Әлеуметтанудың әлеуметтік - психологиялық аспектілері

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Әлеуметтанудың әлеуметтік - психологиялық аспектілері.

Жоспары:
1. Әлеуметттану түсінігі. Әлеуметтану механизмдері мен институттарының жалпы сипаттамасы.
2. Тұлғаның әлеуметтену процесіндегі ерекшеліктері.
3. Әлеуметтенудің негізгі кезеңдері.
4. Әлеуметтену заңдылықтарын Э.Берн және К.Стейнердің транзактілігі талдауы бойынша түсіну.
5. Тұлғаның даму моделі мен Э.Эриксон тұжырымдамасындағы бірдейлік түсінігі.
6. Адамзаттың әлеуметтену түсінігі. Жасөспірімдік дағдарыс түсінігі.
7. Ересек жастағы әлеуметтану сфералары мен динамикасы.
8. Егде адамдарды зейнеткер атағына әлеуметтік - психологиялық бейімдеу.
9. Қартаю процесінің әлеуметтік - психологиялық ерекшкліктері.
10. Әлеуметтенудің түрлі кезеңдеріндегі тұлғаны психодиагностикалау мен түзету әдістерінің жалпы сипаттамасы.
11. Қазақстанның этномәдени ортасы мен әлеуметтік өзгерістері жағдайындағы (саяси, діни, жыныстық, этностық) тұлғаның әлеуметтенуі мәселелері.
12. Тұлғаның әлеуметтену мәселесінің теориялық және қолданбалы аспектілерінің Қазақстан ғалымдарының еңбектерінде өңделуі - психолог, социолог, философ, саясаттанушы т.б.

1. Әлеуметттану түсінігі. Әлеуметтану механизмдері мен институттарының жалпы сипаттамасы.

Әлеуметтану бірінші және екінші болып бөлінеді. Бірінші әлеуметтану көп нәрсені көрсетеді. Оқуға қарағанда әлеуметтану үрдісі ер жеткенге дейін тоқтатылмайды. Өзінің даму қарқынымен әлеуметтану тұлғасы анықталмаған, соңғы үрдісімен байланысты және де осы үрдіс адамның онтогенезі тоқтатылдмайды. Осыдан келіп мынадай шешім қабылдауға болады. Әлеуметтану- ешқашанда тоқтамаумен қатар толық болмайды. Мүмкін біреулер бұл жерде писсимизм негізінен еөріп тұрған болар. Әлеуметтану-меңгеру және ұдайы өндіру тұрғысынан жеке адамның әлеуметтік тәжірбесін өмірден көрсетеді. Әлеуметтану үрдісінің негізі оның яғни адамның біртіндеп әлеуметтану тәжірибені менгеруі және әлеуметтке бейімделу үшін қолданылады. Әр тарихи кезең әлеуметтанудың ерекшеліктерін берілген деңгейде оның факторларына байланысты анықтайды. Қазіргі кездегі әлеуметтанудың өте бір үлкен ерекшелігі, оның басқа кезеңдермен салыстырғандағы ұзақтығы болып саналады. Болалық кезең әлеуметтанудың кезеңдері сияқты белгілі бір мөлшерлерде өткен дәуірлермен салыстырғанда ұзартады.

2.Тұлғаның әлеуметтену процесіндегі ерекшеліктері.
Тұлға мен әлеуметтік орта қатынасын түсінуде бұған тұлғаның жеке бас ерекшеліктерінің зор екендігін атап айту керек. Қоғам дамуды оңды болуы үшін адам бойында оңды қасиеттердің дамуы зор мәнге ие. Жалпы индивидтің қоғамдық қатынастарда активті субьект ретінде функциялануына мүмкіндік беретін әлеуметтік топқа немесе қоғамға тән, мәдениет ұғымына енетін белгілі бір бөлімдер жүйесін игеруі әлеуметтану үрдісі ретінде қарастырылады. Тұлғаның әлеуметтенуі тек әлеуметтік бақыланатын және бағыттылық ұйымдасқан жағдайлар жиынтығынан ғана емес, сонымен қоса аяқ-асты жағдайларын да тәуелдіболып келеді. Сонда адамдар өміріндегі кездейсоқ жағдайлар конфорымды ойлау ерекшеліктерін, өмірде көрген қиыншылықтары адамның өзіне тән қоршаған ортасына деген көзқарасын өзгертеді, өлеуметтік жағдайларға саналы мөлшерде икемделу тұлғаның өзіне, қоршаған ортаға зиянын тигізбейтін жағдайларды сөкпей өолдап отырған жөн. Саналы түрде икемделу адамның қоршағандардың өмірін жеңілдетеді. Көріп отырғандай тұлғаны әлеуметтік-психологиялық тұрғыда қарастыруда оның өзіне деген субьективті көзқарасы қауымдардың қоғамдағы орнын белгілеуде маңызды мәнге ие. Индивидтің қоғамдық қатынастар жүйесіне еніп, бұл үрдіс негізінде қалыптасқан интегралды әлеуметтік қасиетін, яғни тұлғалық дамуы әлеуметтенуден тыс қарыстыру мүмкін емес. Тұлғалық әлеуметтенуін индивидпен қоғамдық тәжірибені жаңғырту және менгеру үрдісі ретінде анықтауға болады, соның қорытындысы ретінде индивид тұлғаға айналып, өмір үшін қажетті психологиялық қасиеттерді, білімдерді, дағдыларды игереді. Тұлғаның әлеуметтік - психологиялық ерекшеліктерінің қалыптасуына әлеуметтенудің ықпалы зор болғандықтан бұл ұғым алғаш рет ХІХ ғасырдың 40-жылдардың соңы мен 50 жылдарда американдық психологтар мен социологтар суреттеген Т.Ергешевский бойынша қоғамдағы тұлғаның дамуына байланысты жаңа қоғамдастықтар туындайды.

Тұлғаның әлеуметтенуі индивидуалды дәрежеде бірнеше үрдістен тұрады:
1.Адамдардың тұлғалықтары өзара әсерлесу арқылы қалыптасады. Бірақ олардың өзара әсерлесу мінездемесі, жас, интелектуалды дәрежеде, жыныс т.с.с факторларға өз әсерін тигізеді.
2. Қоршаған орта баланың тұлға болып дамуына септігін тигізеді.
3. Тұлғаның жеке бас индиаидуалды тәжірибе арқылы қалыптасады.
4. Тұлған қалыптастыратын аспек болып мәдениет саналады.

Әлеуметтанудың негізгі ережелері
Негізгі әлеуметтену фонемендеріне: мінез-құлық стереотивтерін игеру, істегі әлеуметтік нормаларды игеру, достар-қызығушылықтарды, құндылықтарды, бағыттарды т.с.с есептелінеді. Тұлғаның әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерінің қалыптасуына әсер ететін қарым-қатынас, таным, еңбек деп қарастырылатындықтан әлеуметтену тұлға дамуының үрдісі ретіндегі 3 негізгі аймақтың ортақ мінездемесі болып индивидтің сыртқы ортамен әлеуметтік байланысын кеңейту болып табылады. А.Леонтевтің айтуынша, адам әлеуметтенудің бүкіл үрдісінде көптеген іс-әрекет түрлерімен айналысады. Мұнда 3 маңызды өтеді.
Біріншіден, бұлар іс-әрекет түрінде болатын және оның түрлері арасында байланыс жүйесінде бағдар болады. Олар тұлға үшін маңызды іс-әрекет аспектісін анықтауы, игеруі болып табылады. Осындай бағдардың жемісі ретінде іс-әрекетті тұлғалық талдау деп аталатын болады.
Осының негізінде, екінші үрдіс туындайды, яғни негізгі таңдалған іс-әрекет төңірегінде орталықтану және босқаларды оған бағынышты ету.
Үшіншіден, іс-әрекет жүзеге асыру барысында тұлға жаңа рөлреді игеріп, оларды меңгеру.
Әлеуметтену дегеніміз- үздіксіз жүретін әлеуметтік үрдіс. Адам туылғаннан бастап, өмірден өткенге дейін жүреді. Өоғамға өалыпты бейімделген, қалыптасқан немесе жаңа әлеуметтік нормаларды игерген адам қоғамда тұлғалық дамуы жүйелі өмір сүруге қол жеткізеді. Әлеуметтену алғашқы реттік, және екінші реттік болып бөлінеді. Алғашқы реттік әлеуметтену балабақшада, мектеп, әлеуметтік ортада т.б жалғасын табады. Негізінен әлеуметтену үрдісінің негізгі агенттеріне отбасы, білім, неке сияқты әлеуметтік институттардың әсері мол. Сондықтан қоғамда адамдардың әлеуметтену үрдісі өте күрделі және өзекті мәселелердің біріне жатады. Адам өмірінің циклдік қарастырғанда өсу, өрлеу шағы болып табылатын жастық шағының негізгі субьектілері болып табылатып жастардың дүрыс бағдарлауы. Оларды келесі өмірінің жартылай іргетасы болады десек қателеспейміз. Жартылай деп айтуымыздың бір себебі, адам бойындағы біршама құндылықтардың негізгісі балалық шақта қалыптасатыны жасырын емес.

Әлеуметтену заңдылықтарын Э.Бери және К.Стейнердің транзактілігі талдауы бойынша түсіну.
Эрик Леинард Бери шын есімі леонард Берисайн. Америкалық психолог және психиатр. Ол транзактілік анализ жобосының құрастырушысы ретінде әйгілі. Психоанализ теориясының дамуымен жалпы теория және әдістері жүйкелік және психикалық ауруларды зерттеген. Бери негізгі назарын трансакция ағылшын тілінде trans-қозғалыс бір нәрседен қандай да бір екінші нәрсеге жылжу және ағылшын action- әрекет, шара. Бұл сөздің түп төркінінде тұлғалық өзіндік қатынастар. Трансакцияның бірнеше түрі өзіне тиесілі жасырын мақсат, ол оны ойын деп атайды. Бери мен ұғымының үш күйін қарастырады: .үлкен, ата-ана және бала. Осы жағдайдың күйіне түскен адам Беридің ойынша осы күйлердің бірінде жүреді.

Тұлғаның даму моделі мен Э.Эриксон тұжырымдамасындағы бірдейлік түсінігі.
Э.Эриксон бойынша тұлғаны психосоциолды дамуының сатысын бөліп көрсетті. Оның әрбір сатысында әрбірінде адам мағынасында саналық, психикалық қарама-қарсы жағдайларының арасындағы кикілжіңнің болып табылатынын спецификалық тоқырауды бастан кешіреді.
1. Қоршаған әлнмге сенім, сенімсіздік(0-1 жас)
2. Тәуелсіздік сезімге - ұят пен күмәнді сезіну(1-3 жас)
3. Ынтылық-күнә сезімі(4-5 жас)
4. Еңбек сүйгіштік жарты кештік сезімі(6-11 жас)
5. Белгілі бір жынысқа сәйкестігін түсіну(12-18 жас)
6. Интимдік қатынасқа ұмтылу, айналадағылардан оқшауланудан (ерте есею)
7. Өмірлік белсенділік - өзіне ғана тән бағытталу, жас шама проблемалары(қалыпты есею)
8. Өмірді толыққанды сезіну(кем есею)

Адамзаттың әлеуметтену түсінігі
Әлеуметтену - жеке адамдарға қоғам мен оның құрылымдары тарапынан үнемі (жинақы, бақылау, шашыраңқы түрде) әсер ету процесі. Соның нәтижесінде адамдар белгілі бір білімдерді, құндылықтар мен нормаларды игеріп, нақты қоғамда, әлеуметтік топтармен ұйымдарда өмір сүру тәжірибесін жинақтайды, ірі тұлға,а айналады, сол қоғамның тең құқылы мүшесіне айналады. Социология ғылымы ұрының баласы қашанда ұры, ал текті ата-анадан бүйкүнә әрі текті бала туады деген түсініктемен келісе алмайды. Өйткені адам анасынан бірден мәдениетті болып жаралмайды, тәрбиелеу, білім алу және қоғамда ғұмыр кешу процесінде ғана қалыптасады. Әлеуметтік- мәдени қасиеттер мен құндылықтарды мұралау өзгеше, биологиялық емес, яки ұрпақтан-ұрпақа тарау тетігі арқылы әлеуметтік жолмен жүзеге асады. Әрбір жеке адам, әр жаңа ұрпақ өздері туып, өмір сүріп жатқан әлеуметтік жүйенің мәдени мұрасын игерудің өзне тән ерекше жолынан жүріп өтеді. Осынау маңызды процестің ғылымда жеке адамның әлеуметтенуі деп аталады. Әлеуметтену тура мәнінде, жарық дүниеге келген, адамзат мәдениетін игеруге бағдарлаған саналы биологиялық организмді, яғни адам баласын дамытып, өзінің тұлғалық-психологиялық ерекше қасиеттерін, білім мен білікті бойына жинақтаған тек арқылы жеке тұлғаға айналдыру жолы. Сондықтан, длеуметтену дегеніміз- жеке адамның әлеуметтік ортамен диалектикалық ірекеттесу процесі, оның барысында бір жағынан адам бойындағы табиғи психикалық өскін жетіліп өркендей түседі, екінші жағынан - қоғам жеке тұлғаны тәрбиелеу білім беру, мәдениетке ұмтылдыру арқылы оған адами тұлғаға тән әлеуметтік мәні мол қасиеттерді сіңіреді. Әлеуметтену процесі өмір бойы жүретін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.