинақтаған білімін пайдалана отырып мақсатқа жету үшін өз бетімен жұмыс істейді.
3. Эвристикалық деңгейде мақсат анық, бірақ жағдаят түсініксіз, оны оқушының өзі толықтырады, табады, шешеді. Бұдан бұрынғы білім көмекке келеді. Оқушы жаңа хабарды, білімді өз ізденісімен ала алады. Бұл деңгей- өнімді деңгей.
4. Шығармалық деңгейде мақсат жалпылама, анық емес. Оқушы оны анықтайды, жаңа нәрсені табады, өз бетінше жаңа дүние әкеледі.
Шығармашылық деңгейге жету жолдары оңай емес. Қазіргі технологияда миға шабуыл, дебат, модель, жоба жасату, қорғату, оқу, жазу арқылы оқушылардың сыни көз қарасын қалыптастыру жиі қолданылады. Дамыта оқыту тікелей баланы (субъекті, объекті) жан-жақты дамыта отырып, (жеке басын, дүниетанымын, ойлауын, т.б.) оқытуға негізделеді.
Дамыта оқыту мақсаттары төмендегідей:
* Оқушы субъекті, яғни, ол өзін-өзі дамыта алады, жетілдіреді, тәрбиелей алады;
* Баланың қабілетін, дарынын дамытуға ықпал жасайды (іскерлігі, машығын дамыту емес);
* Білім дайын күйінде ұсынылмайды, бала - тыңдаушы, мұғалім - ақпарат беруші емес, керісінше, бала - зерттеуші, ізденуші, жаңалық ашушы. Олардың дағдысы, іскерлігі белгілі бір мәселе, жағдаятты шешу арқылы қалыптасады. Демек, мұғалім - оқушы іс-әрекетін ұйымдастырушы, бағыт беруші ғана;
* Дамыта оқытуға басты іс-әрекет - диалог, пікірлесу, пікірталас;
* Дамыта оқытуға мұғалім қызметі - диалогты ұйымдастырушы, бағыт беруші, балалардың іс-әрекетін, ынтымақтастығын бір бағыт, бір мақсатқа бағыттаушы.
Білім деңгейін шығармашылық деңгейге көтеруде шығармашылық тапсырмалардың орны ерекше. Оқушыларды сөйлеуге, өз ойларын жеткізе білуге, пікір таластыруға тек мәтіндік бақылау кезінде емес, оқыту барысында, күнделікті сабақта, тіпті сабақтан тыс жұмыстарда да (үйірме, факультативтік сабақ, т.б.) қалыптастырып үйрету қажет. Ұстаздың рөлі тек емтихан алып, баға қоюмен шектелмейді. Мұғалімнің шеберлігі сабақты бере білу, оқушыларды еңбекке баулып тәрбиелеу және пәнге қызығушылығын арттыру арқылы айқындалады. Ал, оқушы білімінің сапасы мұғалім білімділігі мен біліктілігі, іскерлігінің айнасы. Нарық заңдылығына сүйенсек, кез келген өнімнің сапасын өндіруші емес оны тұтынушы анықтап, бағалауы қажет. Сондықтан мұғалімнің берген білімін оның өзі емес, басқалардың бағалағаны жөн [5,34-37-б.].
Қазіргі кезде дүние жүзінде жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері қоғамның білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды айқындауда. Техникалық даму пен ғылыми ақпарат көлемінің ұлғая түсуі, мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу - тәрбие орындарының іс-әрекет қағидаларын қайта құру мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлауына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келді. Бүгінгі таңда мектептің оқу үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Білім берудегі инновациялар - қоғамның тұрақты өзгеріп отыратын мұқтаждықтарына сәйкес оның дамуының қажеттілігі және шарты. Бір жағынан құндылықтарының сақталуына ықпал етсе, екінші жағынан олар барлық екі нәрседен бастартып, әлеуметтік қайта жасалымдардың негізін өздері алады. Осыдан келіп оқу үрдісін қазіргі деңгейінде жүргізуге талпынғандарға арналған ерекше талаптар туындайды. Инновациялық іс-әрекет - дәстүрлі іс-әрекеттен түбірлі түрде ерекшеленіп тұратын индивид қызметінің негізгі түрлерінің бірі. Ол барлық уақытта қарама-қайшылықтар болған жағдайда іске асырылады. Білім берудегі инновациялар арнайы жобаланған әзірленген немесе педагогикалық бастама ретінде кездейсоқ ашылған жаңалықтар болып табылады.
Жаңа мазмұнға жаңа әдістер жүйесі қажет. Бүгінгі күні білім беру мекемелерінде оқыту үрдісінің технологияландыру өзекті мәселелердің бірі болып отыр, технология мен әдіс-тәсілдің ара-жігін ажырату да қарапайым мұғалім үшін кейде қиын болып жатады.
Ағылшын тілін оқытудың басты талабы сабақтың сапасын арттыра отырып, сабақ түрлері мен әдістерін танымдылық деңгейге жеткізу. Осы мақсатта ағылшын тілі пәні мұғалімдері сабақ өту әдістерін толықтырып, әрдайым баланың танымдылық және шығармашылық икемділігін дамытып, әр оқушының дамуы үшін жүйелі жұмыс істеп оқу үрдісінің оқушыға сезіндіруі қажет.
Білім беру саласындағы инновациялық бағыттың қажеттілігін анықтайтын себептер қазіргі таңда бүкіл халыққа белгілі болып отыр. Оларға төмендегілер кіреді.
* Білім беру жүйесінің жаңару, яғни, жоғары оқу орындарының несиелік оқу жүйесіне көшу және орта білім беру жүйесінің 12 жылдыққа өтетіндігі;
* Білім беру мазмұнының ізгілендірілуі;
* Мұғалім мен оқушыға қойылған талаптың жаңа тұрғыдан қарастырылуы, яғни, оқушы тек білім тұтынушы ғана емес, ортақ іс- шара субъектісі де.
Жаңа енгізілген технология немесе инновациялық технология адамның кәсіптік қызметінің бәріне де тән болғандықтан, ол табиғи түрде зерттеудің, талдаудың және тәжірибеге енгізудің нысанасына айналуда. Инновация өздігінен пайда болмайды. Ол ғылыми ізденістердің, жекелеген мұғалімдер мен тұтас ұжымның озық педагогикалық тәжірибесі нәтижесінде пайда болды. Бұл даму өздігінен дамымайтындықтан ол басқаруды қажет етеді [6,29-б.].
Тұтас педагогикалық үрдістің инновациялық дамуында жаңашылдық процестерді тікелей алға бастайтындар ретінде мектеп директоры, мұғалімдер мен тәрбиешілердің рөлі арта түседі. Оқыту процесінің көп түрлілігіне қарамастан дидактикалық, компьютерлік, проблемалық, модульдік және басқа жетекші педагогикалық қызметті іске асыру мұғалімнің еншісінде қалып отыр. Оқу-тәрбие процесіне қазіргі заманғы технологиялардың енгізілуіне байланысты мұғалім мен тәрбиеші кеңесшінің, ақылшының және тәрбиешінің қызметін одан әрі игеруде. Мұғалімнің кәсіптік қызметі арнаулы, пәндік білімдермен ғана шектелмей, педагогика мен психологияның, оқыту мен тәрбие технология салаларының қазіргі заманғы білімдерін де қамтитын болғандықтан мұғалімнен арнайы психологиялық-педагогикалық дайындық талап етіледі. Осы негізде педагогикалық инновацияны қабылдау, бағалау және іске асыруға дайындық қалыптасады.
Мектептердегі оқыту жүйесі жаңадан жазылған төл оқулықтар, жаңа бағдарламалар негізінде жүргізіліп, білімнің әлемдік стандартқа сай болуы қарастырылады.
Жаңа мазмұнда ескі әдістермен енгізуге болмайтындығы белгілі. Оқулық қанша жақсы болғанымен жұмыс жасайтын мұғалімдер оқытудың жаңа тәсілдерін меңгермеген болса, оқулықтардың негізгі идеясы, дамытушылық мәні іске аспауы мүмкін. Сол себепті бүгінгі күні мектеп мұғалімдерінен жұмыстың жаңа тәсілдерін қолдану, қатаң талап етіліп отыр.
Ағылшын тілі пәні оқытушыларының алдында тұрған негізгі мәселе- оқушыларды дамыта оқыту, яғни оқушыны оқу әрекетіне дайындау, олардың оқуға деген ынтасын ояту, қызығушылығын арттыру. Осыған орай соңғы кезде дамыта оқыту жүйесінде кеңінен қолданылатын оқыту технологиялардың арнайы жобасы мен стратегиялары мектеп өміріне енгізіліп отыр.
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау деп қарастыру керек. Дамыта оқыту сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым- қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс- әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана білімгердің интеллектісін жетілдіріп, шығармашылығын дамытады [7,52- б.].
Оқушының оқу белсенділігін дамыту мәселелері теория мен тәжірибеде жаңалықты іздеуді талап етеді, бүгінгі жағдайда ол өзіндік анықтаушы мағынаға ие.
"Даму ортасы" деген термин соңғы жылдары педагогика мен психологияда маңызға ие болып келеді. Бұл түсінік негізі білім алудың басталуы кезеңіндегі "орта" деген терминмен байланысты, яғни адамның айналасындағы қоғамдық материалдық және рухани тіршілік етуге жағдай жасайтын талаптар. Жеке тұлғаның дамуында ортаның маңызының үстем болатыны анықталған. Сонымен қатар адамның белсенді іс- әрекетінің ықпалымен орта өзгеріп, сол өзгерудің нәтижесінде онымен қарым- қатынысқа түсетін тұлғаны да өзгертеді.
Бұл мәселеге әйгілі француз педагогы әрі философы С.Френенің теориясы мен тәжірибесін айтуға болады. С.Френенің пікірінше, бала өзінің тұлғасын өзі жасау керек, шығармашылық жағынан өзін дамытып, өзінің әлеуметтік мүмкіндіктерін ашып, өз- өзіне маңыздылық танытуы тиіс. Мұнда педагогтің негізгі қызметі баланың бойынан өзіне тән нәрселерді тауып, оның әрі қарай дамуына көмек беруі қажет. Осыған байланысты С.Френе оқыту және тұлғаның өзін-өзі дамыту ортасын құрастыруға ерекше көңіл бөлді.
Психологиялық байланыс тарапынан даму ортасы белгілі білім беру аймағында дамыта оқыту арқылы жүзеге асырылады. Мұны белгілі ғалымдар Л.Выготский, Н.Гальперин, В.Давыдов, Л.Занков, А.Леонтьев, Д.Эльконин өз зерттеулерінде ұсынған [8,83-б.].
Қай замандарда да мектeп қоғамның әлеуметтік, экономикалық және мәдени салаларындағы өзгерістерге икемделіп отырған. Әр кезеңге сай оқыту теориялары, оқыту процесін ұйымдастыру мәселелері де өзгеріп, жаңа сұраныстарға жауап беруге бейімделген.
Дәл қазір адамның ақыл-ой, шығармашылық мүмкіндіктеріне қойылатын талаптар өте жоғары. Елімізде соңғы жылдары оқыту процесін ізгілендіру, оның практикалық бағыттылығын күшейту мақсатында біраз шаралар жасалды. Оларды инновациялық процесс, немесе педагогикалық жаңалықтарды енгізу деп жүрміз.
Мәселеге тереңдемей тұрып, алдымен инновация ұғымының мәні, латынның in-novus деген сөзінен шыққан, жаңарту, өзгерту мағынасын беретіндігіне тоқталған дұрыс. Педагогикада жаңа әдістер, тәсілдер, құралдар, оқулықтар, бағдарламаларды пайдалануды білдіреді. Яғни инновация дегеніміз оқыту мен тәрбиелеуге өзгерістер енгізу, олардың сапасын арттыру болып табылады.
Білім беру саласындағы жаңалықтар:
1. Ұйымдастырудағы
2. Технологиялардағы
3. Оқулықтар мен бағдарламалардың өзгеруі деп 3топқа бөлінеді.
Француз ғалымы Э. Брансуик педагогикалық жаңалықтардың мұмкін 3 түрін бөліп қарайды.
1. Жаңалық ретінде бұрын еш жерде, еш уақытта қолданылмаған білімдік идеялар мен әрекеттер алынады. Мүлдем жаңа нәрсе. Практикада ондай жаңалық өте сирек кездеседі.
2. Белгілі бір кезде, белгілі бір ортада көкейтестілігімен ерекшеленген, қайта орын алып отырған, жаңа жағдайға бейімделген идеялар. Бұл қазіргі педагогикалық жаңалықтардың көп бөлігін құрайды.
3. Практикада бұрын болған, тек мақсатын өзгертіп пайдалану жаңа нәтижелер беретін жаңалықтар.
Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологиялар пайдалану тәжірибеге еніп, нәтижелер беруде. Ағылшын тілі пәні мұғалімдері мектептердегі жаңару процестерін мейлінше қолдап, жаңалықтарды жылдам қабылдап, оларды тәжірибеде қолдануда үлкен белсенділік танытуда. Енді педагогикалық технология терминінің мәнін ашайық.
Педагогикалық технологияға-В.Л. Беспалько тәжірибеде іске асатын нақты педагогикалық жүйе, жоба,-деген анықтама береді. Ал педагогикалық жүйені тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін арнайы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өзара байланыстағы әдіс-тәсілдер деп қарастырады.
-Оқытудың технологиялары дидактикалық жүйенің құрамдас, процессуалдық бөлігі. (М. Чошанов)
- Педагогикалық технологиялар оқыту процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізудің ойластырылған моделі. (В.М. Монахов) деген анықтамалар бар.
Ал, Б.Т. Лихачев педагогикалық технологияны арнайы негізделген әдістер, амалдар, тәрбие құралдары түріндегі психологиялық-педагогикалық қондырғы деп түсіндіреді.
Технологиялық үрдіс технологиялық бірліктердің арнайы жүйесі, олар педагогикалық нәтижеге бағытталған.
Педагогикалық технологиялардың философиясы ізгілік, жеке бастың даму теориясына негізделген.
П.К. Селевко педагогикалық технологияларды мәнділігіне, қолданылуына, ұйымдастырылуына қарай төмендегідей топтарға бөледі:
1. Қолдану деңгейіне қарай (жалпыпедагогикалық, пәндік, жеке әдістемелік, модульдік).
2. Философиялық негізіне қарай (материалистік, идеалистік, диалектикалық, метафизикалық, ізгілікті, ғылыми, прагматикалық т.б.).
3. Психикалық дамудың жетекші факторына қарай (биогендік, социогендік, психогендік).
4. Ғылыми тұжырымдамасына қарай (ассоциативті-рефлекторлық, биховиристік, гештальттехнология, дамытушылық).
5. Тұлғалық құрылымдарға бағыттылығына қарай (ақпараттық, әрекеттік, сезімдік, эвристикалық, қолданбалы, өзін-өзі дамытушы).
6. Құрылымдық және мазмұндық сипатына қарай (білімдік және тәрбиелік, жалпы және кәсіби бағытты, технократтық және гумандық).
Бүгінде елімізде оқыту мазмұны жаңартылды. Жаңа әдістерді ескі әдістермен енгізуге болмайтындығы белгілі. Оқулық қанша жақсы болғанымен онымен жұмыс жасайтын мұғалімдер оқытудың жаңа тәсілдерін меңгермеген болса, оқулықтардың негізгі идеясы, дамытушылық мәні іске аспауы мүмкін. Сол себепті бүгінгі күні мұғалімдерден жұмыстың жаңа тәсілдерін қолдану қатаң талап етіліп отыр [9,45-б.].
Проблемалы оқытудың мақсаты мұғалім оқушыларды білім жүйесімен, іскерлікпен, дағдымен қаруландырып қана қоймай, олардың танымдық және шығармашылық қабілетін дамытады. Ол үшін оқушыларға тақырып бойынша проблемалық сұрақтар қойылады.
Проблемалы оқыту бұл ғылым негіздерін оқып- білу процесінде жеке адамның жалпы және арнайы қабілетінің дамуы, танымдық қажеттілігінің қалыптасуы.
Проблемалы оқытудың мәні оқып-үйренушілерге танымдық міндеттерді мақсаткерлікпен ұсыну, оқушылар оларды шеше отырып, білімді белсенді түрде меңгереді.
Психологияда адамның ойлағыштық іс-әрекетінің негізгі түрлері репродуктивті және продуктивті болып бөлінеді.
Репродуктивті іс-әрекеті үлгі, алгоритм бойынша орындалады. Мұғалім жаңа оқу материалын, жаңа ұғымдардың мәнін түсіндіреді, тапсырманы орындаудың жолдарын көрсетеді. Оқушы оқу тапсырмасын мұғалімнің көрсетуімен алгоритмге сүйеніп, яғни мұғалімнің сабақ үстінде жасаған әрекетіне сәйкес орындауы қажет.
Продуктивті іс-әрекетінің айырмашылығы оқушы белгілі білімді өз бетімен жаңа жағдаятта қолданады немесе белгілі жағдаятта жаңа технологияны қолданады.
Оқыту технологиясы
Мақсаты
Мәні
Механизмі
Проблемалық оқыту
Оқушылардың танымдық белсенділігін, шығармашылық дербестігін дамыту.
Оқып-үйренушілерге танымдық міндеттерді мақсаткерлікпен ұсыну, оқушылар оларды шеше отырып, білімді белсенді түрде меңгереді.
Ізденістік әдістер; танымдық міндеттер қою.
Жинақталған оқыту
Оқу процесі құрылымын адамның қабылдау қабілетінің табиғи және психологиялық ерекшеліктеріне барынша жақындату.
Сабақтарды блоктарға біріктіру арқылы пәндерді тереңдетіп оқыту.
Оқушылардың жұмысқа деген қабілет-қарымын ескеретін оқыту әдістері.
Модульдік оқыту
Оқытудың икемділігін қамтамасыз ету, тұлғаның жеке қажеттілігіне, оның негізгі даярлық деңгейіне бейімдеу.
Оқып-үйренушілердің жеке оқу бағдарламасымен өз бетінше жұмысы.
Проблемалық әдіс, оқытудың жеке қарқыны.
Дамытып оқыту
Тұлғаны және оның қасиеттерін дамыту.
Оқу процесін адамның әлеуметтік мүмкіндіктеріне және оларды іске асыруға бағыттау.
Оқушыларды әр алуан қызмет түрлеріне тарту.
Сараланған оқыту
Қабілеттерін ашуға, мүдделерімен қабілеттерін дамытуға оңтайлы жағдай туғызу.
Бағдарламалық материалдарды әр түрлі жобадағы деңгейде ұғыну, бірақ міндетті деңгейден (стандарттан) төмен емес.
Жекелей оқыту әдістері.
Ойын арқылы оқыту
Білімді,білікті, дағдыны игерудің тұлғалық-қызметтік сипатын қамтамасыз ету.
Оқу ақпараттарын іздеуге, өңдеуге, игеруге бағытталған өз бетінше атқарылатын қызмет.
Оқушыларды шығармашылық қызметке тартатын ойын әдістері.
Іскерлік ойындары - бұл да белсенді оқытудың бір түрі. Ойынның бұл түрі әртүрлі практикалық жағдайларды көрсету арқылы жүзеге асады. Қазіргі кездегі соғыс ойындары, спорт ойындары, дидактикалық және тағы басқа ойындар осы байырғы мәдениеттен туындаған. Осылайша XX ғ 50 - ші жылдарынан бастап басқару, экономикалық ойындар, бертін келе психологиялық, педагогикалық ойындар пайда бола бастады. Іскерлік ойыны сабақтың дәстүрлі емес түріне жатады. Бұл ойын қызығушылықты тудырып, ағылшын тілін оқыту кезінде қолдануға үлкен мүмкіндік береді. Ойында ойыншының кәсіби -- педагогикалық ойлау образына енуі, бұл ойынның басты ерекшелігі болып табылады. Іскерлік ойынның негізі- проблемалық педагогиканың ситуацияларды тудыру және оларды әртүрлі проблемалық рөлдік шешу жүйесі. Ойында образға кіру ерекшелігі басқа ойындармен салыстырғанда проблемалық жағдайларды шешуші фактор ретінде қарастырылады. Ойыншы белгілі ережелерді қолдана отырып ойынның толық мағынасын түсініп, талдау жасап, алда болатын өзгерістерді жобалап отыруы қажет [10,49-б.].
Әртүрлі педагогикалық жағдайларды модельдеу болашақ педагогтың әрбір ойын кәсіби түрде жеткізе білуге жетелейді. Осылай ойлау қабілеті нәтижесінде ойыншылар педагогикалық образға толығымен кіріп, қандай өзгеріс болатынын түсіне алады. Ойыншыларда педагогикалық үрдіс моделінің біркелкі образы ойында болған әртүрлі жағдайлар нәтижесінде калыптасады.
Бұл модель жеке түлғалық сипатқа ие болады және ойын кезіндегі ойыншының жасаған іс - әрекетінің таңбасына ойыншының өзін ойын барысында ұстай білуі, ойын толық жеткізе білуін және әр ойыншының өзіне ғана тән ерекшеліктеріне байланысты қалыптасады.
Сонымен қатар іскерлік ойынның барысында әр ойыншыда өзін басқалардың көмегімен, яғни сырт көзбен қадағалау және басқаларды да танып білу қалыптасады. Өздеріне берілген тапсырмаларды бірігіп шешу жолында өзіндік нәтиже шығарумен қатар басқалармен бірігіп жұмыс істеу және ой тудыру әрбір ойыншыда қалыптасатын жайт. Ойынның шартты модельдері және ойын барысында жинақталған іс-әрекеттер ойыншылардың көзқарасын едәуір кеңейтеді.
Іскерлік ойында ойыншыларда екі түрлі көзқарас қалыптасады. Біріншіден, ойыншы образға кіріп, ойын образын жасайды яғни осы образды толық сіңіреді, басқалармен осы образда қарым-қатынаста болады. Екіншіден, бұл ойыншылар арасындағы нағыз қарым-қатынас орнығады, себебі әр ойыншы образды өзі деп есептейді. Образға кіру жолында ойын шарты тез ұғынылады сондай - ақ төзімділік, басқалардың ойын құрметтеу, бірігіп жұмыс атқару, жауапкершілік қалыптасады.
Білім алу үрдісі, оны толықтыру, негізін түсіну екі кезеңнен өтеді:
- ойын барысында: образ арасындағы қарым -- катынас кезеңі;
- қорытындылау кезінде: пікірталас кезеңі;
Ойын шартында ойыншыларға таныс жайттар көп кездессе және олар образға толық кіре алса ойын қызықты да мағыналы болып өтеді.
Әрбір ойын мағынасына қарай өзіне тән құрылымы, рөлі, сюжеті болады және мұғалімнің шеберлігіне байланысты ерскшеленеді. Ойынның ойдағыдай өтуі жүргізушінің ойынды жақсы жоспарлауында. Ол әрбір ойыншының өзіндік ерекшеліктерін, мүмкіндіктерін, олардың ойынға тез енуін ойындық жағдаятөа кіруін сюжетті ары қарай дамыту дәрежесін білгенде ойын сәтті өтеді. Әрбір топ ойынды өзінше дамытып, жаңа көзқарастар туғызып, жаңа нәтижелер шығара алады.
Жүргізуші ойыншыларды ойынға дайындап, ұйымдастырып, ойынды өткізіп, соңында қорытынды жасап, ойынға қатысушыларды бағалайды. Ойын алдында бірнеше күн бұрын жүргізуші ойынға қатысушыларды ойынның мақсатымен, жүйесімен, кұрылымымен, ойынның сюжетімен, рөлімен таныстырып, үй тапсырмаларын беріп, орындалғанын қадағалап, рөлдсрді бөлуге көмектеседі. Рөлдердің орындалуы мен сюжеттің дамуына қатаң шарт қою ойынға кызығушылықты және ойыншылардың сюжетті дамытуына кері әсерін тигізеді. Қатаң ережемен ұсынылатын ойын біркелкі жаттығуларға ұқсап, қызығушылықты жоғалтады. Ойын басында жүргізуші ойыншылардың бірқалыпты эмоциялық тұрактылығын қамтамасыз етумен қатар, психологиялық тұрғыдан образға кіруге жағдай жасайды. Бұл іскерлік ойынын жүргізуге 45 - 90 минут кетеді Ойынның ең маңызды кезеңі - қорытынды жасап, пікір таласу. Қорытынды жасау ойынға кететін уақыттың тең жартысын алады
Іскерлік ойындарда: кіріспе, іскерлік ойындардың өтілуі әдістемесі және көрнекі құралдары сипатталады. Кіріспе бөлімінде іскерлік ойындардың педагогтарды оқыту жолындағы мағынасы жайлы сөз: етіледі. Іскерлік ойындардьң өтілу шарттары мен өтілу әдістемесі керсетіледі және іскерлік ойын материалдары қарастырылады.
Қоғамдағы әлеуметтік өзгерістерге сай оқытудың сапасын арттыру мәселесі жаңа оқыту технологияларын өз дәрежесіне сай қолдануға да тікелей байланысты. Мұны Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасындағы мынадай жолдар ..Білім беруді дамыту үшін оқытудың озық жүйелері мен технологияларын әзірлеу мен енгізу талап етіп отыр [11,95-б.].
Мектепте, жоғары оқу орнында сапалы оқу бағытын айқындайтын жаңа жолдардың бірі - пәндерді модульдік технология арқылы оқыту екендігі теориялық және тәжірибелік жағынан дәлелденуде. Бұл мәселені ғалымдар Дж.Рассель, П.Юцявичене, Р.Бекирова, Г.Лаврентьева және Н.Лаврентьева, М.Жанпейісова, К. Жақсылықова, Е.Тұяқов, т.б. дәлелдеп келеді.
Модуль ұғымының этимологиялық мәні білімді қолданысқа, меңгеруге ыңғайлы етіп жүйелеу, шоғырландыру, жинақтау болып табылады. Білімді, яғни оқу материалын дидактикалық мақсатқа сай әр түрлі қалыпта ұсынуға болады. Модульмен оқыту - толық немесе жекелей түрде модульге негізделген оқыту. Модуль -- іс-әрекеттің мақсатты бағдарламасы белгілеген деңгейіне жету үшін сұрыпталған, дидактикалық өңделген білім, біліктілік, дағдының белгілі мазмұнының бірлігі және оның әдістемелік нұсқауы, яғни аяқталған оқу ақпараты болып табылатын модульмен оқытудың негізгі құралы [12,49-б.].
Н.Оралбаеваның, Ф.Оразбаеваның, К.Жақсылықованың еңбектеріне сүйенсек, Модульмен оқыту дегеніміз - қазақ тілінде өзара тілдік қатынасқа түсу дағдысы мен іскерлігін сапалы қалыптастыру мақсатында жұмсалатын оқытушы мен студенттің, студент пен студенттің, оқытушы мен оқу тобының жасырын ішкі күші мен бірлескен әрекетінің белсенділігін арттыру негізінде тілді сапалы оқыту жүйесі .
Дж. Рассельдің пайымдауынша, модуль бойынша студенттерді оқыту мәселесін шешуде барлық сезімдік мүмкіншілік қолданылуы керек, өйткені, оқытудың мультисезімтал белсенділігі студенттің танымдық үрдісін арттырып, модульдік оқытуды ұйымдастырудың маңызды тәсілі болады. Бұл мәселе еліміз бойынша әлі шешілмей тұр.
Тәжірибе модульдік бағдарламада мұғалімнің іс-әрекетте болу керек екендігі анықталды.
Бірінші қадам бұл оқу курсын жүйе ретінде беру, яғни мазмұнды бастапқы құрылымдау. Екінші қадам бойынша курсқа технологиялық карта жасалынады. Үшінші қадам бұл модульдік бағдарламаны құру, оның бөліктері дидактикалық мақсат және модульдік бағдарламаның модульдері жиынтығы болады. Төртінші қадам бұл дидактикалық мақсаттарды интеграциялайтын кешенді дидактикалық мақсаттарды бөлу болып табылады. Бесінші қадам бұл интеграцияланған дидактикалық мақсаттарды жекелік дидактикалық мақсаттарға бөлу және модуль құрайтын оқу элементтерінің мазмұнын қалыптастыру. Алтыншы қадам бұл модульдің өзін құру.
Тәжірибе модуль арқылы оқыту мұғалімнен жоғары әдіскерлік шеберлікті, жоғары кәсіби деңгейді талап етеді.
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер - тарихи объективті үрдістер. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат - білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады.
Бүгінгі танда оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу жеткіліксіз.
ҚР білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының түсініктемесінде Білімді, білік-дағдыларды механикалық түрде беру емес, ақпараттық-зияткердік ресурстарды өз бетінше тауып, талдап және пайдалана білетін, идеялардың ұлт көзі болатын, жедел өзгеріп отыратын әлем жағдайында дамитын және өзін-өзі таныта алатын жеке тұлғаны қалыптастыру басымдық болып табылады делінген. Демек, бұл тұжырым білім берудің басты философиясы болмақ.
Міне, осындай мақсат-міндеттерді орындау үшін баланы оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін, яғни, инновациялық технологияларды қолдану талап етіліп отыр. Бұл бағытта көптеген ізденістер жүргізілуде. Қазақстан Республикасы Білім беру туралы заңы бойынша вариативтілік ұстанымы бекітілген. Педагогтарға оқытудың тиімді әдістерін пайдалануға, оқыту үрдісін кез келген модуль бойынша (авторлықты қоса) құруға мүмкіншіліктер жасалған [13,7-11 б.].
Қазіргі уақыттағы технологиялық жедел дамыған қоғамда жаңа оқыту технологияларын пайдалану оқушылардың білім деңгейін заман талабына сай арттырады.
Оқушы білімінің сапасы мен оқытудың тиімді болуы таңдап алынған оқушы әдісінің пәрменділігін, дәрежесін көрсетеді.
Жаңа технологиялардың ішіндегі ең тиімдісі М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы деп есептейміз. Модуль дегеніміз - міндетті түрде оқушының білімі мен біліктерін тексеру элементі бар оқу материалының қисынды аяқталған бөлімі. Модульді құрастырудың негізіне пәннің жұмыс бағдарламасы алынады. Ол көбінесе пәннің тақырыптарына немесе өзара байланысты тақырыптар блогына сәйкес келеді. Бірақ, тақырыптан айырмашылығы - модульде: тапсырма, жұмыс, оқушылардың сабаққа қатысуы, оқушылардың алғашқы, аралық және қорытынды білім деңгейі, бәрі-бәрі өлшеніп, бағаланып отырады.
Оқу модулі қайта жаңғыртушы оқу циклы ретінде үш құрамды бөліктен тұрады: кіріспе, сөйлесу және қорытынды.
Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырады.
Тақырып мазмұнына (тұтас тақырып немесе тарау бойынша) өсу бағытымен - қарапайымнан күрделіге, репродуктивтік тапсырмалардан шығармашылық сипаттағы тапсырмаларға, зерттеушілік қызмет элементтеріне қарай бірнеше рет қайта оралып отыру әр оқушыға оқу материалымен жұмыс істей отырып өз қабілеттерін, жадын, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша дамытуға мүмкіндік береді.
Модульдік окытудың басты мақсаты - оқытудың ұйымдастырылуы бойынша және мазмұны бойынша адам бойындағы осы сәттегі қажеттілікті қанағаттандыруда кепілдік беретін әрі жаңа қажеттілікті анықтайтын икемді білім беретін құрылым құру.
Модульдік оқытудың біраздан бері қолданып келе жатқанына қарамастан, оны түсінуде, оның мазмұн құрылымын түрлендіруде, оқыту әдістері мен түрлерін өңдеуде әлі күнге дейін әр түрлі көзқарастар бар.
Модульдің көптеген анықтамаларына қарамастан, олардың барлығын үш түрлі бағытта топтастырып, жүйелеуге болады:
модуль - биіктілік мінездемесінің талаптарына жауап беріп, мамандық бойынша оқу пәндерінің жиынтығын ұсынатын мемлекеттік білім беру стандарт бірлігінің үлгісі;
модуль - пәнаралық әдістемелік-ұйымдастыру құрылымы болып, әр түрлі оқу пәндерінің тақырыптық жиынтығы ретінде бір мамандықты меңгеруді және оқу үрдісінде пәнаралық қатынасты қамтамасыз етеді;
модуль - бір ғана оқу пәнінің шеңберіндегі ұйымдастыру дегеніміз әдістемелік құрылымының бірлігі.
Модуль деп біз өзіне дидактикалық мақсаттарды, оқу материалының логикалық аяқталған бірлігін (пәнішілік және пәнаралық байланыстар сақталған), әдістемелік нұсқауды (дидактикалық материалды қоса) және бақылау жүйесіне енетін оқу пәнінің дараланған ұйымдастыру - әдістемелік құрылымын түсінеміз.
Оқытудың модульдік тәсілі оқытудың мақсаты мен мазмұнын, танымдылық белсенділікті басқару әдістерін өзгертуді жүйелейді.
Оқытудың максаты оқу-тәрбие үрдісінің барлық бөліктерін бір жүйеге байланыстыратын басты дидактикалық ұстаным болып табылады. Мақсаттар маман даярлау жүйесінің барлық жалпы бағытын айқындайды.
Модульдік оқытудың кәсіби білім беру жүйесінде кең түрде танымды болуын түсіну қиын емес, өйткені модульдік бағдарламалардың операциялық түрі кәсіби икемділікті қалыптастыруға бағытталады.
Модульдік оқытудың құрамында дидактикалық мақсаттардың таксономиясының жіктелуі деңгейіне қарай (кешенді, кіріктірілген дербес) және түрі жағынан (танымдылық және операциялық) жүйелеуді ұсынады.
Одан әрі кешенді мақсатқа сәйкес оқыту мазмұны қайта қарастырылады, кіріктірілген және дербес мақсаттар оның құрылымдығын және негіздемесін білім беру мазмұнын ұйымдастыру негізімен және таңдау өлшемімен айқындайды [14,87-89 б.].
Модульдік оқытудың дидактикалық жүйесі басқада дидактикалық жүйелер сияқты оқытудың мақсаттарына сай жалпы-дидактикалық ұстанымдар мен негіздеріне сүйеніп, оқу материалдарын құрылымдауды негіздейді. Модульдік бағдарламаларды құрастыруда әр түрлі тәсілдер байқалады. Даралық модульдердің мазмұны оқыту мазмұнын құрылымдау ұстанымдарын сақтай отырып жасалады және жинақы, әрі көрнекілік түрінде беріліп, дидактикалық материалдармен, білгірлік және қолданбалы міндеттермен қамтамасыз етілуі керек.
Модульдердің қалыптасуы оқу мақсаты мен оқыту мазмұнынан ғана тұрмайды. Оқыту үрдісі, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz