Деңгейлік курстарда қолданатын психологиялық тренингтер жинағы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӨРЛЕУ БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ
АҚМОЛА ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ
Деңгейлік курстарда қолданатын психологиялық
тренингтер жинағы
Көкшетау
2014
ББК 74. 204. 2 каз
Д 33
Д 33 Деңгейлік курстарда қолданатын психологиялық тренингтер жинағы. үшінші (базалық) деңгей мұғалімдерін оқытуда қолдануға арналған әдістемелік құрал. Құрастырушы: Исабекова А.К., Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері Өрлеу БАҰО АҚ филиалы Ақмола облысы бойынша ПҚ БАИ, 2014ж- 49 бет
Жинақта үш деңгейлік курстарда мұғалімдермен жүргізуге ұсынылатын психологиялық жаттығулар топтамасы берілген.
Пікір жазғандар:
Наби Л., пед.ғ.к., доцент, Ш.Уәлиханов атындағы КМУ-нің ЖОО кейінгі білім беру факультетінің деканы.
Кайникенова Г.К., магистр, Ш.Уәлиханов атындағы КМУ-нің педагогика-психология және әлеуметтік жұмыс кафедрасының аға оқытушысы.
Өрлеу БАҰО АҚ филиалы Ақмола облысы бойынша ПҚ БАИ Деңгейлік Бағдарламалар орталығының 2014 жылғы 10 -маусым айындағы отырысының
№ 6 хаттамасының шешімі бойынша баспаға ұсынылды.
Мазмұны
1
Кіріспе
3
2
Психологиялық тренинг және оны қолдану туралы түсінік
4
3
Психологиялық тренингтер топтамасы және олардың
мазмұны
8
4
Қорытынды
52
5
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Білім берудің дәстүрлі нысандарымен салыстырғанда, жаңа әдістер ретінде психологиялық жаттығуларды қолдану оқыту үдерісінде мұғаліммен тренердің өзара әрекеттестігі ауысады: тренердің белсенділігі тыңдаушының белсенділігіне орын береді, ал тренердің тапсырмалары олардың бастамасы үшін жағдай жасаушы болады.
Үшінші (базалық) деңгейлік курстарын өткізу барысында топ ішінде ынтамақтастық амосферасын құру және белгілі бір ортадағы мәселелер мен қиындықтарды түзету, өзін-өзі шығармашылық тұрғыда дамытуға, тұлғаның әлеуметтік ортада өзіндік реттелуіне мүмкіндік болатын қажетті жағдайды туғызу үшін психологиялық тренингтер жиі өткізіледі.
Тренерлік тәжірибемде тренингтік жаттығулар кейбір жағдайларда тұлғалық өзгеруге түрткі қызметін атқаратынын түсіндім. Өзіндік сана тұлғаның даму процесін жанама түрде және мазмұндау арқылы қарым-қатынас үйлесімділігін орнатып және қарым-қатынастағы қиындықтардың себебін ұғыну динамикасына ықпал жасайды.
Жалпы осы жинақтағы психологиялық жаттығулар интернет және әр түрлі білім көздерінен жинақталды. Осы жаттығуларды қолдану бағдарламадағы модульдер бойынша тапсырмаларды орындау барысында да көмегі болады деп сенемін.
Тренинг және оны қолдану туралы түсінік
Тренинг - білімді дамыту немесе адамды оқытуда жоспарланған жағдайға жүйелі күш салу арқылы орындау. Жұмыс жағдайында тренинг адамның бір немесе бірнеше әрекет түрлерін нәтижелі орындауынан білім мен дағдыны меңгеру мүмкіншілігіне бағытталады.
Тренинг барысында мынандай жағдайларға да дайын болуы тиіс, олар: ыза, қатты дауыс, дөрекілік, өзімшілдік, қатыспаушылық, қажетсіз күлкі, ынтасыздық, шыдамсыздық немесе сөзге керісу, қажетсіз сөзге араласу; тыныштық, селсоқтық; қылжақтық және т.б.
Жетекші, жаттықтырушы, ұйымдастырушы немесе жүргізуші мына төмендегі мақсаттарды негіз етіп алуы жүктелінді:
+ жеке тұлғаны дамыту;
+ қатысушылардың әлеуметтік - психологиялық компетентілігін, білімін көтеру;
+ қатысушылардың белсенді әлеуметтік позициясын көтеру, қалыптастыру;
+ өзінің және қоршаған адамдардың өмірінде маңызды өзгерістер жасау мүмкіндіктерін дамыту;
+ өзін-өзі және басқаларды толық тану;
+ жеке тұлға құндылықтарын ашу, білімдерін көтеру, бәсекелестікті
жоюға әсер ету. Зерттеу жұмысының нәтижелілігі тренингке қатысқаннан кейін тұлғалардың қарым-қатынас барысында өздерін ұстауы, жүріс-тұрысының өзгергендігін, сөйлеу мәнері мен мәдениетінің жоғарылағандығын аңғартады.
Психологиялық тренингті ұйымдастыру ерекшеліктері туралы тоқталып өтейік.
Кез-келген практик тренер өз қызмет жолында психологиялық тренингтерді өткізуге міндетті. Бұл тренингтер әр түрлі тақырыптарды қамтиды. Психологиялық тренинг қалай ұйымдастырылады және жүргізілу барысы туралы сөз алдында, тренинг ұғымын толық ашып алу қажет. Тренингтің үйрену, білім беру және дамыту ұғымдарына сәйкестігін анықтау.
Үйрену - зерттеу немесе нұсқаушының білім, дағды және тәжірибе жинау үрдісі.
Білім беру немесе оқыту тар көлемді әрекеттегі мәселені талдап, кең мағынада шешуде білім және құндылықтарды жүйелі меңгеру үрдісі.
Дамыту - жеке адамда саналы және бейсаналы үйрену мүмкіндіктерін кеңейту және икемдіктерінің өсуі.
Психологиялық тренингтің ең маңызды мәселесі - өзінің жеке даралық қасиеттері арқылы тұлғаның өзін-өзі ашуына көмек береді.
Ал, ол үшін ең бастапқы жағдайда адам өзін жеке тұлға ретінде қабылдап және түсіне білуге үйренуі қажет. Тренингтердің жағымды нәтижелі болуына жаттықтырушыға бірнеше талаптар қойылады:
+ қоршаған жағдай туралы мағлұмат;
+ қатысушылар саны қаншалықты үлкен;
+ бөлме көлемі қандай;
+ бөлме жаңғырығы, акустикасы қатысушыларға түгелдей естіледі ме;
+ жаттығудың негізгі құрылымы қандай;
+ қандай оқу құралдары қолданылмайды;
+ жаттықтырушы бөлменің қай бұрышында тұрады;
+ плакат, тезис, резюмелер қолданылады ма;
+ орындықтар қалай орналасқан;
+ бөлмеде сағат болу қажет пе;
Тренердің қолайлы нәтиже алу мен ықпал ету қабілетін орнату үшін жүргізілетін тренингтің жалпы мақсаты төмендегі міндеттерді шешеді:
білімдерді толық меңгеру;
жаңаны үйрену мен тапсырманы орындау барысында және топтық қарым-қатынас өрісінде ептілік пен дағдыны қалыптастыру;
табысты бірлескен іс-әрекет орнатуды дамыту;
өзін-өзі және басқа адамдарды танудың толық және тепе-теңдік мүмкіндіктерін дамыту.
Әрбір бөлімнің құрылымында біз материалды зерттейтін ортақ игеру логикасын және тұлғалардың өзіндік бақылауы мен бағалауын қалыптастыруда төменгі аспектілері жүзеге асырылды:
+ Мен қандаймын?
+ Мен не істей аламын және осыны қалай қолдану керек?
+ Менде жоқ қасиеттерді мен қалай дамытуым және икемдеуім керек?
Қатысушылармен жүргізілетін дамыту-түзету жұмыстарының құрылымында келесі бөлімдер ерекшеленеді:
Кіріспе бөлімі. Оның басты мақсаты - қатысушыларды тапсырмалармен жұмыс түрімен, топтың бірігуімен, ондағы жағымды атмосферамен, жеке анализдың алғашқы түрін қалыптастыру және өзін-өзі оқу барысында субъект ретінде тануын қалыптастыру.
Танымдық үрдісі бөлімі. Оның мақсаты - есте сақтау, зейін, ойлау, қабылдау процестерінің ерекшеліктерін дамыту. Сонымен психологиялық тапсырмалар арқылы осы танымдық белсенділіктің дамуына, шығармашылық қабілеттің қалыптасуына ықпал ету түрлерін анықтауға көмектеседі.
Назар аудару бөлімі. Бұл бөлімде қатысушылардың назарын ортақ мәселені бірге шешуге, бірін - бірі қабылдау мен тыңдау ерекшеліктерін қалыптастыруға бағыттайтын түрді игеру.
Тұлғаның жаңа ортаға енуі, құрбыларымен дұрыс қарым-қатынас жасай алуы дұрыс ұйымдастырылған топтық жұмыстарға байланысты.
Тренинг мақсаты- педагогты нақты тапсырманы орындауға қажетті білім, шеберлік және бағытпен қамтамасыз ету.
Тренингте өзгеріс, нәтиже бірден көрінеді. Осы міндеттерді шешу кезінде ұйымдастырылатын тренинг теңдігі түрлері де ерекшеленеді. Рольдік тренинг, бейнетренинг, қарым-қатынас тренингі, іскерлік қарым-қатынас тренингі, мәдениетаралық өзара әрекет және т.б. Тренингтер белгілі бір ортадағы мәселелер мен қиындықтарды түзету, өзін-өзі шығармашылық тұрғыда дамытуға, тұлғаның әлеуметтік ортада өзіндік реттелуіне мүмкіндік болатын қажетті жағдайды туғызуға көмектеседі. Трениг принципіне жататындар:
1. Белсенділік принципі.
2. Зерттеу және шығармашылық қатынасындағы принцип.
3. Мінез-құлық обьективтілік принципі.
4. Қарым-қатынаста субьект, субьектілік принципі.
5. Шындық принципі.
6. Қазір, осы жерде принципі.
Тренинг барысында жеке бастың дамуы туралы мәселелер нәтижелі шешіледі және коммуникативті дағдылар жемісті қалыптастырылады. Сабақ, оқу процесінде ұйымдастырылған психологиялық тренингтер кезінде білімгерлердің қарым-қатынастары жақсарады, өздерін белсенді қатысушы және басқаларға әсер етуші жағдайда сезінеді, топтың толық сеніміне кіреді. Әрбір бастаған іс-әрекеттінің толық аяқталуын қадағалайды. Ең бастысы - басқаларға өзінің ойы мен сезімін, уайымы мен күдіктенуін сездіруден қорықпайды.
Тренинг арқылы жақын адамдардың адамдық қасиеттерін ашып, бағалауға көмек беріледі, сөйлеу мәдениетін, тұлғаның қоғамда өзін ұстау іскерлігін және әдептілік ережелерін сақтауды енгізеді. Дұрыс ұйымдастырылып, жүргізген тренинг жеке тұлға қалыптасуының жетекші құралы екендігіне толық сенімдеміз. Психологиялық тренинг - арнайы ұйымдастырылған қарым-қатынас формасы. Кез келген тұлғаның жаңа ортаға бейімделуі, құрбылар арасында үйлесімді қарым-қатынас орнатуы, өзін дұрыс таныстыра білуі және т. б. жағдайлары кейде айналасындағылар тарапынан ұйымдастырылған әрекеттерге да байланысты әсер етеді.
Тренинг барысында педагогтардың біріккен іс-әрекеті, әркім өзінің жеке-дара үлесін қосатын, оқу материалдарын меңгеруді білдіреді, білімдерін, идеяларын, іс-әрекет тәсілдерін алмасу жүргізіледі.
Жаңа әдістерді пайдалану кезінде педагогтар түсіну үдерісіне толыққанды қатысушылар болады, оның тәжірибесі оқу танымының негізгі қайнар көзі қызметін атқарады.
Сондықтан ең алғашқы кездесуде Танысу тренингін жүргізуге болады. Бұл тренингтерде қолданылатын ең бастапқы жаттығу болғандықтан, қатысушыларды жұмысқа жауаптылықпен қарым-қатынас жасауға жұмылдыру қажет. Кейде жай ғана танысу мен кездесу адамды түсінуге үлкен маңыз береді. Адам туралы ақпаратты тек сыртқы келбетінен ғана емес, сөзі арқылы да есте сақтауға болады.
Психологиялық тренингтер топтамасы және олардың мазмұны
Шеңбер бойынша сөз тізбегі ойыны тренингке қатысушылардың сөздік мағыналы ойлауын, топтық қатынасын, сөйлеу мәнерін дамытуға ықпал етеді.
Ойынның ережесі: Қандай да бір қарапайым сөйлем таңдап, қатысушылар сол сөйлемді түрлі дауыс ырғағымен жалғастырулары қажет. Мысалы "Біз - құзыретті, кәсіби білімді маманбыз". Енді оң жақтағы ойыншыдан бастап осы сөйлемді кезекпен айтамыз. Ойынның әр қатысушысы сөйлемді жаңа интонациямен айтуы тиіс (сұраулы, қуанышты, таңқалушы, немқұрайлы және т.б). Егер қатысушы жаңа дауысқа сала алмай айтылғанда қайталаса, ойынан шығарылады. Осылайша, ойын бірнеше рет ойналады. Басқа адамның интоннациясын қайталауға болмайды.
Комплимент жаттығуы
Жаттығудың тапсырмасы - қатысушылардың бірін-бірі түсінісуі арқылы эмпатия деңгейін көтеру, тіл табыса алу қасиетін, бірі-бірін толық тануын дамыту. Тренингке қатысушылар шеңбер бойымен орналасады. Кез - келген қатысушы жағымды комплимент айтады. Ал қалғандары ол кімге арналғанын табады. Комплимент алған қатысушы ойынды әрі қарай жалғастырады. Барлығы түгелдей жағымды эмоция алмайынша ойын аяқталмайды.
Осы жаттығу тренингке қатысушылардың қаншалықты қызығушылықпен тапсырмаларды орындағандарын дәлелдеді.
Тренинг аяқталғаннан кейін қортынды ширингте Тренинг саған не берді? деген сұраққа қатысушылар өздерінің ойларын ортаға салды.
Осыдан тренинг нәтижесінде бірлескен іс-әрекет қарым-қатынас қабілетін арттырып қана қоймай, сонымен қатар тұлғаның дамуы мен өзгеруіне тікелей ықпал етеді.
Жағымсыз қасиеттер жәрмеңкесі жаттығуы
Ойын ережесі: Шеңберде қатысушылар өздеріне жағымсыз деген қасиеттерін атайды. Олардың тізімі тақтаға жазылады. Осылайша жағымсыз қасиеттер тізімі құрылды (жалқаулық, асығыстық, артық сөйлеу және т.б.). Топтың міндеті осы жағымсыз қасиеттерді қайта қарап, оның тиімді және жағымды жақтарын табу мен оны жағымсыз қабылдау себептерін анықтау болып табылады. Ал жағымды сипаттама жасап, сол қасиетті қорғап алған қатысушы оны өзіне алады.
Жоғарыдағы жаттығудан кейін эмоциялық қысымды шығару үшін Жағымсыз эмоциялық күйді шығару арт-терапиялық тапсырма орындалды.
Тапсырма ережесі: Қатысушыларға А4 және А14 қағаз беріледі. Олар А14 қағазға жағымсыз көңіл күйін түсіреді. Сол қағазды үлкеннің үстіне жапсырып өзінің қалауы бойынша суретті жалғастырады. Кішкентай қағазды жапсырар алдында мына сөздерді айту маңызды Өмірді ашық, жарық, көңілді жағдайлар өте көп. Сурет қатысушының қалауы бойынша, өзі қалай өзгергерткісі келгенше салынады, боялады.
Тапсырманы қорытындылау үшін талқылау сұрақтары берілді:
- Суретте ненің бейнесі салынған?
- Осы суретті салғанда қандай сезімде болдыңыз?
- Бұл сурет сізге нені көруге әсер етті? т.б.
Әрекет жаттығуы
Ойын ережесі: Қатысушыларға келесі тапсырмалар берілді. Олар жылдам жауап қайтарулары тиіс:
Қандай жағдайда үстелде тамақ жеуге, ал үстелде отыруға болады ... ..
Астроном айға телескоппен қарап тұр, ал егер оған айдан біреу қарап тұрса ше?
Еден мен төбені аударыңыз ... ..
Картинаны аяғынан басына төңкеріңіз ... ..
Кеме мен балықтың ауада ұшып жүргенін елестетіңіз ... ..
Қане танысайық! жаттығуы
Нұсқау: Әр қатысушы 30 секунд ішінде өзін-өзі таныстырады. Бұл жерде өзінің есімін, өмірінің қызықты жайларына тоқталуға болады.
- Біз бір - бірімізбен таныстық. Енді өзімізді өзіміз білеміз бе?
Өзіндік таным
Нұсқау: Әр қатысушыға карточкалар таратылып беріледі. Ондағы Мен дегенді ары қарай жалғастырады.
1. Мен ... ... ... ... ... ... ..
2. Мен ... ... ... ... ... ... ..
3. Мен ... ... ... ... ... ... ..
4. Мен ... ... ... ... ... ... ..
5. Мен ... ... ... ... ... ... ..
6. Мен ... ... ... ... ... ... ..
7. Мен ... ... ... ... ... ... ..
Мен туралы басқалар не деп ойлайды? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Орныңды жылдам ауыстыр жаттығуы
Нұсқау: Ойыншылардың ішінен бір жүргізуші таңдалынады. Ол барлық ойыншыларда кездесетін бір затты байқап, команда береді. Кімнің киімінде қалтасы бар, солар орын ауыстырсын. Сол кезде осы команданың қатысы бар ойыншылар жылдам орындарын ауыстыруы керек, ал олар ауысып жатқанда жүргізуші бос орындыққа отырып қалу керек. Қай қатысушы орынсыз қалса, сол келесі жүргізуші болып ойынды жалғастырады.
Әрбір ұстаз кез-келген жағдайлардан, педагогикалық әрекеттен өзінің шеберлігімен жол тауып шыға білу керек емес пе?
Олай болса, біздің қазіргі ойын жаттығуымыз сіздердің шеберліктеріңізді, өздеріңізді терең тануға, сондай-ақ өзгелердің психологиялық ерекшеліктерін тануға көмектеседі.
Менің есімім атты жаттығу
Жаттығу танысу үшін жасалынады- әркім кезекпен өз атын атап, есімінің бас әріпінен басталатын сөз айтады. Мысалы: Сандуғаш сникерс, Әсел әлем т.б.
Карусель жаттығуы
Ішкі және сыртқы шеңбер құрып бір шеңбер айнала отырып бірі-бірін қысқаша таныстырады.
Менің сүйікті ісім жаттығуы
Әркім өздерінің істейтін сүйікті істерін айта отырып, бір-бірімен топтасады.
Айна жаттығуы
Ортаға екі адам шығады. Жұптағылар бір- біріне қарсы тұрып, екеуінің бірі уақытша айна болады, яғни өз жұптасының барлық қимылын қайталайды. Содан кейін жұптағылар рөлдерін өзара ауыстырады. Олардың бірі орындаушы, ал екіншісі оның айнадағы бейнесі. Топтың басқа қатысушылары көрермендер, олар жұптың ойынын бақылайды және айна рөлін ойнаушының шеберлігіне баға береді. Осылайша жұптар кезекпен ауысады, топ алдына барлық қатысушылар шығып жаттығады.
Өзіңізге тілегенді - басқаларға тілеңіз! жаттығуы
Әр оқушыға 10 -15 секунд уақыт аралығында ішінен өзіне бір немесе бірнеше ізгі тілек тілеу тапсырылады. Содан кейін қатысушылар жұпқа бөлініп, бір- бірінің қолынан алып, жаңағы өзіне тілегенді жұптасына айту керек.
Сүйікті адамыңызға тілегенді - өзгелерге тіле! жаттығуы
Бұл ойсергек алдыңғыға ұқсас. Мұнда тыңдаушылар тек алдымен сүйікті адамды көз алдына елестетіп, оған бір немесе бірнеше ізгі тілек тілейді. Содан кейін тыңдаушылар тілектерін жұп немесе топ ішінде өзгелерге айту керек.
Атомдар мен молекулалар жаттығуы
Жүргізуші атомдар деген кезде ойыншылар жеке дара жүреді де
молекулалар, бесеуден немесе молекулалар, үшеуден деген кезде, бес
немесе үш адамнан тез арада топтасады. Кім топқа қосыла алмай қалса,
айып төлейді: өз өнерін көрсетеді немесе көпшіліктің тілегін орындайды.
Қызықты сұрақ жаттығуы
Сыныпқа тақырыпты ашатын, бірақ жауабы қиындау сұрақ қойылады.
Тапқан оқушыны мадақтап, ешкім таппаса, жауабын мұғалімнің өзі айта
отырып, сабақтың тақырыбын айтады. Сұрақтар: Неліктен? Ол кім, бұл не?
сипатында болып келеді.
Еден-төбе-мұрын жаттығуы
Жүргізуші сұқ саусағымен біресе төбені, біресе еденді, біресе мұрнын көрсетеді және төбе, еден, мұрын деп айтып тұрады. Жүргізуші кейде айтқан сөзі мен қимылын керісінше жасап, қатысушыларды жаңылыстыруға тырысады. Кім қателессе, орнына отырады. Соңында қалған үш адам жеңімпаз деп танылады.
Мен таптым жаттығуы
Қатысушылар дөңгелене отырып, кезекпен бірден жетіге дейін санайды.
Жеті санын айтатын адам Жеті деудің орнына, орнынан тұрып, Мен таптым деп айтуы керек. Кім жаңылысса, сол ойыннан шығады.
Белгісіз басшыжаттығуы. Бір қатысушы сыртқа шығарылып, сол кезде басқалары іштерінен біреуін басшы етіп сайлайды. Басшының міндеті сырттан келген адамға білдірмей, бір қимыл көрсетуі керек, қалғандары сол қимылды бірдей қайталауы керек. Сырттан келген адам кімнің басқарып тұрғанын табу керек. Егер тапса, немесе бірнеше қимыл ауысқанға дейін таба алмаса, басқа адаммен ауысады.
Дирижер жаттығуы
Жүргізуші бір қимыл көрсетіп, сұқ саусағымен кімді көрсетсе, сол адам сол қимылды қайталауы керек. Кім тез қайталай алмаса, сол ойыннан шығады. Жүргізуші бір қимылды бірнеше адамға жасата отырып, белгілі бір дыбыстар шығаруы керек.
Жыланша жаттығуы
Қатысушылар айнала отырады. Сосын бірі бастап, келесі адамның кезекпен қолын алып, тілегін айтады. Оның соңынан келесісі ереді. Ойын осылайша қашан барлығы бір-біріне тілек айтып болғанша жалғасып кете береді.
Жер сілкіну жаттығуы
Оң жақта отыратын көршіге қарап, ол адамның туылған айы қандай, мінез - құлқына қарай байланыстыру. Сонан кейін жыл жүйесі бойынша орындарын ауыстыру ұсынылады. Қайтадан оң жақта отыратын көршіге қарап, ол адамның айы неге сондай екенін түсіндіреді
Үш адамнан ұстасып үй соғады, ортасында бір адам тұрады, 1-қимылдайды адамдар десе ішіндегі адамдар жүгіріп, келесі үйдің ішіне кіріп кетеді. 2- қимылдайды - қимылдайды үйлер қимылдайды десек үйлер жүгіріп барып тұрған адамды қоршайды, 3- жер сілкінді десек үйлер қолын түсіріп, басқа үйлермен үй соғады. Кезек - кезек ауысып тұрады.
Сіздің көңіл-күйіңіз қандай? жаттығуы
Қажетті заттар: түрлі - түсті қағаздан жасалған фигуралар, маркер.
1а) Интерпритация
Қызыл қуанышты көңіл-күй
Алқызыл-ұнамды көңіл-күй
Сары-жағымды көңіл-күй
Көк- суық көңіл-күй
Қоңыр-қиналған қиналған көңіл-күй
Күлгін-алаңдаушы көңіл-күй
Қара-күш қуаттың төмендеуі
Ақ - анықталмаған көңіл-күй.
2а) Әр қатысушы өзіне ұнаған түрлі түсті фигураның біреуін таңдайды.
Қағаздың артына сол түске байланысты жазылған интерпритацияны оқиды. Мысалы: Алмас қызыл түсті таңдаса, онда Алмастың көңіл-күйі өте қуанышты күйде екенін білуге болады.
Әнмен бой сергіту жаттығуы
Жүргізуші танымал 3-4 ән аты жазылған қағаз таратады. (Әр әнге сондай қағаз саны тең келеді) Қатысушылар өзіне тиген ән әуенін жүріп ыңылдап салады. Ойынның міндеті өзі сияқты ән әуенін салып тұрған адамды іздеп тауып, қосылуы түптеп келгенде осындай үш, не төрт топ құралады. Мысалы: Азамат бригаданың әуенін салып тұрса Хадиша өз әуенін естіп Азаматпен бір топты құрайды.
Мимикалық ситуация жаттығуы
Қатысушылар үш топқа бөлінгеннен кейін олардың топ басшылары ортаға шығып карточканы таңдайды. Онда Махаббат, Бұзықтық, Қызығушылық, тақырыптар берілген. Әр топ өз тақырыптарына байланысты мимика, панто-мимикалық ситуация құрайды. Қалған екі команда олардың басты тақырыбын табады.
Ақ тілек жаттығуы
Шардың ішіне түрлі тақырыпқа байланысты тілектер жазылады.
Қатысушылар өзіне ұнаған шарды таңдап алып, оны жарады. Шар ішіндегі тілекті оқиды.
Менің көңіл-күйім жаттығуы
Мақсаты: Адамның бет әлпеті арқылы оның ойын, сезімін айыра білуге үйрету. Сезімнің сыртқы көріністерін көрсете білу. Топта эмоциялық жайлылық қалыптастыру.
Сәлемдесу. Өз күлкіңді шеңбермен көршіңе сыйла жаттығуы. Шеңберде тұрып, Мен саған өз күлкімді сыйлаймын, ал сен көршіңе сыйла деп жалғастыру.
+ Әңгімелесу. Көңіл-күй деген не? Адамдарда қандай көңіл-күй болады? Көңіл - күйге не әсер етеді? Басқа адамның көңіл-күйін қалай анықтауға болады? Көңіл-күй құжатын ойлап табу.
+ Көңіл-күйіңді ауа-райына теңеп, суретін сал. Өз эмоциясын сурет арқылы көрсете білуге үйрету.
+ Оқушылар өз көңіл-күйін ауа - райына теңеп суретін салады.
+ Ойын. Көңіл- күйім қандай тап?
+ Бір оқушы ортаға шығып, көңіл-күйді эмоция арқылы көрсетеді, қалған балалар табу қажет.
Пікірлесу. Өз көңіл-күйіңді қалай өзгертуге болады? Қандай көңіл-күйде болғың келеді? Қандай көңіл-күй ұнайды?
Мен және басқаларкешенді жаттығу
Мақсаты: Қарым-қатынасқа түсе білуге үйрету
1 жаттығу Сәлеметсіңдер ме?
Мақсаты: эмоционалдық қарым-қатынас және эмоционалдық комфорт орнату.
Балаларға 3 түрлі әдіспен амандасу ұсынылады:
Қол алысу;
Мұрындарын түйістіру арқылы;
Құшақтасу;
Қазір біз бір-бірімізбен амандасамыз, бірақ амандасу әртүлі. Бірінші бір- бірімізбен қол алысайықшы. Ал енді мұрнымызбен амандасамыз. Соңында бір-бірімізбен құшақтасамыз.
2.Әңгіме Мені қоршаған адамдар: адамға жалғыз болу оңай ма? Достар не үшін қажет? Бірлесе не істеуге болады?
Пікіралысу.
2- жаттығу Жалғыз аяқ жол. Тыңдаушылар шеңберде тұрып, музыкамен қимыл жасауды бастайды.
Төбе деген бұйрық бойынша барлық тыңдаушылар шеңбер ортасына қарай қолдарын көтереді, ал шұңқыр деген бұйрық бойынша қолдарын бастарына қойып, шеңбер ортасына қарай жиналып отыра қалады. Жалғыз аяқ жол деген бұйрық бойынша, бірінің артына бірі тұрып, қолдарын алдында тұрған адамның иығына қойып, музыка ырғағымен жүреді.
Пікіралысу.
4 жаттығуКішкентай суретші
Мақсаты: Қоршаған адамдарға назар аудара білуін дамыту.
Қатысушылардың біреуі суретші. Ол бір тыңдаушыны натура ретінде біреуін таңдап, теріс қарап сурет салуды бастайды (сөзбен портретін сипаттайды) Қалғандары бұл кім екенін шешулері қажет.
Жаттығуды талқылау.
Мен қарым-қатынас жасаймын! жаттығуы
Мақсаты: Тыңдаушылардың қарым-қатынас жасаудың адам өміріндегі маңызын түсінуге және бір-бірімен қарым-қатынасын жақсарту.
Сәлемдесу. Жаттығу Көңіл-күймен бөліс басқаның көңіл-күйін сезіне білуін дамыту.
Қатысушылар қолдарын ұстап, шеңбер жасап тұрады. Қоңырау шылдырлағаннан соң әркім өз көңіл-күйі туралы әсерлеп айтады, қалғандары бұл көңіл-күйді сезінуге тырысады.
Әңгіме Қарым-қатынас деген не?: Адамдар не үшін қарым-қатынас жасайды? Әр уақытта қарым-қатынас жасағың келе ме? Қалай қарым-қатынас жасауға болады? Қарым-қатынас жасағанда, қандай жағдаяттарды айта аласың?
Құшақтасу жаттығуы
Мақсаты: топты эмоционалдық біріктіру, эмоционалдық қатынас орнату.
Қатысушылардың біріншісі біреуін құшақтайды, екіншісі ол екеуін, үшіншісі ол үшеуін солай жалғаса береді, соңында үлкен құшақтасқан- шар пайда болады. Микротоп арасындағы пікірлесу жаттығуы.
Өз қуанышың мен, сәтсіздігің жайлы бөліс вербалді, вербальді емес сезіммен бөлісу әдістері арқылы коммуникативтік дағдыны қалыптастыру.
Қатысушылар үш-үштен бөлініп, топта өткен жұмада болған қуанышты жағдай туралы әңгімелеп айтады, сосын, мимика және жестпен ең ренішті уақиғаны көрсетеді. Пікіралысу.
Адамдар не үшін дауласады? жаттығуы
Мақсаты: Коммуникативтік дағдыны қалыптастыру, нәтижелі қатынас жасай білуді таңдай білу, басқаның сезімімен санаса білуге және коммуникация процесін әсерлі құруын дамыту.
1.Сәлемдесу. 2. Пікірлесу. Адамдар не үшін ұрысады?.
-Дау-дамай қайдан туындайды? Адамдар не үшін дауласады? Татуласу үшін
не істеу қажет?
Дауласу. Психологиялық дискомфортты, агрессияны, төмендету, басқаның позициясын ескеруге дағдыландыру.Тыңдаушылар екі-екіге бөлініп, арқаларын түйістіріп, қолдарын айқастырып, бір-біріне ренжулі адамдар сияқты аяқтарын басады. Сосын бір-біріне қарап, татуласуға көңіл білдіреді (қолынан ұстап, құшақтауға болады)
Бояулар өз көңіл-күйін көрсетіп, басқаның жай-күйін сезіне білуін дамыту. Белгілі бір көңіл-күйге қандай түс сәйкес келетіндігін шешу. (мыс қызыл түс қандай көңіл-күйді білдіреді?, осылай әрбір түске қатысты көңіл күйді белгілеп алу) Сатушы мен сатып алушыны таңдап алып, қалғандары бояу болады. Әрбір тыңдаушы бір түсті таңдап, осы түске қатысты көңіл-күйді бейнелейді. Сатып алушы келіп, бояу-тыңдаушылар арасынан, өз көңіл- күйі бойынша өз бояуын таңдайды. Егер сатып алушы таба шеше алмаса, ол бояу болады.
Шырмалу топтық бірлестікті сақтауға тыңдаушыларды белсендідендіру. Санамақ арқылы басқарушыны таңдау. Ол аудиториядан шығады, қалғандары қолдарын ұстасып, шеңбер жасайды. Қолдарын босатпай шырмауық сияқты шырмалады, ал басқарушы қолдарын үзбей шешуі қажет.
Мен бақыттымын! жаттығуы
Көңіл-күйіңмен бөліс Қатысушылар дөңгеленіп, қолдарын ұстасып тұрады. Қоңырау шылдырлағанда, әркім өз көңіл-күйі жайлы айтады, қалғандары сезінуге тырысады.
Күн шуағындағы менің сезімдерім Өзін өзі-тану, өзін-өзі зерттеу. Қатысушыларға Күн салынған қағаздар таратылады. Күннің ортасына дәл қазіргі уақытта сезінгісі келетін қандай да бір сезімі жайлы суретін салу немесе сипаттау. Әрбір шуаққа бұл сезімді алу үшін не айтқысы немесе не істегісі келетіндігінің барлығын жазуға болады.
Күн шуағындағы менің портретім. Өзін-өзі бағалауын, сенімділігін арттыру. Тыңдаушыларға Күннің суреті таратылады, тыңдаушылар күннің әрбір шуағына өз суреттерін салады.
Маған өте қажет... Өзіне деген сенімділікті арттыру, өзінтану. Тыңдаушыларға ұшатын шары бар аюдың суреті таратылады. Тыңдаушылар осындай шарды ұшырса, тілегі орындалатындығын елестете отырып, әрбір шарға тілектер жазады.
+ Мен тілеймін, менде ... болғанын.
+ Мен тілеймін, мағат қажетті ... .болғанын.
+ Мен тілеймін,
+ Мен ... ...барғанымды. Мен тілеймін ...
Өз сезімің бойынша бақыт деген не екенін сипаттап, суретін салу
Сәлемдесу рәсімі жаттығуы
Басқарушы. Менің қолымда оралған жіп. Мен бүгін сендердің көңіл-күйлерің қандай, қандай көңіл-күймен келдіңдерді білгім келіп тұр. Бірінші мен өзім туралы айтамын, сосын жіптің бір ұшын саусағыма байлап, көршіме ұсынамын, ол өзі туралы айтып, көршісіне береді. Жаттығу осылай жалғаса береді.
Мен жақсы көремін... жаттығуы
Басқарушыдан бастап Мен ...жақсы көремін (нені жақсы көретіндігі туралы айтып) деген фразаны аяқтап, шеңбер бойымен жіпті жібереді. Соңынан барлығына жіпті қозғап көргенде қалай созылатынын сезіну ұсынылады, бәрі бір жіпке байланысты сияқты.
Түймедақ жаттығуы
Әрбір тыңдаушы түрлі - түсті қағаздан жасалған дөңгелектерді алып, өз атын, туған күнін, не істегенді ұнататынын жазады. Сосын барлық дөңгелекшелерді ватманға жапсырады. Басқарушы: Бұл дөңгелектер неге ұқсайды, адамдарға байланысты ақпараттар жеткілікті ме? Осындай жолмен сабаққа қатысушы әрбір адам жайлы ақпарат көз алдымызда тұрады.
Бір затқа дейін қолыңды тигіз жаттығуы
Басқарушы. Біз бүгін бір-бірімізбен жақынырақ таныстық, ал енді кім қандай киім кигенін және ол қандай түсті екенін мұқият қарап алыңдар. Мен бір затқа қолыңды тигіз дегенде, сендер көршіңе немесе басқа қатысушыға қолыңды тигізуің қажет.
Мыс. Көк түске қолыңды тигіз! Бастаймыз!
Тақтада сұрақтар тізімі
жазылып тұрады:
:: Сенің жасың нешеде?
:: Сенің мекен-жайың қандай?
:: Сенің сүйікті фильмің, мультфильмің?
:: Сүйікті асың?
::Сүйікті ойыншығың?
:: Саған не істеген ұнайды?
:: Саған не істеген ұнамайды?
Басқарушы допты лақтырып, қатысушыларға тақтада жазылған бір сұрақты береді. Ол жауап беріп, басқаға келесі сұрақты қояды.
Басқарушы барлық қатысушыларға допты бергенін және 2-3 сұрақтан қойылғанын қадағалап тұрады.
Қазір менің ішкі жан-дүнием қандай? Ұлпалар жаттығуы
Қатысушыларға әртүрлі көңіл-күйдегі ұлпалардың суреті салынған фигуралар таратылады. (көңілді, көңілсіз, ашулы т.б.) осылардың арасынан таңдап алып, өз көңіл- күйіне ұқсатып, ұлпаны бояу тапсырылады.
Акула - күш беруші жаттығуы
Еденге бірнеше аралдар сызылады. Басқарушы барлық қатысушыларға нұсқау береді. Сендер қазір барлықтарың балықтар боласыңдар. Сендер бөлмеде яғни, өзенде жүзесіңдер, ойнайсыңдар, көңілденесіңдер. Ал, мен Акула!-деп айғайлағанда, аман қалу үшін аралға секіріп шығасыңдар. Ал мен акула кетті! дегенде көңілденіп, жүзуді қайта бастайсыңдар. Акула әрбір келіп-кеткен сайын бір аралды алып тастау қажет. Ойынның соңында тек қана бір арал қалады , бірақ қатысушы балықтар неғұрлым көп сақталып қалуы тиіс.
Көңіл- күйімді тапжаттығу
Қатысушыларға әртүрлі көңіл-күй мен эмоциядағы суреттер таратылады. Қатысушы тез арада сұраққа жауап беруі тиіс: Бұл қандай эмоция және көңіл-күй, адамдарда мұндай көңіл-күй қайдан болады? Сенде осындай көңіл-күй болды ма? Осындай көңіл-күйді пантомимо арқылы көрсету, біреу көрсетеді, қалғандары қайталайды. Нақты, анық көрсетуге тырысу қажет (қимылды, мимиканы, белгілі бір сөзді қолдана отырып). Топтың қалған мүшелерінің міндеттері - бұл эмоцияны табу, басқа адамның уайымын сезіне білу, оны көре білу және шеше білу.
Лимон және марғау эмоциялық қысымды босаңсытуға арналған жаттығу
Басқарушы: көз алдарыңа елестетіңдер, оң қолымызға лимонды ұстап, оның шырыны шыққандай қатты сығуға тырысамыз. Жұдырығымызды түйіп қатты-қатты қысамыз. Шырынды шығардық! Ал енді бәріміз мысықтың баласы марғау сияқты боламыз, олар енді ғана оянды және керіліп жатыр. Жақсылап керіліп-созылды! Қолымызды жоғары көтеріп, оңға, солға, жоғары қарай тартыламыз, мойнымызды бұрып, арқамызды созамыз!
Жел соғады... жаттығуы
Басқарушы ойынды мына сөздермен бастайды: Жел соғады.. Қатысушылар бірін-бірі жайлы көбірек білу үшін ойды келесідей сөздермен аяқтау қажет Жел соғады қызыл түсті көйлек кигенге, немесе кімнің інісі, ағасы, апасы, сіңлісі барларға немесе тәттіні жақсы көретіндерге Осы аталғандар топпен жиналып, жел соққан сияқты теңселіп, ағаштар сияқты қозғалып тұрады.
Ыстық орындық жаттығу
Барлық қатысушыларға кезекпен ортада тұрған орындыққа отыруды ұсынады, және әрбір адам ортада отырған адамға кезекпен жағымды сөздер, комплимент айтады. Жаттығу аяқталған соң басқарушы оларға комплимент, жағымды сөздер айтқанда өздерін қалай сезінгендерін сұрайды.
Рефлексиялық әңгіме.
Бізге жақсы болған кезде... жаттығу
Өткен жаттығудың жалғасы ретінде, қатысушыларға төмендегідей сәттер болғанда өзімізді қалай сезінетінімізді еске түсіріп, мимика және пантомимамен көрсету ұсынылады. Басқарушы көрсетуге көмектеседі.
+ Бізге ұрысып жатыр;
+ Бізді мақтап жатыр;
+ Бізге қорқынышты;
+ Бізге көңілді;
+ Тақтада жауап беріп тұрмыз;
+ 5 алдық;
+ 2 алдық;
Жұмысты аяқтау, нәтижесін пысықтау.
(Оралған жіпті бір- біріне беріп...) Мен армандаймын...
Рефлексиялық әңгіме Қалай өзгерді , біз не істедік?
Дәннен бастап-ағашқа дейінжаттығуы
Тыңдаушыларға, олардың әрқайсысы үлкен болып өсіп ағашқа айналғысы келетін- кішкентай дәндер екенін елестетуді ұсынады. Міне олар өсіп жатыр. Ол бірінші ісінеді, сосын жер астынан өніп шығады, сосын жапырақтарын жаяды, өсіп-өніп, үлкен ағаш болады- өкшесін көтеріп жоғары қарай созылу, қолдарын жайып сабақ сияқты жайқалу.
Менің қиялымдағы ғажап құс жаттығуы
Барлық тыңдаушыларға қағаздан ғажап - құстың фигурасын жасау ұсынылады. Бұл қиялдауға, бір нәрсе ойлап шығаруға үйретеді. Топтық жұмыс Біздің қиялымыздың әлемі
Қатысушылар ватманда қиял әлемін ойдан құрып онда өз құстарының фигурасын орналастырады. Өз құстарына ат қойып, қысқаша әңгіме құруды ұсынуға болады. Рефлексиялық әңгіме.
Аяқтау рәсімі.
Алманы жұл жаттығуы
Сенің алдыңда үлкен ғажайып алма өсіп тұр. Алмалар сенің нағыз төбеңде өсіп тұр - деп елестет., бірақ оны оңайлықпен алу мүмкін емес. Сенің оң жақ төбеңдегі үлкен алманы алу үшін, оң қолыңды неғұрлым жоғары көтеріп, аяғыңның ұшымен тұрып, тез терең тыныс ал, сосын алманы үзіп алып, жердегі шөптің үстіне қой да тынысыңды ақырын шығар. Келесі қолмен осыны орында.
Басқа планета адамы жаттығуы
Басқарушы басқа планета адамы рөлінде ойнайды. Ол сыныпта жүріп, бір затты көрсетеді (кітап, үстел, сөмке, көзілдірік т.б.) және бұл не екенін түсіндіруді сұрайды. Әрбір затқа түсініктеме қысқаша анықтамасын айтқанша жалғаса береді.
Басқарушы. Барлық жазушылардың қиялы өте бай болуы қажет. Сендер де қиялдап көріңдерші. Ұсынылған тақырыптың таңдаған біреуін алып, қиялдап, жаңа ертегі ойлап шығару. Ескі ертегінінің аяғын жаңаша аяқтау. (Мысалы: Бауырсақ, Шалқан, Қасқыр және жеті лақ)
Жан қуаты.Зейін, ес және оны дамыту жолдары
Мақсаты: Тыңдаушыларға жан қуаттары туралы түсінік беру. Зейін, ес жайлы мағлұматтарын кеңейту. Оқушылардың зейінін және есте сақтау қабілетін дамыту.Ұйымшылдыққа, кез келген жағдайды шеше білуге тәрбиелеу.
Іштегі қобалжу сезімдерін сыртқа шығаруға арналған жаттығу. Терең тыныс алып, мұрын арқылы кірген ауаны ауыз арқылы шығару екі рет. Мұрын арқылы кірген ауаны 10 дегенше іште ұстап, ха! деген дыбыспен сыртқа шығару. Зейінді сабаққа шоғырландыруға арналған жаттығу. Тақтадағы дөңгелек сары түстің ортасына 30-40 сек қарап, сосын көздерін жұмып, осы дөңгелекті көз алдарына 10 сек елестетіп тұру қажет.
Негізгі бөлім: Бүгіннен бастап жан қуаттар мұхитына саяхатқа шығамыз. Тақтадағы саяхат картасына назар аударыңдар.(Жан қуаттарын картада кескіндеп салынған) Жан қуаттар мұхиты, оның аралдары - түйсік, қабылдау, зейін, ес, ойлау, сезім, ерік, сөйлеу, шығармашылық. Бүгін біз Зейін, Ес аралдарына Ақ желкен, Тұлпар, Сүңгуір атты кемелермен саяхатқа шығамыз.
Ең бірінші экипаж мүшелерімен танысамыз. Әркім өз есімін атау , МЕН... Біз мінетін кемеде әр түрлі адамдар кездеседі. Сондықтан мына жағдайларды шешіп алу керек.
1-кеменің экипаж мүшелеріне мынадай тапсырма: суреттегі адамдардың темперамент типіне мінездеме бер, темперамент дегеніміз не, типтеріне анықтама бер.
2-кеменің экипаж мүшелеріне: сендер адам мекендемейтін аралға тап боласыңдар. Сендер өздеріңмен бірге 3 адам және 3 затты таңдауларың керек.
Тапсырма: Сендер аралда тірі қалып, өмір сүруіңді қамтамасыз ету үшін, адамдардың қандай қабілеті болуы керек, ал заттар қандай болуы керек. Қабілет дегеніміз не?
3-кеменің экипаж мүшелеріне: сурет бойынша кісінің мінезін сипаттау. Мына суреттегі кісінің мінезін қандай деп ойлайсың? Мінезіндегі жақсы, жаман қасиеттері қандай, осы кемеде қандай қызмет атқарады деп ойлайсың? Тапсырмаға 3 минут уақыт беріледі. Ал, енді кеменің сапарға дайындығын тексерейік. Әркім кемедегі өз орнына отырып, әрбір айтылған бұйрықтан кейін иә деп, қимылды қайталап отыру қажет.
1.Саяхатқа дайындалыңдар. (йә!)
2.Контакт. (қолды созу)
3.Педальді тексер. (аяқты тарсылдату)
4.Локаторды тексер. (құлақты уқалау)
5.Желкенді тексер. (екі қолды көтеру)
6.Дүрбіні тексер. (көзді уқалау)
7.Экипаж мүшелерін тексер. (бірін-бірі құшақтау)
8.1-ден, 5-ке дейін санағанда у-у-у деңдер. 6-дан 10-ға дейін санағанда ура! деңдер.
1- тапсырма. Қандай да болмасын саяхатшылар ұзақ жол алдында жолға дайын екенін есіне түсіріп тізе бүгіп отырады. Қазір сендер де көздеріңді жұмып өздеріңе қалай ыңғайлы қалыпты сақтап, бос отырыңдар. Көз алдыңа менің айтқандарымды елестетіңдер.
Түн, Аспан толы самсаған жұлдыздар. Маңай қап-қараңғы. Жұлдыздардың көптігі сондай қолыңмен ұстауға болады. Ал, сен сол жұлдыздардың ішінен өзіңнің ең жарық, ең әдемі жұлдызыңды таңдап ал. Ол сенің де, сенің де, сенің де, ең әдемі жұлдызың, жұлдызды қолыңмен ал да, ішіңе жұт. Ол жұлдыз саған үлкен күш, энергия әкеледі. Аппақ ақ адал жұмысты бастауға өзін сыйға тартады. Содан алдағы жұмыстарды істеуге күш ал. Терең тыныс алыңдар, көздеріңді ашыңдар.
2-тапсырма Әріптік мәтін
Әріптік мәтіннің ішінде алдағы саяхатта сендерге ең қажетті қасиет туралы айтқан, Абайдың өлең шумағын оқи аласыңдар. Тапсырма: әріптік мәтінді тездетіп қарап, дәптерге өлең шумағын жазыңдар.
МӘТІНбсиренодіақылөңілдащеулдцузцьп дпқайратидрщеоғүшкщузцлақжүректіқзе ркңіалещгобірдейхуривлушеитвлыдцөқң қіұстақтоькгңщіқьтігудасондалпдвжвө һәдвбютолықадвжыэаплокөіләдыболасың һіоәұоывелденоушушуқірәлцущлцаабөле квддущөәһғң (Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста, Сонда толық боласың елден бөлек)
3-тапсырма. Балалар дабылы
Біздің кемеден күнделікті қолданатын заттар жоғалды. Біз кемедегі экипаж мүшелерінің алақандарындағы дақтарға қарап, кім алғанын анықтауымыз қажет. (суреттегі алақан дақтарына қарап, қандай заттарды ұстағандарын ажырату) Қорыта келе, адамның қабілетін дамытуға зейіннің алатын орны өте зор. Саяхатымызды әрі қарай жалғастырамыз, келесі аралығымыз Ес. Ес деген сөзді естігенде, қандай сөздер ең бірінші ойға келеді. Ой шақыру стратегиясы. Ес сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адам миында жатталып, сақталып қажет кезінде қайтадан жаңғыртуын бейнелейтін психологиялық процесс.
Естің түрлері:
1.Бейнелі ес (сурет, музыка мамандарына тән, олар бір көргенін, естігенін өмірде ұмытпайды)
2.Эмоциялық ес (қуаныш, реніш, қайғыға, байланысты)
3.Қозғалыс есі (еңбек әрекетіне байланысты коньки тебу, жазу, сызу т.б.)
4.Мағыналық ес (оқыған немесе естігенін ойда сақтау қайта жаңғырту)
1-тапсырма.Қысқа уақытта есте сақтау.
Аралда болған заттар. Қазір мен аралда болған заттарды оқимын сендер мұқият тыңдап, естеріңде сақтаңдар. Пальма, Тас, Маймыл, Банан, Қармақ, Садақ, Дүрбі, Карта, Компас, Сіріңке, Қарындаш, Тұз, Күрке, Кокос, Қайық, Қазан, Құмыра, Пышақ, Жаңғақ. Есіңде қалғанын дәптерге жазу. 3 топ бір-бірден атап шығу.
2-тапсырма. Бейнелі ес. Ес аралына келгенде мына үйге келіп түсіңдер. Жоғарыдағы суретті 1-минут қарап шығыңдар да, естеріңде сақтаңдар. Ал енді төмендегі суретте, сендер келіп қоныстанған соң өзгерістер енгіздіңдер, қандай өзгерістер бар, қай сурет артық қай сурет кем екенін табу қажет.
3-тапсырма. Қозғалыс есі. Музыка қойып, дөңгеленіп тұрады. 1 бала ортаға шығып билейді, басқалары қимылын қайталау керек.
4-тапсырма. Эмоциялық еске арналған жаттығу.Төмендегі берілген әрбір жағдайға өз өміріңдегі ұмытылмай қалған сәтті жазыңдар, не себептен бұл сәт есіңде қалғанын атап көрсет:
- Ұмытылмайтын мереке
- Ұмытылмайтын достар - Ұмытылмайтын саяхат - Ұмытылмайтын қонақ
- Ұмытылмайтын кеш
- Ұмытылмайтын табыс немесе жетістік.
Қорытынды:
Адам естігенінің 90 % ұмытады, көргендерінің 50%, ал өзі істегенінің 10 % ұмытады екен. Сондықтан мақсаттарыңа жету үшін әр уақытта өз қолдарыңмен істеуге тырысыңдар.
Қиял және шығармашылық қабілетін дамыту. Мақсаты: Дарынды балалардың танымдық процестерін ойлау, елестету, қиялдау, сөйлеу және шығармашылық мүмкіншілігі мен қабілеттерін дамыту;
"Шапалақ"( саусақ -қол қимылдары)жаттығуы.
"бір"-бас бармақ "2"-2 саусақ "екілік"- екі шеткі саусақ "3" -3 саусақ "үштік"-бас бармақпен қоса "4"-4 саусақ "төрттік"- бас бармақпен қоса "5"- бес саусақтың барлығы (саусақ ұштарын сілкілеу, дірілдету, билету)
"Оркестр"жаттығуы Мен - дирижер, тыңдаушылар - оркестр. Қолымды төмендетсем ақырын шапалақтайды , жоғарылатқан сайын қатты шапалақтайды.
Қиял және шығармашылық қабілеттерін дамыту тапсырмалары
1-ші тапсырма Киностудия деп аталады.
3 топ суретшілер, 2 адам режиссер. Фильмнің музыкасы дайын, музыкаға байланысты әрбір топ 1 кадрдан сурет салу қажет. Кадрдың тақырыбын қойып, 4 минут уақыт ішінде әрбір топ кадр нұсқасын өткізуге тиісті. Ал, режиссерлер ұжымдық фильмге қай кадрды алуға болатынын талдап, өз шешімдерін шығарады.
2-тапсырма. Жаңа тақырыпқа байланысты ми клеткаларын қозғалысқа келтіруге арналған миға шабуыл. "Жапқыш қақпақтар"
Біздің мектепті материалдық жағынан өркендету үшін демеушілер қажет. Бір фирма біздің мектепке көмек ретінде миллион ( пробка) жапқыш-қақпақтар берді. Мектеп жапқыш-қақпақтарды қайда, қалай қолданады? Сендер қалай ойлайсыңдар. (идеялар құру) Ситуация жауабы оқылып, ұсыныстар қабылданады.
Денені босаңсытуға арналған жаттығу: 3 рет тыныс алу; 10 рет санағанша ауаны іште ұстап, "ха" деген дыбыс арқылы сыртқа шығару;
3- тапсырма "Ертегіні өңдеу" ойыны
Тыңдаушыларға психологиялық терминдерді атау ұсынылады. Мыс:-жеке тұлға-темперамент-мінез-ес-зейін-ой лау-коррекция-қабылдау және т.б. Осы психологиялық терминдерді пайдаланып:
1-ші топ "Шалқан",
2-ші топ "Қызыл телпек",
3-ші топ "Бауырсақ" ертегілерін өңдеп сахналық үзінді көрсету. Дайындыққа 4 минут, үзінді 2 минуттан аспау керек. Режиссерлар ертегіні таңдап, қорытындылайды.
4-ші тапсырма "Әңгімені аяқта"
Түн. Аспан бұлттанып, жаңбыр сіркіреп жауып тұр. Автобус аялдамасында бір қолшатырдың астында өзара күбірлесе сөйлесіп екі қыз тұр. Маңайда басқа ешкім жоқ. Бір кезде...
5-ші тапсырма Қызықты суреттер. Суретке қарап сұрақ-жауап жазу
6-шы тапсырма Суреттерді аяқта және атын қой.
Қорытынды: "Шығармашылық- тек ізденген адамға ғана кезігетін қонақ. Жалқау адамға шығармашылық жуымайды"-деп, Шәкәрім атамыз айтқандай әрқашан ізденіп, шығармашылық табысқа жету сендердің қолдарыңда.
Сенімділік жолында жаттығуы
Мақсаты: Тыңдаушылардың қарым-қатынасқа түсу дағдыларын және коммуникативтік мәдениетін дамыту. Қақтығыстық жағдаяттарда түсінісушілік дағдыларын қалыптастыру.
1 - кезең Танысу:
1.Әркім өз атына өзінің жақсы қасиетін қосып айту. Келесі адам көршісінің атын қосып, өз атын айту. Мыс: Сен әдемі Әйгерім болсаң, мен...
2. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӨРЛЕУ БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ
АҚМОЛА ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ
Деңгейлік курстарда қолданатын психологиялық
тренингтер жинағы
Көкшетау
2014
ББК 74. 204. 2 каз
Д 33
Д 33 Деңгейлік курстарда қолданатын психологиялық тренингтер жинағы. үшінші (базалық) деңгей мұғалімдерін оқытуда қолдануға арналған әдістемелік құрал. Құрастырушы: Исабекова А.К., Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері Өрлеу БАҰО АҚ филиалы Ақмола облысы бойынша ПҚ БАИ, 2014ж- 49 бет
Жинақта үш деңгейлік курстарда мұғалімдермен жүргізуге ұсынылатын психологиялық жаттығулар топтамасы берілген.
Пікір жазғандар:
Наби Л., пед.ғ.к., доцент, Ш.Уәлиханов атындағы КМУ-нің ЖОО кейінгі білім беру факультетінің деканы.
Кайникенова Г.К., магистр, Ш.Уәлиханов атындағы КМУ-нің педагогика-психология және әлеуметтік жұмыс кафедрасының аға оқытушысы.
Өрлеу БАҰО АҚ филиалы Ақмола облысы бойынша ПҚ БАИ Деңгейлік Бағдарламалар орталығының 2014 жылғы 10 -маусым айындағы отырысының
№ 6 хаттамасының шешімі бойынша баспаға ұсынылды.
Мазмұны
1
Кіріспе
3
2
Психологиялық тренинг және оны қолдану туралы түсінік
4
3
Психологиялық тренингтер топтамасы және олардың
мазмұны
8
4
Қорытынды
52
5
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Білім берудің дәстүрлі нысандарымен салыстырғанда, жаңа әдістер ретінде психологиялық жаттығуларды қолдану оқыту үдерісінде мұғаліммен тренердің өзара әрекеттестігі ауысады: тренердің белсенділігі тыңдаушының белсенділігіне орын береді, ал тренердің тапсырмалары олардың бастамасы үшін жағдай жасаушы болады.
Үшінші (базалық) деңгейлік курстарын өткізу барысында топ ішінде ынтамақтастық амосферасын құру және белгілі бір ортадағы мәселелер мен қиындықтарды түзету, өзін-өзі шығармашылық тұрғыда дамытуға, тұлғаның әлеуметтік ортада өзіндік реттелуіне мүмкіндік болатын қажетті жағдайды туғызу үшін психологиялық тренингтер жиі өткізіледі.
Тренерлік тәжірибемде тренингтік жаттығулар кейбір жағдайларда тұлғалық өзгеруге түрткі қызметін атқаратынын түсіндім. Өзіндік сана тұлғаның даму процесін жанама түрде және мазмұндау арқылы қарым-қатынас үйлесімділігін орнатып және қарым-қатынастағы қиындықтардың себебін ұғыну динамикасына ықпал жасайды.
Жалпы осы жинақтағы психологиялық жаттығулар интернет және әр түрлі білім көздерінен жинақталды. Осы жаттығуларды қолдану бағдарламадағы модульдер бойынша тапсырмаларды орындау барысында да көмегі болады деп сенемін.
Тренинг және оны қолдану туралы түсінік
Тренинг - білімді дамыту немесе адамды оқытуда жоспарланған жағдайға жүйелі күш салу арқылы орындау. Жұмыс жағдайында тренинг адамның бір немесе бірнеше әрекет түрлерін нәтижелі орындауынан білім мен дағдыны меңгеру мүмкіншілігіне бағытталады.
Тренинг барысында мынандай жағдайларға да дайын болуы тиіс, олар: ыза, қатты дауыс, дөрекілік, өзімшілдік, қатыспаушылық, қажетсіз күлкі, ынтасыздық, шыдамсыздық немесе сөзге керісу, қажетсіз сөзге араласу; тыныштық, селсоқтық; қылжақтық және т.б.
Жетекші, жаттықтырушы, ұйымдастырушы немесе жүргізуші мына төмендегі мақсаттарды негіз етіп алуы жүктелінді:
+ жеке тұлғаны дамыту;
+ қатысушылардың әлеуметтік - психологиялық компетентілігін, білімін көтеру;
+ қатысушылардың белсенді әлеуметтік позициясын көтеру, қалыптастыру;
+ өзінің және қоршаған адамдардың өмірінде маңызды өзгерістер жасау мүмкіндіктерін дамыту;
+ өзін-өзі және басқаларды толық тану;
+ жеке тұлға құндылықтарын ашу, білімдерін көтеру, бәсекелестікті
жоюға әсер ету. Зерттеу жұмысының нәтижелілігі тренингке қатысқаннан кейін тұлғалардың қарым-қатынас барысында өздерін ұстауы, жүріс-тұрысының өзгергендігін, сөйлеу мәнері мен мәдениетінің жоғарылағандығын аңғартады.
Психологиялық тренингті ұйымдастыру ерекшеліктері туралы тоқталып өтейік.
Кез-келген практик тренер өз қызмет жолында психологиялық тренингтерді өткізуге міндетті. Бұл тренингтер әр түрлі тақырыптарды қамтиды. Психологиялық тренинг қалай ұйымдастырылады және жүргізілу барысы туралы сөз алдында, тренинг ұғымын толық ашып алу қажет. Тренингтің үйрену, білім беру және дамыту ұғымдарына сәйкестігін анықтау.
Үйрену - зерттеу немесе нұсқаушының білім, дағды және тәжірибе жинау үрдісі.
Білім беру немесе оқыту тар көлемді әрекеттегі мәселені талдап, кең мағынада шешуде білім және құндылықтарды жүйелі меңгеру үрдісі.
Дамыту - жеке адамда саналы және бейсаналы үйрену мүмкіндіктерін кеңейту және икемдіктерінің өсуі.
Психологиялық тренингтің ең маңызды мәселесі - өзінің жеке даралық қасиеттері арқылы тұлғаның өзін-өзі ашуына көмек береді.
Ал, ол үшін ең бастапқы жағдайда адам өзін жеке тұлға ретінде қабылдап және түсіне білуге үйренуі қажет. Тренингтердің жағымды нәтижелі болуына жаттықтырушыға бірнеше талаптар қойылады:
+ қоршаған жағдай туралы мағлұмат;
+ қатысушылар саны қаншалықты үлкен;
+ бөлме көлемі қандай;
+ бөлме жаңғырығы, акустикасы қатысушыларға түгелдей естіледі ме;
+ жаттығудың негізгі құрылымы қандай;
+ қандай оқу құралдары қолданылмайды;
+ жаттықтырушы бөлменің қай бұрышында тұрады;
+ плакат, тезис, резюмелер қолданылады ма;
+ орындықтар қалай орналасқан;
+ бөлмеде сағат болу қажет пе;
Тренердің қолайлы нәтиже алу мен ықпал ету қабілетін орнату үшін жүргізілетін тренингтің жалпы мақсаты төмендегі міндеттерді шешеді:
білімдерді толық меңгеру;
жаңаны үйрену мен тапсырманы орындау барысында және топтық қарым-қатынас өрісінде ептілік пен дағдыны қалыптастыру;
табысты бірлескен іс-әрекет орнатуды дамыту;
өзін-өзі және басқа адамдарды танудың толық және тепе-теңдік мүмкіндіктерін дамыту.
Әрбір бөлімнің құрылымында біз материалды зерттейтін ортақ игеру логикасын және тұлғалардың өзіндік бақылауы мен бағалауын қалыптастыруда төменгі аспектілері жүзеге асырылды:
+ Мен қандаймын?
+ Мен не істей аламын және осыны қалай қолдану керек?
+ Менде жоқ қасиеттерді мен қалай дамытуым және икемдеуім керек?
Қатысушылармен жүргізілетін дамыту-түзету жұмыстарының құрылымында келесі бөлімдер ерекшеленеді:
Кіріспе бөлімі. Оның басты мақсаты - қатысушыларды тапсырмалармен жұмыс түрімен, топтың бірігуімен, ондағы жағымды атмосферамен, жеке анализдың алғашқы түрін қалыптастыру және өзін-өзі оқу барысында субъект ретінде тануын қалыптастыру.
Танымдық үрдісі бөлімі. Оның мақсаты - есте сақтау, зейін, ойлау, қабылдау процестерінің ерекшеліктерін дамыту. Сонымен психологиялық тапсырмалар арқылы осы танымдық белсенділіктің дамуына, шығармашылық қабілеттің қалыптасуына ықпал ету түрлерін анықтауға көмектеседі.
Назар аудару бөлімі. Бұл бөлімде қатысушылардың назарын ортақ мәселені бірге шешуге, бірін - бірі қабылдау мен тыңдау ерекшеліктерін қалыптастыруға бағыттайтын түрді игеру.
Тұлғаның жаңа ортаға енуі, құрбыларымен дұрыс қарым-қатынас жасай алуы дұрыс ұйымдастырылған топтық жұмыстарға байланысты.
Тренинг мақсаты- педагогты нақты тапсырманы орындауға қажетті білім, шеберлік және бағытпен қамтамасыз ету.
Тренингте өзгеріс, нәтиже бірден көрінеді. Осы міндеттерді шешу кезінде ұйымдастырылатын тренинг теңдігі түрлері де ерекшеленеді. Рольдік тренинг, бейнетренинг, қарым-қатынас тренингі, іскерлік қарым-қатынас тренингі, мәдениетаралық өзара әрекет және т.б. Тренингтер белгілі бір ортадағы мәселелер мен қиындықтарды түзету, өзін-өзі шығармашылық тұрғыда дамытуға, тұлғаның әлеуметтік ортада өзіндік реттелуіне мүмкіндік болатын қажетті жағдайды туғызуға көмектеседі. Трениг принципіне жататындар:
1. Белсенділік принципі.
2. Зерттеу және шығармашылық қатынасындағы принцип.
3. Мінез-құлық обьективтілік принципі.
4. Қарым-қатынаста субьект, субьектілік принципі.
5. Шындық принципі.
6. Қазір, осы жерде принципі.
Тренинг барысында жеке бастың дамуы туралы мәселелер нәтижелі шешіледі және коммуникативті дағдылар жемісті қалыптастырылады. Сабақ, оқу процесінде ұйымдастырылған психологиялық тренингтер кезінде білімгерлердің қарым-қатынастары жақсарады, өздерін белсенді қатысушы және басқаларға әсер етуші жағдайда сезінеді, топтың толық сеніміне кіреді. Әрбір бастаған іс-әрекеттінің толық аяқталуын қадағалайды. Ең бастысы - басқаларға өзінің ойы мен сезімін, уайымы мен күдіктенуін сездіруден қорықпайды.
Тренинг арқылы жақын адамдардың адамдық қасиеттерін ашып, бағалауға көмек беріледі, сөйлеу мәдениетін, тұлғаның қоғамда өзін ұстау іскерлігін және әдептілік ережелерін сақтауды енгізеді. Дұрыс ұйымдастырылып, жүргізген тренинг жеке тұлға қалыптасуының жетекші құралы екендігіне толық сенімдеміз. Психологиялық тренинг - арнайы ұйымдастырылған қарым-қатынас формасы. Кез келген тұлғаның жаңа ортаға бейімделуі, құрбылар арасында үйлесімді қарым-қатынас орнатуы, өзін дұрыс таныстыра білуі және т. б. жағдайлары кейде айналасындағылар тарапынан ұйымдастырылған әрекеттерге да байланысты әсер етеді.
Тренинг барысында педагогтардың біріккен іс-әрекеті, әркім өзінің жеке-дара үлесін қосатын, оқу материалдарын меңгеруді білдіреді, білімдерін, идеяларын, іс-әрекет тәсілдерін алмасу жүргізіледі.
Жаңа әдістерді пайдалану кезінде педагогтар түсіну үдерісіне толыққанды қатысушылар болады, оның тәжірибесі оқу танымының негізгі қайнар көзі қызметін атқарады.
Сондықтан ең алғашқы кездесуде Танысу тренингін жүргізуге болады. Бұл тренингтерде қолданылатын ең бастапқы жаттығу болғандықтан, қатысушыларды жұмысқа жауаптылықпен қарым-қатынас жасауға жұмылдыру қажет. Кейде жай ғана танысу мен кездесу адамды түсінуге үлкен маңыз береді. Адам туралы ақпаратты тек сыртқы келбетінен ғана емес, сөзі арқылы да есте сақтауға болады.
Психологиялық тренингтер топтамасы және олардың мазмұны
Шеңбер бойынша сөз тізбегі ойыны тренингке қатысушылардың сөздік мағыналы ойлауын, топтық қатынасын, сөйлеу мәнерін дамытуға ықпал етеді.
Ойынның ережесі: Қандай да бір қарапайым сөйлем таңдап, қатысушылар сол сөйлемді түрлі дауыс ырғағымен жалғастырулары қажет. Мысалы "Біз - құзыретті, кәсіби білімді маманбыз". Енді оң жақтағы ойыншыдан бастап осы сөйлемді кезекпен айтамыз. Ойынның әр қатысушысы сөйлемді жаңа интонациямен айтуы тиіс (сұраулы, қуанышты, таңқалушы, немқұрайлы және т.б). Егер қатысушы жаңа дауысқа сала алмай айтылғанда қайталаса, ойынан шығарылады. Осылайша, ойын бірнеше рет ойналады. Басқа адамның интоннациясын қайталауға болмайды.
Комплимент жаттығуы
Жаттығудың тапсырмасы - қатысушылардың бірін-бірі түсінісуі арқылы эмпатия деңгейін көтеру, тіл табыса алу қасиетін, бірі-бірін толық тануын дамыту. Тренингке қатысушылар шеңбер бойымен орналасады. Кез - келген қатысушы жағымды комплимент айтады. Ал қалғандары ол кімге арналғанын табады. Комплимент алған қатысушы ойынды әрі қарай жалғастырады. Барлығы түгелдей жағымды эмоция алмайынша ойын аяқталмайды.
Осы жаттығу тренингке қатысушылардың қаншалықты қызығушылықпен тапсырмаларды орындағандарын дәлелдеді.
Тренинг аяқталғаннан кейін қортынды ширингте Тренинг саған не берді? деген сұраққа қатысушылар өздерінің ойларын ортаға салды.
Осыдан тренинг нәтижесінде бірлескен іс-әрекет қарым-қатынас қабілетін арттырып қана қоймай, сонымен қатар тұлғаның дамуы мен өзгеруіне тікелей ықпал етеді.
Жағымсыз қасиеттер жәрмеңкесі жаттығуы
Ойын ережесі: Шеңберде қатысушылар өздеріне жағымсыз деген қасиеттерін атайды. Олардың тізімі тақтаға жазылады. Осылайша жағымсыз қасиеттер тізімі құрылды (жалқаулық, асығыстық, артық сөйлеу және т.б.). Топтың міндеті осы жағымсыз қасиеттерді қайта қарап, оның тиімді және жағымды жақтарын табу мен оны жағымсыз қабылдау себептерін анықтау болып табылады. Ал жағымды сипаттама жасап, сол қасиетті қорғап алған қатысушы оны өзіне алады.
Жоғарыдағы жаттығудан кейін эмоциялық қысымды шығару үшін Жағымсыз эмоциялық күйді шығару арт-терапиялық тапсырма орындалды.
Тапсырма ережесі: Қатысушыларға А4 және А14 қағаз беріледі. Олар А14 қағазға жағымсыз көңіл күйін түсіреді. Сол қағазды үлкеннің үстіне жапсырып өзінің қалауы бойынша суретті жалғастырады. Кішкентай қағазды жапсырар алдында мына сөздерді айту маңызды Өмірді ашық, жарық, көңілді жағдайлар өте көп. Сурет қатысушының қалауы бойынша, өзі қалай өзгергерткісі келгенше салынады, боялады.
Тапсырманы қорытындылау үшін талқылау сұрақтары берілді:
- Суретте ненің бейнесі салынған?
- Осы суретті салғанда қандай сезімде болдыңыз?
- Бұл сурет сізге нені көруге әсер етті? т.б.
Әрекет жаттығуы
Ойын ережесі: Қатысушыларға келесі тапсырмалар берілді. Олар жылдам жауап қайтарулары тиіс:
Қандай жағдайда үстелде тамақ жеуге, ал үстелде отыруға болады ... ..
Астроном айға телескоппен қарап тұр, ал егер оған айдан біреу қарап тұрса ше?
Еден мен төбені аударыңыз ... ..
Картинаны аяғынан басына төңкеріңіз ... ..
Кеме мен балықтың ауада ұшып жүргенін елестетіңіз ... ..
Қане танысайық! жаттығуы
Нұсқау: Әр қатысушы 30 секунд ішінде өзін-өзі таныстырады. Бұл жерде өзінің есімін, өмірінің қызықты жайларына тоқталуға болады.
- Біз бір - бірімізбен таныстық. Енді өзімізді өзіміз білеміз бе?
Өзіндік таным
Нұсқау: Әр қатысушыға карточкалар таратылып беріледі. Ондағы Мен дегенді ары қарай жалғастырады.
1. Мен ... ... ... ... ... ... ..
2. Мен ... ... ... ... ... ... ..
3. Мен ... ... ... ... ... ... ..
4. Мен ... ... ... ... ... ... ..
5. Мен ... ... ... ... ... ... ..
6. Мен ... ... ... ... ... ... ..
7. Мен ... ... ... ... ... ... ..
Мен туралы басқалар не деп ойлайды? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Орныңды жылдам ауыстыр жаттығуы
Нұсқау: Ойыншылардың ішінен бір жүргізуші таңдалынады. Ол барлық ойыншыларда кездесетін бір затты байқап, команда береді. Кімнің киімінде қалтасы бар, солар орын ауыстырсын. Сол кезде осы команданың қатысы бар ойыншылар жылдам орындарын ауыстыруы керек, ал олар ауысып жатқанда жүргізуші бос орындыққа отырып қалу керек. Қай қатысушы орынсыз қалса, сол келесі жүргізуші болып ойынды жалғастырады.
Әрбір ұстаз кез-келген жағдайлардан, педагогикалық әрекеттен өзінің шеберлігімен жол тауып шыға білу керек емес пе?
Олай болса, біздің қазіргі ойын жаттығуымыз сіздердің шеберліктеріңізді, өздеріңізді терең тануға, сондай-ақ өзгелердің психологиялық ерекшеліктерін тануға көмектеседі.
Менің есімім атты жаттығу
Жаттығу танысу үшін жасалынады- әркім кезекпен өз атын атап, есімінің бас әріпінен басталатын сөз айтады. Мысалы: Сандуғаш сникерс, Әсел әлем т.б.
Карусель жаттығуы
Ішкі және сыртқы шеңбер құрып бір шеңбер айнала отырып бірі-бірін қысқаша таныстырады.
Менің сүйікті ісім жаттығуы
Әркім өздерінің істейтін сүйікті істерін айта отырып, бір-бірімен топтасады.
Айна жаттығуы
Ортаға екі адам шығады. Жұптағылар бір- біріне қарсы тұрып, екеуінің бірі уақытша айна болады, яғни өз жұптасының барлық қимылын қайталайды. Содан кейін жұптағылар рөлдерін өзара ауыстырады. Олардың бірі орындаушы, ал екіншісі оның айнадағы бейнесі. Топтың басқа қатысушылары көрермендер, олар жұптың ойынын бақылайды және айна рөлін ойнаушының шеберлігіне баға береді. Осылайша жұптар кезекпен ауысады, топ алдына барлық қатысушылар шығып жаттығады.
Өзіңізге тілегенді - басқаларға тілеңіз! жаттығуы
Әр оқушыға 10 -15 секунд уақыт аралығында ішінен өзіне бір немесе бірнеше ізгі тілек тілеу тапсырылады. Содан кейін қатысушылар жұпқа бөлініп, бір- бірінің қолынан алып, жаңағы өзіне тілегенді жұптасына айту керек.
Сүйікті адамыңызға тілегенді - өзгелерге тіле! жаттығуы
Бұл ойсергек алдыңғыға ұқсас. Мұнда тыңдаушылар тек алдымен сүйікті адамды көз алдына елестетіп, оған бір немесе бірнеше ізгі тілек тілейді. Содан кейін тыңдаушылар тілектерін жұп немесе топ ішінде өзгелерге айту керек.
Атомдар мен молекулалар жаттығуы
Жүргізуші атомдар деген кезде ойыншылар жеке дара жүреді де
молекулалар, бесеуден немесе молекулалар, үшеуден деген кезде, бес
немесе үш адамнан тез арада топтасады. Кім топқа қосыла алмай қалса,
айып төлейді: өз өнерін көрсетеді немесе көпшіліктің тілегін орындайды.
Қызықты сұрақ жаттығуы
Сыныпқа тақырыпты ашатын, бірақ жауабы қиындау сұрақ қойылады.
Тапқан оқушыны мадақтап, ешкім таппаса, жауабын мұғалімнің өзі айта
отырып, сабақтың тақырыбын айтады. Сұрақтар: Неліктен? Ол кім, бұл не?
сипатында болып келеді.
Еден-төбе-мұрын жаттығуы
Жүргізуші сұқ саусағымен біресе төбені, біресе еденді, біресе мұрнын көрсетеді және төбе, еден, мұрын деп айтып тұрады. Жүргізуші кейде айтқан сөзі мен қимылын керісінше жасап, қатысушыларды жаңылыстыруға тырысады. Кім қателессе, орнына отырады. Соңында қалған үш адам жеңімпаз деп танылады.
Мен таптым жаттығуы
Қатысушылар дөңгелене отырып, кезекпен бірден жетіге дейін санайды.
Жеті санын айтатын адам Жеті деудің орнына, орнынан тұрып, Мен таптым деп айтуы керек. Кім жаңылысса, сол ойыннан шығады.
Белгісіз басшыжаттығуы. Бір қатысушы сыртқа шығарылып, сол кезде басқалары іштерінен біреуін басшы етіп сайлайды. Басшының міндеті сырттан келген адамға білдірмей, бір қимыл көрсетуі керек, қалғандары сол қимылды бірдей қайталауы керек. Сырттан келген адам кімнің басқарып тұрғанын табу керек. Егер тапса, немесе бірнеше қимыл ауысқанға дейін таба алмаса, басқа адаммен ауысады.
Дирижер жаттығуы
Жүргізуші бір қимыл көрсетіп, сұқ саусағымен кімді көрсетсе, сол адам сол қимылды қайталауы керек. Кім тез қайталай алмаса, сол ойыннан шығады. Жүргізуші бір қимылды бірнеше адамға жасата отырып, белгілі бір дыбыстар шығаруы керек.
Жыланша жаттығуы
Қатысушылар айнала отырады. Сосын бірі бастап, келесі адамның кезекпен қолын алып, тілегін айтады. Оның соңынан келесісі ереді. Ойын осылайша қашан барлығы бір-біріне тілек айтып болғанша жалғасып кете береді.
Жер сілкіну жаттығуы
Оң жақта отыратын көршіге қарап, ол адамның туылған айы қандай, мінез - құлқына қарай байланыстыру. Сонан кейін жыл жүйесі бойынша орындарын ауыстыру ұсынылады. Қайтадан оң жақта отыратын көршіге қарап, ол адамның айы неге сондай екенін түсіндіреді
Үш адамнан ұстасып үй соғады, ортасында бір адам тұрады, 1-қимылдайды адамдар десе ішіндегі адамдар жүгіріп, келесі үйдің ішіне кіріп кетеді. 2- қимылдайды - қимылдайды үйлер қимылдайды десек үйлер жүгіріп барып тұрған адамды қоршайды, 3- жер сілкінді десек үйлер қолын түсіріп, басқа үйлермен үй соғады. Кезек - кезек ауысып тұрады.
Сіздің көңіл-күйіңіз қандай? жаттығуы
Қажетті заттар: түрлі - түсті қағаздан жасалған фигуралар, маркер.
1а) Интерпритация
Қызыл қуанышты көңіл-күй
Алқызыл-ұнамды көңіл-күй
Сары-жағымды көңіл-күй
Көк- суық көңіл-күй
Қоңыр-қиналған қиналған көңіл-күй
Күлгін-алаңдаушы көңіл-күй
Қара-күш қуаттың төмендеуі
Ақ - анықталмаған көңіл-күй.
2а) Әр қатысушы өзіне ұнаған түрлі түсті фигураның біреуін таңдайды.
Қағаздың артына сол түске байланысты жазылған интерпритацияны оқиды. Мысалы: Алмас қызыл түсті таңдаса, онда Алмастың көңіл-күйі өте қуанышты күйде екенін білуге болады.
Әнмен бой сергіту жаттығуы
Жүргізуші танымал 3-4 ән аты жазылған қағаз таратады. (Әр әнге сондай қағаз саны тең келеді) Қатысушылар өзіне тиген ән әуенін жүріп ыңылдап салады. Ойынның міндеті өзі сияқты ән әуенін салып тұрған адамды іздеп тауып, қосылуы түптеп келгенде осындай үш, не төрт топ құралады. Мысалы: Азамат бригаданың әуенін салып тұрса Хадиша өз әуенін естіп Азаматпен бір топты құрайды.
Мимикалық ситуация жаттығуы
Қатысушылар үш топқа бөлінгеннен кейін олардың топ басшылары ортаға шығып карточканы таңдайды. Онда Махаббат, Бұзықтық, Қызығушылық, тақырыптар берілген. Әр топ өз тақырыптарына байланысты мимика, панто-мимикалық ситуация құрайды. Қалған екі команда олардың басты тақырыбын табады.
Ақ тілек жаттығуы
Шардың ішіне түрлі тақырыпқа байланысты тілектер жазылады.
Қатысушылар өзіне ұнаған шарды таңдап алып, оны жарады. Шар ішіндегі тілекті оқиды.
Менің көңіл-күйім жаттығуы
Мақсаты: Адамның бет әлпеті арқылы оның ойын, сезімін айыра білуге үйрету. Сезімнің сыртқы көріністерін көрсете білу. Топта эмоциялық жайлылық қалыптастыру.
Сәлемдесу. Өз күлкіңді шеңбермен көршіңе сыйла жаттығуы. Шеңберде тұрып, Мен саған өз күлкімді сыйлаймын, ал сен көршіңе сыйла деп жалғастыру.
+ Әңгімелесу. Көңіл-күй деген не? Адамдарда қандай көңіл-күй болады? Көңіл - күйге не әсер етеді? Басқа адамның көңіл-күйін қалай анықтауға болады? Көңіл-күй құжатын ойлап табу.
+ Көңіл-күйіңді ауа-райына теңеп, суретін сал. Өз эмоциясын сурет арқылы көрсете білуге үйрету.
+ Оқушылар өз көңіл-күйін ауа - райына теңеп суретін салады.
+ Ойын. Көңіл- күйім қандай тап?
+ Бір оқушы ортаға шығып, көңіл-күйді эмоция арқылы көрсетеді, қалған балалар табу қажет.
Пікірлесу. Өз көңіл-күйіңді қалай өзгертуге болады? Қандай көңіл-күйде болғың келеді? Қандай көңіл-күй ұнайды?
Мен және басқаларкешенді жаттығу
Мақсаты: Қарым-қатынасқа түсе білуге үйрету
1 жаттығу Сәлеметсіңдер ме?
Мақсаты: эмоционалдық қарым-қатынас және эмоционалдық комфорт орнату.
Балаларға 3 түрлі әдіспен амандасу ұсынылады:
Қол алысу;
Мұрындарын түйістіру арқылы;
Құшақтасу;
Қазір біз бір-бірімізбен амандасамыз, бірақ амандасу әртүлі. Бірінші бір- бірімізбен қол алысайықшы. Ал енді мұрнымызбен амандасамыз. Соңында бір-бірімізбен құшақтасамыз.
2.Әңгіме Мені қоршаған адамдар: адамға жалғыз болу оңай ма? Достар не үшін қажет? Бірлесе не істеуге болады?
Пікіралысу.
2- жаттығу Жалғыз аяқ жол. Тыңдаушылар шеңберде тұрып, музыкамен қимыл жасауды бастайды.
Төбе деген бұйрық бойынша барлық тыңдаушылар шеңбер ортасына қарай қолдарын көтереді, ал шұңқыр деген бұйрық бойынша қолдарын бастарына қойып, шеңбер ортасына қарай жиналып отыра қалады. Жалғыз аяқ жол деген бұйрық бойынша, бірінің артына бірі тұрып, қолдарын алдында тұрған адамның иығына қойып, музыка ырғағымен жүреді.
Пікіралысу.
4 жаттығуКішкентай суретші
Мақсаты: Қоршаған адамдарға назар аудара білуін дамыту.
Қатысушылардың біреуі суретші. Ол бір тыңдаушыны натура ретінде біреуін таңдап, теріс қарап сурет салуды бастайды (сөзбен портретін сипаттайды) Қалғандары бұл кім екенін шешулері қажет.
Жаттығуды талқылау.
Мен қарым-қатынас жасаймын! жаттығуы
Мақсаты: Тыңдаушылардың қарым-қатынас жасаудың адам өміріндегі маңызын түсінуге және бір-бірімен қарым-қатынасын жақсарту.
Сәлемдесу. Жаттығу Көңіл-күймен бөліс басқаның көңіл-күйін сезіне білуін дамыту.
Қатысушылар қолдарын ұстап, шеңбер жасап тұрады. Қоңырау шылдырлағаннан соң әркім өз көңіл-күйі туралы әсерлеп айтады, қалғандары бұл көңіл-күйді сезінуге тырысады.
Әңгіме Қарым-қатынас деген не?: Адамдар не үшін қарым-қатынас жасайды? Әр уақытта қарым-қатынас жасағың келе ме? Қалай қарым-қатынас жасауға болады? Қарым-қатынас жасағанда, қандай жағдаяттарды айта аласың?
Құшақтасу жаттығуы
Мақсаты: топты эмоционалдық біріктіру, эмоционалдық қатынас орнату.
Қатысушылардың біріншісі біреуін құшақтайды, екіншісі ол екеуін, үшіншісі ол үшеуін солай жалғаса береді, соңында үлкен құшақтасқан- шар пайда болады. Микротоп арасындағы пікірлесу жаттығуы.
Өз қуанышың мен, сәтсіздігің жайлы бөліс вербалді, вербальді емес сезіммен бөлісу әдістері арқылы коммуникативтік дағдыны қалыптастыру.
Қатысушылар үш-үштен бөлініп, топта өткен жұмада болған қуанышты жағдай туралы әңгімелеп айтады, сосын, мимика және жестпен ең ренішті уақиғаны көрсетеді. Пікіралысу.
Адамдар не үшін дауласады? жаттығуы
Мақсаты: Коммуникативтік дағдыны қалыптастыру, нәтижелі қатынас жасай білуді таңдай білу, басқаның сезімімен санаса білуге және коммуникация процесін әсерлі құруын дамыту.
1.Сәлемдесу. 2. Пікірлесу. Адамдар не үшін ұрысады?.
-Дау-дамай қайдан туындайды? Адамдар не үшін дауласады? Татуласу үшін
не істеу қажет?
Дауласу. Психологиялық дискомфортты, агрессияны, төмендету, басқаның позициясын ескеруге дағдыландыру.Тыңдаушылар екі-екіге бөлініп, арқаларын түйістіріп, қолдарын айқастырып, бір-біріне ренжулі адамдар сияқты аяқтарын басады. Сосын бір-біріне қарап, татуласуға көңіл білдіреді (қолынан ұстап, құшақтауға болады)
Бояулар өз көңіл-күйін көрсетіп, басқаның жай-күйін сезіне білуін дамыту. Белгілі бір көңіл-күйге қандай түс сәйкес келетіндігін шешу. (мыс қызыл түс қандай көңіл-күйді білдіреді?, осылай әрбір түске қатысты көңіл күйді белгілеп алу) Сатушы мен сатып алушыны таңдап алып, қалғандары бояу болады. Әрбір тыңдаушы бір түсті таңдап, осы түске қатысты көңіл-күйді бейнелейді. Сатып алушы келіп, бояу-тыңдаушылар арасынан, өз көңіл- күйі бойынша өз бояуын таңдайды. Егер сатып алушы таба шеше алмаса, ол бояу болады.
Шырмалу топтық бірлестікті сақтауға тыңдаушыларды белсендідендіру. Санамақ арқылы басқарушыны таңдау. Ол аудиториядан шығады, қалғандары қолдарын ұстасып, шеңбер жасайды. Қолдарын босатпай шырмауық сияқты шырмалады, ал басқарушы қолдарын үзбей шешуі қажет.
Мен бақыттымын! жаттығуы
Көңіл-күйіңмен бөліс Қатысушылар дөңгеленіп, қолдарын ұстасып тұрады. Қоңырау шылдырлағанда, әркім өз көңіл-күйі жайлы айтады, қалғандары сезінуге тырысады.
Күн шуағындағы менің сезімдерім Өзін өзі-тану, өзін-өзі зерттеу. Қатысушыларға Күн салынған қағаздар таратылады. Күннің ортасына дәл қазіргі уақытта сезінгісі келетін қандай да бір сезімі жайлы суретін салу немесе сипаттау. Әрбір шуаққа бұл сезімді алу үшін не айтқысы немесе не істегісі келетіндігінің барлығын жазуға болады.
Күн шуағындағы менің портретім. Өзін-өзі бағалауын, сенімділігін арттыру. Тыңдаушыларға Күннің суреті таратылады, тыңдаушылар күннің әрбір шуағына өз суреттерін салады.
Маған өте қажет... Өзіне деген сенімділікті арттыру, өзінтану. Тыңдаушыларға ұшатын шары бар аюдың суреті таратылады. Тыңдаушылар осындай шарды ұшырса, тілегі орындалатындығын елестете отырып, әрбір шарға тілектер жазады.
+ Мен тілеймін, менде ... болғанын.
+ Мен тілеймін, мағат қажетті ... .болғанын.
+ Мен тілеймін,
+ Мен ... ...барғанымды. Мен тілеймін ...
Өз сезімің бойынша бақыт деген не екенін сипаттап, суретін салу
Сәлемдесу рәсімі жаттығуы
Басқарушы. Менің қолымда оралған жіп. Мен бүгін сендердің көңіл-күйлерің қандай, қандай көңіл-күймен келдіңдерді білгім келіп тұр. Бірінші мен өзім туралы айтамын, сосын жіптің бір ұшын саусағыма байлап, көршіме ұсынамын, ол өзі туралы айтып, көршісіне береді. Жаттығу осылай жалғаса береді.
Мен жақсы көремін... жаттығуы
Басқарушыдан бастап Мен ...жақсы көремін (нені жақсы көретіндігі туралы айтып) деген фразаны аяқтап, шеңбер бойымен жіпті жібереді. Соңынан барлығына жіпті қозғап көргенде қалай созылатынын сезіну ұсынылады, бәрі бір жіпке байланысты сияқты.
Түймедақ жаттығуы
Әрбір тыңдаушы түрлі - түсті қағаздан жасалған дөңгелектерді алып, өз атын, туған күнін, не істегенді ұнататынын жазады. Сосын барлық дөңгелекшелерді ватманға жапсырады. Басқарушы: Бұл дөңгелектер неге ұқсайды, адамдарға байланысты ақпараттар жеткілікті ме? Осындай жолмен сабаққа қатысушы әрбір адам жайлы ақпарат көз алдымызда тұрады.
Бір затқа дейін қолыңды тигіз жаттығуы
Басқарушы. Біз бүгін бір-бірімізбен жақынырақ таныстық, ал енді кім қандай киім кигенін және ол қандай түсті екенін мұқият қарап алыңдар. Мен бір затқа қолыңды тигіз дегенде, сендер көршіңе немесе басқа қатысушыға қолыңды тигізуің қажет.
Мыс. Көк түске қолыңды тигіз! Бастаймыз!
Тақтада сұрақтар тізімі
жазылып тұрады:
:: Сенің жасың нешеде?
:: Сенің мекен-жайың қандай?
:: Сенің сүйікті фильмің, мультфильмің?
:: Сүйікті асың?
::Сүйікті ойыншығың?
:: Саған не істеген ұнайды?
:: Саған не істеген ұнамайды?
Басқарушы допты лақтырып, қатысушыларға тақтада жазылған бір сұрақты береді. Ол жауап беріп, басқаға келесі сұрақты қояды.
Басқарушы барлық қатысушыларға допты бергенін және 2-3 сұрақтан қойылғанын қадағалап тұрады.
Қазір менің ішкі жан-дүнием қандай? Ұлпалар жаттығуы
Қатысушыларға әртүрлі көңіл-күйдегі ұлпалардың суреті салынған фигуралар таратылады. (көңілді, көңілсіз, ашулы т.б.) осылардың арасынан таңдап алып, өз көңіл- күйіне ұқсатып, ұлпаны бояу тапсырылады.
Акула - күш беруші жаттығуы
Еденге бірнеше аралдар сызылады. Басқарушы барлық қатысушыларға нұсқау береді. Сендер қазір барлықтарың балықтар боласыңдар. Сендер бөлмеде яғни, өзенде жүзесіңдер, ойнайсыңдар, көңілденесіңдер. Ал, мен Акула!-деп айғайлағанда, аман қалу үшін аралға секіріп шығасыңдар. Ал мен акула кетті! дегенде көңілденіп, жүзуді қайта бастайсыңдар. Акула әрбір келіп-кеткен сайын бір аралды алып тастау қажет. Ойынның соңында тек қана бір арал қалады , бірақ қатысушы балықтар неғұрлым көп сақталып қалуы тиіс.
Көңіл- күйімді тапжаттығу
Қатысушыларға әртүрлі көңіл-күй мен эмоциядағы суреттер таратылады. Қатысушы тез арада сұраққа жауап беруі тиіс: Бұл қандай эмоция және көңіл-күй, адамдарда мұндай көңіл-күй қайдан болады? Сенде осындай көңіл-күй болды ма? Осындай көңіл-күйді пантомимо арқылы көрсету, біреу көрсетеді, қалғандары қайталайды. Нақты, анық көрсетуге тырысу қажет (қимылды, мимиканы, белгілі бір сөзді қолдана отырып). Топтың қалған мүшелерінің міндеттері - бұл эмоцияны табу, басқа адамның уайымын сезіне білу, оны көре білу және шеше білу.
Лимон және марғау эмоциялық қысымды босаңсытуға арналған жаттығу
Басқарушы: көз алдарыңа елестетіңдер, оң қолымызға лимонды ұстап, оның шырыны шыққандай қатты сығуға тырысамыз. Жұдырығымызды түйіп қатты-қатты қысамыз. Шырынды шығардық! Ал енді бәріміз мысықтың баласы марғау сияқты боламыз, олар енді ғана оянды және керіліп жатыр. Жақсылап керіліп-созылды! Қолымызды жоғары көтеріп, оңға, солға, жоғары қарай тартыламыз, мойнымызды бұрып, арқамызды созамыз!
Жел соғады... жаттығуы
Басқарушы ойынды мына сөздермен бастайды: Жел соғады.. Қатысушылар бірін-бірі жайлы көбірек білу үшін ойды келесідей сөздермен аяқтау қажет Жел соғады қызыл түсті көйлек кигенге, немесе кімнің інісі, ағасы, апасы, сіңлісі барларға немесе тәттіні жақсы көретіндерге Осы аталғандар топпен жиналып, жел соққан сияқты теңселіп, ағаштар сияқты қозғалып тұрады.
Ыстық орындық жаттығу
Барлық қатысушыларға кезекпен ортада тұрған орындыққа отыруды ұсынады, және әрбір адам ортада отырған адамға кезекпен жағымды сөздер, комплимент айтады. Жаттығу аяқталған соң басқарушы оларға комплимент, жағымды сөздер айтқанда өздерін қалай сезінгендерін сұрайды.
Рефлексиялық әңгіме.
Бізге жақсы болған кезде... жаттығу
Өткен жаттығудың жалғасы ретінде, қатысушыларға төмендегідей сәттер болғанда өзімізді қалай сезінетінімізді еске түсіріп, мимика және пантомимамен көрсету ұсынылады. Басқарушы көрсетуге көмектеседі.
+ Бізге ұрысып жатыр;
+ Бізді мақтап жатыр;
+ Бізге қорқынышты;
+ Бізге көңілді;
+ Тақтада жауап беріп тұрмыз;
+ 5 алдық;
+ 2 алдық;
Жұмысты аяқтау, нәтижесін пысықтау.
(Оралған жіпті бір- біріне беріп...) Мен армандаймын...
Рефлексиялық әңгіме Қалай өзгерді , біз не істедік?
Дәннен бастап-ағашқа дейінжаттығуы
Тыңдаушыларға, олардың әрқайсысы үлкен болып өсіп ағашқа айналғысы келетін- кішкентай дәндер екенін елестетуді ұсынады. Міне олар өсіп жатыр. Ол бірінші ісінеді, сосын жер астынан өніп шығады, сосын жапырақтарын жаяды, өсіп-өніп, үлкен ағаш болады- өкшесін көтеріп жоғары қарай созылу, қолдарын жайып сабақ сияқты жайқалу.
Менің қиялымдағы ғажап құс жаттығуы
Барлық тыңдаушыларға қағаздан ғажап - құстың фигурасын жасау ұсынылады. Бұл қиялдауға, бір нәрсе ойлап шығаруға үйретеді. Топтық жұмыс Біздің қиялымыздың әлемі
Қатысушылар ватманда қиял әлемін ойдан құрып онда өз құстарының фигурасын орналастырады. Өз құстарына ат қойып, қысқаша әңгіме құруды ұсынуға болады. Рефлексиялық әңгіме.
Аяқтау рәсімі.
Алманы жұл жаттығуы
Сенің алдыңда үлкен ғажайып алма өсіп тұр. Алмалар сенің нағыз төбеңде өсіп тұр - деп елестет., бірақ оны оңайлықпен алу мүмкін емес. Сенің оң жақ төбеңдегі үлкен алманы алу үшін, оң қолыңды неғұрлым жоғары көтеріп, аяғыңның ұшымен тұрып, тез терең тыныс ал, сосын алманы үзіп алып, жердегі шөптің үстіне қой да тынысыңды ақырын шығар. Келесі қолмен осыны орында.
Басқа планета адамы жаттығуы
Басқарушы басқа планета адамы рөлінде ойнайды. Ол сыныпта жүріп, бір затты көрсетеді (кітап, үстел, сөмке, көзілдірік т.б.) және бұл не екенін түсіндіруді сұрайды. Әрбір затқа түсініктеме қысқаша анықтамасын айтқанша жалғаса береді.
Басқарушы. Барлық жазушылардың қиялы өте бай болуы қажет. Сендер де қиялдап көріңдерші. Ұсынылған тақырыптың таңдаған біреуін алып, қиялдап, жаңа ертегі ойлап шығару. Ескі ертегінінің аяғын жаңаша аяқтау. (Мысалы: Бауырсақ, Шалқан, Қасқыр және жеті лақ)
Жан қуаты.Зейін, ес және оны дамыту жолдары
Мақсаты: Тыңдаушыларға жан қуаттары туралы түсінік беру. Зейін, ес жайлы мағлұматтарын кеңейту. Оқушылардың зейінін және есте сақтау қабілетін дамыту.Ұйымшылдыққа, кез келген жағдайды шеше білуге тәрбиелеу.
Іштегі қобалжу сезімдерін сыртқа шығаруға арналған жаттығу. Терең тыныс алып, мұрын арқылы кірген ауаны ауыз арқылы шығару екі рет. Мұрын арқылы кірген ауаны 10 дегенше іште ұстап, ха! деген дыбыспен сыртқа шығару. Зейінді сабаққа шоғырландыруға арналған жаттығу. Тақтадағы дөңгелек сары түстің ортасына 30-40 сек қарап, сосын көздерін жұмып, осы дөңгелекті көз алдарына 10 сек елестетіп тұру қажет.
Негізгі бөлім: Бүгіннен бастап жан қуаттар мұхитына саяхатқа шығамыз. Тақтадағы саяхат картасына назар аударыңдар.(Жан қуаттарын картада кескіндеп салынған) Жан қуаттар мұхиты, оның аралдары - түйсік, қабылдау, зейін, ес, ойлау, сезім, ерік, сөйлеу, шығармашылық. Бүгін біз Зейін, Ес аралдарына Ақ желкен, Тұлпар, Сүңгуір атты кемелермен саяхатқа шығамыз.
Ең бірінші экипаж мүшелерімен танысамыз. Әркім өз есімін атау , МЕН... Біз мінетін кемеде әр түрлі адамдар кездеседі. Сондықтан мына жағдайларды шешіп алу керек.
1-кеменің экипаж мүшелеріне мынадай тапсырма: суреттегі адамдардың темперамент типіне мінездеме бер, темперамент дегеніміз не, типтеріне анықтама бер.
2-кеменің экипаж мүшелеріне: сендер адам мекендемейтін аралға тап боласыңдар. Сендер өздеріңмен бірге 3 адам және 3 затты таңдауларың керек.
Тапсырма: Сендер аралда тірі қалып, өмір сүруіңді қамтамасыз ету үшін, адамдардың қандай қабілеті болуы керек, ал заттар қандай болуы керек. Қабілет дегеніміз не?
3-кеменің экипаж мүшелеріне: сурет бойынша кісінің мінезін сипаттау. Мына суреттегі кісінің мінезін қандай деп ойлайсың? Мінезіндегі жақсы, жаман қасиеттері қандай, осы кемеде қандай қызмет атқарады деп ойлайсың? Тапсырмаға 3 минут уақыт беріледі. Ал, енді кеменің сапарға дайындығын тексерейік. Әркім кемедегі өз орнына отырып, әрбір айтылған бұйрықтан кейін иә деп, қимылды қайталап отыру қажет.
1.Саяхатқа дайындалыңдар. (йә!)
2.Контакт. (қолды созу)
3.Педальді тексер. (аяқты тарсылдату)
4.Локаторды тексер. (құлақты уқалау)
5.Желкенді тексер. (екі қолды көтеру)
6.Дүрбіні тексер. (көзді уқалау)
7.Экипаж мүшелерін тексер. (бірін-бірі құшақтау)
8.1-ден, 5-ке дейін санағанда у-у-у деңдер. 6-дан 10-ға дейін санағанда ура! деңдер.
1- тапсырма. Қандай да болмасын саяхатшылар ұзақ жол алдында жолға дайын екенін есіне түсіріп тізе бүгіп отырады. Қазір сендер де көздеріңді жұмып өздеріңе қалай ыңғайлы қалыпты сақтап, бос отырыңдар. Көз алдыңа менің айтқандарымды елестетіңдер.
Түн, Аспан толы самсаған жұлдыздар. Маңай қап-қараңғы. Жұлдыздардың көптігі сондай қолыңмен ұстауға болады. Ал, сен сол жұлдыздардың ішінен өзіңнің ең жарық, ең әдемі жұлдызыңды таңдап ал. Ол сенің де, сенің де, сенің де, ең әдемі жұлдызың, жұлдызды қолыңмен ал да, ішіңе жұт. Ол жұлдыз саған үлкен күш, энергия әкеледі. Аппақ ақ адал жұмысты бастауға өзін сыйға тартады. Содан алдағы жұмыстарды істеуге күш ал. Терең тыныс алыңдар, көздеріңді ашыңдар.
2-тапсырма Әріптік мәтін
Әріптік мәтіннің ішінде алдағы саяхатта сендерге ең қажетті қасиет туралы айтқан, Абайдың өлең шумағын оқи аласыңдар. Тапсырма: әріптік мәтінді тездетіп қарап, дәптерге өлең шумағын жазыңдар.
МӘТІНбсиренодіақылөңілдащеулдцузцьп дпқайратидрщеоғүшкщузцлақжүректіқзе ркңіалещгобірдейхуривлушеитвлыдцөқң қіұстақтоькгңщіқьтігудасондалпдвжвө һәдвбютолықадвжыэаплокөіләдыболасың һіоәұоывелденоушушуқірәлцущлцаабөле квддущөәһғң (Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста, Сонда толық боласың елден бөлек)
3-тапсырма. Балалар дабылы
Біздің кемеден күнделікті қолданатын заттар жоғалды. Біз кемедегі экипаж мүшелерінің алақандарындағы дақтарға қарап, кім алғанын анықтауымыз қажет. (суреттегі алақан дақтарына қарап, қандай заттарды ұстағандарын ажырату) Қорыта келе, адамның қабілетін дамытуға зейіннің алатын орны өте зор. Саяхатымызды әрі қарай жалғастырамыз, келесі аралығымыз Ес. Ес деген сөзді естігенде, қандай сөздер ең бірінші ойға келеді. Ой шақыру стратегиясы. Ес сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адам миында жатталып, сақталып қажет кезінде қайтадан жаңғыртуын бейнелейтін психологиялық процесс.
Естің түрлері:
1.Бейнелі ес (сурет, музыка мамандарына тән, олар бір көргенін, естігенін өмірде ұмытпайды)
2.Эмоциялық ес (қуаныш, реніш, қайғыға, байланысты)
3.Қозғалыс есі (еңбек әрекетіне байланысты коньки тебу, жазу, сызу т.б.)
4.Мағыналық ес (оқыған немесе естігенін ойда сақтау қайта жаңғырту)
1-тапсырма.Қысқа уақытта есте сақтау.
Аралда болған заттар. Қазір мен аралда болған заттарды оқимын сендер мұқият тыңдап, естеріңде сақтаңдар. Пальма, Тас, Маймыл, Банан, Қармақ, Садақ, Дүрбі, Карта, Компас, Сіріңке, Қарындаш, Тұз, Күрке, Кокос, Қайық, Қазан, Құмыра, Пышақ, Жаңғақ. Есіңде қалғанын дәптерге жазу. 3 топ бір-бірден атап шығу.
2-тапсырма. Бейнелі ес. Ес аралына келгенде мына үйге келіп түсіңдер. Жоғарыдағы суретті 1-минут қарап шығыңдар да, естеріңде сақтаңдар. Ал енді төмендегі суретте, сендер келіп қоныстанған соң өзгерістер енгіздіңдер, қандай өзгерістер бар, қай сурет артық қай сурет кем екенін табу қажет.
3-тапсырма. Қозғалыс есі. Музыка қойып, дөңгеленіп тұрады. 1 бала ортаға шығып билейді, басқалары қимылын қайталау керек.
4-тапсырма. Эмоциялық еске арналған жаттығу.Төмендегі берілген әрбір жағдайға өз өміріңдегі ұмытылмай қалған сәтті жазыңдар, не себептен бұл сәт есіңде қалғанын атап көрсет:
- Ұмытылмайтын мереке
- Ұмытылмайтын достар - Ұмытылмайтын саяхат - Ұмытылмайтын қонақ
- Ұмытылмайтын кеш
- Ұмытылмайтын табыс немесе жетістік.
Қорытынды:
Адам естігенінің 90 % ұмытады, көргендерінің 50%, ал өзі істегенінің 10 % ұмытады екен. Сондықтан мақсаттарыңа жету үшін әр уақытта өз қолдарыңмен істеуге тырысыңдар.
Қиял және шығармашылық қабілетін дамыту. Мақсаты: Дарынды балалардың танымдық процестерін ойлау, елестету, қиялдау, сөйлеу және шығармашылық мүмкіншілігі мен қабілеттерін дамыту;
"Шапалақ"( саусақ -қол қимылдары)жаттығуы.
"бір"-бас бармақ "2"-2 саусақ "екілік"- екі шеткі саусақ "3" -3 саусақ "үштік"-бас бармақпен қоса "4"-4 саусақ "төрттік"- бас бармақпен қоса "5"- бес саусақтың барлығы (саусақ ұштарын сілкілеу, дірілдету, билету)
"Оркестр"жаттығуы Мен - дирижер, тыңдаушылар - оркестр. Қолымды төмендетсем ақырын шапалақтайды , жоғарылатқан сайын қатты шапалақтайды.
Қиял және шығармашылық қабілеттерін дамыту тапсырмалары
1-ші тапсырма Киностудия деп аталады.
3 топ суретшілер, 2 адам режиссер. Фильмнің музыкасы дайын, музыкаға байланысты әрбір топ 1 кадрдан сурет салу қажет. Кадрдың тақырыбын қойып, 4 минут уақыт ішінде әрбір топ кадр нұсқасын өткізуге тиісті. Ал, режиссерлер ұжымдық фильмге қай кадрды алуға болатынын талдап, өз шешімдерін шығарады.
2-тапсырма. Жаңа тақырыпқа байланысты ми клеткаларын қозғалысқа келтіруге арналған миға шабуыл. "Жапқыш қақпақтар"
Біздің мектепті материалдық жағынан өркендету үшін демеушілер қажет. Бір фирма біздің мектепке көмек ретінде миллион ( пробка) жапқыш-қақпақтар берді. Мектеп жапқыш-қақпақтарды қайда, қалай қолданады? Сендер қалай ойлайсыңдар. (идеялар құру) Ситуация жауабы оқылып, ұсыныстар қабылданады.
Денені босаңсытуға арналған жаттығу: 3 рет тыныс алу; 10 рет санағанша ауаны іште ұстап, "ха" деген дыбыс арқылы сыртқа шығару;
3- тапсырма "Ертегіні өңдеу" ойыны
Тыңдаушыларға психологиялық терминдерді атау ұсынылады. Мыс:-жеке тұлға-темперамент-мінез-ес-зейін-ой лау-коррекция-қабылдау және т.б. Осы психологиялық терминдерді пайдаланып:
1-ші топ "Шалқан",
2-ші топ "Қызыл телпек",
3-ші топ "Бауырсақ" ертегілерін өңдеп сахналық үзінді көрсету. Дайындыққа 4 минут, үзінді 2 минуттан аспау керек. Режиссерлар ертегіні таңдап, қорытындылайды.
4-ші тапсырма "Әңгімені аяқта"
Түн. Аспан бұлттанып, жаңбыр сіркіреп жауып тұр. Автобус аялдамасында бір қолшатырдың астында өзара күбірлесе сөйлесіп екі қыз тұр. Маңайда басқа ешкім жоқ. Бір кезде...
5-ші тапсырма Қызықты суреттер. Суретке қарап сұрақ-жауап жазу
6-шы тапсырма Суреттерді аяқта және атын қой.
Қорытынды: "Шығармашылық- тек ізденген адамға ғана кезігетін қонақ. Жалқау адамға шығармашылық жуымайды"-деп, Шәкәрім атамыз айтқандай әрқашан ізденіп, шығармашылық табысқа жету сендердің қолдарыңда.
Сенімділік жолында жаттығуы
Мақсаты: Тыңдаушылардың қарым-қатынасқа түсу дағдыларын және коммуникативтік мәдениетін дамыту. Қақтығыстық жағдаяттарда түсінісушілік дағдыларын қалыптастыру.
1 - кезең Танысу:
1.Әркім өз атына өзінің жақсы қасиетін қосып айту. Келесі адам көршісінің атын қосып, өз атын айту. Мыс: Сен әдемі Әйгерім болсаң, мен...
2. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz