Қ. А. Яссауи түркі халықтарының ұлы ойшыл ақыны

Жоспар
Кіріспе

Қ.А. Яссауи түркі халықтарының ұлы ойшыл ақыны

Түрік ұлтының мыңдаған жылдардан бері бар екендігі тарихтан белгілі. Дегенмен тарихымыздың ұлы кезеңдерін Сақтар, Ғұндар, Қарахандықтар,Селжуктар...
деп бөліп-бөліп көрсетуге мәжбүрміз. Мұсылман түріктермен арада болған таусылмас соғыстар, тақ таластар және мәдениеттің ең негізгі бөлшегі, тірегі тілімізге, яғни түрік тіліне немқұрайдылықпен қарау- ыдыраудың басты себептері болатын.
Яғни түріктердің ата жұртында ана тіліміз- түрік тілі аяқ асты болды. Сондай-ақ түріктердің көпшілігі әлі мұсылман емес еді . Бұл жағдай мемлекеттің негізгі тіректерін әлсіретіп, олардың арасындағы байланысты
Азайтты және күш-қуат көздерінен мақрұм қалдырды.
Ахмет Яссауи сияқты өлең айтатындар, хикмет сөйлейтіндер пайда болды және оның негізінде турік- ислам әдебиеті бой көтерді. Дін және тіл ортақтығын пайда болған бұл күш бүкіл түрік топырақтарында ортақ мәдениеттің негіздерін қалады. Сол үшін де Туркияның айтулы ақындарының бірі Яхия Кемал Бейатлы;»Біздің ұлтымыздың негізінде Ахмет Яссауи жатыр»-деген болатын.Туркияда өздерін Яссауи жолының мұрагерлеріміз деген миллиондаған бекташ шәкірттері өздерінің аңыз-әңгімелерінде «Ахмет Яссауи жанған отқа қолын салып, қолына түскен оттарды алысқа лақтырып, шәкірттеріне;»От түскен жер сенікі.Бар! Міндетіңді орында»деген сөзді айтқан.Әрине бұл -бір аңыз әңгіме, бірақ әрбір аңыздың астарында шындық жатады. Ахмет Яссауи сөзінің әсері жақындаған адамды тартып алатын күш сияқты болатын. Мынадай бір сауал қояйық;»Ахмет Яссауи болмаса, түрік тілінің жандануы, түріктердің арасында мұсылмандықтың таралуы және турік мұсылмандығы не болар еді?»Меніңше бұл сұрақтың жауабы өте қарапайым -бүгінгі Түрік Дүниясы болмас еді.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар.

1.Кіріспе бөлімі
1 .1 Қ . А . Яссауи түркі халықтарының ұлы ойшыл ақыны .
1. 2 Яссауи ілімінің қалыптасуы және оның негізгі арналары

2.Негізгі бөлім
2. 1Яссауи ілімі және оның қазақ философиясы тарихындағы орны.
2. 2 Қожа Ахмет Яссауи ілімінің мәні.
2. 3 Яссауи ілімінің ерекшеліктері және кемел адам тұжырымдамасы.
2 .4 Қазақ филасофиясы тариқындағы Яссауи ілімінің маңызы.
2.5 Яссауи іліміндегі нәпсі мәселесі.

3.Қорытынды.

Қ.А. Яссауи түркі халықтарының ұлы ойшыл ақыны

Түрік ұлтының мыңдаған жылдардан бері бар екендігі тарихтан белгілі.
Дегенмен тарихымыздың ұлы кезеңдерін Сақтар, Ғұндар,
Қарахандықтар,Селжуктар...
деп бөліп-бөліп көрсетуге мәжбүрміз. Мұсылман түріктермен арада
болған таусылмас соғыстар, тақ таластар және мәдениеттің ең негізгі
бөлшегі, тірегі тілімізге, яғни түрік тіліне немқұрайдылықпен
қарау- ыдыраудың басты себептері болатын.
Яғни түріктердің ата жұртында ана тіліміз- түрік тілі аяқ асты
болды. Сондай-ақ түріктердің көпшілігі әлі мұсылман емес еді . Бұл
жағдай мемлекеттің негізгі тіректерін әлсіретіп, олардың арасындағы
байланысты
Азайтты және күш-қуат көздерінен мақрұм қалдырды.
Ахмет Яссауи сияқты өлең айтатындар, хикмет сөйлейтіндер
пайда болды және оның негізінде турік- ислам әдебиеті бой көтерді.
Дін және тіл ортақтығын пайда болған бұл күш бүкіл түрік
топырақтарында ортақ мәдениеттің негіздерін қалады. Сол үшін де
Туркияның айтулы ақындарының бірі Яхия Кемал Бейатлы;Біздің
ұлтымыздың негізінде Ахмет Яссауи жатыр-деген болатын.Туркияда
өздерін Яссауи жолының мұрагерлеріміз деген миллиондаған бекташ
шәкірттері өздерінің аңыз-әңгімелерінде Ахмет Яссауи жанған отқа
қолын салып, қолына түскен оттарды алысқа лақтырып, шәкірттеріне;От
түскен жер сенікі.Бар! Міндетіңді орындадеген сөзді айтқан.Әрине бұл
-бір аңыз әңгіме, бірақ әрбір аңыздың астарында шындық жатады.
Ахмет Яссауи сөзінің әсері жақындаған адамды тартып алатын күш
сияқты болатын. Мынадай бір сауал қояйық;Ахмет Яссауи болмаса, түрік
тілінің жандануы, түріктердің арасында мұсылмандықтың таралуы және
турік мұсылмандығы не болар еді?Меніңше бұл сұрақтың жауабы өте
қарапайым -бүгінгі Түрік Дүниясы болмас еді.
Жалпы түрік тарихы мен адамзат тарихының ең үлкен құрамдас
бөлігі болған Темір мемлекетінің де Яссауи мәдениетінің негізінде
дамығандығы және Әмір Темірдің Түрік Дүниясында Екінші Қағба
ретінде танылған Ахмет Яссауи кесенесін салғаны да шындық. Бұл
кесененің алып көлемі Темірдің Яссауи жолын қалай бағалағандығының
мөлшерін көрсетеді.
Былай қарағанда тарих-болашақты болжау ғылымы. Біз тарихтан алған
ғибратымыздың дамытып , бүгінгі таңдарымызды нұрландырып,
келешегімізді белгілейміз. Мен бұл жолды Қазақстанның жалауындағы
рәміздерден көріп тұрамын. Бұл жалаудағы қыранның екі қанатының бірі
Ахмет Яссауидің ой-пікірлері , яғни тілімізге, дінімізге, та-
рихымызға, ұлттық мәдениетімізге ие боларлық күш- қуаттың белгісіндей
көрінеді. Екінші қанаты -Ахмет Яссауи дінінің негіздерінің бірі деп
қараған ғылымға нұсқайды. Ғылым -адамзаттың ортақ дүниесі және
әміршісі. Қай жерден тапсақ та оны бойымызға дарытуымыз керек.
Ғылымда ең биік жетістіктерге ұлттық сезім арқылы жететін боламыз.

Міне Ахмет Яссауидың өткен тарихымызда, бүгінімізде және
ертеңгі тарихымыздағы маңызды орны осылар деп ойлаймын!

Яссауи ілімі және оның қазақ филасофиясы тарихындағы орны.

Яссауидің хәл ілімінің мәнін ашу мәнін ашу үшін алдымен оның
дүниетанымдағы хикмет, жаратылыс, әлем, ғашықтық, рух туралы
тусініктерінің орнын анықтап алуымыз қажет. Бұған қоса қандай да
бір дүниетаным немесе ойлау жүйесіеің талдануы мен жорамалдануы
жөніндегі ең маңызды мәселеге тоқталғанымыз жөн. Қожа Ахмет
Яссауидің тұлғасы, ілімі мен сопылық дүниетанымы өз уақыты мен
кеңістігі шеңберіндегі түркі-ислам суфилігінің жемісі екндігі
белгілі. Демек, біз бүгін Яссауидің ілімін ұғыну ушін ең алдымен
оның ойлау жүйесі мен сопылық дүниетанымы өз уақыты мен кеңістігі
шеңберіндегі түркі-ислам суфилігінің жемісі екендігі белгілі. Демек,
біз бүгін Иасауидің ілімін ұғыну ушін ең алдымен оның ойлау
жүйесі мен сопылық дүниетанымын қалыптастырған тарихи кеңістік
әлемімен герменевтикалық сұқбат құра білуіміз қажет. Ел
аузындағы аңыз -әпсаналардан Иасауи мәдениеті туралы оның
ілімі, дүниетанымының символдық олйлау ерекшеліктерін көрсететін
категориялық , ұғымдық ұстындарды табуға болғанымен, оларды тарихи
кеңістіктегі құбылыстық шындықтарымен үйлестіру қиынға соғады.
Бұған қоса Яссауи ілімі категорилық, ұғымдық ұсыныстарды табуға
болғанымен, оларды тарихи кеңістіктегі құбылыстық шындықтармен
үйлестіру, үндестіру қиынға соғады. Шындық біреу болғанымен таным,
оны тусіндіру мен баяндау әдістерінің әртүрлі болып табылады.
Осы тұрғыдан алғанда Ахмет Ясауидің хикметтің толы мұрасының
менің дүниетанымдылық қорым мен ой-санама қалдырылған
герменевтикалық талдау әдісінің талабы болып табылады.
Қожа Ахмет Иасауидің өзінің ілімі мен ойлау жүйесі
шеңберінде танып түсіндірген және мұрат еткен адам типі мен
Құраның кемел адамы арасында үндестік айқын. Иасауидің тәнге азық
дегендегі ілімі-адамның ақылы мен сыртқы сезім мүшелері арқылы
қабылданатын теориялық білім.
Яссауи дүниетанымында хикмет немесе хәл ілімі, нағыз шынайы ғылым
болып саналады. Яссауиде хәл ілімін меңгеру ушін алдымен жоғары
адамгершілік пен парасаттылыққа жету үшін алдымен білімге жүгіну
керек. Бүгінгі ұғымдарымен анықтайтын болсақ, Иасауидің жан ғылымы
деп отырғаны, яғни көрінбейтін әлемнің ғылымы. Біздің ғылым деп
жүргеніміз әлемдегі заттар, болмыстар мен құбылыстар және олардың
араларындағы байланыс заңдылықтары. Яссауи өз ілімінің екінші
дәптер екндігін, оның тек талапкерлерге ғана арналғандығын
алғашқы хикметтерінде-ақ атап көрсеткен . Сонымен Яссауи бабамыздың
хикметі адамдық кемелдікке және рухани еркіндікке жетудің ілімі
болып табылады. Адамның адамдыққа жетуі оның нәпсі деген
қара күшті тізгіндеуіне байланысты. Бұл қабілетке адам Алланың
жәрдемінің арқасында ие бола алады. Яссауидің Тәңірге Хикмет
берсең ит-нәпсімді ұстасам мен деп, мінәжат етуінен де осы
ақиқатты көруге болады. Бұл құбылыс сопылық дүниетанымдағы Сені
тануым үшін сенің нұрыңа мұқтажбын концепциясын еске салады. Иасауи
ілімінде адамның өзі жөніндегі танымға да мағрифат-ул-аллаһ
делінеді.
Осы екі танымның бірлігін хикмет ұғымы арқылы түсіндіріледі.
Хикмет ойлау жүйесі тұрғысынан филасофиядан да, ғылымынан да
өзгеше,себебі адам таным арқылы пенденің Тәңірге ұласуы және осы
процуестің жүзеге асуы үшін де сопылық психотехникалық мектеп
тәжірбиесін өтуі тиіс. Бұдан хикметтің тек білу ғана емес, сонымен
қатар білгенін іске асыру екендігін көреміз. Міне, Иасауидің
бейнелі символдармен берген мән, мағына, сыр, жауһар дегендегі
ілімі осы хикмет болатын. Хикмет адамның ой-санасы мен іс-
әрекеттерін тұтас қамтитын таным.
Тек осындай таным ғана адамды ішкі нәпсі зынданының тозағынан
құтқарады.

Яссауи ілімінің ерекшеліктері және кемел адам тұжырымдамасы
Бұл туралы Иасауи ілімінің ерекшеліктерін танымдық
-эпистемиологиялық, әлеуметтік-психологиялық және моральдық-этикалық
тұрғыдан рухани жетілдіру. Оның хәл ілімінде осы мақсатқа жету
жолы арнайы танымдық, психологиялық және моральдық мақамдарға ұласу
арқылы адамның әлеммен үндестікке жету ұстанымдары жүйелі түрде
қамтылған . Иасауи ілімі танымдық тұрғыдан болмысты құдайлық
әлемдерге, әлемдерді де сипаттық қабаттарға бөліп қарастырады.
Адамның әрбір моральдық мақамдары осы әлемдік қабаттарымен
үндестікте болуы қажет. Ақиқатты танудың сатылары бар. Адам
ақиқатты тану үшін алдымен өзіндегі, жаратылысындағы құдайлық
жауһардың мәніне жетуі тиіс.
Мұндай тіршілік әдісін, өмір сүру салтын қалыптастыру оңай
емес әрине. Бұл өмір жолының өте ауыр екндігін Иасауи, Есек
жауыр, жүк ауыр, өзім гамгин, Қасіретпенен, ақылым, тыныштығым
кетті деп, баяндайды. Иасауидің тілі өте астарлы әрі символдық
бейнелеулерге толы екендігі жоғарыдағы хикметтерінен айқын
көрінеді. ... Адам бойында ауыр әрі қасиетті аманат-құдайлық
жауһарды тасып келеді. Бірақ, ол Алланың берген аманатын
адамдық атқа лайық түрде таси алмай, өз мәніне жете алмай есек
дәрежесіне түседі. Құранда адамның залымдық пен надандықтың
көзіне айналуы мен хайуаннан да төмен дәрежеге түсуінің
себебі адамдық мәннен хабарсыз қалуынан деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.