Су омыртқасыздары. Негізгі топтары. Шикізаттық маңызы

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Тақырып: Қазақстандағы жануарлар әлемінің ресурстары

Қазақстан Еуразия материгінің орталығында орналасқан. Жер көлемі 2 млн 715 км. Каспий теңізінен Алтай тауларына дейін 2925 км. Солтүстіктегі жазықты өңірлерден оңтүстіктегі Қызылқұм шөлдеріне дейін 1600 км созылып жатыр. Осыған байланысты табиғи климаттық жағдайлары әртүрті және сан алуан ландшафттар бар. ( Орманды дала, шөл, шөлейттер, құмды, сазды, тасты сортаңды жерлер) . Суларына келетін болсақ Каспий, Арал теңізі, Балқаш, Зайсан, Марқакөл көлдерінен Жайық, Сырдария, Шу, Іле, Қаратал, Ертіс, Есіл, Тобыл сияқты. Қазақстанда алуан түрлі жануарлар кездеседі. Омыртқалы жануарлар - 835 түрі бар. Соның ішінде сүтқоректілердің - 178, құстың - 500, бауырмен жорғалаушылардың - 51, қосмекенділердің - 12, балықтың - 104, дөңгелек ауыздылар немесе балықтәрізділердің - 3 түрі тіршілік етеді. Омыртқасыз жануарлардың - 50 мыңға жуық түрі тіршілік етеді. Бұлардың көбі әлі зерттелмеген.

Қазақстандағы жануарларды зерттеу тарихы

Ежелден халқымыз аң мен малдың өнімдерін қажеттеріне жарата білгенмен зоология тұрғысынан жануарлар әлемі зерттелген жоқ. Тек ХІ ғасыр Махмуд Қашғари тәрізді ғұламалар аңыз - әңгіме, жазба деректер арқылы республикамызда мекендейтін жануарлар туралы кейбір мәліметтерді қалдырды. Бұл салада араб, парсы, қытай саяхатшыларының үлесі аз емес. Бұл саланы ғылыми тұрғыдан зерттеуге ХVII - XVIII ғасырда ұйымдастырылған экскурсияның ықпалы мол болды. Оған отандас ғалымы Шоқан Уалихановтың үлесі ерекше. Алғашқы зоологиялық зерттеулер 18-19 ғасырларда басталды. П. С. Паллас құс пен аңның 45 түріне, Э. А. Эверсман құстардың 8 түріне сипаттама берді. Н. А. Северцев « Түркістан жануарларының орналасуы» Г. В. Никольский «Балқаш ойпатындағы омыртқалылар туралы» атты алғашқы еңбектерді жариялады. Ал ХХ ғасыр басында Арал теңізі мен Балқаш көлінің балықтарын Л. С. Берг; құстар фаунасын Н. А. Зарудный, П. П. Сушкин және т. б зерттеді. К. М. Скрябин Оңтүстік Қазақстандағы кейбір үй хайуанаттары мен жабайы жануарлардың ішекқұрттарын зерттеп маңызды деректерді жариялады. Қазақстанда 1924 жылға дейін зоологиялық мекемелер болмағандықтан жануарлар дүниесін Ресей ғылым Академиясының және Мәскеу мемлекеттік Университетінің ғалымдары Н. О. Оленов, Б. С. Виноградов, Б. А. Кузнецов т. б зерттеді.

1932 ж жабайы жануарларды зерттеу үшін сектор ашылды. 1944 ж Ұлттық ғылым Академиясының қарамағында арнайы зоология институты ашылғаннан кейін зерттеулер жолға қойылды.

Тақырып: Су омыртқасыздары. Негізгі топтары. Шикізаттық маңызы

Жүйелеу дегеніміз - барлық жануарларды белгілі тәртіпке сәйкестендіру, ретке келтіру. ( біржаушалы, көпжасушалы қарапайым жәндіктер, жоғары сатыдағы жануарлар, омыртқасыздар, омыртқалылар)

Жіктеу - жүйелеу барысында жас ерекшеліктеріне қарай топтастыру ( түр - туыс - тұқымдас - отряд - класс - тип) . Жануарлар әлемінің алуан түрлігі омыртқасыз жануарлардың биомассасымен анықталады. ( 95%) .

Қазіргі жіктеу бойынша олар шамамен 60 типке біріктірілген қарапайымдылардан бастап күрделі құрылысты буынаяқтылар мен молюскаларға дейін.

Дүние жүзілік фаунада омыртқалылардың шамамен 1, 5 млн түрі кездеседі. Олардың халық арасында өсімдік зиянкестері, адам, мал арасында жұқпалы ауруларды тасымалдаушылар ретінде таныс. Дегенмен жер бетінде оларсыз тіршілік мүмкін емес:

Табиғи зат айналымында маңызды қызмет атқарады
Топырақтың құнарлығын арттырады
Өсімдіктердің өсуіне қолайлы жағдай туғызады
Тұщы су комасында ( кірпікшелі инфузориялар туысы) немесе қылтанды құрттардың кейбір түрлері, сонымен қатар бұтақмұртты шаяндар - дафниялар судың ластану дәрежесін анықтайтын индикатор ретінде пайдаланады.

Қос жақтаулы моллюскалар класы өкілдері желбезегінің көмегімен суды сүзіп тазартады.

Жыртқыш және паразит омыртқасыздар ( өрмекшілер, инеліктер, шегірткелер, жыртқыш кандалалар, көбелектер мен қоңыздар, жыртқыш нематодалар жекелеген насекомдардың күрт көбею кезінде табиғи жолмен санын реттейді.
Көптеген шаянтәрізділер, құрттар, молюскалар, өрмекшітәрізділер, балықтар, құстар аңдардың қоректік қорын құрайды.
Өсімдіктердің 87% энтомофильді яғни жәндіктердің көмегінсіз тозаңданбайды және өнім бермейді.
Медициналық мақсатпен қарақұрт, құршаян, аралар улары, араның балы, медицина сүлігі емнік қасиеттерімен бағаланады.
Эстетикалық маңызы зор, әуесқойлық жиынтықтардың нысанасы ( молюскалар, жарқанаттар, көбелектер)
Биология ғылымында көптеген құбылыстарды зерттеуге қолданылады (жеміс шыбыны)

Қазіргі уақытта республикамызда Ом/ң көптеген түрлерінің адам үшін пайдалы жақтары ашылмаған. Мұны отандас зоологтар Қазақстанда омыртқалылардың кадастрасын құрастырғанда жасау керек. Бағалы түрлерді табиғаттан алу мөлшері де белгіленбеген.

Қазақстан су қоймаларындағы омыртқалылар фаунасы әртүрлі топтық бірнеше жүздеген тұрады - қарапайымдылардан жоғары шаяндарға дейін.

Олардың бағалылығы ең алдымен балықтармен суда жүзетін құстардың қорегі ретінде, сонымен қатар су қоймаларының өздігінен тазаруы қызметін атқаруымен бағаланады.

Буылтық құрттар типі. Түрлердің басым бөлігі үш класқа бөлінеді.

Азқылтанақты ( жауын құрты)
Көпқылтанақты (нерейда)
Сүліктер.

Шылаушын немесе жауын құрты топырақта, тұщы суларда мекендейді. Топырақта ін қазып ауамен, ылғалмен байытады, микрофлораның белсенділігін арттырады. Өсімдіктердің тамыр жүйесіне пайдасы көп, топырақ қопсытқыш жәндік.

3) Сүліктер - 400 түрі белгілі. Жақты сүліктер көбірек таныс. Оларға медициналық сүлік жатады. Денесі ұзыннан 5 -10 см. (90 -100) сақинадан тұрады. Сорғыштармен жабысып, терісін теседі. Қан сорады, гирудин атты затты бөледі. Емдік мақсатта пайдаланады. Ағынсыз, май суларда тіршілік етеді.

Ұлулар типі - түрлері саны бойынша бунақденелілерден кейінгі 2 орындағы жәндіктер. Дүниежүзінде 8 түрі белгілі. ТМД елдерінде 2700 кездеседі. Буылтық құрттардан негізгі айырмашылығы - денесі. Сахиналарға бөлінбейді. Ішкі мүшелері қайталанбайды. Негізгі класстар:

1. Бауыраяқтылар - Gastopoda

2. Қосжақтаулылар - Bivalvia

3. Басаяқтылар - Cephalopoda

1) Бұлар теңізде және құрлықта тіршілік етеді. Көлдерде, тоғайда, су қоймаларда кездестіруге болады. Түйіртек ( горошница) жұмырлақ (шоровка) көлдерде, су қоймаларда өмір сүреді. Шалшық ұлу ( лужанка) тоспа ұлу ( прудовик ) және қошқармүйіздер баяу ағатын су қорларда кездеседі. Жүзім ұлуын - жүзімдіктен ал жалаңаш шырышты бау бақшаларда кездестіреміз. Бұлардың денесін шырыштыдан басқа бақалшақ ( раковина ) қаптайды, пішіні әртүрлі, 80 мыңға жуық түрлері бар. Баулар мен жүзімдіктерде жалаңаш шырыш пен жүзім ұлуы зиян келтіреді. Құрлық бауыраяқтылар паразит құрттардың аралық иесі болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.