Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың педагогикалық шарттары

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 121 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ӘӨЖ 378. 12 Қолжазба құқығында

Кожамкулова Балнур Асилбековна

Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың педагогикалық шарттары

6М010700 - Бейнелеу өнері және сызу мамандығы бойынша педагогика ғылымдарының магистрі академиялық дәрежесін алу үшін магистрлік диссертация

ТҮРКІСТАН - 2015

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ӘӨЖ 378. 12 Қорғауға жіберілді:

Бейнелеу өнері кафедрасының

меңгерушісі, п. ғ. к., доцент м. а.

Ауелбеков Е.

«___»20__ ж.

Магистрлік диссертация

Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың педагогикалық шарттары

Мамандығы 6М010700 - « Бейнелеу өнері және сызу»

Магистрант Кожамкулова Б. А.

Ғылыми жетекшісі,

п. ғ. д., профессор Ералин Қ. Е.

Түркістан-2015

Аннотация

6М010700 - Бейнелеу өнері және сызу мамандығы, педагогика ғылымдарының магистрі дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның тақырыбы «Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көрекмдік білім беруге даярлаудың педагогикалық шарттары».

Диссертацияның көлемі 107 бет, қосымшада оқу бағдарламасы берілген. Пайдаланған әдебиет саны - 57.

Кілт сөздер: этнодизайн, этнодизайнды оқыту, этнодизайн ұғымдары мен терминдері, көркемдік білім беру, болашақ мұғалімдер, көркем шығармалар.

Диссертацияның зерттеу объектісі - болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау.

Диссертация кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі, диссертацияның мақсаты, міндеттері, нысаны, пәні, зерттеудің ғылыми болжамы, зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері, зерттеу көздері, әдістері, зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы, зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі, диссертацияның теориялық және әдістемелік негіздері айқындалады.

«Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау» атты бірінші бөлімде болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың моделі жасалды, оған сипаттама берілді, болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың дидактикалық шарттары негізделді.

«Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың әдістері» атты екінші бөлімде тәжірибелік жұмысты ұйымдастыру жан-жақты мазмұндалды. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың әдістемелік білімдері мен іс-әрекеттерін қалыптастырудың мазмұны, формалары мен әдістері берілді.

Қорытындыда зерттеудің нақты тұжырымдары мен ғылыми зерттеу жұмысын жүргізу нәтижесінен туындаған ұсыныстар берілді.

Қосымшада зерттеу жұмысына қатысты оқу әдістемелік материалдар ұсынылды.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 7

1. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау . . . 11

1. 1 Этнодизайн өнері арқылы болашақ мұғалімдерді көркемдік білім беруге даярлау педагогикалық проблема . . . 11

1. 2 Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың моделі . . . 31

1. 3 Көркемдік білім беруге болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы даярлаудың педагогикалық шарттары . . . 62

2. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың әдістері . . . 71

2. 1 Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың мазмұны . . . 71

2. 2 Этнодизайн өнері арқылы болашақ мұғалімдерді көркемдік білім беруге даярлаудың әдістері . . . 92

2. 3 Көркемдік білім беруге этнодизайн өнері арқылы болашақ мұғалімдерді даярлаудың нәтижелері . . . 119

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 129

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 131

ҚОСЫМШАЛАР . . . 137

АНЫҚТАМАЛАР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

Бұл магистірлік диссертацияда келесі сәйкес терминдер мен анықтамалар мен қысқартулар бірге қолданылады.

Композиция (лат. сотрозійо - құрастыру, шығарма) - көркемөнер туындысының құрылымы, оның жанры мен мазмұнына орай құрамдас бөліктерінің тұтастығы. Композиция - құрамдас бөліктері бірлікте ұштастырылған, бір-біріне және жалпы мүддеге бағындырылған мақсатты көркем құрылым.

Перспектива (фр. реrsресtivе - анық көріп тұрмын) немесе аксонометрия (гр. аxon - ось және metreo - өлшеймін ) - кеңістіктегі көлемді денелерді бейнелейтін әрі олардың кеңістіктегі құрылымын ескере отырыи орталық жобалау өзгерістеріне негіздейтін тәсіл.

Кескіндеме, кескіндеу өнері - бейнелеу өнерінің бір саласы, белгілі бір заттың бетіне (кенеп, ағаш, қағаз, т. б. ) бояу арқылы салынатын көркем шығармалар атауы.

Дизайн - көркемсурет және сәулет өнерінің өнеркәсіп бұйымдарының ең үздік үлгілерін жасау және заттық ортаны үйлестіру шараларын қамтитын бағытының атауы.

Стиль - стилистиканың негізгі орталық ұғымы. Стиль - латынша stylos (қазақша - жазу құралы) деген сөз. Латын тілінде кейіннен стиль сөзі «жазу мәнері» деген мағынада қолданылатын болған.

Костюмдегі стиль - дегеніміз киім образының толық қанды шығуын қамтамасыз ететін бейнелеу әдістері және көркемдік мүмкіндіктері.

Мода - тар мағынада мода, бұл бұйымның уақыт пен талғамға, сұраныс пен тапсырысқа байланысты формасының жиі ауысуы.

Модель (латынша «modulus», французша «modele») - сериялық өндіріске арналған бұйым үлгісі.

Моделдеу - әртүрлі әдістер мен тәсілдер арқылы бұйымның формасын құрау үдерісі.

Форма - заттың өлшемін, геометриялық түрін, массивтігін, жарық көлеңкесін, фактурасын түсін білдіретін заттың көлемді-кеңістіктік сипаты.

Эргономика - адамның әртүрлі іс-әрекетті орындауды кедергісіз қамтамасыз ететін және адам денесі құрылымы заңдылықтарымен қоса есептелетін, еңбек үдерісіне қолайлы жағдай туғызуды зерттейтін ғылыми пән.

Фактура - материалдың сыртқы сипатын көзбен қабылдау. Ол жұмсақ, бедерлі, күнгірт, жылтырақ т. б. болуы мүмкін.

Графика (грекше grаphike (сөздің түбірі) grаpho - жазамын, суретке саламын) - бейнелеу өнерінің бір түрі. Оған сурет пен гравюра кіреді. Графиканың бейнелеу құралдары: штрих, сызық, таңба.

Галерея (франц. gаlle) - 1. жаңа заман өнерінің көрмесін өткізуге арналған ғимарат. 2. жекелеген немесе топтасқан ауысып отыратын көрмелер өткізетін орын.

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл диссертацияда келесі стандарттардың сілтемелері қолданылған.

1. «Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы (Астана қ., 2012 жылғы 17 қаңтар) . Жариялануы: «Егемен Қазақстан» 2014

2. Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейінгі білім берудің дамыту тұжырымдамасы // Егемен Қазақстан. - 2003. - 26 желтоқсан.

3. Қазақстан Республикасында Білім және Ғылым министрлігінің 2011-2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары». Қазақстан Республикасы үкіметінің 2011 жылғы 19 ақпандағы № 160 Қаулысы (2013. 31. 12 берілген өзгерістер мен толықтыруларымен) . Жариялануы: «Егемен Қазақстан» 2011 жылғы 2 желтоқсан № 583-587 (26979) ;

4. ҚР МЖМБС 6. 08. 063-2010 Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты жоғары білім бакалавриат мамандық 5В010700 - бейнелеу өнері және сызу Астана; ҚР Білім және ғылым министірлігінің 03. 11. 2010ж. №514

5. ҚР МЖМБС 6. 08. 063-2010 5В010700 - Бейнелеу өнері және сызу мамандығы бойынша білім беру бағдарламаларының мазмұны;

6. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің 20. 04. 2011жылғы №152 бұйрығымен бекітілген кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу үрдісін ұйымдастыру ережесі.

7. Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III Қазақстан Республикасының заңы (2014. 14. 01 берілген өзгерістер мен толықтырулары. Жариялануы: «Егемен Қазақстан» 2007 ж. 15 тамыз № 254-256 (24829) ; «Ресми газет» 2007 ж. қыркүйек № 37; ҚР Парламентінің Жаршысы 2007 ж., шілде-тамыз, № 20 (2501), 151-құжат;

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында: Қазақстан 2050 бағдарламасындағы ұсынынған стратегиялық бағыттарының бірі білім беруге арналған, онда сапалы мамандар даярлауға баса назар аударылған. Оның жүзеге асырылуы оқытушылардың сапалы даярлығында және олардың өз ісіне үлкен жауапкершілікпен қарауын баса көрсеткен. Осындай жаңа талаптар негізіндегі дайындық ұстаздардың жоғары шығармашылық шеберлігі мен адамдық ресурстарды тиімді пайдалануы нәтижесінде ғана жүзеге асатындығы айқындалған [1] .

Қазақстан Республикасының жоғары білім беру саласында білімді терең меңгерген мамандарға деген сұраныстың артуы мен оларды даярлаудағы әдістемелік білімділігі мен қабілеттілігі, біліктілігінің қазіргі талаптарға сай болуы өте үлкен маңызды жұмыстарды атқаруды талап етеді және мамандардың даярлығын білім стандарттарының мазмұнына ылайық жетілдіру өзекті мәселе болып табылады [2] .

Көркемдік білім берудегі қазіргі заманғы тәжірибелерді саралау барысы бағдарлы оқытудың басты бағытын анықтауға ықпал етеді, жоғары сынып студенттерінің жеке қызығушылықтары мен танымдық қажеттіліктерін, өмірдің өзекті тұстарын пайымдауына, келешекте олардың өнер түрлерінен жоғары оқу орындарда білім алуға бағытталуына әсер ету.

Болашақ мұғалім тұлғасын дайындаудың сапалық жақтары М. Ж. Қозыбаков[3], Қ. Е. Ералин[4], Қ. Ж. Әмірғазин[5] және т. б. ғалымдардың зерттеулерінде қарастырылған.

Көркемдік-эстетикалық тәрбие беруді барынша дамытуға, cтуденттердің өнерге деген қызығушылығын қалыптастырудың мәселесіне назар аударған ғалымдар Қ. К. Болатбаев[6], Б. И. Ижанов[7], Д. А. Кемешов[8], Қ. Е. Ералин[9], еңбектерінде ұлттық өнер негізінде студенттердің көркемдік білім беру эстетикалық тәрбие беруге болашақ мұғалімдерді даярлаудың теориясы мен практикасы зерттеліп, маңызы ашылып көрсетілген.

Ғылыми педагогикалық еңбектерді талдау нәтижелері бүгінгі күнге дейін болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау мәселесі жоғары мектептің теориясы мен практикасында жеткілікті көрініс таппағандығын айқындайды. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау мәселелеріне қатысты қарама-қайшылықтар кездесетіндігі көрінді: Олар,

- болашақ мұғалімдерді даярлау үдерісінде этнодизайн өнерінің ұғымдары мен терминдерін көркемдік білім беру тәжірибесінде кеңінен қолдану қажеттігі мен олардың этнодизайн сабақтарында қолданылмауы арасында;

- болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау үдерісіне этнодизайн ұғымдары мен терминдерін ендіру қажеттігі мен жаңа технологияны оқу үдерісінде тиімді ұйымдастыра алатын мұғалімге сұраныстың артуы арасында;

- этнодизайн сабақтарында оған қатысты ұғымдар мен терминдерді қолдану әдістемесінің қажеттілігі мен бұл әдістеменің жоқтығы арасында қарама-қайшылықтар орын алған, осы аталған қайшылықтарды шешу бағыты зерттеу тақырыбын «Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың педагогикалық шарттары» -деп таңдауымызға себеп болды.

Диссертация тақырыбына байланысты жарияланған ғылыми еңбектер:

1 Этнодизайн мен сәндік-қолданбалы өнердің интеграциясы. //Хабаршы журналы. А. Ясауи атындағы ХҚТУ, Түркістан, 2014. №5 -Б. 45-46.

2 Шет тілдеріндегі бейнелеу өнері терминдерін жүйелеу. //Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары, 2. 2014ж., -Б. 46

3 Өнер шығармаларын бағалау өлшемдері. // «Жаңа формацияда кәсіптік білім берудің өзекті мәселелері» атты III-дәстүрлі Халықаралық ғылыми-тәжірибелік интернет-конференцияның Материалдары, II-том. Түркістан-Мәскеу, 2015ж. 121-126 б.

4 Қыш өңдеу шебері Абай Рысбековтың этнодизайндық шығармашылығы. // Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Акадкмиясының хабарлары. Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар сериясы, №1. Алматы, ҚР ҰҒА, 2015ж. - Б. 263-265.

5 Зергер Қалмырза Тасовтың этнодизайндық шығармашылығындағы ұлттық дәстүрдің жалғасығы. //Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Акадкмиясының хабарлары. Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар сериясы, №1. Алматы, ҚР ҰҒА, 2015ж. -Б. 295-299.

Зерттеу мақсаты: болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлауды теориялық тұрғыдан негіздеу, оқыту бағдарламасы мен әдістемелік нұсқауларын жасау.

Зерттеу нысаны: болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау.

Зерттеу пәні: болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау үдерісі.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың моделі, бағдарламасы және әдістемесі жасалса, онда болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың ұтымдылығы артады; ал бұл болса, болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау нәтижелері жаңа сапалық көрсеткіштерге көтерілетіндігін көрсететді.

Зерттеу міндеттері:

- болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың педагогикалық шарттарын айқындау;

- этнодизайн өнері арқылы болашақ мұғалімдерді көркемдік білім беруге даярлаудың моделін жасау;

- болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың әдістемесін жасап шығару;

Зерттеудің жетекші идеясы: болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау танымдық мүмкіндік ретінде, нақты белгіленген дидактикалық шарттарды жүзеге асыру нәтижесінде ұтымды болады.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздеріне: жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтарға қатысты тұжырымдар, көркем-эстетикалық талғам қалыптастыруға, көркемдік білім мен дағдыларды игеруге жүйелі қатынасты және оның жүйеге келтірілген мәдениеттану, өнертану, көркемдік-эстетикалық педагогикалық, психологиялық тұжырымдамалары алынды.

Зерттеудің көздері: Қазақстан Республикасының заңдары, Конституциясы, Ғылым мен білім министрлігінің тұжырымдамалары, кешендері, бағдарламалары, философтардың, психологтардың, педагогтардың тарихшылардың, этнографтардың, өнертанушылардың еңбектері, өнер шеберлерінің этнодизайн бұйымдары, суретшілер шығармалары, ұлттық мәдени мұралар, автордың жеке өзінің педагогикалық тәжірибесі болып табылады.

Зерттеу әдістері: зерттеу проблемасы бойынша тарихи-этнографиялық мұражайларындағы қазақ қолөнер мұраларына, шет ел бейнелеу өнеріне, көрмелер мен суретшілер шығармаларына, археологиялық, өнертану, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерге, әдістемелік инновациялық құралдарға теориялық сараптау жасау, педагогикалық тәжірибе нәтижесіне математикалық, статистикалық талдаулар жасап, баға беру.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні:

- болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың педагогикалық шарттары айқындалды;

- этнодизайн өнері арқылы болашақ мұғалімдерді көркемдік білім беруге даярлаудың моделі анықталды;

Зерттеудің практикалық мәні: жоғары оқу орындарындағы бейнелеу өнері және сызу мамандығы студенттеріне арналған:

-«Этнодизайн арқылы көркемдік білім беру» атты элективті курс бағдарламасы;

- болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың әдістемелік нұсқауы жасалды.

Зерттеу нәтижелерін жоғары оқу орындарындағы этнодизайн мамандығы студенттеріне білім беру жүйелерінде, мұғалімдердің біліктілігін жетілдіру мекемелерінде, қосымша көркемдік білім беретін оқу орындарында, жалпы білім беретін мектептерде пайдалануға болады.

Қорғауға ұсынылатын қағидалар:

1. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау қоғам дамуы, мамандарға сұранысы, мамандар дайындау талаптары, жеке тұлға қызметінің қызығушылық, білімділік, іскерлік мазмұнға негізделуі.

2. Этнодизайн өнері арқылы болашақ мұғалімдерді көркемдік білім беруге даярлаудың құрылымдық моделінің мотивациялық, мазмұндық, іс-әрекеттік компоненттерге біріктірілуі, өлшемдері, көрсеткіштері және деңгейлерінің болашақ қызмет талаптарына сай келуі.

3. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың дидактикалық шарттарының оқу үдерісін мазмұндық, ұйымдастырушылық, әдістемелік, материалдық қамтамасыз етуге негізделуі.

4. Этнодизайн өнері арқылы болашақ мұғалімдерді көркемдік білім беруге даярлау негіздерін құрайтын педагогикалық білімдері мен педагогикалық іс- әрекеттердің меңгерілу деңгейлерін анықтаудың сипаттамасы.

Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және практикаға ендіру. Зерттеудің негізгі нәтижелері Республикалық, Халықаралық ғылыми-тәжірибелік және ғылыми-теориялық конференцияларында: «Зерттеуші-исследователь» журналдарында жарияланды. Шымкент әлеуметтік университетінің профессор-оқытушыларының ғылыми-теориялық конференцияларында, кафедра мәжілістерінде, ғылыми әдістемелік семинарларында, бағдарламаларда, оқу-әдістемелік құралдарда, оқу әдістемелік кешендерде, силабустарда көрініс тапты.

Зерттеу базасы. Тәжірибелік жұмыс А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде жүргізілді.

Диссертацияның құрылымы. Диссертация кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі, мақсаты, нысаны, пәні, міндеттері, жетекші идеясы, әдіснамалық-теориялық негіздері, зерттеу әдістері, негізгі кезеңдері мен базасы, теориялық және практикалық мәні, қорғауға ұсынылатын негізгі қағидалары баяндалады.

«Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау» атты бірінші тарауда болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың моделі жасалды, оған сипаттама берілді, болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың дидактикалық шарттары негізделді.

«Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың әдістері» атты екінші тарауда тәжірибелік жұмысты ұйымдастыру жан-жақты мазмұндалды. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлаудың әдістемелік білімдері мен іс-әрекеттерін қалыптастырудың мазмұны, формалары мен әдістері берілді.

Қорытындыда зерттеудің нақты тұжырымдары мен ғылыми зерттеу жұмысын жүргізу нәтижесінен туындаған ұсыныстар берілді.

Қосымшада зерттеу жұмысына қатысты оқу әдістемелік материалдар ұсынылды.

1 Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау

1. 1. Болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге даярлау педагогикалық проблема .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.