Бір атомды спирттер

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Бір атомды спирттер

Жоспар

Атауы
Изомерлер
Алу жолдары

Жүзім шырыны ашығанда түзілетін шарап спиртін адамдар өте ертеден пайдаланды. "Спирт" сөзі латынның "шараптың рухы" деген сөзінен шыккан көрінеді. Шарап спирті немесе этил спиртінің формуласы - С ₂ Н ₅ ОН. Жүзімнің, канттың, крахмалдың ферменттік ашуы нәтижесінде түзілетін бұл затты тұрмыста жай ғана спирт деп атайды. Ал XVIII ғасырдан бастап "спирт" деген сөзбен катар "алкоголъ" (араб. "әл- кугул") деген сөз қолданыла бастады.

Функционалдык гидроксил (ОН) тобы бар косылыстар екі маңызды органикалық кластар тобын құрайды. Оларға спирттер және фенолдар

Фенол молекуласында гидроксил тобы бензол сақинасымен тікелей байланысқан (С ₆ Н ₅ - ОН) және оған ерекше қасиет береді.

Спирттер - молекуласындагы бір немесе бірнеше сутек аттом-дары гидроксил тобына алмасқан көмірсутектердің туындылары.

Спирттердің жалпы формуласы: R(ОН) _х .

Спирттердің жіктелуі. Спирттерді жіктеудің бірнеше түрі бар

(14, а, ә, б-сызба нұсқалар) :

Спирттер кұрамындағы гидроксил тобының санына бөлінеді. Көпатомды спирттердің кұрамындағы гидроксил тобының саных> 2. Мысалы, этиленгликоль екіатомды, глицерин үшатомды, сорбит алтыатомды спирт т. с. с

14, а-сызбнұсқа

2. Гидроксил тобымен байланысқан көмірсутек радикалына сәйкес спирттер каныққан, қанықпаған, ароматты болып бөлінеді:

14, ә-сызбанұсқа

3. Гидроксил тобымен байланысқан кеміртек атомының таби-ғатына байланысты спирттер біріншілік, екіншілік және ушіншілік

больш болінеді:

14, б-сызбащсқа

Қаныққан біратомды спирттерді бір сутек атомы гидроксил тобына алмаскан алкандардың туындылары ретінде қарастыруға болады. Олардың жалпы формуласы: С _n Н _2n+1 ОН. Басқа органикалық қосылыстар сияқты спирттерді де әр түрлі атаулармен атайды.

Атауы. ИЮПАК халықаралык атаулар жүйесі бойынша спирттерді көмірсутектердің атына - ол деген жұрнақ қосып атайды. Функционалдық ОН тобы байланысқан ең үзын тізбек таңдап алынып, көміртек атомдарын гидроксил тобы жақын орналаскан жағынан бастап нөмірлейді:

СН ₃

1 2 3 4 5 4 3 2 1

СН ₃ - СН - СН - ОН СН ₃ - С - СН - СН - СН ₃

СН ₃ ОН СН ₃ СН ₂ ОН

! Қарапайым СН ₃ ОН спиртін карбинол деп атайды. Рационалды номенклатура бойынша басқа спирттерді карбинолдың туындысы деп қарастырады. Сутек атомдарының орнындағы алкил, арил топтарын атап, содан кейін карбинолдағы көміртекті атайды:

СН ₃

СН ₃ - СН - ОН С ₆ Н ₅ С ОН

С ₂ Н ₅ СН ₃

метилэтилкарбинол диметилфенилкарбинол

Рационалды номенклатурамен атау тек қарапайым спирттер үшін ғана қолайлы, күрделі спирттерді атауға жарамайды.

Изомерлері. Спирттердің изомерлері: а) коміртек қаңқасының қүрылысына; ө) көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты жөне б) класаралық изомерлену болады. Гомологтық қатардың алғашқы екі мүшесінде метил СН ₃ ОН және этил спирттерінің С ₂ Н ₅ ОН изомерлері жоқ. Келесі мүшесі - пропил спиртінің С ₃ Н ₇ ОН үш изомері бар:

СН ₃ - СН ₂ - СН ₂ ОН СН ₂ - СН - СН ₃ СН ₃ - О С ₂ Н ₅

пропанол-1 метилэтилэфирі

ОН

пропанол-2

Алғашқы екі изомерде көмірсутектердің қүрылысы бірдей, тек гидроксил тобының орны әр түрлі. Ал метилэтил эфирі пропанолдың класаралық изомері. Көмірсутек тізбегіндегі көміртек атомының саны өскен сайын спирттердің изомерлерінің саны арта береді. Бутил спиртінің изомерлерінің саны - алтау. Олардың кұрылым формулаларын өздерің жазып, аттарын атаңдар. Ең қарапайым спирт метанолдың СН ₃ ОН күрылым (а) жөне электрондық (ө) формулалары:

Н Н

. . .

Н С О Н және Н : С : О : Н және

Спирттерде оттек атомының бөлінбеген жұп электрондары болады.

Спирттерді алу жолдары. 1. Қаныққан біратомды спирттерді өнеркәсіпте көмірсутектердің сілті қатысында гидролиздеп алады. Мысалы:

С ₂ Н ₉ Сl + NаОН С ₂ Н ₆ ОН + Na Cl