Кәсіпорынның басқару және жоспарлау процесін ұйымдастыру негіздері жайлы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І бөлім. Кәсіпорынның басқару және жоспарлау процесін ұйымдастыру негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
0.1 Кәсіпорында басқару процесі туралы түсінік, оның маңыздылығы, мақсаты, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
0.2 Кәсіпорынды басқару процесінің негізгі типтері ... ... ... ... ... ... ... ... ..9

ІІ бөлім. Кәсіпорында өндірісті жоспарлау және оның түрлері ... ... ..11
2.1Кәсіпорындағы жоспарлау мәні және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Бизнес жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.3 Тиімді жоспарлауды ұйымдастыру стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... 21

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

Кіріспе
Қазақстанның әлемдік нарыққа кіруі және шетелдік бәсекеден қоргау, сондай-ақ импортты алмастыратын өз меншікті индустриясын құру өзекті мәселеге айналып отыр.Бұл мәселенің шешуі екі жағдаймен қарастырылады: біріншісі, республиканың сыртқы экономикалық байланыстар жүйесін, сондай-ақ экономиканың әлемдік шаруашылық процестерге құрылымдық бейімделуі. Екіншісі, еліміздің әлемдік ғылыми-техникалық және өндірістік ынтымақтастық процесіне қатысуын қайта қарастыруымен байланысты. Бұл ұлттық шаруашылықтың әлемдік нарықтар мен қызметінің бәсекелік ортасына түсуін көздейді экономикалық тепе-теңдікте және тиімді даму мақсатында Қазақстан экспорттық базаны, оның ішінде өз шикізаттың қайта өндеу есебі мен өсуге жаңа технологиямен байланысты салалар үшін көтеруге мүмкіндік беретін бірқатар өндірістерді құруға талпынуы тиіс.
Экономикалық реформаны сәтті жүзеге асыру кәсіпорын құрылымын жан-жақты дамытуды ұйғарады, сондай-ақ 2030 стратегиясынан шығатын әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешуде басты рөл ойнайды. Кәсіпорынның өндірістік құрылымы оның бөлімшелері, кооперациялары арасындағы еңбек бөлінісін сипаттайды.Өндірістік процесті кеңістікте оңтайлы тұрғызу-оның тиімділігінің қажетті шарты. Кәсіпорынның өндірістік құрылымы оның жұмыс істеудін және дамуын қамтамасыз ететін элементтердің өзара іс-қимылын тұлғалайды, ал кәсіпорынның ұйымдық құрылымы-бұл құрамы және оның ұйымдық бірлігінің мөлшері, олардың құрылуының арақатынасы және нысандары. Өндірістік процесті жетілдіру бағыты ретінде мамандану терендігі, яғни маманданған өндіріс масштабының артуы, дайындалған өнімнің бөлшектері мен тізбектерінің үйлестірілуі, өндірістің шоғырлануы және маманданған кәсіпорынның кеңінен кооперациялануына әкеліп соқтырады. Сондықтан біз мұнда кәсіпорынды басқару процессі, оның типтері, жоспарлауды ұйымдастыру стратегиясы, кәсіпорынның өндірістік құрылымы мен негізгі көрсеткіштері.

1.бөлім. Кәсіпорының басқару және жоспарлау процесін ұйымдастыру негіздері.
1.1. Кәсіпорында басқару процесі туралы түсінік,оның маныздылығы, мақсаты, түрлері.

Басқару -- адамдардың кәсіптік қызметі. Бұл қызметтің мән-мазмұнын айқындау үшін оның анықтамасын берейік. Басқару -- бұл ұжымдағы адамдарға және жекелеген адамдарға, олардың бірлескен (еңбек) жұмыс процесінде мақсатты жүйелі ықпал ету.
Басқару ең аддымен, ықпал ету, демек мұнын өзі сол әрекетке билік ету қажеттігін көрсетеді.
Мақсаттылық анықтамасы басқару міндетін -- ұжымның алдына қойған мақсатына жетуін қамтамасыз етуді көздейді. Оның үстіне мақсат қою да басқару міндеті.
Әрекеттің осындай міндетті бірізділігін басқару процесі деп атайды. Әр түрлі деңгейде басқару процестерінің күрделілігіне және алуан түрлілігіне қарамастан, Д. Н. Бобрышев осы категорияға -- басқару процесіне біршама жалпылама анықтама береді. Басқару процесі -- бұл шешімді шығаруды, қабылдауды қабылданған шешімінің орындалуы жөніңдегі жұмыс барысын үйлестіруді, кабылданған шешімнің орындалу барысын бақылауды бірізділіклен жүзеге асыру. Бұл анықтама басқару әрекетінің мазмұнын да ашады.
Қызметкерлерді қабылданған шешімдердің саны емес өз мүдделеріне әсері қызықтырады. Жақсы басшы олардың мүдделеріне тікелей қатысты шешімдерді дайындау кезінде қызметкерлерді тартуға тырысады.
Басқару процестерін басқарудың көптеген жүйелері мен салаларында жүзеге асырады. Кәсіпорындар мен мекемелерде, кәсіпорындарды тасымалдау орындарында, т. б. Яғни, адамдар еңбек ететін қажетның барлығында белгілі бір мақсатқа жету үшін басқару қызметі бірінші кезектегі міндет болып саналады. Басқару процесі мемлекеттік деңгейде де, шаруашылық ұйымында да бірдей жүргізіледі. Стратегиялық және жедел проблемаларды шешкен кезде ол бір мақсатты көздейді, әрине мұндай жағдайда көбінесе Стратегиялык басқару, жедел Басқарусекілді терминдерді пайдаланады. Бірақ мұнда басқару мазмұны өзгермейді.
Басқару циклді процесс ретінде қарастырылады, ол Басқару кызметі деп аталатын басқару жұмысының нақты түрінен тұрады. Басқару қызметі - Басқару жұмысының нақты түрі, оны жүзеге асыру үшін арнайы амалдар мен әдістер, сондай-ақ тиісті ұйымдық жұмыстар қолданылады.
Функция - бұл сонымен қоса әрекет, міндет жұмыс. Бұл мағынада функция ұғымы басқару қызметінің категориясьін анықтаған кезде басқару теориясында, сондай-ақ олардың ұйымдастыру жүйесіндегі басқа қызметтерінде - өндірістік, әлеуметік т.б. өзгешелігін көрсету үшін пайдаланылады. Басқару қызметінің өзіндік өзгешелігі, ерекше мазмұны болады, әрі дербес жүзеге асырылуы мүмкін. Оларды кез-келген басқару саласындағы адамдар қызметіне теңдестіруте болады. Шындығында, кез келген салада басқару үшін шешімді әзірлеу және қабылдау, оның орындалуын ұйымдастыру, оның орындалу барысын үйлестіру, орындалу нәтижесін бақылау және де осы деректердің негізінде келесі шешімді шығару және қабылдау қажет. Басқарудың барлык қызметі бір-біріне тығыз байланысты, сонымен қоса, олар бір-бірімен сіңісіп кетеді. Жоғарыда атап көрсетілгендей, басқару қызметіне деген көзқарас және олардың жіктелуі алуан түрлі. Менеджмент негіздері кітабының авторлары ( М. X. Мескон, М, Альбет, Ф. Хедоури) басқару қызметінің елеулі түрлерін шағын категорияларға бөледі. Мұның өзін қазіргі барлық ұйымдарға қолдануға болады . Авторлардың пікірінше, басқару процесі олардың өзара байланысты қызметтерінен: жоспарлаудан, ұйымдастырудан, мотивация және бақылаудан тұрады.
Алдыңғы тараудан бізге басқару процесінің төрт қызметі белгілі: жоспарлау, ұйымдастыру, мотивация және бақылау. Олар коммуникация және шешім қабылдау процестерімен байланысып біріккен. Олардың негізгі мазмұнын қарастыралык.
Екінші себеп, мүнда жоспарлау ұздіксіз жүзеге асырылуы тиіс -- бүл болашақтағы тұракты белгісіздік. Қоршаған ортадағы өзгерістің немесе тұжырымдаудағы қателіктін әсерінен, жоспарды жасаған кезде оқиға басшы ойлағандай болмауы мүмкін. Сондықтан жоспардың ақикаттығына көз жеткізу үшін оны келісе отырып қайтадан қарап, пысықтап шығады.
Ұйымдастыру. Ұйымдастыру -- демек ненідей бір құрылым құру. Ұйым өзінің жоспарын орындау, сол арқылы мақсатына жету үшін копструкциялауға қажетті көптеген элементтер болады.
Ұйымда жұмысты адамдар істейтін болғандықтан ұйымдастырудын маңызды жағдайларының бірі -- ұйым ішіндегі толып жаткан мінтедеттерді, соның ішінде басқару жұмысын кімдердің орындау керектігін анықтап алу. Басшы адамды нақты жұмыстарға бөледі, жекелеген адамдарға тапсырмалар мен биліктер немесе ұйым ресурстарын пайдалану правосы беріледі. Мұның өзі олардың өз міндеттерін тиянақтап орындауына деген жауапкершілік жүктейді..
Мотивация. Егер кімде кім ұйымдағы нақты жұмысын орындамаса, онда тіптен ойдағыдай жасалған жоспардың және ұйымның неғұрлым жетілдірілген кұрылымның ешқандай мәні болмайды. Сондықтанда мотивацияның міндеті сол, ұйым мүшелері өздеріне бекітілген міндеттерді жоспарға сәйкес орындау.
Басшылар әрқашанда өз жұмыскерлерінің тапсырылған істіорындауын талап етеді, көп жағдайда орындатады. Көне уақыттарда бұл үшін дүре мен жазаны, кейбіреулеріне -- награданы қолданды. XVIII ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың соңына дейін қалыптаскан сенім бойынша, егер адамдардың еңбекақы табуға мүмкіндігі болса, онда олар жан аямай жұмыс істейді. Сондықтан да мотивация -- ақшалай тиісті ақы төлеу арқылы жұмыс істеу деген ұғым береді. Ғылыми басқару мектебі де мотивацияны осы тұрғыдан негіздейді.
Бақылау. Күтпеген жағдайға байланысты өзінің бастапқы, басшы белгілеген бағытын өзгертуі мүмкін. Сондықтан да басшынын міндеті, ұйымға елеулі зияны келмей тұрғанда алғашқы белгіленген жоспардың өзгеру себебін тауып анықтау болуы тиіс.
Басқарудың бастапқы пункті - басқаруды қалыптастыру және мақсатты таңдау болып саналады. Мақсаткерлік -- басқару жүйесінің басты қасиетінің бірі. Басқару мақсаты -- басқару жүйесі тапсырмасының еңбек әрекеті нәтижесінде орындалуы, оған қол жеткізу үшін басқару объектісінің жұмыс істеуі.
Басқару шешімдерін ойластыруда қолда бар ресурстар мен қоғамдық қажеттілікке негізделген мақсат ерекше маңызды рөл атқарады. Мақсатты айқын тұжырымдаудың психологиялык мәні де бар, өйткені мұның өзі ұжымның өз ісіне сенімділігін арттырады, өз жетістіктерін салыстыруға мүмкіндік береді, әрі кейбір мақсаттың орындалуынан қанағат алады. Мақсат неғұрлым биік, мәртебелі болса, эмоция да соғұрлым әсерлі, мұның өзі түптеп келгенде мақсатка тезірек жетуге ықпал етеді. Жануарлар организміндегі барлық рефлекстерді қарастыра келіп И. П. Павлов былай деп жазады: мақсат рефлексінің маңызы ерекше зор, өйткені ол әрқайсымыздағы өмірлік энергияның негізгі нышаны.

1.2. Кәсіпорынды басқару жүйесінің негізгі типтері.

Кәсіпорын қызметі мақсатының бағыт-бағдарын білу міндетті түрде қажет болып саналады. Сонымен қоса осы бағыт-бағдардын сипаты алуан түрлі болуы мүмкін, осыған байланысты басқару процесі үш типте өтуі мүмкін.
Бірінші тип -- мақсатты баскару. Барлық өндірістік және басқадай басқару міндеттерді барлық деңгейде шешкен кезде мақсатты басқару шешуші рөл атқарады. Басқарудың мақсаттылығы -- кәсіпорынның жалпы мақсаттық, дербес бөлімшелерін ұйымдастыру үшін жіктеу. Бұл принципті пайдаланған кезде бөлімшелердің және ондағы жүмыскерлердің мақсаты айқыңдалады, әрбір басқарулы қызметкер өзіне қойылған талап туралы нақтылы түсінік алады, дербес шешім қабылдау мүмкіндігі үлғаяды және жүмыста табысқа жетуді ынталандырады. Мақсатты басқару аса ірі бір жолғы шараларды мәселен кәсіпорынды қайтадан конструкциялау және кайтадан жарақтандыру, жаңа өнімді шығаруға көшу, жалгерлікті немесе кооперацияны енгізу т.б. шараларды орындау үшін қолданылады.
Баскару процесінің өтуінің екінші типі -- бағдарламалық басқару. Мұнда нақты тапсырманы мұқият ойластыру, бөлімшелердің жүйелі әрекетін және бұл әрекеттердің бір бірімен байланысын анықтау көзделеді. Осындай тапсырма жиынтығы басқару бағдарламасы болып саналады. Басқару процесінің мұндай типі әдетте өндірістің күрделі міндеттерін шешкенде қолданылады.
Кәдімгі жоспардан бағдарламаның өзгешелігі -- тапсырманы орындауды басқаруды кідіртпестен қолға алуға, осал тұстарын анықтауға, ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Бағдарламалық басқару күрделі кұрылыста, көп бөлшекті бұйымдар шығаруда, жоспардан тыс және жедел жүмыстарда қолданылады.
Басқару процесінің үшінші типі -- жағдайға қарай басқару. Бұлмақсатты айкындалған әрі сирек өзгеретін, тұрақтанған, толық меңгерілген өндірісте қолданылады. Мұндағы басты міндет -- туындаған қолайсыз жағдайдан, өндіріс процесіндегі іркілістен шьіғудың ең колайлы жолдарын іздестіру. Ол үшін пайда болған ауытқуларды тез, әрі аз шығынмен жоюға мүмкіндік беретіндей шешім қабылданады.
Атап көрсететін жәйт, практикада басқарудың жоғарыда аталған типтері сол қалпында қолданыла бермейді. Басқару деңгейі алуан түрлі болып келетін кез келген кәсіпорында түрлі өндірістік міндеттерді шешкен кезде басқарудың үш типі дербес қолданылуы да, әр түрлі үйлесімде колданылуы да мүмкін.
Мұндай үйлесімділікке, соңғы жылдары кең етек алған бардарламалық, мақсатты басқару -- мақсатты жиынтық бағдарламаны жасау және жүзеге асыру нақты дәлел болады. Мұнда мақсатты басқарудың да, сондай-ақ бағдарламалық мақсатты басқарудың да элементтері бар. Бағдарламалық-мақсатты басқару кәсіпорынның түбегейлі, негізгі міндеттерін шешу үшін қолданылады.

2.бөлім. Кәсіпорында өндірісті жоспарлау және оның түрлері

2.1. Кәсіпорында өндірісті жоспарлаудың мәні

Өз кезінде К.Маркс жоспарлауды қоғамдық еңбекті халық шаруашылығының салдары мен түрлеріне бөлуде қажетті пропорцияларды қоғамның сұранысы мен мүмкіндіктеріне сәйкес саналы анықтау және жүзеге асыру үшін қажет деп түсіндірді.Әкімшілік жоспарлау жүйесінен нарықтық экономикаға көшуге байланысты және халық шаруашылығын дамытудың жаңа қарым- қатынастарының қалыптасуы жайында жоспарлау жаңа қырынан көрінеді де, жаңа міндеттерді шешуді көздейді.Жаңа жағдайдағы жоспарлаудың сапалық ерекшелігі жоғарыдан жасалатын бұрынғы директивтік жоспарлау орталық және жергілікті органдардың, кәсіпорындар мен ұйымдардың өзара тиімді келісімі арқылы орындалатын нұсқаулы жоспарлауға айналады.
Жоспарлау - менеджменттің негізі болып табылады. Осы жоспарлау негізгі 3 топтан тұрады:
1) Фирманың қазіргі уақытта қандай жағдайда, қандай күйде болғаны? Қандай экономикалық дәрежеде екенің, оның нәтижесін және әрқашан күшті жағымен тексеріп тұруын анықтайды. Соның ішінде маркетингте, өндірісте бір нәрсені тексеріп тұруда, ғылыми зерттеуде өндіріс ресурсында нәтижеге қол жеткізуді т.б- ларын жоспарлау.
2) Фирма қайда, қандай жолмен жылжып барады? Кәсіпорындағы және фирманың басқарушылары қоғамдағы түрлі кедергілерге қарамастан өз жоспарларын қалай іске асыруы керектігі.
3) Ненің көмегі арқылы организациялар, фирмалар, кәсіпорындар жоспарлаған мақсаттарына жетеді. Кім нені істеуі керек ?

Экономиканыжоспарлы дамытудың обьективті қажеттілігі өндірушілердің бөлінуіне және қоғамдық еңбек бөлнісінің дамуына байланысты пайда болады.
Жоспарлау- зерттеліп отырған нысанның жағдайын алдын ала нақты көре білу, сол арқылы көздеген мақсатқа сәйкес дамудың жолдары мен тәсілдері көрсетіледі, сондай- ақ оны шешудің басқару жолдары анықталады. Сонымен, жоспарда алдын ала көре білу дәлірек және айқынырақ көрініс болып табады.
Жоспарлау - кәсіпорынның дамуы мен жалпы мақсатына жету үшін ұйымның барлық мүшелерінің күшін қамтамасыз ететін бағыт.
Жоспарлау - басқарудың негізгі функциясы. Жоспарлау сатып алушылардың әртүрлі қажеттіліктерін есепке ала отырып өнім ассортименттерін көбейтуде зор мәнге ие. Жоспарлау мәні бекітілген мерзімге нарық сұраныстары мен материалдық көздер есебімен қамтамасыз етіліп дамуына бағытталған, анықталған негіздеме.
Ф.Энгельс "Анти- Дюринг"атты еңбегінде былай деп жазды:"Дамыған қоғамда өндірістегі анархия өндірісті қоғамдық жоспарлы реттеумен ауыстырылады, ол бүкіл қоғам қажеттілігіне және оның мүшелерінің қажеттілігіне сай жүргізіледі".
Өз кезінде К.Маркс жоспарлауды қоғамдық еңбекті халық шаруашылығының салдары мен түрлеріне бөлуде қажетті пропорцияларды қоғамның сұранысы мен мүмкіндіктеріне сәйкес саналы анықтау және жүзеге асыру үшін қажет деп түсіндірді. 1986 жылы 11 шілдеде Л.Кугельманға жазған хатында ол былый деген болатын: "Қоғамдық еңбекті белгілі пропорциямен бөлу қажеттігі қоғамдық өндірістің белгілі формасына сәйкес жойылуы мүмкүн емес, оның көріну формасы ғана өзгереді".
Әкімшілік жоспарлау жүйесінен нарықтық экономикаға көшуге байланысты және халық шаруашылығын дамытудың жаңа қарым- қатынастарының қалыптасуы жайында жоспарлау жаңа қырынан көрінеді де, жаңа міндеттерді шешуді көздейді.Жаңа жағдайдағы жоспарлаудың сапалық ерекшелігі жоғарыдан жасалатын бұрынғы директивтік жоспарлау орталық және жергілікті органдардың, кәсіпорындар мен ұйымдардың өзара тиімді келісімі арқылы орындалатын нұсқаулы жоспарлауға айналады.
Нарықтық экономикада жоспарлау жойылмайды, керісінше, жоспар мен нарықтың өзара байланысы күшейе түседі. Әйтпесе нарықтың өз бетінше дамуы және өзін-өзі реттеуі қоғамдық экономикалық және әлеуметтік процестер барысында үлкен қателіктер мен күрделі олқылықтарға ұрындырады. Сондықтан әр бір мемелекет, жоспарлау мен экономикалық реттеуге сүйене отырып, пайда болған деформайияларға түзетулер енгізіп, нарықтық қатынастарды әлсін- әлсін бәсекелестік жағдайына келтіреді, экономиканы динамикалық тепе- теңдікте ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.