ЕЖЕЛГІ ЖӘНЕ ОРТАҒАСЫРЛАР ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

І тарау. ЕЖЕЛГІ ЖӘНЕ ОРТАҒАСЫРЛАР ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

1. 1 Тас және қола дәуірлері кезеңіндегі Қазақстан

1. 2 Қазақстан территориясындағы тайпалық одақтар

1. 3 Ертедегі ортағасырлық мемлекеттер (VІ - Х ғғ. )

1. 4Дамыған ортағасырлық мемлекеттер (ХІ - ХІІІ ғғ. басы)

1. 5 Монғол шабқыншылығы дәуіріндегі Қазақстан (ХІІІ ғ. ) . Алтын орда (1243 - ХV ғ. ортасы)

1. 6 ХІV - ХV ғғ. ортағасырлық мемлекеттер

1. 7 Қазақ халқының қалыптасуы

1. 8 ХV - ХVІ ғғ. Қазақ хандығы

1. 9 ХVІІ - ХVІІІ ғғ. басындағы Қазақ хандығы

1. 10 ХІV - ХVІІ ғ. ғ. басындағы қазақтардың мәдениеті

ІІ тарау. ЖАҢА КЕЗЕҢДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

2. 1 ХVІІІ ғасырдың І жартысындағы Қазақ хандығының сыртқы саясаты

2. 2 Қазақстанның Ресейге қосылуының басталуы

2. 3 ХVІІІ-ХІХ ғасырдың І жартысындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы

2. 4 Ресей империясының құрамындағы Қазақстанның саяси-құқықтық статусы

2. 5 ХVІІІ - ХІХ ғасырлардағы қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалыстары

2. 6 ХVІІІ - ХХ ғғ. Басындағы Қазақстан мәдениеті

ІІІ тарау. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАН ТАРИХЫ

3. 1 Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

3. 2 Ресейдегі ақпан революциясы және оның Қазақстан өмірін демократияландырудағы маңызы

3. 3 1917 жылғы Қазан төңкерісі. Кеңес өкіметінің орнауы. Өлкедегі азамат соғысы

3. 4 ХХ ғ. 20-30 жылдардағы Қазақстанның қоғамдық - саяси өміріндегі өзгерістер

3. 5 ХХ ғасырдың 20-ж. аяғы мен 30-ж. басындағы Қазақстандағы экономикалық қайта құрулар

3. 6 ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы мәдени құрылыс

3. 7 Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында

3. 8 Қазақстанның соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы

3. 9 ХХ ғасырдың 60-80 жылдарындағы Қазақстан

3. 10 Тәуелсіз Қазақстан

І тарау. ЕЖЕЛГІ ЖӘНЕ ОРТАҒАСЫРЛАР ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

Тақырып 1. ТАС ЖӘНЕ ҚОЛА ДӘУІРЛЕРІ КЕЗЕҢІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

Тас дәуірі және оның кезеңдері
Қола дәуіріндегі Қазақстан
Қайталауға арналған сұрақтар
Студенттердің оқытушымен өзіндік жұмысына тапсырма
Әдебиеттер тізімі

1. ТАС ДӘУІРІ

(б . з. б. 2 млн. - 12 мың жылға дейін )

Адамзат өмірі белгілі әлеуметтік-экономикалық формацияларға байланысты бірнеше кезеңдерге бөлінеді. Археология ғылымының өзіне тән кезеңдерге жіктеу жүйесі қалыптасқан: тас, қола, темір дәуірлері және ортағасырлар. Бұл дәуірлер өз кезегінде бірнеше кезеңдер мен мәдениеттерге бөлінеді.

Адамзат өмірінде алғашқы қауымдық кезең негізгі рөл атқарады. Ол тас дәуірінен басталады. Бұл кезеңде адамның алғашқы еңбек құралдары тастан жасалды. Сонымен қатар, өндіргіш күштердің төменгі деңгейімен сипатталады, себебі, адам табиғаттың дайын өнімдерін пайдаланумен ғана шектелді.

Палеолит (ежелгі тас дәуірі)

Тас дәуірі Мезолит (орта тас дәуірі)

Неолит (жаңа тас дәуірі)

ПАЛЕОЛИТ

Ежелгі палеолит Соңғы палеолит (б. з. б. 2 млн. -140 мың жыл бұрын) Орта палеолит (б. з. б. 40-12 мың жыл бұрын) (б. з. б. 140-40 мың жыл бұрын)

ЕЖЕЛГІ ПАЛЕОЛИТ

(б. з. б. 2 млн. -140 мыңжылдықтар)

Ежелгі Қазақстан климаты: Таулар аласа болғандықтан оңтүстіктен, Үнді мұхит жақтан Қазақстанға ылғалды жылы ауа соғып тұрды. Жылы жаңбыр жиі жауды. Субтропиктік ормандар жайқалды. Біздің заманымыздан 100 - 80 мың жылдай бұрын климаты өзгеріп, ауа- райы суытып, тауларды мұз басты. Ауа-райының суытуы ұзаққа созылды. Тек 12 мыңыншы жылда жылынып, климат қалыптасты.

Ежелгі палеолит үш ірі кезеңге немесе мәдениетке бөлінеді: олдувэй (бұдан бұрынғы 2, 6 млн. жыл - 700 мың жыл), ашель ( бұдан бұрынғы 700 мың - 150-120 мың жыл) және мустье (бұдан бұрынғы 150-120 мың - 35-30 мың жыл) .

Ашель уақытында жаңа әлеуметтік организм - алғашқы қауымның алғышарттары бірте-бірте қалыптаса бастады. Ал мустье кезеңінде жынысы мен жасына қарай табиғи еңбек бөлінісі қалыптасып, қауымның басты нысандары шыға бастады.

Ежелгі адамдар ежелгі палеолит (б. з. б. 800-140 мыңжылдықтар) дәуіріне жатады.

Қоныстар: Оңт. Қазақстандағы Қаратау жотасы, Арыстанды өзенінің бойы, Жамбыл облысындағы Шабақты, Бөріқазған, Тәңірғазған, Ақ көл 1 тұрақтары, Шу өзенінің оң жағасындағы Қазанғап шатқалындағы Қарасу тұрағы, Орталық Қазақстандағы Құдайкөл тұрағы, Жезқазған қаласының маңындағы Жаман-Айбат және Қарағанды облысындағы Обалысай тұрақтары.

Алғашқы еңбек құралдары: чоппер, чопплинг, қол шапқы, шақпақ тас.

Шаруашылығы, қоғамдық қатынастары және мәдениеті: ірі жануарларға аңшылық, терімшілік дамып, отты пайдалана бастады. Түрғын үйлерін (ірі жануарлардың сүйектерін терімен жабу арқылы) қалыптастырып, үңгірлерді де пайдалана білді. Қауымдық меншік адамдар арасындағы теңдікті қалыптастырды.

ОРТА ПАЛЕОЛИТ( мустье )

( б. з. б. 140 - 40 мың жылға дейін , 80 мыңжылдықта жер бетін мұз басу дәуірі басталды)

Мустье дәуірі - ежелгі адамның дамуы мен мәдениетіндегі жаңа кезең.

Өзгерістер :

• ауа - райы салқындады

• тау түзілу құбылысы жүрді

• мұз басу нәтижесінде өзен - көлдер өзгеріске ұшырады

• үлкенді - кішілі өзендердің арналары қалыптасты

Еңбек құралдары: тас жарықшақтары, тілгіштер, қырғыштар, үшкір тас, балта.

Бұл кездегі адамдардың басты кәсібі - аңшылық пен терімшілік болды. Аң аулаудың басты әдісі - аңды қуып жүріп, болдыртып, қаумалап ұстау болды.

Ежелгі мустье кезеңіндегі адам неандертальдық деп аталды. Маңдайы тайқы, мойыны қысқа, тістері өте ірі, иегі қалыптаспаған, мағыналы сөйлей алмаған.

Археологиялық ескерткіштер: Орталықтардың бірі - Оңтүстік Қазақстандағы Қаратаудан жер бетіне жақын орналасқан бірнеше адам тұрағы табылды. Бұлар - Топалы шатқалынан табылған және Ақкөл көлінен оңтүстікке қарай 20 шақырым жерде орналасқан Қызылрысбек тұрақтары, Арыстанды мекеніндегі Шоқан Уәлиханов тұрағы, Орталық Қазақстандағы Обалысай тұрағы, Үшбұлақ қойнауынан аңшылардың шағын топтарының тұрағы табылды. Мустье дәуірінің еңбек құралдары, сондай-ақ Сарысу өзенінің орта ағысындағы Мұзбел деген жерден және Есіл өзенінің жоғарғы жағынан, яғни Қарағандының солтүстігіндегі Батпақ (8, 12) шатқалынан және Шығыс Қазақстанда Қанай ауылынан табылған. Ал Жезқазған облысының Ағадыр ауданында Өгізтау - 1 және 2, Үлкен Ақмая тұрақтарынан сұрғылт кварциттен жасалған еңбек құралдары кездеседі.

КЕЙІНГІ ПАЛЕОЛИТ

( б. з. б. 40 -35 - 12 мың жыл бұрын )

Бұл дәуірде саналы адам қалыптасты. Мұндай адам сүйегі бірінші рет Франциядағы Кро - Маньон үңгірінен табылды. Оны кроманьондық деп атайды.

Тұрпаты :

⮚ маңдайы жазық.

⮚ қабақ үсті шығыңқылау.

⮚ мұрыны кішірек.

⮚ бас сүйегі сопақшалау.

⮚ иегі айқын.

⮚ шекелі.

⮚ бас сүйегі - 1500 - 1800 смі.

⮚ бойы биік - 168 - 194 см.

⮚ аяқтары ұзын, тік жүрген.

Шаруашылығы, қоғамдық қатынастары және мәдениеті: Тамақ табудың негізі - аң аулау болып қала берді. Аңшылардың аң аулау барысында ұзақ жорықтар жасауы - тұрғын үйдің бір түрі ретінде күркелі уақытша қоныстардың пайда болуына әсер етті.

Адам бұрынғысынша жеуге жарайтын жеміс-жидектерді терумен айналысты. Осындай жағдайда қоғамдық қатынастар жетіліп, адамның бірлескен ұйымының алғашқы түрі рулық қауым болды.

Саналы адамның шығуы мен кейінгі палеолит дәуіріндегі адамзам қоғамының материалдық және рухани мәдениетінің одан әрі дамуы арасында тікелей байланыс бар. Бұл құбылыс қоғамдық қатынастардың прогрестік дамуымен, рулық қауымның қалыптасуы үрдісімен, адам ұжымының қоғамдық ұйымдасуының өзіне тән алғашқы нышаны ретіндегі рудың шығуымен тікелей байланысты. Рулық ұйым барлық жерде ана тектес және шеше жағынан топтасты, ал әйелдер қауымда үстем жағдайда болды. Соныме, аналық ру өзара қандас туыстығы арқылы біріккен және шешелері жағынан шыққан тегі бір адамдардың экзогамиялық тобы болды.

Кейінгі палеолит дәуіріндегі адамның дүниетанымы күрделене түсті. Аңшылар магиясына табыну кең таралды. Мұның негізінде хайуанның бейнесін - символын бағындыру арқылы оған өктемдік етуге болады деп сену болды. Магия алғашқы өнер болып табылады. Оның басты тақырыбы - әр түрлі жануарлардың суретін салып, бітім-тұрпатын, мүсінін жасап бейнелеу болды. Сүйектен ойып немесе жұмсақ тастан қашап жасалған әйел мүсіндері жердің құнарлығын, аналық қасиетті бейнеледі.

Адамның жаны туралы, жердегі тіршіліктің жалғасы сияқты о дүниедегі өмір туралы ұғымдар күрделі әдет-ғұрыптық рәсімдердің пайда болуына әкелді. өлген адамның денесіне қызыл жоса себілді, оның кеудесіне тесілген қабыршақтардан, жыртқыш аңдардың тістерінен жасалған алқа тағылды, аяғына мамонттың азуынан жасалған білезік кигізілді, киіміне моншақ тізбесі тігілді. Өліктің қасына шақпақ тастан, мүйізден жасалған заттар қойылды.

Еңбек құралдары: пышақ тіліктер, шақпақ тас пен яшма.

Ескерткіштері:

1. Шолаққорған қалашығының батысындағы Ащысай тұрағы. Бұл жерден 15 от орны анықталды.

2. Орталық Қазақстандағы Батпақ тұрағынан қырғыш тастар, сүңгі ұштары табылды.

3. Үшінші Қарабас көмбесінен 172 порфириттен жасалған заттар жиналды.

4. Шығыс Қазақстан территориясында - Қанай, Свинчатка, Пещера, Ново-Никольское, Шүлбі тұрақтары.

МЕЗОЛИТ ДӘУІРІ

( б. з. б. 12- 5 мыңжылдықтар , 10-шы мыңжылдықта мұз басу дәуірі аяқталды) .

Мезолит дәуірі ежелгі тас дәуірі мен жаңа тас дәуірінеолит арасын жалғастыратын көпір. Сонымен қатар, бұл дәуірді көшпелі және отырықшы тұрмыс салтындағы аңшылар мен балықшылар мәдениетінің қалыптасу және даму уақыты ретінде сипаттауға болады. Бұл кезеңде екі маңызды оқиға болған - жебелі садақтың және үшбұрыш, ромб, трапеция, сегмент формасындағы ұсақ тас пластиналар - микролиттердің пайда болуы.

Өзгерістер:

• ауа - райы күрт жылынды;

• мұздар еріді;

• шөбі мол далалардың көлемі азайды;

• жануарлар құрып кетті;

• адамдар жануарлар артынан көіп отыруға мәжбүр болды.

Шаруашылығы: “Мамонттық ” жануарлар түрлерінің жойылуы тамақ табудың бұрынғы әдістерін жарамсыз етіп, тіршілік құралдарын қамтамасыз етудің жаңа әдістерін жедел іздестіру қажеттілігін туғызды. Ұсақ жануарларға аңшылық етіп, итпен жеке аңшылық ету қалыптасты. Кейбір аймақтарды егіншілік пен мал шаруашылығы элементтері пайда болып, ал кейбір жерлерде балық аулау мен аңшылық қалыптасты.

Шаруашылықта болған өзгерістер қауымның бқлшектенуіне әкеп соқты, яғни қауымда 30 -дан 100 ге дейін адамдар болды.

Еңбек құралдары: жебелі садақ пен бумеранг. Еңбек қүралдарын жасауда қыстырма техникасы қолданылды. Бұл техника бойынша заттың (пышақтың, қанжардың, жебе мен найза ұшының) негізі сүйектен немесе ағаштан жасалды. Олардың негізінде ұзынша қиықтар-саңылаулар жасалып, оларға ұзындығы 2-1 см пышақ сияқты тас қалақшадан істелген өткір ұш салынып, қара маймен немесе қара майлы затпен бекітілген. Осындай сапқа бекітудің негізінде кез-келген еңбек құралын дайындауға болатын еді. Мысалы: жебелердің, шанышқылардың, найзалардың ұштары, тері өңдеуге арналған қырғыштар мен сүргілер, пышақтар, сүйек пен ағашты өңдеуге, саңылау тесуге арналған сүргілер мен біздер, кескіштер, жебе сабын өңдеуге арналған қырғылар.

Ескерткіштері:

1. Солтүстік Қазақстанда - шағалалы мәдениеті (Виноградовка - 2а, 12 тұрақтары)

2. Орталық Қазақстанда - Әкімбек, Қарағанды - 15 тұрақтары

3. Оңтүстік Қазақстанда - Жаңа шілік, Маятас тұрақтары

4. Батыс Қазақсстанда - Дүзбай - 6, Дачная, Евгеньевка тұрақтары

НЕОЛИТ ДӘУІРІ

( б. з. б. 6 - 5 мыңжылдықтар )

Неолит дәуіріндегі табиғи орта осы заманғы бейнеде болды.

Өзгерістер:

• адамдар табиғи жануарларды қолға үйретті, жер өңдеумен айналыса бастады.

• қыш ыдыс - керамика жасаудыүйренді. Олардың сыртында геометриялық өрнектер салынған.

• тас өңдеу әдістері жоғарғы дәрежеге жетті. Тас қалдықтардан сына дайындады.

• тастың тұтқыр түрлерінен балта, кетпен, келі, келісап, ал граниттен - дән үккіштер жасады.

• жаппай отырықшылыққа көшу басталды.

• кен кәсібі мен тоқымашылық қолға алынды.

Неолит дәуірі - тас өңдеу техникасының гүлденген кезеңі болып табылады. Себебі, жаңа технологиялық әдістер - арамен кесу, бұрғылау, жылтырата тегістеу пайда болған.

Еңбек құралдары: тас балталар, кетпендер, дәнүкіштер, келілер, келсаптар

Шаруашылығы, қоғамдық қатынастары және мәдениеті: Неолит дәуірінде адамдар тұтынушы шаруашылықтан өндіруші шаруашылыққа негіз болған мал шаруашылығы мен егіншілікпен айналыса бастайды. Осы кезеңде адамдардың қолы жеткен өндіргіш күштер дамуының деңгейі басқа да мәдени-тұрмыстық жаңалықтардың шығуына себепші болды. Кен кәсібі, қыш құмыра ісі, тоқымашылық дамыды.

Әлеуметтік жағынан алғанда бұл кезеңде рулық қауым дәуірі болып табылады. Мұнда ұжымдық еңбек және өндіріс құрал-жабдықтарына ортақ меншік үстем болды. Қоғамның ұйымдасу түрлерінің неғұрлым жоғары дамыған уақыты болды: тайпалар немесе тайпалық бірлестіктер құрылды. Тайпалар қандас-туысқандық байланысына қарай және шаруашылығының біртекті сипатына қарай біріккен бірнеше рулық қауымдардан құрылды.

Ескерткіштері:

Батыс Қазақстан - келтеминар мәдениеті (б. з. б. ІҮ мыңжылдық аяғы -ІІ мыңжылдықтың басы) . Негізгі тұрақтары: Шатпакөл, Құлсары-1-5, Шаңдыауыл, Қыземшек, Жыланқабақ, Қойқара, Сарықамыс, Шаянды, Қосқұдық -1.

Солтүстік Қазақстан -1) атбасар мәдениеті (б. з. б. ҮІІ мыңжылдықтың аяғы - ҮІ мыңжылдықтың басы) . Негізгі тұрақтары: Виноградовка-2, Тельман-1, 10, Қарлыға, Боголюбово, Жабай-Покровка-3.

2) маханжар мәдениеті. Негізгі тұрақтары: Маханжар, Тұздыкөл-2, Дүзбай-1-4, -12, Сор-2, Бестамақ, Амангелді, Алқау-2.

Шығыс Қазақстан - усть-нарым мәдениеті.

Орталық Қазақстан - Жасыл Балка, Қарағанды-15.

Неолит тұрақтары жер-жерге орналасу сипатына қарай төрт түрге бөлінеді: бұлақ бойындағы, өзен жағасындағы, көл жиегіндегі және үңгірдегі тұрақтар. Өзен мен көл жағасындағы тұрақтарда адам өмірінің заттары жиі кездеседі. Бұл мұнда адамдардың түпкілікті және тұрақты өмір сүргенін дәлелдейді. Ал бұлақ бойындағы тұрақтар маусымдық болып есептеледі. Себебі, мұнда аңшылар тұрақтаған.

ЭНЕОЛИТ

(мыстас ғасыры - б. з. б. ІҮ-ІІІ мыңжылдықтар)

Энеолит - тас дәуірі мен қола дәуірі арасындағы археологиялық өтпелі кезең. Бұл кезеңде тастан жасалған еңбек құралдары басым болғанымен мыстан жасалғандары да пайда бола бастады. Жалпы алғанда тас индустриясының құлдырап, тас құралдар жиынтығының кемуіне әкеп соқты. Бірақ бір жағынан тас индустриясы жоғары деңгейде де дами түсті.

Өзгерістер:

• жалпақ түпті, өрнегі бар керамика

• ұсақ қалақша

• тұрғын үйлер

Шаруашылығы, қоғамдық қатынастары және мәдениеті: энеолит дәуірінде климаттың ылғалды болуы ірі сүтқоректілер санының өсуіне әкелді. Әсіресе, жылқы көбейді. Бұл түрдің экологиялық тепе-теңдікті бұзбай күрт көбеюі, аң аулайтын алқап көлемінің бөлінісіне шаққанда оның мөлшерінің ұлғаюы басқа үрдістерді өмірге келтірді. Аңшылық ұжымдардың өздерінің көшіп жүрген аумақтарын қысқартуы, отырықшылыққа ауысуына әкелді.

Жерлеу ғұрпы мен бірқатар символдық заттар тотемизмнің, бабаларға табынудың болғанын көрсетеді. ыдыстар саз балшықтан қолдан жасалған. Ыдыстар түбі дөңгелек конус тәрізді етіп, жұмыртқа сияқты жабық түрде істелінген. Оған ішкі жағында қыры бар жаға сияқты салмақты жиек салынған. Сонымен қатар, қарапайым геометриялық өрнектер де қолданылған. Әшекей бұйымдары ретінде теңіз молюскаларының қабықтарынан жасалған ірі моншақтар мен диаметрі 3-6 мм болатын цилиндр тәрізді ұсақ моншақ жасаған.

Ескерткіштері:

Солтүстік Қазақстан - Ботай мәдениеті (б. з. б. ІІІ - ІІ мыңжылдықтар) . Негізгі тұрақтары: Ботай, Красный яр, Васильков-4.

Орталық Қазақстандағы негізгі тұрақтар: Бестамақ, Тұздыкөл-1, Ливановка, Құмкешу, Қожай, Дүзбай-3.

п»ї

2. ҚОЛА ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

( б. з. б. XVIII-VIII ғғ. )

Б. з. б. 2 мыңжылдықта Еуразия далалық аймақтарында қола алу тәсілі ойлап табылып, тас құралдарды күнделікті өмірден ығыстырып шығарды.

Өзгерістер :

ℜ• Рулық қатынастар ыдырап, орнына тайпалық бірлестіктер құрыла бастады.

ℜ• Түсті металдар мен алтын өндірістік жолмен игерілді

ℜ• Мал шаруашылығы қалыптасты.

ℜ• Біртіндеп көшпелі мал шаруашылығына ауыса бастады

Бұл екі бағыт-мал шаруашылығы мен металургияның тез дамуы ер адамның еңбегіне қажеттілікті арттырып , аталық отбасылық рулық қатынас орнады.

Қола дәуірінің негізгі кезеңдері:

🙖◻ б. з. б. ХҮІІІ вЂ“ ХҮІ ғғ. вЂ“ ерте қола дәуірі

🙖◻ б. з. б. ХҮ вЂ“ ХІІ ғғ. орта қола дәуірі

🙖◻ б. з. б. ХІІ вЂ“ ҮІІІ ғғ. кейінгі қола дәуірі

Қола дәуірі 3 түрлі ерекшелігімен ерекшеленеді.

ℜ• Ежелгі қола металургиясымен.

ℜ• Бақташылық мал шаруашылығымен.

ℜ• Теселі егіншілікпен.

Андронов мәдениеті

Қола дәуірінде Сібірдің, Жайық өңірінің, Қазақстанның және Орта Азияның териториясын тегі жағынан және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеген. Бірінші ескерткіштің табылған жері Ачинск маңындағы Андроново селосының атына қарай бұл мәдениет вЂ“ Андронов мәдениеті деп аталады. Бұл ескерткіштер тобы Минусинск қазан шұңқырынан Орал тауларына, солтүстікте Батыс Сібір жазығынан-Памир тауларына дейінгі аймақты алып жатыр. Андронов мәдениеті Қазақстанның Орталық Қазақстан бөлігінде көптеп кездесіп, 30 елді мекен, 150 қабір қазылып зерттелді. Солтүстік және Батыс Қазақстанда вЂ“ Алексеевка, Ұралысай, Тастыбұлақ және Қостанай мен Челябі обл. түйіскен жері вЂ“ Арқайым ескерткіштері. Шығыс Қазақстанда вЂ“ Ертіс, Бұқтырма, Күршім, Қызылсу, Алтай таулы ауданы, Тарбағатай мен Сауыр тауларынан табылды. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда Таңбалы тас және Қаратау жоталарынан , Аралда вЂ“ Түгіскен кесенесі зерттелді.

Шаруашылығы

Археологиялық қазба материалдары бұл кезеңде Қазақстан аумағында адамның негізгі кәсібі үй маңында мал өсіру болғандығын дәлелдейді. Негізгі мал түрі вЂ“ ірі қара, ал қой мен жылқы аз мөлшерде болған.

Бұл кезеңдегі мал шаруашылық экстенсивті шаруашылық болды. Жайылымдарды игеріп, көлемін кеңейту, төзімді, тебінге жарайтын жылқы, қой сияқты мал түрлерін өсіріп, өндіру малдың көбеюіне әкелді. Бірақ Қазақстанның барлық территориясындағы халықтар осындай шаруашылықтың түрін толығымен игерген жоқ. Мәселен, Шығыс Қазақстандағы, Батыс Қазақстандағы, Солтүстік Қазақстандағы қоныстарда малдың көбі ірі қара және көшіп-қонып жүру аз болғандығын көруге болады.

Сонымен қатар, неолит кезеңінен бастау алған егіншілік қола дәуірінде одан әрі дами түсті. Бұл салада тастан және бұғы мүйізінен жасалған теселер пайдаланылды. Егіншілікте бидай, қара бидай, тары егу кеңінен қараған. Қола дәуіріндегі тайпалардың шаруашылығында мал шаруашылығы мен егіншілік бірін-бірі толықтырып, өзара байланыста болды. Егіншілік сипаты жағынан қарапайым болып қала берді және мал өсірумен салыстырғанда көмекші рөл атқарды. Бірақ ол тамақ өнімдерін алудың негізгі көзі болды.

Қола дәуірінде адам қоғамының өндіргіш күштерінің дамуында мал шаруашылығымен және егіншілікпен қатар, әр түрлі рудаларды өндіру, тас пен сүйекті ұқсату аса маңызды рөл қатқарды. Қазақстан территориясында көптеген кен орындары жүмыс істеді: мыс вЂ“ Жезқазған, Зырян, Қаршыға, Жалтыр, Ашылы, Ұратөбе, Күшікбай кен орындары, қалайы вЂ“ Атасу тауы, Қалба, Нарым жоталары кен орындары, алтын вЂ“ Степняк, Қазаншұңқыр, Балажал, Ақжал, Дайбай, Майқапшағай, Ақабек кен орындары. Милықұдықта, Жезқазғанда, Шүлбі өзенінің Ертіске құяр жерінде, Қанай ауылының маңында қорыту пештерінің қалдықтары, ал мыс рудасының қалдықтар Атасу, Сарыбұлақ қоныстарында табылған.

Кен өндірісінде отпен уату, үңгіме тәсілдері қолданылған.

ℜ• металл қорыту- қола өңдеу

ℜ• мал шаруашылығы(қой, жылқы, ешкі т. б.

ℜ• теселі егіншілік

Еңбек құралдары: тас кетпендер, тастан жасалған астық түйгіштер, тоқпақшалар, түйгіштер, келілер, келсаптап, қола және мыс қол орақтар, төрт қырлы қола балға шоттар, тастан жасалған ауыр қайлалар, балға шоттар, балғалар, сыналар, руданы үгетін келсаптар.

Қоғамдық қатынастар

Мал шарушылығының жедел дамуы ең бірінші кезекте ірі қоғамдық еңбек бөлінісінің, халықтың басқа бұқарасынан бақташы тайпалардың бөлініп шығуына негіз болды. әлеуметтік және әскери-саяси құрылымдарда рулық-тайпалыұ бөлімшелер пайда болды.

Еркек вЂ“көсем, еркек вЂ“ жауынгер, қоғамда, материалды игіліктерді өндіруде үстем дәреже алды. Ол рулық қауымның басшысы болып, туыстық әкелік жақтан есептеле бастады.

Әлеуметтік қауым отбасылық - өндірістік ұжым болды, ал ұжымдық еңбек тұсында өндіріс құрал-жабдықтары мен өндіріс өнімдеріне ортақ меншік болған еді. Кейінірек, күшейген патриархаттық әулеттік қауымдар оқшаулана түсті. Бұл алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырап, отбасылық меншіктің пайда болуына әкелді.

Қолөнері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.