Патриотизм ұғымы және оның негізгі қағидалары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.4
І. ПАТРИОТИЗМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ
1. 1. Патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ...5.7
1. 2. Қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу үрдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.11
ІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТӘРБИЕЛЕУ
ЖҰМЫСТАРЫ
2. 1. Ұлттық патриотизмнің мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12.13
2. 2. Ұлттық патриотизм идеясы және идеологиялық мақсатқа жету жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13.15
ІІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМ . АҚЫН . ЖАЗУШЫЛАР
ЖЫРЛАРЫНДА
3. 1. Ұлттық патриотизм ақын . жазушылар шығармашылығында ... ... ... 16.17
3. 2. Патриоттық тәрбие және Бауыржан Момышұлы ... ... ... ... ... ... ... ... .17.23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.4
І. ПАТРИОТИЗМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ
1. 1. Патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ...5.7
1. 2. Қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу үрдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.11
ІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТӘРБИЕЛЕУ
ЖҰМЫСТАРЫ
2. 1. Ұлттық патриотизмнің мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12.13
2. 2. Ұлттық патриотизм идеясы және идеологиялық мақсатқа жету жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13.15
ІІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМ . АҚЫН . ЖАЗУШЫЛАР
ЖЫРЛАРЫНДА
3. 1. Ұлттық патриотизм ақын . жазушылар шығармашылығында ... ... ... 16.17
3. 2. Патриоттық тәрбие және Бауыржан Момышұлы ... ... ... ... ... ... ... ... .17.23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі - Ұлттық патриотизм - өзіңді ел халқының құрамдас бөлігі ретінде сезіну, біртұтас Отан ретінде сүйіспеншілік және берілгендік сезімді, халық пен елдің мүддесін қорғайтын, тіпті әскери қорғауды жүзеге асыратын азаматтың парызы мен намысын тәрбиелеу. Ұлттық патриотизм, ол басқа халықтарға деген құрмет сезімінің, бүкіл адамзат туралы адамгершілік түсінікке қайшы келмейтін Отанға деген сүйіспеншіліктің үлгісі бола алады.
Жұмысты жазудағы мақсат – ұлттық патриотизм дамуы және оны қалыптастырудағы негізгі ерекшеліктерді бағалай отырып, еліміздегі ұлттық патриотизмге тәрбиелеу жолдарын қарастыру.
Осы мақсатқа сай келетіндей міндеттер қойылады:
- патриотизмді қалыптастыру және патриотизмге тәрбиелеу жолында атқарылып жатырған шараларға тоқталу;
- ұлттық патриотизмнің мәніне және оның мазмұнына талдау жасай отырып, зерттеу жүргізу;
- ұлттық патриотизм идеологиясының кейбір ерекшеліктеріне тоқталу;
- жастарға патриоттық тәрбие беру жолдарын, әдіс – тәсілдерін қарастыру;
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімде патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдеріне, қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу процестеріне тоқталынды.
Екінші кезеңінде ұлттық патриотизмнің мәніне, ұлттық патриотизм идеясына және идеологиялық мақсатқа жету жолдары қарастырылды.
Үшінші бөлімде ақын – жазушылар шығармашылығында ұлттық патриотизм тақырыбындағы ой – толғауларынан сыр шерту.
Жұмысты жазу барысында келесідей Алдамұратов Ә. А., Жарықбаев Қ. А., Жұмабаев М. А., Тәжібаев Т. А., Берікұлы Н., Айталы А. секілді ғалымдардың еңбектері пайдаланылды.
Курстық жұмысты жазу барысында келесідей ақпарат құралдарынан «Айқын», «Егемен Қазақстан», «Саясат» мәліметтер алынды.
Тақырыптың өзектілігі - Ұлттық патриотизм - өзіңді ел халқының құрамдас бөлігі ретінде сезіну, біртұтас Отан ретінде сүйіспеншілік және берілгендік сезімді, халық пен елдің мүддесін қорғайтын, тіпті әскери қорғауды жүзеге асыратын азаматтың парызы мен намысын тәрбиелеу. Ұлттық патриотизм, ол басқа халықтарға деген құрмет сезімінің, бүкіл адамзат туралы адамгершілік түсінікке қайшы келмейтін Отанға деген сүйіспеншіліктің үлгісі бола алады.
Жұмысты жазудағы мақсат – ұлттық патриотизм дамуы және оны қалыптастырудағы негізгі ерекшеліктерді бағалай отырып, еліміздегі ұлттық патриотизмге тәрбиелеу жолдарын қарастыру.
Осы мақсатқа сай келетіндей міндеттер қойылады:
- патриотизмді қалыптастыру және патриотизмге тәрбиелеу жолында атқарылып жатырған шараларға тоқталу;
- ұлттық патриотизмнің мәніне және оның мазмұнына талдау жасай отырып, зерттеу жүргізу;
- ұлттық патриотизм идеологиясының кейбір ерекшеліктеріне тоқталу;
- жастарға патриоттық тәрбие беру жолдарын, әдіс – тәсілдерін қарастыру;
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімде патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдеріне, қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу процестеріне тоқталынды.
Екінші кезеңінде ұлттық патриотизмнің мәніне, ұлттық патриотизм идеясына және идеологиялық мақсатқа жету жолдары қарастырылды.
Үшінші бөлімде ақын – жазушылар шығармашылығында ұлттық патриотизм тақырыбындағы ой – толғауларынан сыр шерту.
Жұмысты жазу барысында келесідей Алдамұратов Ә. А., Жарықбаев Қ. А., Жұмабаев М. А., Тәжібаев Т. А., Берікұлы Н., Айталы А. секілді ғалымдардың еңбектері пайдаланылды.
Курстық жұмысты жазу барысында келесідей ақпарат құралдарынан «Айқын», «Егемен Қазақстан», «Саясат» мәліметтер алынды.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Айталы А. «Ұлттану» (Оқу құралы) – Алматы:
«Арыс» баспасы, 2000 жыл
2. «Қазақ совет энциклопедиясы» Алма-Ата, 1976 жыл, Т-9.
3. «Қазақ совет энциклопедиясы» Алма-Ата, 1974 жыл, Т-5.
4. Шермаханова Р. «Ұлт тағылымы» 2004 жыл
5. Момышұлы Б. «Шығармалар жинағы» Алматы, 2000 жыл
6. Бегалиев Т. Б. «Педагогика лекциялар курсы» Тараз, 2000 жыл
7. Б. Момышұлы «Ұшқан ұя»
Алматы, «Атамұра», 2003 жыл, 226-231 бет
8. Момышұлы Б. «Қанмен жазылған кітап: Соғыс психологиясы»
Алматы, «Қазақстан», 1991 жыл 46-59 бет
9. Б.Момышұлы. «Ұшқан ұя» Алматы, «Атамұра» 2003 жыл226-231 бет
10. Тәжібаев Т. А. «Жалпы психология», «Мектеп», 1993 жыл
11. Жарықбаев Қ. А. «Жалпы психология», Алматы, «Білім», 2004 жыл
1. Айталы А. «Ұлттану» (Оқу құралы) – Алматы:
«Арыс» баспасы, 2000 жыл
2. «Қазақ совет энциклопедиясы» Алма-Ата, 1976 жыл, Т-9.
3. «Қазақ совет энциклопедиясы» Алма-Ата, 1974 жыл, Т-5.
4. Шермаханова Р. «Ұлт тағылымы» 2004 жыл
5. Момышұлы Б. «Шығармалар жинағы» Алматы, 2000 жыл
6. Бегалиев Т. Б. «Педагогика лекциялар курсы» Тараз, 2000 жыл
7. Б. Момышұлы «Ұшқан ұя»
Алматы, «Атамұра», 2003 жыл, 226-231 бет
8. Момышұлы Б. «Қанмен жазылған кітап: Соғыс психологиясы»
Алматы, «Қазақстан», 1991 жыл 46-59 бет
9. Б.Момышұлы. «Ұшқан ұя» Алматы, «Атамұра» 2003 жыл226-231 бет
10. Тәжібаев Т. А. «Жалпы психология», «Мектеп», 1993 жыл
11. Жарықбаев Қ. А. «Жалпы психология», Алматы, «Білім», 2004 жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-4
І. ПАТРИОТИЗМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ
1. 1. Патриотизм ұғымы және оның қалыптасу
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... .5-7
1. 2. Қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу
үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...8-11
ІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТӘРБИЕЛЕУ
ЖҰМЫСТАРЫ
2. 1. Ұлттық патриотизмнің мәні мен
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12-13
2. 2. Ұлттық патриотизм идеясы және идеологиялық мақсатқа жету
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13-15
ІІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМ – АҚЫН – ЖАЗУШЫЛАР
ЖЫРЛАРЫНДА
3. 1. Ұлттық патриотизм ақын – жазушылар шығармашылығында ... ... ... 16-17
3. 2. Патриоттық тәрбие және Бауыржан
Момышұлы ... ... ... ... ... ... ... ... ..17-23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .24
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..25
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі - Ұлттық патриотизм - өзіңді ел халқының
құрамдас бөлігі ретінде сезіну, біртұтас Отан ретінде сүйіспеншілік және
берілгендік сезімді, халық пен елдің мүддесін қорғайтын, тіпті әскери
қорғауды жүзеге асыратын азаматтың парызы мен намысын тәрбиелеу. Ұлттық
патриотизм, ол басқа халықтарға деген құрмет сезімінің, бүкіл адамзат
туралы адамгершілік түсінікке қайшы келмейтін Отанға деген
сүйіспеншіліктің үлгісі бола алады.
Жұмысты жазудағы мақсат – ұлттық патриотизм дамуы және оны
қалыптастырудағы негізгі ерекшеліктерді бағалай отырып, еліміздегі ұлттық
патриотизмге тәрбиелеу жолдарын қарастыру.
Осы мақсатқа сай келетіндей міндеттер қойылады:
- патриотизмді қалыптастыру және патриотизмге тәрбиелеу жолында
атқарылып жатырған шараларға тоқталу;
- ұлттық патриотизмнің мәніне және оның мазмұнына талдау жасай
отырып, зерттеу жүргізу;
- ұлттық патриотизм идеологиясының кейбір ерекшеліктеріне тоқталу;
- жастарға патриоттық тәрбие беру жолдарын, әдіс – тәсілдерін
қарастыру;
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімде патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдеріне,
қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу процестеріне тоқталынды.
Екінші кезеңінде ұлттық патриотизмнің мәніне, ұлттық патриотизм
идеясына және идеологиялық мақсатқа жету жолдары қарастырылды.
Үшінші бөлімде ақын – жазушылар шығармашылығында ұлттық патриотизм
тақырыбындағы ой – толғауларынан сыр шерту.
Жұмысты жазу барысында келесідей Алдамұратов Ә. А., Жарықбаев Қ. А.,
Жұмабаев М. А., Тәжібаев Т. А., Берікұлы Н., Айталы А. секілді ғалымдардың
еңбектері пайдаланылды.
Курстық жұмысты жазу барысында келесідей ақпарат құралдарынан
Айқын, Егемен Қазақстан, Саясат мәліметтер алынды.
І. ПАТРИОТИЗМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ
1. 1. Патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдері
Халқымыздың патриотизмге бай тарихи тәжірибелерін, жауынгер, ер
жүрек, ата бабаларымыздың өнегелі өмірін, іс-әрекетін, мінез-құлықты жас
буындарға жеткізу, соған еліктеудің тың жолдарын іздестіру қажеттігі
туындап отыр. Бұл ретте аттары аңызға айналған Қаракерей Қабанбай,
Қанжығалы Бөгенбай, Наурызбай, Қарасай батыр сынды т.б. ерлеріміздің орны
бөлек.
Қазақ халқының біртуар ұлдары А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев,
Ш.Құдайбердиев, М.Дулатов, С.Сейфулин, Ж.Аймаутов, Б.Майлин т.б. өз ұлтының
нағыз патриоттары екендігін дәлелдеген ұлы тұлғалар.
Олар ұлы азаматтығын, оның өркениетті ел болуын көксеп, жастарды
елін сүюге, ұлтын қадірлеуге, Отанын қастерлеуге шақырған майдангер
жазушылар Б.Момышұлы, Ә.Нұршайықов, Қ.Қайсенов, Т.Тоқтаров т. б.
ерліктерінің жас ұрпақ тәрбиесінде алатын орны ерекше. Олар жас ұрпақты
патриотизімге тәрбиелеудің сарқылмас бұлағы. Бұл ақын-жазушылар өз
шығармаларында қазақ халқының бойында ұлттық патриоттық сезімді оятуға
ұмтылғанын көреміз. [1; 156-169]
Патриоттық қасиет – бұл адамгершілік тәрбиесінің негізгі бір
тармағы, адам бойындағы негізгі құндылықтар болып табылады. Халқымыздың
бойындағы патриоттық құндылық ұрпақтан - ұрпаққа беріліп отырған заңдылық
тұрғысыдан да қарастыруға болады. Көне түркі заманнан бастау алған
патриоттық құндылық Құлтегін жазбаларында былай деп суреттеледі: “Елтеріс
қағаның алғырлығы, еліне деген сүйіспеншілігі Құлтегіннің қанына ана
сүтімен сіңді”. Патриоттық құндылық ана сүтімен даритын ең киелі ұғым
екенін түсінеміз.
Ғылыми деректерге зер салатын болсақ, патриотизм ұғымы XV ғасырдың
басында француз халқының ұлттық батыры Жанна Д’Арк ұлтының тәуелсіздігі
үшін басқыншыларымен күресіп, өз Отанының дербестігін сақтап қалуды
көздеген ұлы жеңістің нәтижесінде пайда болды десек, артық айтпаған болар
едік. Басқа да елдердегі патриотизм де француз еліндегідей сырттан келген
жаулап алушыларға, әртүрлі жаман пиғылдарға қарсы күрес тұрғысынан
сипатталды.
Патриотизм (гректің патриотес – отандас, қазақшасы –
отансүйгіштік, деген сөзінен алынған) – отанға деген сүйіспеншілік,
бойындағы күш – қуатын, білімін Отан игілігі мен мүддесіне жұмсау. Туған
жерін, ана тілін, елдің әдеп - ғұрпы мен дәстүрін құрмет тұту. Патриотизм
элементтері ерте заманнан бастап –ақ қалыптаса бастайды. [2; 170]
Интернационализм (латынның интернацио деген сөзінен алынған,
халық немесе ұлтаралық) – жаңа қоғамдық қарым - қатынастың нәтижесінде
туған тарихи категория. Интернационализм тұңғыш рет капитализм дәуірінде
пайда болып пролетариаттың қалыптасуымен бірге шынықты. [3; 51]
Патриотизм – Отанға (мемелекет) деген сүйіспеншілік, жеке адамның
аман - саулығы қоғамдық мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстылығын
сезіну, өзіңнің мемлекетке тәуелді екеніңді, мемлекетті нығайту дегеніміз
жеке адамды күшейту екенін мойындау, қысқасын айтқанда, патриотизм
дегеніміз - мемлекет деген ұғымды, оның жеке адаммен барлық жағынан
өткенімен, бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-қатынасын біріктіреді.
Қазақ халқы Отан деген ұғымды бала бойына ерте бастан
сіңіруге тырысқан. Мұны ең алдымен туған жер, атамекен, ел, жұрт
деген ұғымдармен барынша кеңінен байланыстыра білген. Сондықтан
да болар, соншама кең далада өмір сүрсе де, ата - бабаларымыз үшін
атамекен ұғымы - әрдайым қастерлі де қасиетті ұғым.
Патриоттық сезімнің айнасы мен қайнар көзі – Отан десек, оның мазмұны
- табиғат, олардың байлықтары, тіл, дәстүр, тарихи ескерткіштер, туған
өлкедегі тамаша киелі орындар. Оның адам көкірегіне жылылық, жақындық,
туысқандық сезімдерді ұялатып, ізгі де ерлік істердің қайнар көзіне айналуы
патриотизмге тәрбиелеудің арқауы. [4; 9]
Патриоттық тәрбиені ешқандай саяси - құрылым жоя алмайтын, мемлекет
қандай бағыт ұстанса да өзгермейтін, Отан, туған жер, атамекен, туған ел
деген адам санасында мәңгі өшпейтін ұғымдар.
Азаматтық тәрбие сана - сезімді, дүниетанымды қалыптастырудан басталып
саяси идеялық тәрбие арқылы отансүйгіштікке (патриотизм), ұлтжандылыққа
(интернациолизм) әкеледі. Отансүйгіштік, ұлтжандылық егіз ұғым.
Патриотизмнің маңызды элементтерінің бірі, онымен етене байланысып
жатқан ұлттық рух пен ұлттық патриотизм жөнінде айтып өту қажет.
Ұлттық рух пен ұлттық патриотизм – бұл ұлттың ішіндегі жеке адамның
асыл белгісі мен қасиеті - өз халқына деген сүйіспеншілігі, жеке адам өз
халқымен қан жағынан да және шыққан тегі, территориясы, тілі, тұрмыс -
тіршілігі, мінез – құлқы, психологиялық және этнографикалық ерекшіліктері,
қалыптасқан тарихи дәстүрлі ерекшеліктерімен де байланысты. [5; 49]
Отан туралы ұғым, арқауы ұлттық патриотизм және ұлттық патриотизм
- міндеті - туған жерін көркейту үшін жан аямай еңбек етуге шама-шарқына
қарата үлес қосуға, күнделікті өмірде ұлттық салт дәстүрді ұстану,
отанымыздың рәміздеріне құрметпен қарау, басқа ұлттарға үлгі өнеге көрсете
білуге тәрбиелеу керек. Ұлттық патриотизм жеке адамның белгілі бір ұлтқа
тән екендігін түсініп сезіну, өз ұлтының қасиеттерін бойына сіңіруі және
оны қастерлеп қадір тұтып, қорғап сақтауға дайын болуы.
Патриоттық сана ұлттық және жалпы адамзаттың мүдделер тұрғысынан
қарастырғанда Отанға деген көзқарас құндылықтарының жиынтығы болып
табылады.
1. 2. Қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу үрдісі
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың “Қазақстан – 2030” жолдауында:
“Оқушыларды Ұлттық патриотизмге, шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға
ретінде тәрбиелеу қажет. Бүгіннен бастап ұлттық мінез-құлық, биік
талғампаздық, тәкаппарлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс
қасиеттерін сіңіріп қалыптасуымыз керек,” – делінген.
Отан сүю, патриотизм деген ұғымдар мектепке, үйге, жақынына, туған
қаласына (ауылына) деген сүйіспеншіліктен басталады.
Қазақ жастарының келбетін тәрбиелеу дегеніміз – бұл мұғалім мен
жастардың оқу-тәрбие үрдісінде, өзін-өзі тәрбиелеуде, өздігінен білім алуда
іске асатын ата-ананың көмегімен, жастардың жеке көзқарасы, адамгершілік
нормасы, жалпы мәдени кәсіптік қабілетінің жасалуына бағытталған мектеп
ұжымының іс әрекеттері арқасында іске асады деп білеміз.
Бұл арқылы жастарды өзін - өзі тәрбиелеуде алға қойған мақсатын
орындауда осы үлгілерді тиімді қолдансақ жеке тұлға бойында адамгершіліккке
тәрбиелеу барысында, Отанды сүю, кішіпейілділік, жаман әдеттен аулақ болуға
тәрбиелейміз.
Елдің елдігін оның тарихы, әдебиеті, салт-дәстүрі сақтайды деген
ұғымды бастау етіп алатын болсақ, патриотизмге тәрбиелеу үрдісін шартты
түрде мынадай іс-шараларға бөлуге болады:
- тілді құрметтеу;
- ұлттық салт-дәстүрді зерделеу;
- елдің тарихы мен мәдениетін оқып зерттеу;
- ата-бабалар өсиетін орындау;
- жер байлығы мен табиғатты қасиеттеу.
Қазақстан ғаламдық гуманистік ойлау жүйесіне енді. Сондықтан, ондағы
әрекеті адами гуманистік мақсат-мүддеге қайшы болмауы қажет. Бұл ретте,
Қазақстанның көп ұлтты құрамы ескерілгені жөн. Аталған ерекшеліктерге
байланысты, қазіргі тәрбие жұмысын төмендегі тәртіпте қарастыруға мүмкіндік
бар:
1. Болашақ мамандардың халқының салт дәстүрін жетіле білуі
патриоттық тәрбиенің нәтижесі бүгінгі өмір талабына сай болу.
2. Жастардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін
білуін қамтамасыз ету, оларды құрметтеу сезімін қалыптастыру;
3. Қазақ халқының озық гуманистік құндылықтарын басшылыққа ала
отырып, жалпы ұлттық патриотизмге, отансүйгіштікке
тәрбиелеу;
4. Болашақ мамандарды өз пікірлерін ашық айтуға, сөз
бостандығына,
басқалардың пікірін құрметтеуге тәрбиелеу.
Патриоттық сезімнің нысаны мен азаматтық парыздың өтелер өлшемі –
Отан. Оны таратып айтсақ, бұл – туған жер, оның табиғат байлықтары, ұлттың
тілі, дәстүрі, мәдени ескерткіштері, тарихы жасалған өлкедегі киелі
орындары. Олардың адам санасына жылылық, жақындық, туысқандық сезімдерді
ұялатып, ізгі де ерлік істердің бастауына айналуы – патриотизмге
тәрбиелеудің арқауы. Адам бойына патриоттық сезімнің қалыптасуына отбасы
тәрбиесі әсер етеді.
Ел болсам десең, бесігіңді түзе – дейді ұлы жазушы Мұхтар Әуезов.
Біздің халқымыздың тәрбие тәсілдерімен тәжірибелері көп. Халқымыздың
ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүр, әдет-ғұрып үлгілері мен өнегелері
соның айғағы. Елін сүйген адам сол елдің салт-санасын, мәдени мұрасын
қастерлеп, өнеге тұтуы тиіс.
Қандай мемлекеттің де ертеңі еңселі, бала-шағаның баянды болуы
жастардың тағдыр - тәлейінің қалай қалыптасқанына байланысты. Сондықтан
мектептер мен өзге де оқу орындарының басты міндеті – ұлттық және жалпы
адамзаттық құндылықтарды игеруге қабілетті, ғылым мен тәжірбие жүзінде
терең білім ала отырып, жеке тұлға болып қалыптасуға дайын ұрпақ тәрбиелеу.
Ұлттық патриотизм қанмен, текпен туа бітетін, тәлім - тәрбие арқылы
өсіп жетілгенін ұлттық сипаттағы саналы іс - әрекет пен мінез - құлық.
Ұлттық патриотизм қазақ мемлекетін Отаным деп сезіну, басқа
ұлттардың қазақ халқына сый - құрметпен қарауы, әр ұлттың құқықтық
еркіндігін қуаттай отырып, туған жерін көркейтуге және оны қорғауға дайын
болу.
Өскелең ұрпақты, жастарды, болашақ мамандарды кез-келген жағдайда
ерлік, отаншылдық істерге баруы үшін, оған алдымен рухани жағынан дайын
болуы керек. Отаншылдыққа тәрбиелеу ұлттық ерлік дәстүрлерге сүйене отырып,
жастардың ішкі жан дүниесі – ой - санасы мен сезімін дамытып,
қалыптастыруға бағытталуы керек.
Жастардың патриоттық іс - әрекетін ұйымдастыру және өзін - өзі
тәрбиелеуін, не істесе де Отаны, ұлты, халқының мүддесін көздеу деп
санаймыз. Өз мүддесін көздеп орындаған жұмыстарының саналы болуының өзін
Отанға қосқан үлес ретінде қарастырудың да маңызы зор. Осыны әркімнің
санасына сіңірген күнде ғана біз нағыз патриоттар тәрбиелей аламыз.
Жастарымыздың бойына елжандылық, азаматтық, жоғары ізгілік пен
адамгершілік сезімдерді жан-жақты жетілгенде ғана Ұлттық патриотизм сезімі
асқақтай түседі.
Жастардың ұлттық қасиеттері: меймандостық, кісілік, сыйласымдылық,
имандылық, кішпейілділік, кеңпейілділік, салауаттылық, тіршілікке
бейімділігі, өнерпаздық, шешендік, ақынжандылық, сыпайылығы,
мәдениеттілігі, т.б. қасиеттері арқылы ерекшеленеді.
Осыған орай мұғалім (тәрбиеші, сынып жетекшісі, ата-ана) қазақ
жастарының келбетін қалыптастыруда мектеп, ЖОО тәрбие жұмысында
төмендегідей қасиеттерді қалыптастыру керек:
- өзгеріп жатқан өмір жағдайларына бейімделе білу;
- әлеуметтік-саяси жағдайда, өз көзқарасы мен сеніміне, идеалына
және ізгіліктік құндылықтарға сүйене отырып мақсат қоя білуі керек;
- ұлттық санасы, азаматтылық отангерлік қасиеттері болып елінің
экономикалық және мәдени дамыған, әлемдік қоғамда сай орны бар
зиялы мемлекет болып қалыптасуына қатысуға талпынуы керек;
- заңды сыйлап және әлеуметтік жауапкершілікті болуы қажет,
азаматтық ерлігі, ішкі еркіндігі мен өзіндік ар-намысы болуы керек;
- өзін объективті бағалайтын және өзін дамытатын қабілеті болып, өз
потенциялын (қабілеті, мүмкіншілігін) сезініп, оны іске асыра білуі
керек, өздігінен шешім қабылдап, оны шеше білуі керек, алдына
мақсат қойып қажет және не нәрсенің алдын ала білуі қажет;
- өмірде бар жағынан жоғары әлеуметтік белсенді болуы керек, жаңаны
іздеуге өмірлік және кәсіптік мәселелердің стандартты емес
шешімдерін табуға, әлеуметтік - экономикалық жағдайда
бәсекелестікке қабілетті болуы керек;
- жанашыр, өнегелі, парасатты, басқа ұлтты, басқа діндегі, басқаша
ойлайтын адамға шыдамсыздық пен жаугершілік көрсетпейтін
қабілеттері болуы керек;
- өз денсаулыған қалпына келмейтін өмірлік ресурс ретінде
бағалау;
Жан жақты жарасымды дамыған, көркіне ақылы сай, адамгершілігі мол
жігіттің сұлтаны, асыл ару тәрбиелеу халық арманы. Жан жақты дамыған нағыз
ер - азамат тәрбиелеу қазақ мектебінің басты мақсаты болуы керек екенін әр
ұстаз есінде сақтау қажет.
ІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТӘРБИЕЛЕУ ЖҰМЫСТАРЫ
2. 1. Ұлттық патриотизмнің мәні мен мазмұны
Қай мемлекеттің болмасын білім беру жүйесі, сол мемлекеттің жүргізіп
отырған саясатымен анықталады. Қазақстан Республикасының Президенті Н Ә.
Назарбаев әр бір жылға мән беріп, атауының да маңызы зор.
Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие берудің
2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы Қазақстан
Республикасы Президентінің 2006 жылы 10Х №200 Жарлығында Қазақстан
Республикасы азаматтарына патриоттық тәрбие беруде 2006 - 2008 жылғы
бағдарлама (бұдан әрі мемлкеттік бағдарлама азаматтардың бойында жоғары
патриоттық сананы, өз елі үшін мақтаныш сезімдерін қалыптастыру, патриоттық
тәрбие жүйесін жоспарлы түрде дамыту арқылы, отанның мүдделерін қорғау
жөніндегі азаматтық борыш пен конституциялық міндеттерді орындауға
тәрбиелеу мақсатында құрылған.
1) Байыпты азаматтық ынтымақтастық пен қатыстылық пен
этносаралық және тұлға аралық өзара түсіністік сезімін
қалыптастыру ықпал ететін ұйымдастырушылық алғы шарттары
мен шаралар жүйесін құру.
2) Ұлттық патриотизм, төзімділікті, адам құқықтары мен жөніндегі іс -
шараларды және т.б.
Өркениетті азаматтық және тұлға аралық қатынастардың қалыптасуына
жағдайлар мен әлеуметтік алғы шарттар жасау болып табылады.
Соңғы жылдары “Ұлттық патриотизм” ұғымына зор мән берілуде.
Қоғамда Қазақстан – біздің отанымыз, бұл ұғымға өте көп нәрсе кіреді
деген қарапайым ойды қалыптастыру керек - деген Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың
сөзі терең ойдан туындаған пікір екенін жақсы түсінуіміз керек.
Ғасырлар бойы халқымыз ұрпағын ізгіліктілікке, өз елін сүюге баулып
келеді. Бұл берік қалыптасқан дәстүрді ұлттық тәрбиенің өзегі, десе де
болады.
Бүгінгі Егеменді Қазақстанның жағдайында бұл екі ұғым жаңа мағанаға
ие болып отыр. Патриотизмді Ұлттық Патриотизм деп немесе Отансүйгіштік деп
отырмыз. Ондағы мақсатымыз Қазақстанды Отаным деп білетін әрбір азамат тек
осы Қазақстанды сүйіп, соның азаматы болу, Қазақстанды қорғау, Қазақстанның
дамуына өз үлесін қосу. Бұл әсіресе қазақтан басқа ұлт өкілдерінің міндеті.
Әсіресе орыс ағайындар, қос тілдік, қос азаматтық деп Ресейге иек
артып, Қазақстан мен Ресейді бір мемлекеттей көруіне қарай қойылып отырған
талап. Әрбір азаматта бір – ақ Отан бар.
Бүгінгі Қазақстан жағдайындағы ұлттық патриотизмнің басты көрінісі
- қазақтың ана тілінде сөйлеуі, балаларына ұлттық тәрбие беруі, ұлттық
мінез, жүріс - тұрыс қалыптастыру, ізет құрмет, қайырым, мейірім, тағы
басқа сезімдерін дамытуы.
2. 2. Ұлттық патриотизм идеясы және идеологиялық мақсатқа жету
жолдары.
Қазақ ұлты - Қазақстан мемлекетінің негізін қалаушы мәртебелі ұлт.
Қалған ұлттар диаспора болып саналады. Қазақ ұлты басқа ұлттардың дамуы мен
тілін, дінін, салт - дәстүр, әдет - ғұрыпын сақтауға кедергі келтірмейді.
Қазақ тілі - мемлекеттік тіл, диаспоралар мен аз ұлттардың тілі
мемлекеттік тіл бола алмайды. Барлық ұлттықтар мемлекеттік тілді білуге
және оның дамуына үлес қосуы міндетті. Қазақ ұлты басқа ұлттардың өз тілін
сақтауы мен дамытуына қарсы болмайды.
Қазақтар - мұсылман ел. Ислам діні қазақ ұлтының тарихи діні,
сенім-нанымдарының түпқазығы болып саналады. Дін - мемлекеттік саясаттың
негізгі бағытының біріне айналуы тиіс. Қазақстан мемлекеті дәстүрлі
діндердің дамуына жағдай жасайды, дәстүрлі емес ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-4
І. ПАТРИОТИЗМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ
1. 1. Патриотизм ұғымы және оның қалыптасу
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... .5-7
1. 2. Қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу
үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...8-11
ІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТӘРБИЕЛЕУ
ЖҰМЫСТАРЫ
2. 1. Ұлттық патриотизмнің мәні мен
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12-13
2. 2. Ұлттық патриотизм идеясы және идеологиялық мақсатқа жету
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13-15
ІІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМ – АҚЫН – ЖАЗУШЫЛАР
ЖЫРЛАРЫНДА
3. 1. Ұлттық патриотизм ақын – жазушылар шығармашылығында ... ... ... 16-17
3. 2. Патриоттық тәрбие және Бауыржан
Момышұлы ... ... ... ... ... ... ... ... ..17-23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .24
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..25
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі - Ұлттық патриотизм - өзіңді ел халқының
құрамдас бөлігі ретінде сезіну, біртұтас Отан ретінде сүйіспеншілік және
берілгендік сезімді, халық пен елдің мүддесін қорғайтын, тіпті әскери
қорғауды жүзеге асыратын азаматтың парызы мен намысын тәрбиелеу. Ұлттық
патриотизм, ол басқа халықтарға деген құрмет сезімінің, бүкіл адамзат
туралы адамгершілік түсінікке қайшы келмейтін Отанға деген
сүйіспеншіліктің үлгісі бола алады.
Жұмысты жазудағы мақсат – ұлттық патриотизм дамуы және оны
қалыптастырудағы негізгі ерекшеліктерді бағалай отырып, еліміздегі ұлттық
патриотизмге тәрбиелеу жолдарын қарастыру.
Осы мақсатқа сай келетіндей міндеттер қойылады:
- патриотизмді қалыптастыру және патриотизмге тәрбиелеу жолында
атқарылып жатырған шараларға тоқталу;
- ұлттық патриотизмнің мәніне және оның мазмұнына талдау жасай
отырып, зерттеу жүргізу;
- ұлттық патриотизм идеологиясының кейбір ерекшеліктеріне тоқталу;
- жастарға патриоттық тәрбие беру жолдарын, әдіс – тәсілдерін
қарастыру;
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімде патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдеріне,
қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу процестеріне тоқталынды.
Екінші кезеңінде ұлттық патриотизмнің мәніне, ұлттық патриотизм
идеясына және идеологиялық мақсатқа жету жолдары қарастырылды.
Үшінші бөлімде ақын – жазушылар шығармашылығында ұлттық патриотизм
тақырыбындағы ой – толғауларынан сыр шерту.
Жұмысты жазу барысында келесідей Алдамұратов Ә. А., Жарықбаев Қ. А.,
Жұмабаев М. А., Тәжібаев Т. А., Берікұлы Н., Айталы А. секілді ғалымдардың
еңбектері пайдаланылды.
Курстық жұмысты жазу барысында келесідей ақпарат құралдарынан
Айқын, Егемен Қазақстан, Саясат мәліметтер алынды.
І. ПАТРИОТИЗМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ
1. 1. Патриотизм ұғымы және оның қалыптасу кезеңдері
Халқымыздың патриотизмге бай тарихи тәжірибелерін, жауынгер, ер
жүрек, ата бабаларымыздың өнегелі өмірін, іс-әрекетін, мінез-құлықты жас
буындарға жеткізу, соған еліктеудің тың жолдарын іздестіру қажеттігі
туындап отыр. Бұл ретте аттары аңызға айналған Қаракерей Қабанбай,
Қанжығалы Бөгенбай, Наурызбай, Қарасай батыр сынды т.б. ерлеріміздің орны
бөлек.
Қазақ халқының біртуар ұлдары А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев,
Ш.Құдайбердиев, М.Дулатов, С.Сейфулин, Ж.Аймаутов, Б.Майлин т.б. өз ұлтының
нағыз патриоттары екендігін дәлелдеген ұлы тұлғалар.
Олар ұлы азаматтығын, оның өркениетті ел болуын көксеп, жастарды
елін сүюге, ұлтын қадірлеуге, Отанын қастерлеуге шақырған майдангер
жазушылар Б.Момышұлы, Ә.Нұршайықов, Қ.Қайсенов, Т.Тоқтаров т. б.
ерліктерінің жас ұрпақ тәрбиесінде алатын орны ерекше. Олар жас ұрпақты
патриотизімге тәрбиелеудің сарқылмас бұлағы. Бұл ақын-жазушылар өз
шығармаларында қазақ халқының бойында ұлттық патриоттық сезімді оятуға
ұмтылғанын көреміз. [1; 156-169]
Патриоттық қасиет – бұл адамгершілік тәрбиесінің негізгі бір
тармағы, адам бойындағы негізгі құндылықтар болып табылады. Халқымыздың
бойындағы патриоттық құндылық ұрпақтан - ұрпаққа беріліп отырған заңдылық
тұрғысыдан да қарастыруға болады. Көне түркі заманнан бастау алған
патриоттық құндылық Құлтегін жазбаларында былай деп суреттеледі: “Елтеріс
қағаның алғырлығы, еліне деген сүйіспеншілігі Құлтегіннің қанына ана
сүтімен сіңді”. Патриоттық құндылық ана сүтімен даритын ең киелі ұғым
екенін түсінеміз.
Ғылыми деректерге зер салатын болсақ, патриотизм ұғымы XV ғасырдың
басында француз халқының ұлттық батыры Жанна Д’Арк ұлтының тәуелсіздігі
үшін басқыншыларымен күресіп, өз Отанының дербестігін сақтап қалуды
көздеген ұлы жеңістің нәтижесінде пайда болды десек, артық айтпаған болар
едік. Басқа да елдердегі патриотизм де француз еліндегідей сырттан келген
жаулап алушыларға, әртүрлі жаман пиғылдарға қарсы күрес тұрғысынан
сипатталды.
Патриотизм (гректің патриотес – отандас, қазақшасы –
отансүйгіштік, деген сөзінен алынған) – отанға деген сүйіспеншілік,
бойындағы күш – қуатын, білімін Отан игілігі мен мүддесіне жұмсау. Туған
жерін, ана тілін, елдің әдеп - ғұрпы мен дәстүрін құрмет тұту. Патриотизм
элементтері ерте заманнан бастап –ақ қалыптаса бастайды. [2; 170]
Интернационализм (латынның интернацио деген сөзінен алынған,
халық немесе ұлтаралық) – жаңа қоғамдық қарым - қатынастың нәтижесінде
туған тарихи категория. Интернационализм тұңғыш рет капитализм дәуірінде
пайда болып пролетариаттың қалыптасуымен бірге шынықты. [3; 51]
Патриотизм – Отанға (мемелекет) деген сүйіспеншілік, жеке адамның
аман - саулығы қоғамдық мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстылығын
сезіну, өзіңнің мемлекетке тәуелді екеніңді, мемлекетті нығайту дегеніміз
жеке адамды күшейту екенін мойындау, қысқасын айтқанда, патриотизм
дегеніміз - мемлекет деген ұғымды, оның жеке адаммен барлық жағынан
өткенімен, бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-қатынасын біріктіреді.
Қазақ халқы Отан деген ұғымды бала бойына ерте бастан
сіңіруге тырысқан. Мұны ең алдымен туған жер, атамекен, ел, жұрт
деген ұғымдармен барынша кеңінен байланыстыра білген. Сондықтан
да болар, соншама кең далада өмір сүрсе де, ата - бабаларымыз үшін
атамекен ұғымы - әрдайым қастерлі де қасиетті ұғым.
Патриоттық сезімнің айнасы мен қайнар көзі – Отан десек, оның мазмұны
- табиғат, олардың байлықтары, тіл, дәстүр, тарихи ескерткіштер, туған
өлкедегі тамаша киелі орындар. Оның адам көкірегіне жылылық, жақындық,
туысқандық сезімдерді ұялатып, ізгі де ерлік істердің қайнар көзіне айналуы
патриотизмге тәрбиелеудің арқауы. [4; 9]
Патриоттық тәрбиені ешқандай саяси - құрылым жоя алмайтын, мемлекет
қандай бағыт ұстанса да өзгермейтін, Отан, туған жер, атамекен, туған ел
деген адам санасында мәңгі өшпейтін ұғымдар.
Азаматтық тәрбие сана - сезімді, дүниетанымды қалыптастырудан басталып
саяси идеялық тәрбие арқылы отансүйгіштікке (патриотизм), ұлтжандылыққа
(интернациолизм) әкеледі. Отансүйгіштік, ұлтжандылық егіз ұғым.
Патриотизмнің маңызды элементтерінің бірі, онымен етене байланысып
жатқан ұлттық рух пен ұлттық патриотизм жөнінде айтып өту қажет.
Ұлттық рух пен ұлттық патриотизм – бұл ұлттың ішіндегі жеке адамның
асыл белгісі мен қасиеті - өз халқына деген сүйіспеншілігі, жеке адам өз
халқымен қан жағынан да және шыққан тегі, территориясы, тілі, тұрмыс -
тіршілігі, мінез – құлқы, психологиялық және этнографикалық ерекшіліктері,
қалыптасқан тарихи дәстүрлі ерекшеліктерімен де байланысты. [5; 49]
Отан туралы ұғым, арқауы ұлттық патриотизм және ұлттық патриотизм
- міндеті - туған жерін көркейту үшін жан аямай еңбек етуге шама-шарқына
қарата үлес қосуға, күнделікті өмірде ұлттық салт дәстүрді ұстану,
отанымыздың рәміздеріне құрметпен қарау, басқа ұлттарға үлгі өнеге көрсете
білуге тәрбиелеу керек. Ұлттық патриотизм жеке адамның белгілі бір ұлтқа
тән екендігін түсініп сезіну, өз ұлтының қасиеттерін бойына сіңіруі және
оны қастерлеп қадір тұтып, қорғап сақтауға дайын болуы.
Патриоттық сана ұлттық және жалпы адамзаттың мүдделер тұрғысынан
қарастырғанда Отанға деген көзқарас құндылықтарының жиынтығы болып
табылады.
1. 2. Қазақ жастарын патриотизмге тәрбиелеу үрдісі
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың “Қазақстан – 2030” жолдауында:
“Оқушыларды Ұлттық патриотизмге, шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға
ретінде тәрбиелеу қажет. Бүгіннен бастап ұлттық мінез-құлық, биік
талғампаздық, тәкаппарлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс
қасиеттерін сіңіріп қалыптасуымыз керек,” – делінген.
Отан сүю, патриотизм деген ұғымдар мектепке, үйге, жақынына, туған
қаласына (ауылына) деген сүйіспеншіліктен басталады.
Қазақ жастарының келбетін тәрбиелеу дегеніміз – бұл мұғалім мен
жастардың оқу-тәрбие үрдісінде, өзін-өзі тәрбиелеуде, өздігінен білім алуда
іске асатын ата-ананың көмегімен, жастардың жеке көзқарасы, адамгершілік
нормасы, жалпы мәдени кәсіптік қабілетінің жасалуына бағытталған мектеп
ұжымының іс әрекеттері арқасында іске асады деп білеміз.
Бұл арқылы жастарды өзін - өзі тәрбиелеуде алға қойған мақсатын
орындауда осы үлгілерді тиімді қолдансақ жеке тұлға бойында адамгершіліккке
тәрбиелеу барысында, Отанды сүю, кішіпейілділік, жаман әдеттен аулақ болуға
тәрбиелейміз.
Елдің елдігін оның тарихы, әдебиеті, салт-дәстүрі сақтайды деген
ұғымды бастау етіп алатын болсақ, патриотизмге тәрбиелеу үрдісін шартты
түрде мынадай іс-шараларға бөлуге болады:
- тілді құрметтеу;
- ұлттық салт-дәстүрді зерделеу;
- елдің тарихы мен мәдениетін оқып зерттеу;
- ата-бабалар өсиетін орындау;
- жер байлығы мен табиғатты қасиеттеу.
Қазақстан ғаламдық гуманистік ойлау жүйесіне енді. Сондықтан, ондағы
әрекеті адами гуманистік мақсат-мүддеге қайшы болмауы қажет. Бұл ретте,
Қазақстанның көп ұлтты құрамы ескерілгені жөн. Аталған ерекшеліктерге
байланысты, қазіргі тәрбие жұмысын төмендегі тәртіпте қарастыруға мүмкіндік
бар:
1. Болашақ мамандардың халқының салт дәстүрін жетіле білуі
патриоттық тәрбиенің нәтижесі бүгінгі өмір талабына сай болу.
2. Жастардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін
білуін қамтамасыз ету, оларды құрметтеу сезімін қалыптастыру;
3. Қазақ халқының озық гуманистік құндылықтарын басшылыққа ала
отырып, жалпы ұлттық патриотизмге, отансүйгіштікке
тәрбиелеу;
4. Болашақ мамандарды өз пікірлерін ашық айтуға, сөз
бостандығына,
басқалардың пікірін құрметтеуге тәрбиелеу.
Патриоттық сезімнің нысаны мен азаматтық парыздың өтелер өлшемі –
Отан. Оны таратып айтсақ, бұл – туған жер, оның табиғат байлықтары, ұлттың
тілі, дәстүрі, мәдени ескерткіштері, тарихы жасалған өлкедегі киелі
орындары. Олардың адам санасына жылылық, жақындық, туысқандық сезімдерді
ұялатып, ізгі де ерлік істердің бастауына айналуы – патриотизмге
тәрбиелеудің арқауы. Адам бойына патриоттық сезімнің қалыптасуына отбасы
тәрбиесі әсер етеді.
Ел болсам десең, бесігіңді түзе – дейді ұлы жазушы Мұхтар Әуезов.
Біздің халқымыздың тәрбие тәсілдерімен тәжірибелері көп. Халқымыздың
ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүр, әдет-ғұрып үлгілері мен өнегелері
соның айғағы. Елін сүйген адам сол елдің салт-санасын, мәдени мұрасын
қастерлеп, өнеге тұтуы тиіс.
Қандай мемлекеттің де ертеңі еңселі, бала-шағаның баянды болуы
жастардың тағдыр - тәлейінің қалай қалыптасқанына байланысты. Сондықтан
мектептер мен өзге де оқу орындарының басты міндеті – ұлттық және жалпы
адамзаттық құндылықтарды игеруге қабілетті, ғылым мен тәжірбие жүзінде
терең білім ала отырып, жеке тұлға болып қалыптасуға дайын ұрпақ тәрбиелеу.
Ұлттық патриотизм қанмен, текпен туа бітетін, тәлім - тәрбие арқылы
өсіп жетілгенін ұлттық сипаттағы саналы іс - әрекет пен мінез - құлық.
Ұлттық патриотизм қазақ мемлекетін Отаным деп сезіну, басқа
ұлттардың қазақ халқына сый - құрметпен қарауы, әр ұлттың құқықтық
еркіндігін қуаттай отырып, туған жерін көркейтуге және оны қорғауға дайын
болу.
Өскелең ұрпақты, жастарды, болашақ мамандарды кез-келген жағдайда
ерлік, отаншылдық істерге баруы үшін, оған алдымен рухани жағынан дайын
болуы керек. Отаншылдыққа тәрбиелеу ұлттық ерлік дәстүрлерге сүйене отырып,
жастардың ішкі жан дүниесі – ой - санасы мен сезімін дамытып,
қалыптастыруға бағытталуы керек.
Жастардың патриоттық іс - әрекетін ұйымдастыру және өзін - өзі
тәрбиелеуін, не істесе де Отаны, ұлты, халқының мүддесін көздеу деп
санаймыз. Өз мүддесін көздеп орындаған жұмыстарының саналы болуының өзін
Отанға қосқан үлес ретінде қарастырудың да маңызы зор. Осыны әркімнің
санасына сіңірген күнде ғана біз нағыз патриоттар тәрбиелей аламыз.
Жастарымыздың бойына елжандылық, азаматтық, жоғары ізгілік пен
адамгершілік сезімдерді жан-жақты жетілгенде ғана Ұлттық патриотизм сезімі
асқақтай түседі.
Жастардың ұлттық қасиеттері: меймандостық, кісілік, сыйласымдылық,
имандылық, кішпейілділік, кеңпейілділік, салауаттылық, тіршілікке
бейімділігі, өнерпаздық, шешендік, ақынжандылық, сыпайылығы,
мәдениеттілігі, т.б. қасиеттері арқылы ерекшеленеді.
Осыған орай мұғалім (тәрбиеші, сынып жетекшісі, ата-ана) қазақ
жастарының келбетін қалыптастыруда мектеп, ЖОО тәрбие жұмысында
төмендегідей қасиеттерді қалыптастыру керек:
- өзгеріп жатқан өмір жағдайларына бейімделе білу;
- әлеуметтік-саяси жағдайда, өз көзқарасы мен сеніміне, идеалына
және ізгіліктік құндылықтарға сүйене отырып мақсат қоя білуі керек;
- ұлттық санасы, азаматтылық отангерлік қасиеттері болып елінің
экономикалық және мәдени дамыған, әлемдік қоғамда сай орны бар
зиялы мемлекет болып қалыптасуына қатысуға талпынуы керек;
- заңды сыйлап және әлеуметтік жауапкершілікті болуы қажет,
азаматтық ерлігі, ішкі еркіндігі мен өзіндік ар-намысы болуы керек;
- өзін объективті бағалайтын және өзін дамытатын қабілеті болып, өз
потенциялын (қабілеті, мүмкіншілігін) сезініп, оны іске асыра білуі
керек, өздігінен шешім қабылдап, оны шеше білуі керек, алдына
мақсат қойып қажет және не нәрсенің алдын ала білуі қажет;
- өмірде бар жағынан жоғары әлеуметтік белсенді болуы керек, жаңаны
іздеуге өмірлік және кәсіптік мәселелердің стандартты емес
шешімдерін табуға, әлеуметтік - экономикалық жағдайда
бәсекелестікке қабілетті болуы керек;
- жанашыр, өнегелі, парасатты, басқа ұлтты, басқа діндегі, басқаша
ойлайтын адамға шыдамсыздық пен жаугершілік көрсетпейтін
қабілеттері болуы керек;
- өз денсаулыған қалпына келмейтін өмірлік ресурс ретінде
бағалау;
Жан жақты жарасымды дамыған, көркіне ақылы сай, адамгершілігі мол
жігіттің сұлтаны, асыл ару тәрбиелеу халық арманы. Жан жақты дамыған нағыз
ер - азамат тәрбиелеу қазақ мектебінің басты мақсаты болуы керек екенін әр
ұстаз есінде сақтау қажет.
ІІ. ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТӘРБИЕЛЕУ ЖҰМЫСТАРЫ
2. 1. Ұлттық патриотизмнің мәні мен мазмұны
Қай мемлекеттің болмасын білім беру жүйесі, сол мемлекеттің жүргізіп
отырған саясатымен анықталады. Қазақстан Республикасының Президенті Н Ә.
Назарбаев әр бір жылға мән беріп, атауының да маңызы зор.
Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие берудің
2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы Қазақстан
Республикасы Президентінің 2006 жылы 10Х №200 Жарлығында Қазақстан
Республикасы азаматтарына патриоттық тәрбие беруде 2006 - 2008 жылғы
бағдарлама (бұдан әрі мемлкеттік бағдарлама азаматтардың бойында жоғары
патриоттық сананы, өз елі үшін мақтаныш сезімдерін қалыптастыру, патриоттық
тәрбие жүйесін жоспарлы түрде дамыту арқылы, отанның мүдделерін қорғау
жөніндегі азаматтық борыш пен конституциялық міндеттерді орындауға
тәрбиелеу мақсатында құрылған.
1) Байыпты азаматтық ынтымақтастық пен қатыстылық пен
этносаралық және тұлға аралық өзара түсіністік сезімін
қалыптастыру ықпал ететін ұйымдастырушылық алғы шарттары
мен шаралар жүйесін құру.
2) Ұлттық патриотизм, төзімділікті, адам құқықтары мен жөніндегі іс -
шараларды және т.б.
Өркениетті азаматтық және тұлға аралық қатынастардың қалыптасуына
жағдайлар мен әлеуметтік алғы шарттар жасау болып табылады.
Соңғы жылдары “Ұлттық патриотизм” ұғымына зор мән берілуде.
Қоғамда Қазақстан – біздің отанымыз, бұл ұғымға өте көп нәрсе кіреді
деген қарапайым ойды қалыптастыру керек - деген Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың
сөзі терең ойдан туындаған пікір екенін жақсы түсінуіміз керек.
Ғасырлар бойы халқымыз ұрпағын ізгіліктілікке, өз елін сүюге баулып
келеді. Бұл берік қалыптасқан дәстүрді ұлттық тәрбиенің өзегі, десе де
болады.
Бүгінгі Егеменді Қазақстанның жағдайында бұл екі ұғым жаңа мағанаға
ие болып отыр. Патриотизмді Ұлттық Патриотизм деп немесе Отансүйгіштік деп
отырмыз. Ондағы мақсатымыз Қазақстанды Отаным деп білетін әрбір азамат тек
осы Қазақстанды сүйіп, соның азаматы болу, Қазақстанды қорғау, Қазақстанның
дамуына өз үлесін қосу. Бұл әсіресе қазақтан басқа ұлт өкілдерінің міндеті.
Әсіресе орыс ағайындар, қос тілдік, қос азаматтық деп Ресейге иек
артып, Қазақстан мен Ресейді бір мемлекеттей көруіне қарай қойылып отырған
талап. Әрбір азаматта бір – ақ Отан бар.
Бүгінгі Қазақстан жағдайындағы ұлттық патриотизмнің басты көрінісі
- қазақтың ана тілінде сөйлеуі, балаларына ұлттық тәрбие беруі, ұлттық
мінез, жүріс - тұрыс қалыптастыру, ізет құрмет, қайырым, мейірім, тағы
басқа сезімдерін дамытуы.
2. 2. Ұлттық патриотизм идеясы және идеологиялық мақсатқа жету
жолдары.
Қазақ ұлты - Қазақстан мемлекетінің негізін қалаушы мәртебелі ұлт.
Қалған ұлттар диаспора болып саналады. Қазақ ұлты басқа ұлттардың дамуы мен
тілін, дінін, салт - дәстүр, әдет - ғұрыпын сақтауға кедергі келтірмейді.
Қазақ тілі - мемлекеттік тіл, диаспоралар мен аз ұлттардың тілі
мемлекеттік тіл бола алмайды. Барлық ұлттықтар мемлекеттік тілді білуге
және оның дамуына үлес қосуы міндетті. Қазақ ұлты басқа ұлттардың өз тілін
сақтауы мен дамытуына қарсы болмайды.
Қазақтар - мұсылман ел. Ислам діні қазақ ұлтының тарихи діні,
сенім-нанымдарының түпқазығы болып саналады. Дін - мемлекеттік саясаттың
негізгі бағытының біріне айналуы тиіс. Қазақстан мемлекеті дәстүрлі
діндердің дамуына жағдай жасайды, дәстүрлі емес ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz