Мәліметтер қорын басқару жүйесі бойынша дәрістер

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 131 бет
Таңдаулыға:

ҚЫСҚАША ДӘРІСТЕР КОНСПЕКТІСІ

№1 дәріс.

Тақырыбы: Мәліметтер қоры туралы түсінік. Мәліметтер қоры концепциясы.

Дәріс мақсаты: Мәліметтер қоры туралы жалпы түсінік алу. Мәліметтер қорын

қолданудың артықшылықтарын анықтау.

Кілттік сөздер: мәліметтер қоры, мәліметтер қоры жүйесі, сущность,

байланыс, атрибут, жазба, өріс, кесте.

Жоспары:

1. 1. Мәліметтер қоры туралы негізгі түсінік

1. 2. Мән, байланыстар және атрибуттар

1. 3. МҚ-ын қолданудың артықшылықтары

1. 1. Мәліметтер қоры туралы негізгі түсінік

Мәліметтер қоры - бұл алдымен кестелер жиынтығы, мәліметтер

қорына процедуралар және басқа объектілер қатары кіреді.

Мәліметтер қоры - қоғамның қандай да бір саласындағы немесе оның

бөліміндегі нақты объектілер туралы мәліметтер жиынтығы.

Мәліметтер қоры - қарастырылатын заттың объектілері жағдайлары мен

арақатынасын көрсететін атауы бар мәліметтер жиынтығы.

Мәліметтер қоры жүйесі(database system) - белгілі бі пәндік сала туралы

арнайы ұйымдастырылған ақпаратты сақтауға арналған компьютерлік жүйе.

Жүйе қолданушыларының көптеген әрекеттерді орындауға мүмкіндігі

бар. Мысалы:

 Мәліметтер қорына жаңа бос файлдарды қосу;

 Бар файлдарға жаңа мәліметтерді қосу;

 Мәліметтерді іздеу;

 Мәліметтерді өзгерту;

 Мәліметтерді жою

 Мәліметтер қорында бар файлдарды жою.

Ескерту. МҚ-ында файлдар кесте, жолдар жазба (record) , бағандар

өріс (field) болып анықталады. Кесте және мәліметтермен орындалатын амалдар

арнайы SQL операторлары арқылы орындалады.

Кестені қандай да бір объектілер жиынның атрибуттары бар екі өлшемді

кесте ретінде елестетуге болады. Кестенің аты идентификатор болады, ол

арқылы оған сілтеме жүреді. Кестенің бағандары сол немесе басқа

объектілердің характеристикаларына, яғни өрістерге сәйкес келеді. Әрбір өріс

сақталған мәліметтердің аты мен типі арқылы сипатталады. Өрістің аты -

идентификатор. ол әртүрлі программалардағы мәліметтерді манипуляциялау

үшін қолданылады. Өрістің аты латын әрпімен жазылады. Өрістің типі

мәліметтер өрісінде сақталғандардың типтерін сипаттайды. Ол жол, сан, үлкен

текстер, кескіндер т. с. с. болуы мүмкін.

Әрбір кестенің жолы берілген кестеде сипатталған объектілердің біреуіне

сәйкес келеді, оны жазба деп атайды және оның құрамына берілген объектіні

сипаттайтын барлық өрістердің мәні кіреді. Мәліметтер қорын құрған кезде

информациялардың қарама - қайшылықсыз болуын қамтамасыз ету маңызды.

Әдетте бұл әрбір жазбаның қайталанбауын қамтамасыз ететін кілттік өрісті

енгізумен іске асады. Кілттік өріс бір немесе бірнеше өріс болуы мүмкін.

Өрістердің мәнін қолданушы өзі енгізеді және ол мәліметтер қорында

сақталады. Бұл өрістерден басқа кейбір жүйелерде есептелінетін өрістерді

енгізуге болады. Мұндай өрістердің мәнін қолданушы енгізбейді, ол автоматты

түрде басқа жазба өрістерінің мәні негізінде есептелінеді. Кестемен жұмыс

кезінде қолданушы немесе программа курсормен жазбалардың бойымен

жылжитын секілді. Әрбір уақыт мезгілінде ағымдағы жазба бар және онымен

жұмыс жасалады.

Мәліметтер қоры жүйесі сызбасы 1-суретте көрсетілген. Онда жүйенің

негізгі төрт компоненті көрсетілген: мәліметтер, аппараттық қамсыздандыру,

бағдарламалық қамсыздандыру және қолданушылар.

Ма лім е ттер коры

Колда нуш ы лар

Багдарлам а лык

ка м сыздан ды ру

1-сурет. Мәліметтер қоры жүйесінің сызбасы

Мәліметтер. Көбіне МҚ-ндағы мәліметтер «тұрақтылар» деп аталады.

«Тұрақты» ретінде аралық нәтижелер, сұраныстар нәтижесі, кіріс жіне шығыс

параметрлері, және т. б. алуға болады.

Мәліметтер қоры жүйесі бірқолданушылық(бір уақытта бір ғана

қолданушы қолдана алатын) және көпқолданушылық(бір уақытта бірнеше

қолданушы қолдана алатын) бола алады.

Аппараттық қамсыздандыру . Аппараттық қамсыздандыруға

төмендегілерді жатқызуға болады:

 Ақпаратты сақтауға арналған жинақтағыштар, контроллер

құрылғылар;

 Бағдарламалық қамсыздандырумен жұмыс жасауда

қолданылатын компьютер жадысы және процессор (немесе

процессорлар) .

Бағдарламалық қамсыздандыру . Қолданушылар жүйесі мен мәліметтерді

физикалық сақтауға арналған жүйенің өзара әрекетін қамтамасыз ететін

мәліметтер қоры диспетчері(database manager) немесе мәліметтер қорын

басқару жүйесі(database manager system - DBMS) . МҚБЖ-нің негізгі қызметі -

МҚ қолданушысына аппараттық қамсыздандыру деңгейіне кіріспей-ақ

мәліметтер қорымен жұмыс жасауға мұмкіндік береді. МҚБЖ-нен басқа

бағдарламалық қамсыздандыру құрамына басқа да компоненттер кіреді.

Мысалы: утилиттер, қосымшаны құру құралдары, жобалау құралдары, есеп

беру генераторлары.

Қолданушылар. Қолданушыларды төрт топқа бөлуге болады:

 МҚ администраторлары;

 Мәліметтер қорын жобалаушылар;

 МҚ-ын қолданатын қолданбалы бағдарламаларға жауап

беретін қолданбалы программисттер;

 Жұмыс станциялары немесе терминалдар арқылы мәліметтер

қорымен жұмыс жасайтын қолданушылар;

1. 2. Мән, байланыстар және атрибуттар

Өндірістік фирма жұмысын есепке алатын мысал қарастырайық, яғни

жоба, деталь, деталды жеткізушілер, деталды сақтаушы қойма, жобамен жұмыс

жасайтын қызметкерлер туралы ақпараты есепке алу мәліметтер қорын.

Жоба , деталдар, жеткізушілер, қызметкерлер ақпаратты сақтауға

арналған негізгі объектілер болып табылады.

Негізгі объектілерден басқа олардың арасында қатынас болады. 2-суретте

төртбұрыш арқылы объектілер, қатынастар түзу сызық және ромб арқылы

көрсетілген.

Мән - бөлек объект типі(мысалы, адам, деталь) .

Атрибут - объекттің кейбір сипаттамаларын беретін қасиет(мысалы,

фамилия, салмақ) .

Байланыс - бірнеше мәнді біріктіреді.

МҚ құрылымын «Мән - байланыс» диаграммасының көмегімен анықтау

Жеткізушілер

Suppliers

Жобалар

Projects

Деталдар

Parts

Коймалар

Warehouses

Кызметкерлер

Employees

SP PJ

SPJ

2-сурет. Мән - байланыс сызбасының(диаграммасының) мысалы

Мысалы, SP қатынасы жеткізушілер мен деталдар арасындағы қатынасты

анықтайды: әрбір деталды белгілі бір жеткізуші арқылы әкелінеді, немесе

керісінше әрбір жеткізуші белгілі бір деталды жеткізеді. Сол сияқты, деталдар

жобаларда (PJ қатынасы) қолданылады, қоймада(WP қатынасы) сақталады және

т. б. Бұл қатынастар екі жақты екенін есте сақтаған жөн, яғни екі бағытта да

қарастыруға болады. Мысалы, SP қатынасының көмегімен төмендегілерді

орындауға болады:

 Берілген жеткізуші үшін өзі әкелетін деталдарды табу;

 Берілген детал үшін оны әкелген жеткізушіні табу.

1. 3. МҚ-ын қолданудың артықшылықтары

«Қағаз түрінде» сақталатын ақпаратқа қарағанда МҚ-ын қолданудың

негізгі артықшылықтары:

 Жинақтылығы;

 Жылдамдығы және өте аз күш жұмсау;

 Ақпараттың дәлдігі;

 Мәліметтер қорын орталықтан басқару(негізгісі) .

Мәліметтер қорын құратын және оларға сұранысты өндеу жүйесі -

мәліметтер қорын басқару жүйесі(МҚБЖ) деп аталады.

Бақылау сұрақтары:

1. Мәліметтер қоры дегеніміз не?

2. Мәліметтер қоры жүйесі дегеніміз не?

3. Кесте, жазба және өріс қалай анықталады?

4. Мән, байланыс және атрибуттардың қызметі не?

5. Мәліметтер қорын қолданудың негізгі артықшылықтары?

Әдебиеттер

[3], [4], [7], [10] .

№2 дәріс.

Тақырыбы: Мәліметтер қорын басқару жүйесі және оның негізгі

компоненттері. Қазіргі МҚБЖ.

Дәріс мақсаты: Мәліметтер қорын басқару жүйесінің құрылымын және негізгі

қызметтерін анықтау.

Кілттік сөздер: мәліметтер қорын басқару жүйесі, сұраныс, деретер, тілдік

құрылғылар

Жоспары:

2. 1. Мәліметтер қорын басқару жүйесі

2. 2. Қазіргі МҚБЖ-нің негізгі қызметтері

2. 1. Мәліметтер қорын басқару жүйесі

Мәліметтер қорын басқару жүйесі - көптеген қолданушылар мен

мәліметтер қорын қолдану және берілгендерді енгізу үшін негізделген тілдік

жабдықтар мен программалар кешені.

МҚБЖ мәліметтер қорын қолдануды басқаратын бағдарламалық жабдық

болып табылады. Бұл келесі түрде жүзеге асырылады:

1. Қолданушы арнайы деректер тілін қолдана отырып МҚ-ына сұраныс

жібереді(мысалы, SQL) .

2. МҚБЖ сұранысты қабылдайды және талдайды.

3. МҚБЖ осы қолданушы үшін сыртқы сызбаны қарастырады.

4. МҚБЖ сақталынған деректер қорында қажетті әрекетті орындайды.

Комплекстік мәліметтер қорын бірнеше әдістермен құруға болады:

1. Программалаудың алгоритмдік тілдері - Бейсик, Паскаль.

2. Программалаудың ортасы көмегімен - Visual Basic, Delphi.

3. Мәліметтер қорын басқару жүйесі деп аталатын арнайы программалық

жабдық көмегімен - Access, FoxPro.

Дербес МҚБЖ бір компьютерде орындалатын жеке мәліметтер қорын

құруды қамтамасыз етеді. Жеке МҚБЖ Paradox, Dbase, FoxPro, Access. Жалпы

МҚБЖ «Клиент - Сервер» архитектурасымен жұмыс істейтін ақпараттық

жүйелерді жүйелерді құруды қамтамасыз етеді. Мысалы Oracle, Microsoft SQL

SERVER, INTERBASE.

МҚБЖ - ның тілдік құрылғыларының құрамына мыналар жатады:

1. Мәліметтерді сипаттау тілі - мәліметтердің логикалық құрылымын

сипаттауға арналған.

2. Мәліметтерді игеру тілі - мәліметтерді енгізу, таңдау, модификациялау

операцияларын орындайды.

3. SQL - құрылымды программалау сұраулар тілі, мәліметтер құрылымын

басқаруға, игеруге және қашықтықтағы мәліметтер қорына енуге арналған

стандартты құрылғы.

4. Үлгі бойынша сұранымдар тілі QBE (Query By Example) мәліметтер

қорында визуальды сұрауларды құруға арналған.

2. 2. Қазіргі МҚБЖ негізгі қызметтері

Қазіргі МҚБЖ-нің атқаратын негізгі қызметтері:

1. Мәліметтерді сақтау, алу және жаңарту;

2. Ақырғы қолданушыларға жүйелік каталогты жеткізу(аты, өрістердің типі

және өлшемі, имя, байланыс атаулары, шектеулер және т. б. ) ;

3. Мәліметтердің бүтіндігін және қарама-қайшы келмеуін басқару;

«Бүтіндік» терминімен, әдетте мәліметтер қоры әр бөлігінде сақталған

мәліметтердің бір-біріне қарсы келмеуі түсіндіріледі. Мысалы: мектепке

түсу мерзімі оны бітіру мерзімінен кеш болуы мүмкін емес.

4. Мәліметтердің тәуелсіздігін қолдау;

5. Транзакцияны қолдау (қолданушының мәліметтер қорын қолдануға және

өзгертуге арналған әрекеттер жиыны) ;

6. МҚ-ын қалпына келтіру;

7. МҚ-ын қолдануды басқару;

8. Мәлімет алмасуды қолдау(коммуникациялық бағдарламалық

жабдықтардың интеграциясы) ;

9. Қосымша қызметтер(экспорттау - импорттау утилиттері…) .

Кез-келген қорда өзіндік мәліметтермен қатар оның құрылуы туралы

ақапарат (яғни оны көбіне құрылымы деп атайды) болады. Қарапайым

жағдайда құрылым ақпарат типін және ол үшін жадының талап етілетін

көлемін көрсетеді. Құрылым жайлы мағлұматтар мәліметтер қорын басқару

жүйесіне ішкі тасымалдаушылардағы мәліметтердің талап етілетін орнын оңай

есептеуге мүмкіндік береді.

Бақылау сұрақтары:

1. Мәліметтер қорын басқару жүйесі дегеніміз не?

2. МҚБЖ-ін құруда қандай бағдарламалау орталары қолданылады?

3. МҚБЖ-нің тілдік құрылғыларының құрамы қандай?

4. МҚБЖ-нің негізгі қызметтері?

Әдебиеттер:

[3], [4], [7], [10] .

№3 дәріс.

Тақырыбы: Мәліметтердің моделі. Иерархиялық, желілілік, реляциялық,

постреляциялық, көпөлшемді, объектілі-бағытталған мәлімет модельдері.

Дәріс мақсаты: Мәліметтердің типтері және модельдерімен танысу.

Кілттік сөздер: Тип, модель, иерархиялық модель, иерархиялық модель

желілік модель, реляциялық модель, постреляциялық модель, көп өлшемді

модель, объектілі бағдарланған модель.

Жоспары:

3. 1. Мәліметтердің типтері және моделдері

3. 2. Иерархиялық модель

3. 3. Желілік модель

3. 4. Реляциялық модель

3. 5. Постреляциялық модель

3. 6. Көп өлшемді модель

3. 7. Объектілі бағдарланған модель

3. 1. Мәліметтердің типтері және моделдері

Қорда сақталған мәліметтер анықталған логикалық құрылымда болады,

басқаша айтқанда мәліметтер қорын басқару жүйелерін (МҚБЖ) қолдайтын

кейбір мәліметтердің берілуінің моделі (мәліметтердің моделі) сипатталады.

Классикалық түрге келесі мәліметтер моделі жатады:

• иерархиялық,

• желілік,

• реляциялық.

Мұнымен қатар, соңғы жылдары келесі мәліметтер модельдері пайда

болды және практикаға белсенді түрде ене бастады:

• постреляциялық,

• көпөлшемді,

• объектіге-бағытталған.

Басқа мәліметтер моделіне негізделген, белгілі моделдерді кеңейтетін

барлық мүмкін болатын жүйелер жасалынуда. Бұлардың қатарына объектілі-

реляциялық, дедуктивт-объектілі-бағытталған, семантикалық, концептуальдық

және бағытталған моделдерді жатқызуға болады. Бұл модельдердің кейбірі

мәліметтер қорын, білім қорын және программалау тілдерін интеграциялау

үшін қызмет етеді.

Кейбір МҚБЖ бір уақытта бірнеше моделдерді қолдай алады. Мысалы,

ИНТЕРБАЗА жүйесінде қосымшалар үшін мәліметтерді манипуляциялауға

желілік тіл қолданылады, ал пайдаланушы интерфейсінде SQL және QBE

тілдері қолданылады.

3. 2. Иерархиялық модель

Иерархиялық модельде мәліметтер арасындағы байланысты реттелген

граф (немесе тармақ) көмегімен сипаттауға болады. Иерархиялық моделде

мәліметтердің арасындағы байланыс төмендегі суретте көрсетілген.

3-сурет. Иерархиялық моделдегі байланыс

Қандай да бір программалау тілінде иерархиялық МҚ-ның құрылымын

сипаттауға мәліметттердің «тармақ» типі қолданылады.

Мәліметтердің «тармақ» типі ПЛ/1 және Си программалау тілдеріндегі

«құрылым»-ға, және Паскаль тіліндегі «жазу»-ға ұқсас. «Тармақ» типі құрама

болып табылады.

«Тармақ» типі өзіне ішкі типтерді (ішкі тармақты) қамтиды, оладың

өздері де өз кезегінде «тармақ» типті болып табылады. Әрбір «тармақ» типтері

«түбірлік» типтен және реттелген бағыныңқы (бос болуы да мүмкін) типтерден

тұрады. «Тармақ» типіне кіретін элементарлық типтердің әрқайсысы

қарапайым немесе құрама «жазу» типі болып табылады. Қарапайым жазу типі

бір ғана типтен, ал құрама «жазу» типі қандай да бір типтердің жиынтығынан

тұруы мүмкін. «Тармақ» типінің мысалы 4-суретте көрсетілген.

4-сурет. «Тармақ» типінің мысалы

Бөлім

Нөмір Өлшемі Жалақы

Бастығы

Б_Нөмір Б_Аты Телефон

Қызметкер

Қ_Нөмір Қ_аты Қ_Жалақ

Түбірлік тип дегеіміз ішкі типтері бар және өзі ішкі тип болып

табылмайтын тип. Бағыныңқы тип (ішкі тип) аталық рольді атқаратын типке

қатысты ұрпақ болып табылады. Бір типтің ұрпақтары бір-біріне қатысты

егіздер болып есептеледі. Жалпы алғанда, «тармақ» типі иерархиялық

ұйымдастырылған «жазу» типін береді.

Иерархиялық мәліметтер қоры «жазу» типті экземплярдан тұратын

«тармақ» типті мәліметтердің экземплярының реттелген жиыны болып

табылады. Типтердің арасындағы туыстық қатынас жазулардың арасындағы

қатынасқа ауысады. Жазулар өрісі мәліметтер қорының негізгі мазмұнын

құрайтын сандық немесе символдық мәндерді сақтайды. Иерархиялық

мәліметтер қорындағы барлық элементтерді тексеру әдетте жоғарыдан төмен

немесе солдан оңға қарай жүргізіледі.

Иерархиялық мәліметтер қорында келтірілген терминологиядан басқа да

терминология қолданылуы мүмкін. Мысалы, IMS жүйесінде «жазу» ұғымын

«сегмент», «МҚ-ның жазуы» ұғымын «тармақ» типінің бір экземплярына

қатысты барлық жазулар жиынтығын түсінеміз.

Компьютер жадында иерархиялық мәліметтердің физикалық орналасуын

ұйымдастыру үшін төмендегідей әдістер тобы қолданылады:

• жадының тізбектеле үлестірілуі бойынша сызықтық тізіммен берілуі

(адрестік арифметика, сол тізімдік құрылым),

• байланысқан сызықтық тізіммен берілуі (көрсеткіштер мен

анықтамалықтарды пайдаланатын әдіс) .

Иерархиялық ұйымдастырылған мәліметтерді манипуляциялаудың негізгі

операциялары:

• МҚ-ның көрсетілген экземплярын іздеу;

• бір тармақтан басқа тармаққа көшу;

• тармақ ішінде бір жазудан басқа жазуға ауысу;

• көрсетілген орынға жаңа жазуды қою;

• ағымдағы жазуды өшіру және т. б.

Алдыңғы суретте келтірілген қордағы мәліметтерге мысал ретінде келесі

суретте көрсетіледі.

5-сурет. Иерархиялық қордағы мәліметтер

Бөлім

10 17 35700

Бастығы

103 Асанов

756511

Қызметкер

201 Муканов А. 35000

202 Даулетова А. 41000

203 Оспанов С. 38000

«Тармақ» типін анықтау сәйкестілігінен ұрпақ пен аталық арасында

автоматты түрде тұтастылық байланысын бақылау орындалатынын

тұжырымдауға болады. Тұтастылықты бақылаудың негізгі ережесі

төмендегідей тұжырымдалады: ұрпақ аталықсыз болуы мүмкін емес, ал кейбір

аталықтың ұрпағы болмауы мүмкін. Тұтастылық байланысын сүйемелдеу

механизмі әртүрлі тармақтағы жазулардың арасында болмайды.

Мәліметтердің иерархиялық моделінің жетістігіне компьютер жадының

тиімді пайдаланылуы мен мәліметтермен жасалатын негізгі операциялардың

орындалу уақытының көрсеткіштері жатады.

Мәліметтердің иерархиялық моделі иерархиялық реттелген

ақпараттармен жұмыс істеуге ыңғайлы болады.

Күрделі логикалық байланыстармен ақпаратты өңдеудің қиындығы

иерархиялық модельдің кемшілігі болып табылады.

Мәліметтердің иерархиялық моделіне МҚБЖ-ң салыстырмалы түрде

шектеулі ғана саны негізделген, олардың ішінен шетелдік IMS, PC/Focus, Team-

Up және Data Edge және Ресейлік Ока, МИРИС және ИНЭС жатқызуға болады.

3. 3. Желілік модель

Мәліметтердің желілік моделінде элементтерінің әртүрлі өзара

байланысын еркін бұтақ түрінде бейнелеуге болады, сонымен бірге

мәліметтердің иерархиялық моделін жалпылайды. Желілік МҚ-ң

тұжырымдамасы алғаш рет толық КОДАСИЛ тобының ұсыныстарында

баяндалған.

6-сурет. Желілік моделдегі байланыстар.

Желілік мәліметтер қорының схемасын сипаттау үшін типтердің екі тобы

қолданылады: «жазу» және «байланыс». «Байланыс» типі келесі екі «жазу» типі

үшін анықталады: ұрпақ және аталық. «Байланыс» типі айнымалысы байланыс

экземпрляры болып табылады. Желілік мәліметтер қоры жазулар жиынтығынан

және жиындардың сәйкес байланыстарынан тұрады. Байланысты қалыптастыру

үшін ерекше шектеулер қажет емес. Егер иерархиялық құрылымда жазу-

ұрпақтың тек бір ғана жазу-аталығы болса, мәліметтердің желілік моделінде

жазу-ұрпақтың жазу-аталықтар саны еркін алынады (өгей аталық) . Қарапайм

желілік мәліметтер қорының схемасы 7-суретте көрсетілген.

Бөлімде жұмыс істейді

Бөлім бастығы бар 7-сурет. Желілік МҚ мысалының схемасы

Бөлім Қызметкер Бастық

Қызметкерлерден тұрады

Желілік типті қордағы мәліметтердің физикалық орналасуы, иерархиялық

МҚ-дағыдай әдіспен ұйымдастырылуы мүмкін.

Желілік типті МҚ-н манипуляциялаудың негізгі операциялары:

• МҚ-да іздеу;

• аталықтан бірінші ұрпаққа көшу;

• ұрпақтан аталыққа көшу;

• жаңа жазу құру;

• ағымдағы жазуды өшіру;

• ағымдағы жазуды жаңарту;

• жазуларды байланысқа қосу;

• жазуларды байланыстан шығару;

• байланыстарды өзгерту және т. б.

Мәліметтердің желілік моделінің жетістігі - жадының пайдалану

көрсеткішінің тиімді жүзеге асырылуы мен жеделдігінде болып табылады.

Иерархиялық модельмен салыстырғанда желілік модельдің еркін байланыстар

құруда мүмкіндіктері көп.

Мәліметтердің желілік моделінің кемшілігі МҚ схемасының аса жоғары

күрделілігі мен қатаңдығы, сондай-ақ, МҚ-дағы ақпаратты өңдеуді әдеттегі

пайдаланушының түсініп, орындауындағы қиындықта болып табылады.

Мұнымен қатар, желілік мәліметтер моделінде байланыстың тұтастылығын

бақылаудың әлсіздігінде және жазулардың арасындағы еркін байланыстарды

орнату мүмкіндігінің шығуы.

Практикада желілік модель негізіндегі жүйелер кеңінен таралмаған.

Танымал желілік МҚБЖ-не: IMDS, DB_VISTA III, СЕТОР, КОМПАС жатады.

3. 4. Реляциялық модель

Мәліметтердің реляциялық моделін Эдгар Кодд ұсынған, ол қатынас

ұғымына негізделеді. Қатынас кортеж деп аталатын жиын элементтерін

білдіреді. Қатынастың көрнекі түрде бейнеленуі екі өлшемді кесте болып

табылады. Кестенің жолдары (жазбалары) мен бағандары (өрістері) болады.

Кестенің әрбір жолының құрылымдары бірдей және олар өрістерден тұрады.

Кестенің жолдарына кортеждер , ал бағандарына қатынас атрибуттары

сәйкес келеді.

Бір кестенің көмегімен мәліметтердің арасындағы қарпайым байланысты

сипаттауға болады, атап айтқанда, бір объектінің бөлінуі (құбылыс,

маңыздылық, жүйелер және т. б. ) кестеде сақталатын ақпараттың ішкі

объектілер жиынына бөлінуі, олардың әрқайсысына кестенің жолдары немесе

жазуы сәйкес келеді. Бұдан әрбір ішкі объектінің өріс жазуларының мәндеріне

сәйкес сипатталатын бірдей құрылымы немесе қасиеттері бар. Мысалы, кесте

топтағы студенттер туралы мәліметтерден құрылады, яғни олардың

арқайсысына мынадай сипаттамалар тән: фамилиясы, аты, әкесінің аты,

жынысы, жасы, білімі. Бір ғана кестенің шеңберінде пән саласы бойынша

мәліметтердің өте күрделі логикалық құрылымын сипаттау мүмкін емес,

мұндай жағдайда кестелерді байланыстыру қолданылады.

Сыртқы тасымалдаушыларда реляциялық қорда мәліметтерді физикалық

орналастыру әдеттегі файлдардың көмегімен жүзеге асырылады.

Мәліметтердің реляциялық моделінің жетістігі - оның

қарапайымдылығы мен түсініктілігінде және оның компьютерде физикалық

жүзеге асырылуының қолайлығында. Осындай типті мәліметтерді өңдеу

тиімділігінің проблемасы техникалық тұрғыдан толық шешілген.

Реляциялық модельдердің кемшіліктері төмендегідей: жеке жазуларды

идентификациялаудың стандартты құралдарының жоқтығы мен иерархиялық

және желілік байланыстарды сипаттаудың күрделілігі.

Дербес компьютерлерге арналған шетелдік реляциялық МҚБЖ-нің

мысалдарына, dBase III Plus және dBase IV (Ashton-Tate фирмасының), FoxPro

және FoxBase (Fox Software фирмасының), Paradox және dBASE for Windows

(Borland), Visaul FoxPro және Access (Microsoft), Clarion (Clarion Software),

Oracle (Oracle) және т. б. жатады.

Реляциялық МҚБЖ-дың соңғы версиялары объектіге-бағытталған

жүйелердің кейбір қасиеттерінен тұрады. Мұндай МҚБЖ-н объектілі-

реляциялық деп атайды. Бұл жүйелерге мысал ретінде Oracle 8. х өнімін

жатқызуға болады. Алдыңғы версиялары, яғни Oracle 7. х-ге дейінгі версиялары

«таза» реляциялық МҚБЖ-не жатады.

3. 5. Постреляциялық модель

Классикалық реляциялық модель кестенің өрісіндегі жазуда сақталған

мәліметтердің бөлінбеушілігін ұсынады. Бұл кестедегі ақпараттың алғашқы

қалыпты формадағы ұсынылатындығын көрсетеді. Шектеулерде

қосымшалардың тиімді жүзеге асырылуына кедергі жасайтын жағдайлар

кездеседі.

Постреляциялық модель кесте жазуында сақталатын мәліметтердің

бөлінбейтіндігі тәрізді шектеуді болдырмайтын кеңейтілген реляциялық модель

болып табылады. Мәліметтердің постреляциялық моделі көп мәнді өрістерді -

мәндері ішкі мәндерден тұратын өрістерді ұсынады. Көп мәнді өрістердің

мәндерінің жиынтығы негізгі кестеге орнатылған өзіндік кесте болып

табылады. Бірдей мәліметтерді салыстырмалы түрде реляциялық (а) және

постреляциялық модельмен (ә) сипаттайтын мысал келтірейік. 1-кесте құжат

нөмірі мен алушылардың номері туралы мәліметтерден тұрады. 2-кесте құжат

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

MICROSOFT ACCESS БАҒДАРЛАМАСЫНДА ЖҰМЫС ЖАСАУ

Мәліметтер қорын толтыру

Электронды оқулық құрылымы

Сұйықтық қозғалысының ламинарлық режимі

Қашықтан оқыту жүйесі

Студенттердің сабаққа қатысу және үлгерімін есепке алу ақпараттық жүйесін жобалау

Жерлерді кадастрлық бағалау

Педагогикалық технологияға педагогикалық үдерісті ұйымдастырудың әдістемлік құралы

Turbo Pascal тіліндегі мәліметтердің күрделі типтері

Визуалды бағдарламалау ортасының электронды оқулық бағдарламасын құру технологиясы

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz