Желілік технология енгізу пані бойынша электронды оқулық
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Түркістан Ахмет Ясауи кәсіби колледжі
Абдраманова Н.
Желілік технология енгізу пані бойынша
электронды оқулық
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
3706002-Есептеу техникасы мен автоматтандырылған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету
ТҮРКІСТАН 2011
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Түркістан Ахмет Ясауи кәсіби колледжі
Қорғауға жіберілді
Ақпараттық жүйелер
Бөлімінің меңгерушісі
_______Д.Мырзабаева
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Тақырыбы: Желілік технология енгізу пәні бойынша
электронды оқулық
3706002-Есептеу техникасы мен автоматтандырылған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету
Орындаған Абдраманова Н.
Дипломдық жоба Тағыбаева А.
жетекшісі
ТҮРКІСТАН 2011
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Түркістан Ахмет Ясауи кәсіби колледжі
Ақпараттық жүйелер бөлімі
Мамандығы 3706002 - Есептеу техникасы мен автоматтандырылған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету
Бекітемін
Бөлім меңгерушісі
_______Мырзабаева Д.
2011ж
дипломдық жобаны орындау бойынша
Абдраманова Назерке Асқарқызына
ТАПСЫРМА
Дипломдық жоба тақырыбы Желілік технологияға енгізу пәні бойынша электронды оқулық ____ 2011 ж. № бұйрығымен бекітілген.
Дипломдық жобаны аяқтау мерзімі _____ 2011ж.
Жобаға қатысты бастапқы мағлұматтар
Есептеу-түсіндірмелік жазба мазмұны (әзірлеудегі қарастырылатын сұрақтар тізімі)
Графиктік материал тізімі (міндетті сызбаларды нақты көрсету)
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Жоба бойынша кеңесшілер (жобаға бөлімдеріне қатыстысын көрсету)
Бөлім
Кеңесші
Бақылау
мерзімі
Қолы
Электронды оқулық жасау мүмкіндіктері
Желілік технологияға енгізу пәніне кіріспе
Web-технологияға кіріспе
Бағдарлама құрылымы
Тапсырманың берілген күні __.___.2011ж.
Дипломдық жоба жетекшісі Тағыбаева А.
Тапсырманы студент Абдраманова Н.
Орындауға қабылдады
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
1 Электронды оқулық жасау мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
9
1.1 Электронды оқулық жасау негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
9
1.2 WebPageMaker бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
11
2 Желілік технологияға енгізу пәніне кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
15
2.1 Компьютерлік желі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
15
2.2 Интернет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
18
3 Web-технологияға кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
3.1 Негізгі түсініктер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
3.2 Сайттың дизайны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
24
3.3 HTML тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
25
3.4 HTML құжаттың құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
3.5 Java тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
42
4 Бағдарлама құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
50
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
53
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
55
Қосымшасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
56
Кіріспе
Білім берудің кез келген саласында "Электрондық оқулықтарды" пайдалану танымдық белсенділікті арттырып қана қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек ұстаздың айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Электрондық оқулықтарды қолдану сабаққа деген қызығушылықты арттырады. Сондай - ақ ұстаздар да өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала алады.
Қазіргі таңда электрондық оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз - мультимедиялық оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық уақыт үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және ұмытып қалған материалдарды еске түсіруге зор ықпал етеді.
Диплом жобаның өзектілігі: жоғарғы оқу орындарында "Желілік технологияға енгізу" пәні бойынша жасалынған оқу әдістемелік нұсқаулар пәннің маңыздылығын толық ашуға жеткіліксіз және қазіргі таңда көптеген бағдарламалардың қазақ, орыс тілдерінде электронды оқулықтары құрылған. Дегенмен, Web Page Maker бағдарламасының қазақ тілінде құрылған электронды оқулығы жоқ. Осыған байланысты пәннің маңыздылығын ашу мақсатында Web Page Maker бағдарламасының мүмкіндіктерін пайдалана отырып электронды оқулық дайындау алдымызға қойылған мақсатқа жету үшін қажетті және жеткілікті. Электронды оқулық дайындауда бір ғана мәтіндік нұсқау берілмей, анимациялық және иммитациялық құбылыстар қарастырылды. Осы бағыттағы жасалынған компьютер негізінде студенттерді пән бойынша оқыту өзекті болып табылады.
Зерттеу объектісі: "Желілік технологияға енгізу" пәні бойынша Web Page Maker бағдарламасын пайдаланып электронды оқулық жасау.
Зерттеу мақсаты: электронды оқулықты ұйымдастыруда бағдарламалық құралдарды пайдаланып, алгоритм құру, сонымен қатар оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту болып табылады.
Жобаның құрылымы: дипломдық жобасы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде білім берудің жаңа мүмкіндігі - дистанциялық оқу жүйесі жайлы айтылған және аталмыш жүйенің реквизиті электронды оқулық болып табылатындығы көрсетілген.
Бірінші тарауда электронды оқулыққа жалпы сипаттама беріліп, оның маңыздылығы, пайдаланушыға жеткізілу жолдары және электронды оқулық жасау құралдары қарастырылған.
Екінші тарауда "Желілік технологияға енгізу" пәніне жалпы сипаттама жасалып, пәннің мақсаты мен міндеттері, пәннің қысқаша мазмұны және электронды оқулық жасау үшін қолданылған Web Page Maker бағдарламасының таңдалу себебі, оның өзіне тән ерекшеліктері, сондай-ақ, аталмыш бағдарлама арқылы электронды оқулықтың құрылымын ұйымдастыру кезеңі мен оқулықтың жұмыс істеу принципі жайлы айтылған.
Белгілеулер мен қысқартулар
Дипломдық жобада келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылған:
ЭЕМ - Электронды есептеу машинасы
ЭО - Электронды оқулық
ЭОЖ - Электронды оқыту жүйесі
КБА - Кәсіптік біліді автоматтандыру
ДО - Дистанциондық оқу
АЕЖ - Желілердің ең жаңа түрі
WWW - World,Wide,Web
МҚ - Мәліметтер қоры
ЖИ - Жасанды интеллект
1 Электронды оқулық жасау мүмкіндіктері
1.1. Электронды оқулық жасау негіздері
ЭО (электронды оқулық) пен ЭОЖ (электронды оқыту жүйесі) ұйымдастырылған білім беруде және өзіндік білім алуда қолданыла алады. Ұйымдастырылған білім беру сөзінің астында - әр түрлі дәрежелі білім алатын оқу ғимараттарындағы оқу барысын, сонымен бірге салалы білімдендіру жүйелеріне кіретін өндіріс ұйымдарындағы (оқу-тренажерлік орталық, пункт, т.б) оқу барысы мағынасы түсіндіріледі. Ұйымдастырылған білім беру шеңберінде келесі ЭО және ЭОЖ пайдаланушыларының дәрежелері айқындалады:
білім алушылар - оқушылар, студенттер, және оқу ғимараттарының тыңдаушылары, сонымен бірге квалификациясын жоғарылатушы мамандар;
оқытушылар (инструкторлар), ЭО және ЭОЖ пайдалауымен оқу шараларын немесе дайындықтарды жүргізетін;
нақты жағдайларда ЭО және ЭОЖ-нің жұмыс істеушілігін қамтамасыздандыратын - жүйелік администраторлар.
Үйренушілер ЭО және ЭОЖ пайдаланушыларының дәрежелік қорын құрады. Оқытушылар (инструкторлар) және жүйелік администраторлар олардың жұмысы үшін керек - жарақтарды жасайды және оның ұйымдастырушылық, техникалық, әдіскерлік қолдауын қамтамасыз етеді.
Оқытушылар (инструкторлар) мыналарды жасайды:
оқушыларды бастапқы тестілендіру, дайын тапсырмалармен ЭО мен ЭОЖ - сін сәйкестендіруді;
ЭО және ЭОС функциялануын тексеруді;
тапсырманың үйренушілермен орындалуын бағдарламалық графиктермен дайындауды;
ЭО және ЭОЖ шеңберінде пайдаланылатын ұйымдастырылған және әдістемелік шараларды қолдайды;
үйренушілердің ЭО және ЭОЖ-мен жұмыс жасауын бақылауды, оның нәтижесін талдау және бағалауды.
Жүйелік администраторлар төмендегілерді жүзеге асырады:
ЭО және ЭОЖ-сін компьютерге жалғауды;
ЭО ЭОЖ - сін пайдалану шартына туралауды;
ЭО және ЭОЖ-сінің фунциялануын тексеруді;
ЭО және ЭОЖ шеңберінде пайдаланылатын шараларға техникалық қолдау көрсетуді;
ЭО және ЭОЖ-сін пайдалану шарттары осы КБА түрлерінің мүмкіндіктерімен анықталады. Білім алушылық қажеттіліктерді қанағаттандыратын КБА түрлерін және нақты амалдарды таңдау, оқу барысында КБА-ны пайдалануға бел буған оқытушылар мен әдіскерлер арқылы жасалынады. Егер керекті өнімдер КБА айналымында табылмаса, жаңа КБА құрылымына тапсырыс беріледі. Қазіргі кезде КБА-ның жаңа өнімдеріне тапсырыс беру кең көлемде, өйткені білім алушылық қажеттіліктер өте жоғары дәрежеде, ал КБА толық тапсырмаларды шешуге мүмкіндіктері болмағандықтан осындай түрде жаңадан сұратулар болып отырады, жаңа өнімдерді жасау талап етіліп отырады. Бір мақсатта ЭО және ЭОЖ-ін құру және пайдалануға шарттар жасайық:
ЭО үшін бес негізгі шарттар айқындалады.
1. Бүтін алғанда ЭО қандай да бір курстың теоретикалық және технологиялық бөлімдерін қамтыған кең көлемді оқу материалдарын таныстыру үшін қолданылады. ЭО-тың мазмұны 30 сағаттан кем емес контакттік уақытқа сәйкес келеді.
2. ЭО көп мөлшеріне қатысты мөлшерлеп өңделеді. Осыған сай ішіндегі көрсетілген құжаттар да аз болып мінезделмеуі керек. Сәйкесінше тәртіптер ереже бойынша жоғарғы оқу орындарының бірінші төрт курсында оқытылады(яғни студенттерді мамандақытарға бөлудің басында).
3. Егер оқу құралдары шығарылымдарының тапшылығына әкеп соқса КО мақсатты түрде құрылады.
4. ЭО бекем курстарды қолдау үшін пайдаланылады. Бекемділіктің астында реттеуге керекті уақыт кезінде курс мазмұнының және структураның өзгермейтіні түсіндіріледі. Стуктура мен мазмұнының бір қалыптылығы, яғни өзгермейтіні олардың өз актуалдығын сақтайтынын білдіреді. Корректировкаға қажеттілік олардың құрылуымен шақырылады және өзімен бірге ЭО-ның жаңару қажеттілігін туғызады(оның жаңа түрінің шығуы). ЭО-та бекемділік курсының ең аз периоды 3 жылды құрайды. Әрине бұл кезең ЭО-тың түрінің өмір сүру уақытына бір бүтін өнім сияқты сәйкес келеді.
5. ЭО-ты оқу барысына енгізу жайлы шешім қабылдай отыра, ЭО көмегімен үйренушінің өзіндік жұмысымен теориялық және технологиялық дайындықтың негізгі бөлімі жасалып отырғанда оның орны бөлек екенін ескеруге болады, ал қиындық туғызған сұрақтар қосымша семинарлар мен оқытушылардың кеңес берулерінде шешіледі. Егер оқу барысының ұйымдастырушылары алдарына осы тәсілдес әдістеменің жасалуын мақсат етіп қойса, ЭО-ты таңдау КБА түрі сияқты негізделген болып табылады.
Анықталған шарттар арасындағы біріншісі және үшіншісі ЭО-тың интегралды мінездемесінен ағым алады. Екінші және үшіншілері оның құрылымының экономикалық мақсаты негізінде жасалынған.ЭО өңделуі - қиын және қымбат процесс, сондықтан пайдаланушылардың қысқа айналымына немесе аз өмір сүретін ЭО-ты тарату және қолдану өз құрылымына кеткен қаражатты ақтамайды. Бесінші шарт ЭО-тың педогогикалық мақсатта пайдалануын көрсетеді. Бұл шарт ДО (дистанциондық оқу) әдісімен жақсы келісетінін, негізгі іс әрекет үйренушінің өзіндік жұмысымен жасалатынын ескере кету керек.
ЭОЖ-нен ЭО-тың ерекшелігі мінездемесіне, оқу материалының толымдылығына, үлгісіне байланысты шектеулер қойылмайды. ЭОЖ КБА-ға қарағанда көлемі жағынан едәуір үлкен емес деп дәстүрлі қалыптасып кеткен. Ереже бойынша оның мазмұны 15 сағат контакттік уақытқа сай келеді.
ЭОЖ-нің құрылуына және пайдаланылуына мақсатты түрде қойылған тапсырмалардың келесі үш шарттарын қарастырайық.
1. ЭОЖ локальдық бөлімдер (тақырыбтар) курстары үшін пайдаланылады. Локальдік деген бөлім материалы мағыналы байланыста мінезделетінін білдіреді, бірақ басқа курс бөлімдерінің мағынасын әлсіз жасайды. ЭОЖ-нің бөлімінің басқа белгісіне басқа бөлімдер шеңберінде қолданылатын әдістерден ерекшеленетін, оның зерттеудің спецификалық әдісі жатады.
2. ЭОЖ-інде әр түрлі курстарда (тәртіптерде) қаралатын бөлімдер мен тақырыбтар қамтылады.
3. ЭОЖ - ЭО мазмұнына қарағанда аз ұзақтылықтан (бекемділік) тұратын оқу материалын қосады. Әдетте мұндай материал жеке мінезден тұрады, ал сәйкес ЭОЖ, ЭО-пен оның өмірін ұзарта отырып байланысады. Берілген шешімнің басқа жетістігі - көлемді ЭО-тың қайта жұмысынан ЭОЖ көлеміндегі кішігірім пакеттерді жаңарту оңай.
1.2 WebPageMaker бағдарламасы
Бұл бағдарлама қазіргі таңда өте аз таралған. Бұл бағдарламаның мүмкіндіктері шектеулі, бірақ басқа бағдарламамен байланысы, сілтемелер жасау кеңінен қарастырылған.
WebPageMaker бағдарламасының мүмкіндіктері көп болмасада, электронды оқұлықтар жасауға ең тиімдісі. Бұл бағдарламамен жұмыс істеу ешқандай оқуды талап етпейді, қарапайым, әрі жеңіл бағдарлама.
WebPageMaker бағдарламасының көрінісі 1-суретте көрсетілген.
Сурет 1.1 - WebPageMaker бағдарламасы
WebPageMaker бағдарламасы келесі бөліктерден тұрады:
- бағдарламаның аты;
- бағдарлама мүмкіндіктері;
- жаңа беттер құру;
- бұрын сақталған құжатты ашу;
- жасалған құжаттарды сақтау;
- бағдарламажа жасалған іс-әрекеттерді кері қайтару мен алға қайтару;
- текстер түрлері;
- құжатқа суреттерді кірістіру;
- құрал - саймандар тақтасы;
Құрал - саймандар тақтасының түрлері:
* - геометриялық фигуралар түрлерін таңдауға арналған батырма;
* - фонға түс беру;
- бағдарламаны автонамды түрде сақтау немесе іске қосу;
- бағдарлама беттері көрсетілетін парақ;
- беттер екі бөліктен тұрады, негізгі бетпен қосымша беттер;
- бағдарлама беттері екі бөліктен тұрады, беттер мен беттерге қойылатын элементтерден және қосымша батырмалардан: беттерді қосу, өшіру, келесіге өткізу немесе жоғарыға өткізу т.б.
Беттің қалып - күйі бес күйден тұрады, олар:
Сурет 1.2 - Тәгке арналған іс-әрекеттер
Сурет 1.3 - Фонға арналған іс-әрекеттер
Сурет 1.4 - Текстер үшін арналған іс-әрекеттер
Сурет 1.5 - Беттерге анимация беруге арналған
Сурет 1.6 - Қосымша мүмкіндіктері
2 Желілік технологияға енгізу пәніне кіріспе
2.1 Компьютерлік желі
Бүгінгі күнде ірі және орта фирмалардың, ұйым және орталықтардың компьютерлері әр түрлі телекоммуникация құралдарымен байланысқан. Біркелкі жүйеге байланыс каналдары арқылы біріктірілетін компьютерлер жиынын компьютерлік желі деп атаймыз.
Компьютерлік желілердің негізгі қызметі ресурстарды ортақ пайдалану, бір немесе бірнеше өнеркәсіп ішінде және сырттай өзара интерактивті байланыс орнату.
Ресурстар дегеніміз - процеске немесе пайдаланушыға бөлінетін есептеу жүйесінің логикалық немесе физикалық бөлігі: орталық процессор уақыты, жедел немесе сыртқы жад аймағы, логикалық немесе физикалық сыртқы құрылғы. Бірнеше программаға бір ресурс берілуі мүмкін.
Есептеуіш желілерді көбіне қамтыған географиялық ауқым мөлшеріне байланысты үш негізгі типке бөледі: жергілікті, аймақтық және ауқымды желілер.
Жергілікті желі (LAN - Local Area Network) - бір ғимараттың ішінде орналасқан дербес компьютерлер мен принтерлерді байланыстырады. Жергілікті желілер жеке қолданушыларға өзара жеңіл және жылдам қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Жергілікті желінің кейбір қызметтері:
* құжаттармен ортақ жұмыс жасау;
* құжат алмасу процесін жеңілдету арқасында қолданушы өз жұмыс орнында отырып құжаттарды көріп шығуға, дұрыстауға, түсініктеме беруге мүмкіндік алады;
* сервердегі өз жұмысын сақтау және архивтеу;
* сервердегі қосымшаларға жеңіл кіру;
* принтерлер, CD-ROM дискіжетектері, қатты дискілер және қосымшалар (мысалы, мәтіндік редакторларды, мәліметтер қорының программалық жабдықталуын) сияқты жоғары бағаланатын ресурстарды ортақ пайдалану жеңілденеді.
Аймақтық желі (MAN- Metropolitan Area Network) - алдын ала аңықталған әкімшілік-экономикалық аудандағы абоненттерді немесе осы аудандағы белгілі бір санаттағы абоненттер ауқымын қамтитын есептеу желісі. АЕЖ - желілердің ең жаңа түрі.
Егер желі тұтас қаланы немесе қала ішіндегі бірнеше ғимаратты қамтитын болса, онда оны кейде аймақтық есептеу желісі деп те атайды. Аймақтық пен жергілікті есептеу желісінің біраз ортақтығы бар. Бірақ аймақтық есептеу желісінің көп параметрлері күрделірек. Ол жергілікті есептеу желісіне қарағанда, үлкен қашықтарда қолдану үшін жасалған. Аймақтық желі бірнеше жергілікті есептеу желілерін жоғары жылдамдықты желілік жүйелерге біріктіру үшін қолданылады.
Ауқымды желі (WAN- Wide Area Network) - бір бірінен алыс географиялық аймақтарда орналасқан компьютерлерді байланыстыратын желі. Ауқымды желі көбінесе жергілікті және аймақтық есептеу желілерін біріктіріу нәтижесінде құрылады.
Ауқымды есептеу желілері негізгі үш құрауыштан тұрады:
а) желінің түйіні ретінде қарастырылатын жергілікті есептеу желілері;
ә) жергілікті есептеу желілерін байланыстыратын арналар;
б) байланыс арналарына қатынас құруға мүмкіндік беретін жабдықтар мен программалар.
Кез-келген компьютерлік желі топологиясымен, хаттамаларымен, интерфейсімен, желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.
Топология - есептеу желісіндегі машиналардың физикалық конфигурациясы мен олардағы компьютерлердің байланысу сызба-құрлымы. Мәліметтер жеткізу ортасының жеке бөлшектерінен құрастырылған байланыстың конфигурациясын физикалық сызба-құрылым, ал желінің компьютерлер арасындағы ақпарат ағынының конфигурациясын логикалық сызба - құрылым деп атайды.
Негізгі желілік топологияларға мыналар жатады:
Шина. Барлық жұмыс бекеттері бір кабельге қосылады. Желіге кез келген компьютермен жіберілетін барлық сигналдар шина бойынша қалған компьютерлерге екі бағытта жүреді. Шинаның екі жақ шеті электр кедергі арқылы "жабық" болу керек. Ethernet желісі сияқты коаксиалды кабель негізінде құрылған желілердің көп бөлігі шиналық сәулетті қолданады. Негізгі артықшылығы қарапайым және арзан. Негізгі кемшілігі- кабель үзілсе желі түгелдей жұмыс істемей қалады.
Сақина. Әрбір жұмыс бекеті тек басқа екі жұмыс бекетімен ғана байланысқан есептеу желісінің топологиясы. Арнаны қолданушылар бір немесе бірнеше тәуелсіз арна арқылы сақина түрінде біріктіреді. Біріншісі жалпы шинаға ұқсас. Айырмашылығы сақинадан жіберілетін деректерді жойып отыру керектігінде. "Сақина" топология негізінде құрылған желілер әр түрлі кабельді қолдана алады. Мысалы, Token Ring желісі есулі қос өткізгішті қолданады, ал FDDI-желісі "сақина" топологиясын оптикалық талшықты кабель арқылы іске асырады.
Толық байланыс. Әрбір қос түйін өзара жеке арна арқылы қосылған. Қымбат кабельдік жүйе болып есептеледі. Бұл арқылы жоғары өнімділікке, сенімділікке және жылдамдыққа жетуге болады. Телефон желісінде ортақ қолданылатын АТС құрған кезде пайдаланылады.
Ұяшықтық топологиясы (mesh) толық байланысқаннан кейбір байланыстарды алып тастау арқылы пайда болады. Бұл желіде тікелей тек деректер алмасу тығыз жүретін компьютерлер ғана байланысады да басқалары үшін аралық байланыс арналары қолданылады.
Бұтақ. Кез келген екі түйіні бар бір-ақ жолмен байланысқан есептеу желісінің топологиясы. Бір түбірден тараған ағаштардың бұтақтарына ұқсайды.
Жұлдызша топология- есептеу желісінің қалған түйіндерінің әрқайсысымен мәлімет тасымалданатын жеке желі арқылы байланысқан орталық түйіні бар сызба-құрылым. Орталық түйінді кейде мультиплексор, көп портты қайталануыш немесе шоғырлануыш деп атайды. "Жұлдыз" тәрізді желіде бір кабель үзілсе, тек бір жұмыс бекеті ғана істен шығып, желі қалған бекеттермен жұмыс істей береді. Кабельдік жүйесінің қымбаттылығымен ерекшеленеді.
"Иілгіш қос сым" түріндегі кабелді қолданатын көптеген желілер "жұлдыз" топологиясы негізінде құрылады. Кейбір жағдайда бірнеше шоғырлануышты қолдана отырып, жұлдыз түріндегі байланыспен өзара иерархиялық түрде біріктірілген желіні құруға болады. Нәтижесінде алынған құрылымды иерархиялық жұлдыз немесе ағаш деп атайды. Қазіргі уақытта ағаш жергілікті, сонымен қатар ауқымды желілерде кең таралған байланыс топологиясы болып табылады.
Хаттамалар - желінің функционалдық элементтерінің өзара әсерлесуін көрсететін ережелер жиынтығы.
Түрлі-түрлі компьютермен операциялық жүйелер үшін әр түрлі авторлар жазған программалардың өзара сәйкестігі түрде дұрыс жұмыс істеуін осы хаттамалар жүзеге асырады.
Хаттамалар мынадай топтарға жіктеледі:
* Базалық хаттамалар (ТСР мен ІР) Интернет компьютерлері арасында кез келген типтегі электрондық хабарламаларды физикалық түрде тасымалдауға жауап береді. Бұлар бір-бірімен өте тығыз байланыста жұмыс істейтін болғандықтан, оларды көбінесе бірге жазылатын ТСРІР (Transmission Control Protocol Internet Protocol - тасымалдауды басқару хаттамасы желіаралық хаттама) терминімен белгілейді. Интернет TCPIP хаттамасымен жұмыс істейді. Интернет құрамына кіретін әр түрлі компьютерлердің бір-бірімен үйлесімді түрде байланысып, өзара мәлімет алмасуы TCPIP хаттамалары көмегімен жүргізіледі. Бұл хаттама тасымалданатын мәліметтерді қалай пакеттерге бөлу керектігін, оларға қалай құрылатынын, қажетті компьютерге сол пакеттердің жеткенін қалай бақылауға болатынын, мәліметті тасымалдау кезінде қате кетсе, оны қалай дұрыстайтынын және де басқа шараларды қалай жүргізу қажет екендігін анықтайды. Негізнде, Интернет ТСРІР хаттамасы мен біртұтас ІР-адрестер кеңістігін пайдаланатын мыңдаған жеке желілерді бір-бірімен байланыстырып тұрады. Мұндағы желілердің барлығы да тең құқықты, басқару мен қаржы жағынан тәуелсіз болвп саналады;
* Қолданбалы хаттамалар жоғарғы деңгейде боп есептеледі, бұлар Интернеттің арнайы қызмет баптарының - НТТР (Huper Text Transfer Protocol - гипермәтінді тасымалдау хаттамасы) хаттаманың, FTP және РОР 3 тәрізді хаттамаларының, т.б. жұмысын қамтамасыз етеді. FTP компьютерлер арасында екілік және мәтіндік файлдарды тасымалдау мүмкіндігін береді. Ол ең ежелгі қолданбалы хаттамаға жатады, өйткені ДК тұтынушыларының ең алғашқы талаптарының бірі - осындай қызықты программалар мен құжаттар алмасу болатын. Осы әрекетті FTP хаттамасы атқарады.
Интерфейстер - желінің функционалдық элементтерін өзара қосатын құралдар. Функционалдық элементтер ретінде жеке құрылғылар немесе программалық модульдер қолданылуы мүмкін. Сондықтан да, программалық және жабдықтық интерфейстерді бөліп қарастырады.
Желілік техникалық құралдар - компьютерлерді ортақ компьютерлік желіге біріктіретін әр түрлі құрылымдар. Мысалы: кабель, желілік интерфейстік тақша, концентратор, коммутатор, бағыттауыш, модем.
Желілік программалық құралдар - компьютерлік желі жұмысын басқарады және онымен қолданушы арасында ыңғайлы ортаны қамтамасыз етеді.
2.2 Интернет
Интернет - кез келген компьютерді жер шарында орналасқан басқа жұмыс станциясымен, яғни телефон арнасына қосылған басқа компьютермен жылдам байланыстыратын дүниежүзілік желі.
Internet тарихы XX ғ-ң 60-жылдарынан басталады. 1969 жылы ARPA агенттігі (алдыңғы қатардағы зерттеу проектілерінің агенттігі) ARPANET желісін құрды. Сол жылы мамандар TCPIP негізін құра бастады және 1983 жылда қабылданды. Осыдан кейін ARPANET қосылған барлық хостардан (компьютерлер) тек осы хаттамалармен жұмыс істеуін талап етті. Осы уақытта Internet термині тарала бастады. 1985 жылда Ұлттық Ғылымдар Қоры кейін Internet-ке қосылған өзінің NSFNet желісін құруға қатысты.
Internet-тің кең өріс алуы TCPIP хаттамаларына аса қызығушылық тудырды және корпоративті желілерді құруда қолданыла бастады.
Желге қойылатын ең негізгі талап - байланыс арналары елеулі өзгерістерге ұшырағанмен, кез келген жағдайда мәліметтерді бір орыннан екінші орынға сенімді түрде жеткізу қажеттілігі болып саналады.
Интернет-тің негізгі функцияларына электрондық поштаны жіберу және қабылдау, жаңалық, шетел әуендерін тыңдау, ойындар, түрлі ақпаратты алу мүмкіндігі, программалық жабдықталуды алу, ойындар, қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі және т.б. жатады. Сонымен қатар, қазіргі кезде Интернет қашықтан оқыту жүйелері және алыстан емдеу, диагностика сияқты дамушы дыбыстық және бейне қосымшаларын қолдайды.
Клиент-сервер. Компьютерлік желілердегі есептеу жұмыстарын ұйымдастыру тәсілі, мұнда қолданбалы программалар екіге бөлінеді: желі арқылы серверге сұраныс беріп отыратын клиент-программалар және осы сұраныстарды орындап, клиенттерге жауап беретін сервер-программалар. Жұмысты осындай түрде ұйымдастырғанда бір қуатты компьютер сервер-программаларға бөлінеді де, ол бірнеше клиент-компьютерлерді басқарып отырады.
Кез-келген компьютерді қай топқа жатқызу керек екендігі оның қуаттылығына емес, Интернетте атқаратын қызметіне қарай шешіледі. Желі арқылы алынатын мәліметтердің басым бөлігі серверлерде орналасады. Сондықтан серверлердің негізгі жұмысы басқа компьютерлердің, яғни клиенттердің сұраған ақпараттары мен қызмет баптарын қамтамасыз ету болып табылады.
Сервердегі ақпараттарға тұтынушылардың кез-келген сәтте үздіксіз қол жеткізуі үшін және әрбір клиенттің атынан шығу үшін сервер ретінде Интернетке тұрақты түрде қосылып тұратын, әрі өте жылдам істейтін қуатты компьютерлер қолданылуы тиіс. Ал клиент ретінде кез-келген, тіпті мүмкіндігі шамалы компьютерлер де жұмыс істей алады, оларға Интернетке тұрақты қосылып тұру міндет емес, тек керекті мәлімет аларда ғана байланысу жеткілікті болып саналады.
Серверлердің бірнеше түрлері бар, мысалы клиенттердің бір-бірімен электрондық мәліметтермен алмасуына мүмкіндік беретін пошта серверлері, жаңалық алу топтарымен байланыстыратын жаңалық серверлері, ал веб-серверлер клиент-компьютерлерге Интернеттен жиі сұралатын мәліметтер бөлігін - World Wide Web (бүкіләлемдік өрмек) сайттарындағы ақпараттарды беру ісін атқарып отырады.
Прокси-сервер. Компьютердің Интернетпен байланысы әрқашан тікелей жүргізілмейді. Жиі компьютер мен Интернеттің арасында компьютерден келетін сұраныстарды қабылдап, оларды өз атынан жіберетін инстанция болады. Мұндай құрал прокси-сервер деп аталады. Прокси-сервер - бұл жергілікті желінің ішінде және одан тыс орналасқан компьютерлер арасында мәліметтерді жіберуді басқару үшін арналған программалық немесе программалық-аппараттық кешен. Бұл құралдың атауы ағылшын сөзінің proxy ұсынушы немесе орынбасар деген сөзінен шыққан. Прокси-сервер қолданушының атынан сұраныстар жасап және қайтарылған жауаптарды оған жеткізіп, осы қолданушыны Интернетте ұсынады. Прокси-сервер арқылы жасалатын жұмыстың ерекшелігі - осы сұраныстардың және жауаптардың құрылымын өзгертіп өндей алады.
Прокси-серверлердің негізгі функциялары:
* жүктелудің жылдамдығын жоғарылату үшін мәліметтерді кэштеу;
* желідегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін мәліметтерді сүзгілеу;
* интернеттегі жұмысты анонимдеу.
Интернеттің негізгі қызметтері. Интернетте көптеген қызмет түрлері бар. Олардың ішіндегі ақпаратты таратуға арналғандары: WWW, FTP, Telnet, т.б.; электрондық мәлімет алмасу үшін: E-mail, Usenet, ICQ, IRC, IP-телефония және басқалары.
Интернеттің әр қызмет бабы мәлімет таратудың немесе алмасудың әр түрлі функцияларын атқарады, оның үстіне олардың кейбірі ескіріп жойылса, кейбірі жаңадан туындап келеді. Осылардың қазіргі жерлерінде жұмыс істейтін негізгілерінің қысқаша сипаттамаларын қарастырып өтейік.
FTP. Қысқаша орналасқан машинаның каталогтармен және файлдармен жұмыс істейтін хаттама (File Transfer Protocol - файлдарды тасымалдау хаттамасы) мен программалар осылай аталады. FTP құралдары сервер каталогтары мен файлдарын көріп, олардың бірінен біріне ауысып, керектерін көшіріп алуға, жаңартуға мүмкіндік береді.
Telnet. Бұл термин арқылы клиенттің алыстағы сервер-компьютерлермен қатысуын қамтамасыз ететін хаттамамен программа белгіленеді. Байланыс орнатылғаннан кейін тұтынушы қашықтығы компьютерлердің операциялық жүйесіне кіріп, сондағы орнатылған программалармен өз программалары тәрізді жұмыс істей алады.
Электрондық пошта - компьютер желісі бойынша пайдаланушыдан пайдаланушыға хабарларды жөнелтуді, сондай-ақ хабарларды оқу мен сақтауды жасақтайтын қызметті программалар жүйесі. Ол кәдімгі поштаға ұқсас. Электрондық пошта өзінің негізгі міндеті поштаны жөнелту мен қабылдаудан басқа пайдаланушыға мынадай мүмкіндіктерді ұсынады:
* хабарды жүйелендірілген түрде алу және сақтау;
* барлық поштаны басқа компьютерге жөнелту;
* бір хабардың көшірмесін тізім көмегімен бірнеше тұлғаға жіберу.
Электрондық поштаның адресі мына түрде болады: тұтынушы_аты@домен_аты, (мысалы, intkaz@ok.kz) "@" символы - тұтынушы аты мен домен атын айырып тұратын белгі. Орыс тілінде мұны көбінесе күшік (собачка) деп атайды, ал ағылшынша - at дейді, біздің мысалымызда "ok.kz" доменде "intkaz" тұтынушы аты.
Домен - компьютерлік желідегі логикалық түрде біріктірілген серверлер мен қорлар тобы.
Электрондық пошта қызметі клиент-сервер принципі бойынша жұмыс істейді. Тұтынушы компьютерде оның электрондық пошталық жәшігі тіркелген пошталық сервермен үнемі байланыс жасап отыратын клиенттің пошталық программасы (мысалы Outlook Expres) орнатылған.
Пошталық программалардың түрлеріне мыналар жатады: Microsoft Outloоk Express, Netscape Messenger, Eudora, The Bat.
E-mail. Бұл электрондық поштаның ағылшынша атауы, ол-желі қызметтерінің ішіндегі электрондық мәлімет ауысуының ең негізгісі. Электрондық пошта көмегімен барлық құрылықтарда тұратын адамдар бір-біріне электрондық хаттар мен файлдар жібере алады.
Usenet жүйесінің бірнеше анықтамалары бар, олар - тармақталған дискуссия клубы, телеконференция, жаңалықтар тобы. Мұның электрондық поштадан айырмашылығы - мәліметті бір адамға ғана емес, бірнеше абоненттер тобына (телеконференциялар) жолдаймыз. Әртүрлі мәселелерді талқылау кезінде конференцияға қатысушылар тең құқықты болып саналады.
ISQ (I seek you - мен сені іздеймін) - желі тұтынушыларына нақты уақыт кезеңінде (масштабында) хат-хабарлармен алмасып, бірден чат (сhat-әңгіме) құрып, файл жіберіп, әңгімелесуне мүмкіндік беретін қызмет түрі.
IRC (Internet Relay Chat) - нақты уақыт кезінде телеконференция өткізудің бір түрі, тұтынушылардың бір-бірімен әңгіме-дүкен құруға болатын қызметі. IRC-серверлері мен, IRC-клиенттері көмегімен тұтынушылар бір-бірімен виртуальді әңгіме өткізуді пернетақта сөздерді теру арқылы жүргізіледі.
ІР - телефония. Интернетте телефондағы дауыс арқылы мәлімет алмасуды өте тиімді деп айтуға болмаса, бұл тек ТСPІР хаттамалары негізінде электрондық мәлімет алмасудың жеке бір түрі ғана. Адамның дауысы цифрлы файлға (аудиофайлдар жасау сияқты) түрлендіреді де, желідегі қарапайым мәліметтер пакеттері тәрізді түрде тасымалданады.
WWW (World Wide Web - дүниежүзілік өрмек) - Интернеттегі гипермәтіндік ақпарат іздеу жүйесі, оны Web деп те айта береді. Мәліметтер блоктары (Web-парақтар) мемлекеттердің немесе жеке тұлғалардың меншігіндегі WWW - сервер немесе Web - сервер деп аталатын жеке компьютерлерге сақталады. Web-құжаттарға енгізілген гипермәтіндік сілтемелер арқылы тұтынушы адам олардың бірінен біріне ауыса береді.
WWW мен оның программалық жабдықтары - желінің ең қуатты, әрі болашағы бар құралдары. WWW негізінде гипермәтіндік мәліметтерді тасымалдау хаттамасы - НТТР (Huper Text Transfer Protocol) арқылы жұмыс істейді, ал оның ішкі ақпараттары құжаттарды белгілеудің гипермәтіндік НТML (Huper Text Marcup Language) тілі көмегімен құрастырылады.
НТML тілін толық келесі лекцияларда қарастырамыз.
3 Web-технологияға кіріспе
3.1 Негізгі түсініктер
Сайт - Web-те жарияланған ақпараттық жоба. Сайтқа кіретін Web-ресурстар - бұл әр түрлі мазмұнды және әр түрлі форматтағы файлдар: НТML-құжаттар, қарапайым және форматталған мәтіндер, графика, аудио, видео, кесте және т.б. Сайт бір немесе бірнеше беттен тұруы мүмкін.
Үй беті дегеніміз -- сұратуында Web атын көрсетіп, бірақ нақты беттің атын бермеген пайдаланушының сұратуы бойынша сервермен берілетін Web-бет. Web үй беті бар файлға index.htm немесе default.htm стандартты ат меншіктеледі. Үй беті - бұл Web-тің айнасы, сондықтан оны жобалауға және безендіруге ерекше мән беріледі, өйткені оның негізгі қызметі - пайдаланушыға Web-тің басқа беттері мен құжаттарына өтудің ыңғайлы әдістерін ұсынады.
Алғашқы бет - WWW-сервермен байланыс жасағанда - онда орналасқан кез келген мәліметтердің ең алғашқы, яғни бірінші беті тізімінен тұрады.
Web құжаттардың кәдімгі электрондық құжаттардан негізгі айырмашылығы - гиперсілтемелері болуында. Гипермәтiн - дегеніміз тышқан батырмасымен шерткенде қолданушы браузерінде Web-беттің келесі бір торабын ашатын ерекшеленген мәтін немесе графикалық объект.
Гипермәтіндік сілтемелер Web құжатын қарап отырғанда, оның басқа бөлігіне немесе басқа Web құжатына өтуге, немесе Интернет қызметтерінің біріне шығуға мүмкіндік береді. Әдетте, гиперсілтемеге сәйкес Web құжаты мәтіннің бөлігі көк түспен ерекшеленеді немесе асты сызылады. Гиперсілтемеге ауысқанда тышқан курсоры ашылған алақан пішінін қабылдайды. Егер мұндай нұсқағышпен гиперсілтемені шертсе, онда гиперсілтемеде көрсетілген адрес бойынша өтуі іске асырылады. Гиперсілтемеден бетке қайтқанда көк түс шие-қызылға ауысады. Түс ауысуы пайдаланушыға пайдаланылған гиперсілтемелерді қадағалап отыруға мүмкіндік береді.
Бөлімдерге сәйкес келетін реттелген құжаттары және ресурс беттерінің арасындағы алдын-ала жобаланған гипербайланыстары бар тақырыптық бөлімдердің мұндай жиыны сайттың логикалық құрылымы деп аталады. Ал физикалық құрылым дегеніміз - физикалық файлдардың сіздің сайтыңыз жарияланған буманың директориялары бойынша орналасу алгоритмі.
Үй бетіңдегі немесе web-сайтыңдағы барлық гиперсілтемелер дұрыс істеу үшін, барлық құжаттар дұрыс ашылу үшін және браузер ресурстың кейбір бөлімдерін ашқанда қателеспеуі үшін оның физикалық құрылымын құрғанда мына ережелерді сақтау қажет.
1. Директориялар, HTML-құжаттардың аттарын және кеңейтілуін, графикалық файлдардың аттарын латын алфавитінің кішкентай әріптерімен белгілеу қажет. Сонымен қатар, құрған файлдар мен директориялардың аттарының ұзындығы 8 символдан аспауы керек.
2. HTML-құжаттардың аттарын меншіктегенде, олардың аттары құжаттың мазмұнына сәйкес болу керек.
Браузер -гипермәтіндік байланысу мүмкіндігі бар файлдармен жұмыс істеуге арналған программа. Ол әркімнің таңдауы бойынша кәдімгі мәтіннің, статикалық бейненің немесе графиктердің экранда бейнеленуін және олармен байланысқан басқа файлдарды іздестіруді қамтамасыз етеді.
Браузерлердің негізгі атқаратын қызметтері:
* Құжат сақталған Web-сервермен байланыс орнату, жинақталған құжаттың барлық бөліктерін жүктеу.
* НТML тілдердің тегтерін команда ретінде орындау (интерплитациялау), Web- парақтарды браузер жұмыс істейтін компьютердің мүмкіндіктеріне сәйкес бейнелеу және форматтау.
* Web-парақтарының құрамына кіретін мультимедиялық және басқа объектілерді бейнелеуге арналған, сондай-ақ программаны объектілердің жаңа типтеріне лайықтауға мүмкіндік беретін кеңейту механизмінің жабдықтарын көрсету.
* Басқа интернет қызметтерімен жұмыс істеуге арналған ішкі және жеке (автономды) құралдармен қатынас құруды ұйымдастыру.
Кең таралған қарап шығушыларға Web - браузер, Internet Explorer және т.б. жатады.
Сайттың тіршілік ету мерзімі мен оны көрермендердің қарау жиілігін өзгерту бірсыпыра себептерге байланысты болады, олардың негізгілері мыналар:
* Сайтты тұрақты толықтыру мен сүйемелдеу;
* сайт тақырыбымен айналысатын адамдар саны;
* мақсатты аудитория көлемі;
* бәсекелес сайттар саны.
3.2 Сайттың дизайны
Кез-келген сайттың қызықты болуын анықтайтын ең маңызды көрсеткіші (факторы) - оның дизайны. Сайттың дизайны - ол сайттың сыртқы түрі. Жобаны жасаған кезде бір дизайнерлік стильді ұстау керек. Ең алдымен Web-сайтты құрған кезде жасайтын әрекеттер тізбегі мынадан тұрады:
* мақсаттың қойылымы және негізгі міндеттерді аңықтау;
* келешек тақырыптық бөлімдер тізімін құру;
* қордың логикалық және физикалық құрлымын өндеу;
* дизайн эскизін, сайтты құрастыру, көрінбейтін версталды кестені дайындау;
* мәтіндік материалдарды дайындау;
* векторлық түрде графиктік материалды дайындау;
* векторлық суреттерді растрлық форматқа эскпорттау, суреттерді оптимизациялау;
* web-беттің шаблонын құру;
* web-бетті жинау және кодты тексеру;
* әртүрлі броузерлерде әр түрлі экрандық кеңейтілуімен және түстік палитрасымен web-беттің бейнелеу сәйкестігін тексеру.
Web-беттердi құрған кезiнде гиперсiлтемелер қолайлы навигацияны құруға мүмкiндiк береді, яғни сайт беттерi бойынша ауысып- жылжу амалы болып табылады. Егер керек бөлiмге тез кiрiп және сол бөлiмнен тез шығуға болса, онда оны қолайлы навигация деп есептеуге болады. Көп мемлекеттердi сайттың жарамдығын анықтайтын "веб-юзэбилити" деген мамандар бар. "Веб-юзэбилити" деген түсiнік сайтты қолдану үшiн жарамды дегендi бiлдiредi. Көбiнесе оқырмандар сайттарды оқымай, тек ғана көзбен шолып шығады, сондықтан сайт құрушыларға қажеттi ақпарат байқалмай қалмайтындай етiп құруға өте маңызды. Әрбiр кiтапта өзiнiң мазмұны бар. Веб сайттағы мұндай мазмұнды мәзiр деп атайды. Бұл мәзiрдi ашуға және жабуға болады. Ашсақ әрбiр пунктiнде өзiнiң мәзiрi бар (екiншi деңгейлi) және т.с.с. Сайтта көбiнесе мәзiр көз алдымызда тұрады. Ол экран бетiнен кетпеу үшiн оны бiр жақ бөлiкке орналастырады. Браузер терезесiнiң жұмыс өрiстерiн функционалды аймақтарға бөлу үшiн осындай құрылымды құру амалымен пайдалану керек. Мұндай құрылымды фреймдiк немесе кадрлық деп атаймыз.
Сонымен, жақсы Web - бетті жасау үшін мыналарды ескерген жөн:
1. Web - беттегі мәліметтердің орналасуы қарапайым әрі логикалық түрде қарап шығуға, оқуға ыңғайлы болуы тиіс. Бетте мәлімет көп болса, ол оқырманды жалықтырып жібереді.
2. Экрандағы ақпараттарды тізім немесе кесте түрінде жасауға тырысу керек, онда маңызды мәліметтерді оңай тауып алуға болады.
3. Бір суреттен кейін бірден екінші сурет орналаспаған дұрыс, олардың ара қашықтарын біркелкі етіп, араларында мәтіндік ақпарат берген дұрыс.
4. Ақпарат бөліктерге бөлініп берілсе, оларды оқу, түсіну жеңіл болады.
5. Егер Web - беттің көлемі үлкен болса, онда құжат бөліктеріне жылдам ауысуға мүмкіндік беретін сілтемелер жасау қажет.
6. Суреттер мен графикалық бейнелерді пайдалану көптеген тұтынушыларды қызықтыру мүмкін, бірақ суреттерді желі арқылы қабылдау ұзақ уақыт алатыны есте болуы керек.
7. Web-бетте үштен артық түрлі қаріп түрін және үштен артық әр түрлі түстерді қолданбауға тырысу керек. Кез келген жағдайда мәтін үшін қара түсті қолдану ыңғайлы. Ал фон ретінде әлсіз түсті суретті таңдау дұрыс болады.
3.3 HTML тілі
HTML тілі (HyperText Markup Language - гипермәтінді сипаттау тілі) гипермәтіндік құжаттарды көру үшін пайдаланатын қарап шығу программасының осы құжатты экранға қандай түрде шығаратынын аңықтауға арналған, арнайы пішіммен жабдықталған сипаттаудың жалпылама стандартты тілі.
HTML тілі құжаттың бастапқы мәтініне енгізілетін қарапайым командалар жиынынан тұрады, олар осы құжаттың экранда көрсетілуін басқаруға мүмкіндік береді. Сонымен кез келген мәтіндік редакторда даярланып, қарапайым ASCII - формасында сақталған құжатқа бірсыпыра HTML командалары қосылғаннан кейін ол Web - бет болып шыға келеді. HTML файлдары - * .htm немесе * .html деген кеңейтілуі бар кәдімгі мәтіндік файлдар. Сондықтан, оны құрастру үшін жай қарапайым мәтіндік редактордың бірін, мысалы Windows ортасындағы Блокнотты пайдалана беруге болады, ал оның нәтижесін - Web -беттерді экранда көру үшін Microsoft Internet Explorer браузерін қолданамыз.
Браузерде көрсетілген беттің НТМL- кодын редакциялау немесе көру үшін бет аймағының бос орнынына тышқанның оң жақ батырмасын басып, ашылған контексті мәзірден НТМL-кодын қарау (Просмотр НТМL-кода) пунктін таңдаңыз немесе ТүрНТМL-кодын қарау (ВидПросмотр НТМL-кода) мәзір командасын орыңдаңыз. Нәтижесінде НТМL-кодын көру редакторының терезесі ашылады. Осы кодқа қажетті өзгертулер енгізіп, алғашқы атпен сақтаңыз. Барлық өзгертулерді браузер терезесінде көру үшін ТүрЖаңарту (Вид Обновить) командасын орындаңыз немесе F5 батырмасын басыңыз. Енді HTML тілінің негізгі ұғымына тоқталайық.
Тег - құжатты және оның құрылымын сипаттайтын және де құжат фрагменттерін браузер арқылы компьютер экранда орналастыруды басқаратын НТМL тілінің арнайы командасы.
HTML тегі бірінің соңында бірі нақты ретпен орналасқан элементтен тұрады:
* сол жақ бұрыштық жақшадан, яғни () кіші символынан;
* қиғаш сызық символынан (слэш), яғни егер алдын-ала
(слэш) символы қойылса, онда тегті соңғы деп атайды, кері (слэш) символы қойылса, онда тегті соңғы деп атайды, кері жағдайда бастапқы деп атайды.
* тег аттарынан, мысалы TITLE немесе PRE;
* қажет емес атрибуттардан. Тег атрибутсыз болуы мүмкін және бір немесе бірнеше атрибуттары болуы мүмкін, мысалы: ALIGN=CENTER;
* оң жақ бұрыштық жақшадан, яғни () үлкен символдан.
Тегтер атын жазуда үлкен және кiшi әрiптердi қолдана беруге болады. Тегтердің 2 түрі бар:
* бір элементті (жалқы) тег, белгілі бір әрекетті орындату үшін оны қажетті орынға жазып қою керек;
* екі элементті (қосарланған) тег, бұл ашылу және жабылу тегтері ортасындағы мәтінге ғана әсер етеді, мысалы: H1СәлемH1.
Жабу тегтері () қиғаш сызық символымен басталуы тиіс. Мұндай жағдайда екі тег және олармен бөлінген құжат бөлігі HTML элементі деп аталатын блокты құрайды.
Көп тегтерде өздерiнiң атрибуттары бар. Олардың мiндетi - тегтердi толықтыру, яғни объектiлер, графиктер немесе мәтiндер әрекеттерiн толық сипаттауға мүмкiндiк бередi. Тегтің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Түркістан Ахмет Ясауи кәсіби колледжі
Абдраманова Н.
Желілік технология енгізу пані бойынша
электронды оқулық
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
3706002-Есептеу техникасы мен автоматтандырылған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету
ТҮРКІСТАН 2011
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Түркістан Ахмет Ясауи кәсіби колледжі
Қорғауға жіберілді
Ақпараттық жүйелер
Бөлімінің меңгерушісі
_______Д.Мырзабаева
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Тақырыбы: Желілік технология енгізу пәні бойынша
электронды оқулық
3706002-Есептеу техникасы мен автоматтандырылған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету
Орындаған Абдраманова Н.
Дипломдық жоба Тағыбаева А.
жетекшісі
ТҮРКІСТАН 2011
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Түркістан Ахмет Ясауи кәсіби колледжі
Ақпараттық жүйелер бөлімі
Мамандығы 3706002 - Есептеу техникасы мен автоматтандырылған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету
Бекітемін
Бөлім меңгерушісі
_______Мырзабаева Д.
2011ж
дипломдық жобаны орындау бойынша
Абдраманова Назерке Асқарқызына
ТАПСЫРМА
Дипломдық жоба тақырыбы Желілік технологияға енгізу пәні бойынша электронды оқулық ____ 2011 ж. № бұйрығымен бекітілген.
Дипломдық жобаны аяқтау мерзімі _____ 2011ж.
Жобаға қатысты бастапқы мағлұматтар
Есептеу-түсіндірмелік жазба мазмұны (әзірлеудегі қарастырылатын сұрақтар тізімі)
Графиктік материал тізімі (міндетті сызбаларды нақты көрсету)
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Жоба бойынша кеңесшілер (жобаға бөлімдеріне қатыстысын көрсету)
Бөлім
Кеңесші
Бақылау
мерзімі
Қолы
Электронды оқулық жасау мүмкіндіктері
Желілік технологияға енгізу пәніне кіріспе
Web-технологияға кіріспе
Бағдарлама құрылымы
Тапсырманың берілген күні __.___.2011ж.
Дипломдық жоба жетекшісі Тағыбаева А.
Тапсырманы студент Абдраманова Н.
Орындауға қабылдады
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
1 Электронды оқулық жасау мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
9
1.1 Электронды оқулық жасау негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
9
1.2 WebPageMaker бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
11
2 Желілік технологияға енгізу пәніне кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
15
2.1 Компьютерлік желі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
15
2.2 Интернет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
18
3 Web-технологияға кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
3.1 Негізгі түсініктер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
3.2 Сайттың дизайны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
24
3.3 HTML тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
25
3.4 HTML құжаттың құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
3.5 Java тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
42
4 Бағдарлама құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
50
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
53
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
55
Қосымшасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
56
Кіріспе
Білім берудің кез келген саласында "Электрондық оқулықтарды" пайдалану танымдық белсенділікті арттырып қана қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек ұстаздың айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Электрондық оқулықтарды қолдану сабаққа деген қызығушылықты арттырады. Сондай - ақ ұстаздар да өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала алады.
Қазіргі таңда электрондық оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз - мультимедиялық оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық уақыт үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және ұмытып қалған материалдарды еске түсіруге зор ықпал етеді.
Диплом жобаның өзектілігі: жоғарғы оқу орындарында "Желілік технологияға енгізу" пәні бойынша жасалынған оқу әдістемелік нұсқаулар пәннің маңыздылығын толық ашуға жеткіліксіз және қазіргі таңда көптеген бағдарламалардың қазақ, орыс тілдерінде электронды оқулықтары құрылған. Дегенмен, Web Page Maker бағдарламасының қазақ тілінде құрылған электронды оқулығы жоқ. Осыған байланысты пәннің маңыздылығын ашу мақсатында Web Page Maker бағдарламасының мүмкіндіктерін пайдалана отырып электронды оқулық дайындау алдымызға қойылған мақсатқа жету үшін қажетті және жеткілікті. Электронды оқулық дайындауда бір ғана мәтіндік нұсқау берілмей, анимациялық және иммитациялық құбылыстар қарастырылды. Осы бағыттағы жасалынған компьютер негізінде студенттерді пән бойынша оқыту өзекті болып табылады.
Зерттеу объектісі: "Желілік технологияға енгізу" пәні бойынша Web Page Maker бағдарламасын пайдаланып электронды оқулық жасау.
Зерттеу мақсаты: электронды оқулықты ұйымдастыруда бағдарламалық құралдарды пайдаланып, алгоритм құру, сонымен қатар оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту болып табылады.
Жобаның құрылымы: дипломдық жобасы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде білім берудің жаңа мүмкіндігі - дистанциялық оқу жүйесі жайлы айтылған және аталмыш жүйенің реквизиті электронды оқулық болып табылатындығы көрсетілген.
Бірінші тарауда электронды оқулыққа жалпы сипаттама беріліп, оның маңыздылығы, пайдаланушыға жеткізілу жолдары және электронды оқулық жасау құралдары қарастырылған.
Екінші тарауда "Желілік технологияға енгізу" пәніне жалпы сипаттама жасалып, пәннің мақсаты мен міндеттері, пәннің қысқаша мазмұны және электронды оқулық жасау үшін қолданылған Web Page Maker бағдарламасының таңдалу себебі, оның өзіне тән ерекшеліктері, сондай-ақ, аталмыш бағдарлама арқылы электронды оқулықтың құрылымын ұйымдастыру кезеңі мен оқулықтың жұмыс істеу принципі жайлы айтылған.
Белгілеулер мен қысқартулар
Дипломдық жобада келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылған:
ЭЕМ - Электронды есептеу машинасы
ЭО - Электронды оқулық
ЭОЖ - Электронды оқыту жүйесі
КБА - Кәсіптік біліді автоматтандыру
ДО - Дистанциондық оқу
АЕЖ - Желілердің ең жаңа түрі
WWW - World,Wide,Web
МҚ - Мәліметтер қоры
ЖИ - Жасанды интеллект
1 Электронды оқулық жасау мүмкіндіктері
1.1. Электронды оқулық жасау негіздері
ЭО (электронды оқулық) пен ЭОЖ (электронды оқыту жүйесі) ұйымдастырылған білім беруде және өзіндік білім алуда қолданыла алады. Ұйымдастырылған білім беру сөзінің астында - әр түрлі дәрежелі білім алатын оқу ғимараттарындағы оқу барысын, сонымен бірге салалы білімдендіру жүйелеріне кіретін өндіріс ұйымдарындағы (оқу-тренажерлік орталық, пункт, т.б) оқу барысы мағынасы түсіндіріледі. Ұйымдастырылған білім беру шеңберінде келесі ЭО және ЭОЖ пайдаланушыларының дәрежелері айқындалады:
білім алушылар - оқушылар, студенттер, және оқу ғимараттарының тыңдаушылары, сонымен бірге квалификациясын жоғарылатушы мамандар;
оқытушылар (инструкторлар), ЭО және ЭОЖ пайдалауымен оқу шараларын немесе дайындықтарды жүргізетін;
нақты жағдайларда ЭО және ЭОЖ-нің жұмыс істеушілігін қамтамасыздандыратын - жүйелік администраторлар.
Үйренушілер ЭО және ЭОЖ пайдаланушыларының дәрежелік қорын құрады. Оқытушылар (инструкторлар) және жүйелік администраторлар олардың жұмысы үшін керек - жарақтарды жасайды және оның ұйымдастырушылық, техникалық, әдіскерлік қолдауын қамтамасыз етеді.
Оқытушылар (инструкторлар) мыналарды жасайды:
оқушыларды бастапқы тестілендіру, дайын тапсырмалармен ЭО мен ЭОЖ - сін сәйкестендіруді;
ЭО және ЭОС функциялануын тексеруді;
тапсырманың үйренушілермен орындалуын бағдарламалық графиктермен дайындауды;
ЭО және ЭОЖ шеңберінде пайдаланылатын ұйымдастырылған және әдістемелік шараларды қолдайды;
үйренушілердің ЭО және ЭОЖ-мен жұмыс жасауын бақылауды, оның нәтижесін талдау және бағалауды.
Жүйелік администраторлар төмендегілерді жүзеге асырады:
ЭО және ЭОЖ-сін компьютерге жалғауды;
ЭО ЭОЖ - сін пайдалану шартына туралауды;
ЭО және ЭОЖ-сінің фунциялануын тексеруді;
ЭО және ЭОЖ шеңберінде пайдаланылатын шараларға техникалық қолдау көрсетуді;
ЭО және ЭОЖ-сін пайдалану шарттары осы КБА түрлерінің мүмкіндіктерімен анықталады. Білім алушылық қажеттіліктерді қанағаттандыратын КБА түрлерін және нақты амалдарды таңдау, оқу барысында КБА-ны пайдалануға бел буған оқытушылар мен әдіскерлер арқылы жасалынады. Егер керекті өнімдер КБА айналымында табылмаса, жаңа КБА құрылымына тапсырыс беріледі. Қазіргі кезде КБА-ның жаңа өнімдеріне тапсырыс беру кең көлемде, өйткені білім алушылық қажеттіліктер өте жоғары дәрежеде, ал КБА толық тапсырмаларды шешуге мүмкіндіктері болмағандықтан осындай түрде жаңадан сұратулар болып отырады, жаңа өнімдерді жасау талап етіліп отырады. Бір мақсатта ЭО және ЭОЖ-ін құру және пайдалануға шарттар жасайық:
ЭО үшін бес негізгі шарттар айқындалады.
1. Бүтін алғанда ЭО қандай да бір курстың теоретикалық және технологиялық бөлімдерін қамтыған кең көлемді оқу материалдарын таныстыру үшін қолданылады. ЭО-тың мазмұны 30 сағаттан кем емес контакттік уақытқа сәйкес келеді.
2. ЭО көп мөлшеріне қатысты мөлшерлеп өңделеді. Осыған сай ішіндегі көрсетілген құжаттар да аз болып мінезделмеуі керек. Сәйкесінше тәртіптер ереже бойынша жоғарғы оқу орындарының бірінші төрт курсында оқытылады(яғни студенттерді мамандақытарға бөлудің басында).
3. Егер оқу құралдары шығарылымдарының тапшылығына әкеп соқса КО мақсатты түрде құрылады.
4. ЭО бекем курстарды қолдау үшін пайдаланылады. Бекемділіктің астында реттеуге керекті уақыт кезінде курс мазмұнының және структураның өзгермейтіні түсіндіріледі. Стуктура мен мазмұнының бір қалыптылығы, яғни өзгермейтіні олардың өз актуалдығын сақтайтынын білдіреді. Корректировкаға қажеттілік олардың құрылуымен шақырылады және өзімен бірге ЭО-ның жаңару қажеттілігін туғызады(оның жаңа түрінің шығуы). ЭО-та бекемділік курсының ең аз периоды 3 жылды құрайды. Әрине бұл кезең ЭО-тың түрінің өмір сүру уақытына бір бүтін өнім сияқты сәйкес келеді.
5. ЭО-ты оқу барысына енгізу жайлы шешім қабылдай отыра, ЭО көмегімен үйренушінің өзіндік жұмысымен теориялық және технологиялық дайындықтың негізгі бөлімі жасалып отырғанда оның орны бөлек екенін ескеруге болады, ал қиындық туғызған сұрақтар қосымша семинарлар мен оқытушылардың кеңес берулерінде шешіледі. Егер оқу барысының ұйымдастырушылары алдарына осы тәсілдес әдістеменің жасалуын мақсат етіп қойса, ЭО-ты таңдау КБА түрі сияқты негізделген болып табылады.
Анықталған шарттар арасындағы біріншісі және үшіншісі ЭО-тың интегралды мінездемесінен ағым алады. Екінші және үшіншілері оның құрылымының экономикалық мақсаты негізінде жасалынған.ЭО өңделуі - қиын және қымбат процесс, сондықтан пайдаланушылардың қысқа айналымына немесе аз өмір сүретін ЭО-ты тарату және қолдану өз құрылымына кеткен қаражатты ақтамайды. Бесінші шарт ЭО-тың педогогикалық мақсатта пайдалануын көрсетеді. Бұл шарт ДО (дистанциондық оқу) әдісімен жақсы келісетінін, негізгі іс әрекет үйренушінің өзіндік жұмысымен жасалатынын ескере кету керек.
ЭОЖ-нен ЭО-тың ерекшелігі мінездемесіне, оқу материалының толымдылығына, үлгісіне байланысты шектеулер қойылмайды. ЭОЖ КБА-ға қарағанда көлемі жағынан едәуір үлкен емес деп дәстүрлі қалыптасып кеткен. Ереже бойынша оның мазмұны 15 сағат контакттік уақытқа сай келеді.
ЭОЖ-нің құрылуына және пайдаланылуына мақсатты түрде қойылған тапсырмалардың келесі үш шарттарын қарастырайық.
1. ЭОЖ локальдық бөлімдер (тақырыбтар) курстары үшін пайдаланылады. Локальдік деген бөлім материалы мағыналы байланыста мінезделетінін білдіреді, бірақ басқа курс бөлімдерінің мағынасын әлсіз жасайды. ЭОЖ-нің бөлімінің басқа белгісіне басқа бөлімдер шеңберінде қолданылатын әдістерден ерекшеленетін, оның зерттеудің спецификалық әдісі жатады.
2. ЭОЖ-інде әр түрлі курстарда (тәртіптерде) қаралатын бөлімдер мен тақырыбтар қамтылады.
3. ЭОЖ - ЭО мазмұнына қарағанда аз ұзақтылықтан (бекемділік) тұратын оқу материалын қосады. Әдетте мұндай материал жеке мінезден тұрады, ал сәйкес ЭОЖ, ЭО-пен оның өмірін ұзарта отырып байланысады. Берілген шешімнің басқа жетістігі - көлемді ЭО-тың қайта жұмысынан ЭОЖ көлеміндегі кішігірім пакеттерді жаңарту оңай.
1.2 WebPageMaker бағдарламасы
Бұл бағдарлама қазіргі таңда өте аз таралған. Бұл бағдарламаның мүмкіндіктері шектеулі, бірақ басқа бағдарламамен байланысы, сілтемелер жасау кеңінен қарастырылған.
WebPageMaker бағдарламасының мүмкіндіктері көп болмасада, электронды оқұлықтар жасауға ең тиімдісі. Бұл бағдарламамен жұмыс істеу ешқандай оқуды талап етпейді, қарапайым, әрі жеңіл бағдарлама.
WebPageMaker бағдарламасының көрінісі 1-суретте көрсетілген.
Сурет 1.1 - WebPageMaker бағдарламасы
WebPageMaker бағдарламасы келесі бөліктерден тұрады:
- бағдарламаның аты;
- бағдарлама мүмкіндіктері;
- жаңа беттер құру;
- бұрын сақталған құжатты ашу;
- жасалған құжаттарды сақтау;
- бағдарламажа жасалған іс-әрекеттерді кері қайтару мен алға қайтару;
- текстер түрлері;
- құжатқа суреттерді кірістіру;
- құрал - саймандар тақтасы;
Құрал - саймандар тақтасының түрлері:
* - геометриялық фигуралар түрлерін таңдауға арналған батырма;
* - фонға түс беру;
- бағдарламаны автонамды түрде сақтау немесе іске қосу;
- бағдарлама беттері көрсетілетін парақ;
- беттер екі бөліктен тұрады, негізгі бетпен қосымша беттер;
- бағдарлама беттері екі бөліктен тұрады, беттер мен беттерге қойылатын элементтерден және қосымша батырмалардан: беттерді қосу, өшіру, келесіге өткізу немесе жоғарыға өткізу т.б.
Беттің қалып - күйі бес күйден тұрады, олар:
Сурет 1.2 - Тәгке арналған іс-әрекеттер
Сурет 1.3 - Фонға арналған іс-әрекеттер
Сурет 1.4 - Текстер үшін арналған іс-әрекеттер
Сурет 1.5 - Беттерге анимация беруге арналған
Сурет 1.6 - Қосымша мүмкіндіктері
2 Желілік технологияға енгізу пәніне кіріспе
2.1 Компьютерлік желі
Бүгінгі күнде ірі және орта фирмалардың, ұйым және орталықтардың компьютерлері әр түрлі телекоммуникация құралдарымен байланысқан. Біркелкі жүйеге байланыс каналдары арқылы біріктірілетін компьютерлер жиынын компьютерлік желі деп атаймыз.
Компьютерлік желілердің негізгі қызметі ресурстарды ортақ пайдалану, бір немесе бірнеше өнеркәсіп ішінде және сырттай өзара интерактивті байланыс орнату.
Ресурстар дегеніміз - процеске немесе пайдаланушыға бөлінетін есептеу жүйесінің логикалық немесе физикалық бөлігі: орталық процессор уақыты, жедел немесе сыртқы жад аймағы, логикалық немесе физикалық сыртқы құрылғы. Бірнеше программаға бір ресурс берілуі мүмкін.
Есептеуіш желілерді көбіне қамтыған географиялық ауқым мөлшеріне байланысты үш негізгі типке бөледі: жергілікті, аймақтық және ауқымды желілер.
Жергілікті желі (LAN - Local Area Network) - бір ғимараттың ішінде орналасқан дербес компьютерлер мен принтерлерді байланыстырады. Жергілікті желілер жеке қолданушыларға өзара жеңіл және жылдам қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Жергілікті желінің кейбір қызметтері:
* құжаттармен ортақ жұмыс жасау;
* құжат алмасу процесін жеңілдету арқасында қолданушы өз жұмыс орнында отырып құжаттарды көріп шығуға, дұрыстауға, түсініктеме беруге мүмкіндік алады;
* сервердегі өз жұмысын сақтау және архивтеу;
* сервердегі қосымшаларға жеңіл кіру;
* принтерлер, CD-ROM дискіжетектері, қатты дискілер және қосымшалар (мысалы, мәтіндік редакторларды, мәліметтер қорының программалық жабдықталуын) сияқты жоғары бағаланатын ресурстарды ортақ пайдалану жеңілденеді.
Аймақтық желі (MAN- Metropolitan Area Network) - алдын ала аңықталған әкімшілік-экономикалық аудандағы абоненттерді немесе осы аудандағы белгілі бір санаттағы абоненттер ауқымын қамтитын есептеу желісі. АЕЖ - желілердің ең жаңа түрі.
Егер желі тұтас қаланы немесе қала ішіндегі бірнеше ғимаратты қамтитын болса, онда оны кейде аймақтық есептеу желісі деп те атайды. Аймақтық пен жергілікті есептеу желісінің біраз ортақтығы бар. Бірақ аймақтық есептеу желісінің көп параметрлері күрделірек. Ол жергілікті есептеу желісіне қарағанда, үлкен қашықтарда қолдану үшін жасалған. Аймақтық желі бірнеше жергілікті есептеу желілерін жоғары жылдамдықты желілік жүйелерге біріктіру үшін қолданылады.
Ауқымды желі (WAN- Wide Area Network) - бір бірінен алыс географиялық аймақтарда орналасқан компьютерлерді байланыстыратын желі. Ауқымды желі көбінесе жергілікті және аймақтық есептеу желілерін біріктіріу нәтижесінде құрылады.
Ауқымды есептеу желілері негізгі үш құрауыштан тұрады:
а) желінің түйіні ретінде қарастырылатын жергілікті есептеу желілері;
ә) жергілікті есептеу желілерін байланыстыратын арналар;
б) байланыс арналарына қатынас құруға мүмкіндік беретін жабдықтар мен программалар.
Кез-келген компьютерлік желі топологиясымен, хаттамаларымен, интерфейсімен, желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.
Топология - есептеу желісіндегі машиналардың физикалық конфигурациясы мен олардағы компьютерлердің байланысу сызба-құрлымы. Мәліметтер жеткізу ортасының жеке бөлшектерінен құрастырылған байланыстың конфигурациясын физикалық сызба-құрылым, ал желінің компьютерлер арасындағы ақпарат ағынының конфигурациясын логикалық сызба - құрылым деп атайды.
Негізгі желілік топологияларға мыналар жатады:
Шина. Барлық жұмыс бекеттері бір кабельге қосылады. Желіге кез келген компьютермен жіберілетін барлық сигналдар шина бойынша қалған компьютерлерге екі бағытта жүреді. Шинаның екі жақ шеті электр кедергі арқылы "жабық" болу керек. Ethernet желісі сияқты коаксиалды кабель негізінде құрылған желілердің көп бөлігі шиналық сәулетті қолданады. Негізгі артықшылығы қарапайым және арзан. Негізгі кемшілігі- кабель үзілсе желі түгелдей жұмыс істемей қалады.
Сақина. Әрбір жұмыс бекеті тек басқа екі жұмыс бекетімен ғана байланысқан есептеу желісінің топологиясы. Арнаны қолданушылар бір немесе бірнеше тәуелсіз арна арқылы сақина түрінде біріктіреді. Біріншісі жалпы шинаға ұқсас. Айырмашылығы сақинадан жіберілетін деректерді жойып отыру керектігінде. "Сақина" топология негізінде құрылған желілер әр түрлі кабельді қолдана алады. Мысалы, Token Ring желісі есулі қос өткізгішті қолданады, ал FDDI-желісі "сақина" топологиясын оптикалық талшықты кабель арқылы іске асырады.
Толық байланыс. Әрбір қос түйін өзара жеке арна арқылы қосылған. Қымбат кабельдік жүйе болып есептеледі. Бұл арқылы жоғары өнімділікке, сенімділікке және жылдамдыққа жетуге болады. Телефон желісінде ортақ қолданылатын АТС құрған кезде пайдаланылады.
Ұяшықтық топологиясы (mesh) толық байланысқаннан кейбір байланыстарды алып тастау арқылы пайда болады. Бұл желіде тікелей тек деректер алмасу тығыз жүретін компьютерлер ғана байланысады да басқалары үшін аралық байланыс арналары қолданылады.
Бұтақ. Кез келген екі түйіні бар бір-ақ жолмен байланысқан есептеу желісінің топологиясы. Бір түбірден тараған ағаштардың бұтақтарына ұқсайды.
Жұлдызша топология- есептеу желісінің қалған түйіндерінің әрқайсысымен мәлімет тасымалданатын жеке желі арқылы байланысқан орталық түйіні бар сызба-құрылым. Орталық түйінді кейде мультиплексор, көп портты қайталануыш немесе шоғырлануыш деп атайды. "Жұлдыз" тәрізді желіде бір кабель үзілсе, тек бір жұмыс бекеті ғана істен шығып, желі қалған бекеттермен жұмыс істей береді. Кабельдік жүйесінің қымбаттылығымен ерекшеленеді.
"Иілгіш қос сым" түріндегі кабелді қолданатын көптеген желілер "жұлдыз" топологиясы негізінде құрылады. Кейбір жағдайда бірнеше шоғырлануышты қолдана отырып, жұлдыз түріндегі байланыспен өзара иерархиялық түрде біріктірілген желіні құруға болады. Нәтижесінде алынған құрылымды иерархиялық жұлдыз немесе ағаш деп атайды. Қазіргі уақытта ағаш жергілікті, сонымен қатар ауқымды желілерде кең таралған байланыс топологиясы болып табылады.
Хаттамалар - желінің функционалдық элементтерінің өзара әсерлесуін көрсететін ережелер жиынтығы.
Түрлі-түрлі компьютермен операциялық жүйелер үшін әр түрлі авторлар жазған программалардың өзара сәйкестігі түрде дұрыс жұмыс істеуін осы хаттамалар жүзеге асырады.
Хаттамалар мынадай топтарға жіктеледі:
* Базалық хаттамалар (ТСР мен ІР) Интернет компьютерлері арасында кез келген типтегі электрондық хабарламаларды физикалық түрде тасымалдауға жауап береді. Бұлар бір-бірімен өте тығыз байланыста жұмыс істейтін болғандықтан, оларды көбінесе бірге жазылатын ТСРІР (Transmission Control Protocol Internet Protocol - тасымалдауды басқару хаттамасы желіаралық хаттама) терминімен белгілейді. Интернет TCPIP хаттамасымен жұмыс істейді. Интернет құрамына кіретін әр түрлі компьютерлердің бір-бірімен үйлесімді түрде байланысып, өзара мәлімет алмасуы TCPIP хаттамалары көмегімен жүргізіледі. Бұл хаттама тасымалданатын мәліметтерді қалай пакеттерге бөлу керектігін, оларға қалай құрылатынын, қажетті компьютерге сол пакеттердің жеткенін қалай бақылауға болатынын, мәліметті тасымалдау кезінде қате кетсе, оны қалай дұрыстайтынын және де басқа шараларды қалай жүргізу қажет екендігін анықтайды. Негізнде, Интернет ТСРІР хаттамасы мен біртұтас ІР-адрестер кеңістігін пайдаланатын мыңдаған жеке желілерді бір-бірімен байланыстырып тұрады. Мұндағы желілердің барлығы да тең құқықты, басқару мен қаржы жағынан тәуелсіз болвп саналады;
* Қолданбалы хаттамалар жоғарғы деңгейде боп есептеледі, бұлар Интернеттің арнайы қызмет баптарының - НТТР (Huper Text Transfer Protocol - гипермәтінді тасымалдау хаттамасы) хаттаманың, FTP және РОР 3 тәрізді хаттамаларының, т.б. жұмысын қамтамасыз етеді. FTP компьютерлер арасында екілік және мәтіндік файлдарды тасымалдау мүмкіндігін береді. Ол ең ежелгі қолданбалы хаттамаға жатады, өйткені ДК тұтынушыларының ең алғашқы талаптарының бірі - осындай қызықты программалар мен құжаттар алмасу болатын. Осы әрекетті FTP хаттамасы атқарады.
Интерфейстер - желінің функционалдық элементтерін өзара қосатын құралдар. Функционалдық элементтер ретінде жеке құрылғылар немесе программалық модульдер қолданылуы мүмкін. Сондықтан да, программалық және жабдықтық интерфейстерді бөліп қарастырады.
Желілік техникалық құралдар - компьютерлерді ортақ компьютерлік желіге біріктіретін әр түрлі құрылымдар. Мысалы: кабель, желілік интерфейстік тақша, концентратор, коммутатор, бағыттауыш, модем.
Желілік программалық құралдар - компьютерлік желі жұмысын басқарады және онымен қолданушы арасында ыңғайлы ортаны қамтамасыз етеді.
2.2 Интернет
Интернет - кез келген компьютерді жер шарында орналасқан басқа жұмыс станциясымен, яғни телефон арнасына қосылған басқа компьютермен жылдам байланыстыратын дүниежүзілік желі.
Internet тарихы XX ғ-ң 60-жылдарынан басталады. 1969 жылы ARPA агенттігі (алдыңғы қатардағы зерттеу проектілерінің агенттігі) ARPANET желісін құрды. Сол жылы мамандар TCPIP негізін құра бастады және 1983 жылда қабылданды. Осыдан кейін ARPANET қосылған барлық хостардан (компьютерлер) тек осы хаттамалармен жұмыс істеуін талап етті. Осы уақытта Internet термині тарала бастады. 1985 жылда Ұлттық Ғылымдар Қоры кейін Internet-ке қосылған өзінің NSFNet желісін құруға қатысты.
Internet-тің кең өріс алуы TCPIP хаттамаларына аса қызығушылық тудырды және корпоративті желілерді құруда қолданыла бастады.
Желге қойылатын ең негізгі талап - байланыс арналары елеулі өзгерістерге ұшырағанмен, кез келген жағдайда мәліметтерді бір орыннан екінші орынға сенімді түрде жеткізу қажеттілігі болып саналады.
Интернет-тің негізгі функцияларына электрондық поштаны жіберу және қабылдау, жаңалық, шетел әуендерін тыңдау, ойындар, түрлі ақпаратты алу мүмкіндігі, программалық жабдықталуды алу, ойындар, қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі және т.б. жатады. Сонымен қатар, қазіргі кезде Интернет қашықтан оқыту жүйелері және алыстан емдеу, диагностика сияқты дамушы дыбыстық және бейне қосымшаларын қолдайды.
Клиент-сервер. Компьютерлік желілердегі есептеу жұмыстарын ұйымдастыру тәсілі, мұнда қолданбалы программалар екіге бөлінеді: желі арқылы серверге сұраныс беріп отыратын клиент-программалар және осы сұраныстарды орындап, клиенттерге жауап беретін сервер-программалар. Жұмысты осындай түрде ұйымдастырғанда бір қуатты компьютер сервер-программаларға бөлінеді де, ол бірнеше клиент-компьютерлерді басқарып отырады.
Кез-келген компьютерді қай топқа жатқызу керек екендігі оның қуаттылығына емес, Интернетте атқаратын қызметіне қарай шешіледі. Желі арқылы алынатын мәліметтердің басым бөлігі серверлерде орналасады. Сондықтан серверлердің негізгі жұмысы басқа компьютерлердің, яғни клиенттердің сұраған ақпараттары мен қызмет баптарын қамтамасыз ету болып табылады.
Сервердегі ақпараттарға тұтынушылардың кез-келген сәтте үздіксіз қол жеткізуі үшін және әрбір клиенттің атынан шығу үшін сервер ретінде Интернетке тұрақты түрде қосылып тұратын, әрі өте жылдам істейтін қуатты компьютерлер қолданылуы тиіс. Ал клиент ретінде кез-келген, тіпті мүмкіндігі шамалы компьютерлер де жұмыс істей алады, оларға Интернетке тұрақты қосылып тұру міндет емес, тек керекті мәлімет аларда ғана байланысу жеткілікті болып саналады.
Серверлердің бірнеше түрлері бар, мысалы клиенттердің бір-бірімен электрондық мәліметтермен алмасуына мүмкіндік беретін пошта серверлері, жаңалық алу топтарымен байланыстыратын жаңалық серверлері, ал веб-серверлер клиент-компьютерлерге Интернеттен жиі сұралатын мәліметтер бөлігін - World Wide Web (бүкіләлемдік өрмек) сайттарындағы ақпараттарды беру ісін атқарып отырады.
Прокси-сервер. Компьютердің Интернетпен байланысы әрқашан тікелей жүргізілмейді. Жиі компьютер мен Интернеттің арасында компьютерден келетін сұраныстарды қабылдап, оларды өз атынан жіберетін инстанция болады. Мұндай құрал прокси-сервер деп аталады. Прокси-сервер - бұл жергілікті желінің ішінде және одан тыс орналасқан компьютерлер арасында мәліметтерді жіберуді басқару үшін арналған программалық немесе программалық-аппараттық кешен. Бұл құралдың атауы ағылшын сөзінің proxy ұсынушы немесе орынбасар деген сөзінен шыққан. Прокси-сервер қолданушының атынан сұраныстар жасап және қайтарылған жауаптарды оған жеткізіп, осы қолданушыны Интернетте ұсынады. Прокси-сервер арқылы жасалатын жұмыстың ерекшелігі - осы сұраныстардың және жауаптардың құрылымын өзгертіп өндей алады.
Прокси-серверлердің негізгі функциялары:
* жүктелудің жылдамдығын жоғарылату үшін мәліметтерді кэштеу;
* желідегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін мәліметтерді сүзгілеу;
* интернеттегі жұмысты анонимдеу.
Интернеттің негізгі қызметтері. Интернетте көптеген қызмет түрлері бар. Олардың ішіндегі ақпаратты таратуға арналғандары: WWW, FTP, Telnet, т.б.; электрондық мәлімет алмасу үшін: E-mail, Usenet, ICQ, IRC, IP-телефония және басқалары.
Интернеттің әр қызмет бабы мәлімет таратудың немесе алмасудың әр түрлі функцияларын атқарады, оның үстіне олардың кейбірі ескіріп жойылса, кейбірі жаңадан туындап келеді. Осылардың қазіргі жерлерінде жұмыс істейтін негізгілерінің қысқаша сипаттамаларын қарастырып өтейік.
FTP. Қысқаша орналасқан машинаның каталогтармен және файлдармен жұмыс істейтін хаттама (File Transfer Protocol - файлдарды тасымалдау хаттамасы) мен программалар осылай аталады. FTP құралдары сервер каталогтары мен файлдарын көріп, олардың бірінен біріне ауысып, керектерін көшіріп алуға, жаңартуға мүмкіндік береді.
Telnet. Бұл термин арқылы клиенттің алыстағы сервер-компьютерлермен қатысуын қамтамасыз ететін хаттамамен программа белгіленеді. Байланыс орнатылғаннан кейін тұтынушы қашықтығы компьютерлердің операциялық жүйесіне кіріп, сондағы орнатылған программалармен өз программалары тәрізді жұмыс істей алады.
Электрондық пошта - компьютер желісі бойынша пайдаланушыдан пайдаланушыға хабарларды жөнелтуді, сондай-ақ хабарларды оқу мен сақтауды жасақтайтын қызметті программалар жүйесі. Ол кәдімгі поштаға ұқсас. Электрондық пошта өзінің негізгі міндеті поштаны жөнелту мен қабылдаудан басқа пайдаланушыға мынадай мүмкіндіктерді ұсынады:
* хабарды жүйелендірілген түрде алу және сақтау;
* барлық поштаны басқа компьютерге жөнелту;
* бір хабардың көшірмесін тізім көмегімен бірнеше тұлғаға жіберу.
Электрондық поштаның адресі мына түрде болады: тұтынушы_аты@домен_аты, (мысалы, intkaz@ok.kz) "@" символы - тұтынушы аты мен домен атын айырып тұратын белгі. Орыс тілінде мұны көбінесе күшік (собачка) деп атайды, ал ағылшынша - at дейді, біздің мысалымызда "ok.kz" доменде "intkaz" тұтынушы аты.
Домен - компьютерлік желідегі логикалық түрде біріктірілген серверлер мен қорлар тобы.
Электрондық пошта қызметі клиент-сервер принципі бойынша жұмыс істейді. Тұтынушы компьютерде оның электрондық пошталық жәшігі тіркелген пошталық сервермен үнемі байланыс жасап отыратын клиенттің пошталық программасы (мысалы Outlook Expres) орнатылған.
Пошталық программалардың түрлеріне мыналар жатады: Microsoft Outloоk Express, Netscape Messenger, Eudora, The Bat.
E-mail. Бұл электрондық поштаның ағылшынша атауы, ол-желі қызметтерінің ішіндегі электрондық мәлімет ауысуының ең негізгісі. Электрондық пошта көмегімен барлық құрылықтарда тұратын адамдар бір-біріне электрондық хаттар мен файлдар жібере алады.
Usenet жүйесінің бірнеше анықтамалары бар, олар - тармақталған дискуссия клубы, телеконференция, жаңалықтар тобы. Мұның электрондық поштадан айырмашылығы - мәліметті бір адамға ғана емес, бірнеше абоненттер тобына (телеконференциялар) жолдаймыз. Әртүрлі мәселелерді талқылау кезінде конференцияға қатысушылар тең құқықты болып саналады.
ISQ (I seek you - мен сені іздеймін) - желі тұтынушыларына нақты уақыт кезеңінде (масштабында) хат-хабарлармен алмасып, бірден чат (сhat-әңгіме) құрып, файл жіберіп, әңгімелесуне мүмкіндік беретін қызмет түрі.
IRC (Internet Relay Chat) - нақты уақыт кезінде телеконференция өткізудің бір түрі, тұтынушылардың бір-бірімен әңгіме-дүкен құруға болатын қызметі. IRC-серверлері мен, IRC-клиенттері көмегімен тұтынушылар бір-бірімен виртуальді әңгіме өткізуді пернетақта сөздерді теру арқылы жүргізіледі.
ІР - телефония. Интернетте телефондағы дауыс арқылы мәлімет алмасуды өте тиімді деп айтуға болмаса, бұл тек ТСPІР хаттамалары негізінде электрондық мәлімет алмасудың жеке бір түрі ғана. Адамның дауысы цифрлы файлға (аудиофайлдар жасау сияқты) түрлендіреді де, желідегі қарапайым мәліметтер пакеттері тәрізді түрде тасымалданады.
WWW (World Wide Web - дүниежүзілік өрмек) - Интернеттегі гипермәтіндік ақпарат іздеу жүйесі, оны Web деп те айта береді. Мәліметтер блоктары (Web-парақтар) мемлекеттердің немесе жеке тұлғалардың меншігіндегі WWW - сервер немесе Web - сервер деп аталатын жеке компьютерлерге сақталады. Web-құжаттарға енгізілген гипермәтіндік сілтемелер арқылы тұтынушы адам олардың бірінен біріне ауыса береді.
WWW мен оның программалық жабдықтары - желінің ең қуатты, әрі болашағы бар құралдары. WWW негізінде гипермәтіндік мәліметтерді тасымалдау хаттамасы - НТТР (Huper Text Transfer Protocol) арқылы жұмыс істейді, ал оның ішкі ақпараттары құжаттарды белгілеудің гипермәтіндік НТML (Huper Text Marcup Language) тілі көмегімен құрастырылады.
НТML тілін толық келесі лекцияларда қарастырамыз.
3 Web-технологияға кіріспе
3.1 Негізгі түсініктер
Сайт - Web-те жарияланған ақпараттық жоба. Сайтқа кіретін Web-ресурстар - бұл әр түрлі мазмұнды және әр түрлі форматтағы файлдар: НТML-құжаттар, қарапайым және форматталған мәтіндер, графика, аудио, видео, кесте және т.б. Сайт бір немесе бірнеше беттен тұруы мүмкін.
Үй беті дегеніміз -- сұратуында Web атын көрсетіп, бірақ нақты беттің атын бермеген пайдаланушының сұратуы бойынша сервермен берілетін Web-бет. Web үй беті бар файлға index.htm немесе default.htm стандартты ат меншіктеледі. Үй беті - бұл Web-тің айнасы, сондықтан оны жобалауға және безендіруге ерекше мән беріледі, өйткені оның негізгі қызметі - пайдаланушыға Web-тің басқа беттері мен құжаттарына өтудің ыңғайлы әдістерін ұсынады.
Алғашқы бет - WWW-сервермен байланыс жасағанда - онда орналасқан кез келген мәліметтердің ең алғашқы, яғни бірінші беті тізімінен тұрады.
Web құжаттардың кәдімгі электрондық құжаттардан негізгі айырмашылығы - гиперсілтемелері болуында. Гипермәтiн - дегеніміз тышқан батырмасымен шерткенде қолданушы браузерінде Web-беттің келесі бір торабын ашатын ерекшеленген мәтін немесе графикалық объект.
Гипермәтіндік сілтемелер Web құжатын қарап отырғанда, оның басқа бөлігіне немесе басқа Web құжатына өтуге, немесе Интернет қызметтерінің біріне шығуға мүмкіндік береді. Әдетте, гиперсілтемеге сәйкес Web құжаты мәтіннің бөлігі көк түспен ерекшеленеді немесе асты сызылады. Гиперсілтемеге ауысқанда тышқан курсоры ашылған алақан пішінін қабылдайды. Егер мұндай нұсқағышпен гиперсілтемені шертсе, онда гиперсілтемеде көрсетілген адрес бойынша өтуі іске асырылады. Гиперсілтемеден бетке қайтқанда көк түс шие-қызылға ауысады. Түс ауысуы пайдаланушыға пайдаланылған гиперсілтемелерді қадағалап отыруға мүмкіндік береді.
Бөлімдерге сәйкес келетін реттелген құжаттары және ресурс беттерінің арасындағы алдын-ала жобаланған гипербайланыстары бар тақырыптық бөлімдердің мұндай жиыны сайттың логикалық құрылымы деп аталады. Ал физикалық құрылым дегеніміз - физикалық файлдардың сіздің сайтыңыз жарияланған буманың директориялары бойынша орналасу алгоритмі.
Үй бетіңдегі немесе web-сайтыңдағы барлық гиперсілтемелер дұрыс істеу үшін, барлық құжаттар дұрыс ашылу үшін және браузер ресурстың кейбір бөлімдерін ашқанда қателеспеуі үшін оның физикалық құрылымын құрғанда мына ережелерді сақтау қажет.
1. Директориялар, HTML-құжаттардың аттарын және кеңейтілуін, графикалық файлдардың аттарын латын алфавитінің кішкентай әріптерімен белгілеу қажет. Сонымен қатар, құрған файлдар мен директориялардың аттарының ұзындығы 8 символдан аспауы керек.
2. HTML-құжаттардың аттарын меншіктегенде, олардың аттары құжаттың мазмұнына сәйкес болу керек.
Браузер -гипермәтіндік байланысу мүмкіндігі бар файлдармен жұмыс істеуге арналған программа. Ол әркімнің таңдауы бойынша кәдімгі мәтіннің, статикалық бейненің немесе графиктердің экранда бейнеленуін және олармен байланысқан басқа файлдарды іздестіруді қамтамасыз етеді.
Браузерлердің негізгі атқаратын қызметтері:
* Құжат сақталған Web-сервермен байланыс орнату, жинақталған құжаттың барлық бөліктерін жүктеу.
* НТML тілдердің тегтерін команда ретінде орындау (интерплитациялау), Web- парақтарды браузер жұмыс істейтін компьютердің мүмкіндіктеріне сәйкес бейнелеу және форматтау.
* Web-парақтарының құрамына кіретін мультимедиялық және басқа объектілерді бейнелеуге арналған, сондай-ақ программаны объектілердің жаңа типтеріне лайықтауға мүмкіндік беретін кеңейту механизмінің жабдықтарын көрсету.
* Басқа интернет қызметтерімен жұмыс істеуге арналған ішкі және жеке (автономды) құралдармен қатынас құруды ұйымдастыру.
Кең таралған қарап шығушыларға Web - браузер, Internet Explorer және т.б. жатады.
Сайттың тіршілік ету мерзімі мен оны көрермендердің қарау жиілігін өзгерту бірсыпыра себептерге байланысты болады, олардың негізгілері мыналар:
* Сайтты тұрақты толықтыру мен сүйемелдеу;
* сайт тақырыбымен айналысатын адамдар саны;
* мақсатты аудитория көлемі;
* бәсекелес сайттар саны.
3.2 Сайттың дизайны
Кез-келген сайттың қызықты болуын анықтайтын ең маңызды көрсеткіші (факторы) - оның дизайны. Сайттың дизайны - ол сайттың сыртқы түрі. Жобаны жасаған кезде бір дизайнерлік стильді ұстау керек. Ең алдымен Web-сайтты құрған кезде жасайтын әрекеттер тізбегі мынадан тұрады:
* мақсаттың қойылымы және негізгі міндеттерді аңықтау;
* келешек тақырыптық бөлімдер тізімін құру;
* қордың логикалық және физикалық құрлымын өндеу;
* дизайн эскизін, сайтты құрастыру, көрінбейтін версталды кестені дайындау;
* мәтіндік материалдарды дайындау;
* векторлық түрде графиктік материалды дайындау;
* векторлық суреттерді растрлық форматқа эскпорттау, суреттерді оптимизациялау;
* web-беттің шаблонын құру;
* web-бетті жинау және кодты тексеру;
* әртүрлі броузерлерде әр түрлі экрандық кеңейтілуімен және түстік палитрасымен web-беттің бейнелеу сәйкестігін тексеру.
Web-беттердi құрған кезiнде гиперсiлтемелер қолайлы навигацияны құруға мүмкiндiк береді, яғни сайт беттерi бойынша ауысып- жылжу амалы болып табылады. Егер керек бөлiмге тез кiрiп және сол бөлiмнен тез шығуға болса, онда оны қолайлы навигация деп есептеуге болады. Көп мемлекеттердi сайттың жарамдығын анықтайтын "веб-юзэбилити" деген мамандар бар. "Веб-юзэбилити" деген түсiнік сайтты қолдану үшiн жарамды дегендi бiлдiредi. Көбiнесе оқырмандар сайттарды оқымай, тек ғана көзбен шолып шығады, сондықтан сайт құрушыларға қажеттi ақпарат байқалмай қалмайтындай етiп құруға өте маңызды. Әрбiр кiтапта өзiнiң мазмұны бар. Веб сайттағы мұндай мазмұнды мәзiр деп атайды. Бұл мәзiрдi ашуға және жабуға болады. Ашсақ әрбiр пунктiнде өзiнiң мәзiрi бар (екiншi деңгейлi) және т.с.с. Сайтта көбiнесе мәзiр көз алдымызда тұрады. Ол экран бетiнен кетпеу үшiн оны бiр жақ бөлiкке орналастырады. Браузер терезесiнiң жұмыс өрiстерiн функционалды аймақтарға бөлу үшiн осындай құрылымды құру амалымен пайдалану керек. Мұндай құрылымды фреймдiк немесе кадрлық деп атаймыз.
Сонымен, жақсы Web - бетті жасау үшін мыналарды ескерген жөн:
1. Web - беттегі мәліметтердің орналасуы қарапайым әрі логикалық түрде қарап шығуға, оқуға ыңғайлы болуы тиіс. Бетте мәлімет көп болса, ол оқырманды жалықтырып жібереді.
2. Экрандағы ақпараттарды тізім немесе кесте түрінде жасауға тырысу керек, онда маңызды мәліметтерді оңай тауып алуға болады.
3. Бір суреттен кейін бірден екінші сурет орналаспаған дұрыс, олардың ара қашықтарын біркелкі етіп, араларында мәтіндік ақпарат берген дұрыс.
4. Ақпарат бөліктерге бөлініп берілсе, оларды оқу, түсіну жеңіл болады.
5. Егер Web - беттің көлемі үлкен болса, онда құжат бөліктеріне жылдам ауысуға мүмкіндік беретін сілтемелер жасау қажет.
6. Суреттер мен графикалық бейнелерді пайдалану көптеген тұтынушыларды қызықтыру мүмкін, бірақ суреттерді желі арқылы қабылдау ұзақ уақыт алатыны есте болуы керек.
7. Web-бетте үштен артық түрлі қаріп түрін және үштен артық әр түрлі түстерді қолданбауға тырысу керек. Кез келген жағдайда мәтін үшін қара түсті қолдану ыңғайлы. Ал фон ретінде әлсіз түсті суретті таңдау дұрыс болады.
3.3 HTML тілі
HTML тілі (HyperText Markup Language - гипермәтінді сипаттау тілі) гипермәтіндік құжаттарды көру үшін пайдаланатын қарап шығу программасының осы құжатты экранға қандай түрде шығаратынын аңықтауға арналған, арнайы пішіммен жабдықталған сипаттаудың жалпылама стандартты тілі.
HTML тілі құжаттың бастапқы мәтініне енгізілетін қарапайым командалар жиынынан тұрады, олар осы құжаттың экранда көрсетілуін басқаруға мүмкіндік береді. Сонымен кез келген мәтіндік редакторда даярланып, қарапайым ASCII - формасында сақталған құжатқа бірсыпыра HTML командалары қосылғаннан кейін ол Web - бет болып шыға келеді. HTML файлдары - * .htm немесе * .html деген кеңейтілуі бар кәдімгі мәтіндік файлдар. Сондықтан, оны құрастру үшін жай қарапайым мәтіндік редактордың бірін, мысалы Windows ортасындағы Блокнотты пайдалана беруге болады, ал оның нәтижесін - Web -беттерді экранда көру үшін Microsoft Internet Explorer браузерін қолданамыз.
Браузерде көрсетілген беттің НТМL- кодын редакциялау немесе көру үшін бет аймағының бос орнынына тышқанның оң жақ батырмасын басып, ашылған контексті мәзірден НТМL-кодын қарау (Просмотр НТМL-кода) пунктін таңдаңыз немесе ТүрНТМL-кодын қарау (ВидПросмотр НТМL-кода) мәзір командасын орыңдаңыз. Нәтижесінде НТМL-кодын көру редакторының терезесі ашылады. Осы кодқа қажетті өзгертулер енгізіп, алғашқы атпен сақтаңыз. Барлық өзгертулерді браузер терезесінде көру үшін ТүрЖаңарту (Вид Обновить) командасын орындаңыз немесе F5 батырмасын басыңыз. Енді HTML тілінің негізгі ұғымына тоқталайық.
Тег - құжатты және оның құрылымын сипаттайтын және де құжат фрагменттерін браузер арқылы компьютер экранда орналастыруды басқаратын НТМL тілінің арнайы командасы.
HTML тегі бірінің соңында бірі нақты ретпен орналасқан элементтен тұрады:
* сол жақ бұрыштық жақшадан, яғни () кіші символынан;
* қиғаш сызық символынан (слэш), яғни егер алдын-ала
(слэш) символы қойылса, онда тегті соңғы деп атайды, кері (слэш) символы қойылса, онда тегті соңғы деп атайды, кері жағдайда бастапқы деп атайды.
* тег аттарынан, мысалы TITLE немесе PRE;
* қажет емес атрибуттардан. Тег атрибутсыз болуы мүмкін және бір немесе бірнеше атрибуттары болуы мүмкін, мысалы: ALIGN=CENTER;
* оң жақ бұрыштық жақшадан, яғни () үлкен символдан.
Тегтер атын жазуда үлкен және кiшi әрiптердi қолдана беруге болады. Тегтердің 2 түрі бар:
* бір элементті (жалқы) тег, белгілі бір әрекетті орындату үшін оны қажетті орынға жазып қою керек;
* екі элементті (қосарланған) тег, бұл ашылу және жабылу тегтері ортасындағы мәтінге ғана әсер етеді, мысалы: H1СәлемH1.
Жабу тегтері () қиғаш сызық символымен басталуы тиіс. Мұндай жағдайда екі тег және олармен бөлінген құжат бөлігі HTML элементі деп аталатын блокты құрайды.
Көп тегтерде өздерiнiң атрибуттары бар. Олардың мiндетi - тегтердi толықтыру, яғни объектiлер, графиктер немесе мәтiндер әрекеттерiн толық сипаттауға мүмкiндiк бередi. Тегтің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz