Қазақстанның қосмекенділері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Тақырып:Қазақстанның қосмекенділері. Негізгі түрлері. Тиімді пайдалану, қорғау мәселелері.
ТМД елдерінде қосмекенділердің 33 түрі кездеседі ал Қазақстанда 12 түрі тараған. Жер шарында 4000 түрі бар. Біздің республиканың территориясында құйрықты қосмекенділердің үш түрі мекендейді:1) сибирьбұрыштісті , 2) жетісу бақатісі, 3) кәдімгі тритон. Құйрықсыз қосмекенділердің дүние жүзінде 800-дей түрі кездессе, оның 9-ы біздің республика территориясында таралған. 1) Қызыл бауыр шұбар бақа,2) кәдімгі тарбақа, 3)жасыл құрбақа, 4) көлбақа, 5) шөпбақа, 6) қызылаяқ бақа, 7) кәдімгі құрбақа, 8) сүйіртұмсық бақа. Сөйтіп Қазақстанда тіршілік ететін 9 түрдің ішінде ең көп тарағандары жасыл құрбақа мен көл бақа. Қос мекенділердің бұл екі түрін Қазақстанның кез келген жерлерінен кездестіруге болады.
Біздің республиканың территориясында құйрықты қосмекенділердің үш түрі мекендейді- сібір бұрыштістісі, жетісу бақатісі, кәдімгі тритон.
Сібір бұрыштістісі - Hynobius keyerlengi Қазақстандағы бұрыштістілер туысының жалғыз өкілі, ал Шығыс Азияда 15 түрі бар. Бұрыштістілер тұқымдасына 31 түрі бар, бұлар тритон мен саламандраға жақын қарапайым, құйрықты қос мекенділер. Бұрыштіс деген ет таңдай тістері иілген немесе бұрыш болып орналасқандықтан берілген. Сібір бұрыштістісі Сібір тайга ормандарында кең таралған, типті Поляр шеңбер де кіреді, ал таралу аймағының оңтүстік шекарасы республикамыздың солтүстік шекарасына дейін етеді. Қазақстанда Солтүстік Қазақстан облысының Конюховский ауданында бір рет кездескен. Орынбор облысына шекаралас жерлерден кездесуі мүмкін, Орынбор жерінде сібір бұрыштістері уақытының көбін ылғалды жағалаудағы баспаналары мен суда өткізеді. Суға уылдырығын шашу арқылы көбейеді. Сырттай ұрықтанады. Итбалық кезеңінен кейін, ересекке айналады. Тамыз айында метаморфоз аяқталып, кішкентай бұрыштістінің құрлыққа шығуы жүреді.
Жетісу бақатісі - құйрықты қосмекенді, сламандраның жақын туысы. Үлкен дөңгеленген басы тритонды еске түсіреді, ұзындығы 20 см, жартысынан көбін құйрығы алып жатады.
Жер бетінде бір ғана жерде, теңіз деңгейінен 1700-2500 метр биіктіктегі Жоңғар Алатауының өзендері мен жылғаларында тіршілік етеді. Бақатістер төменгі температураға төзімді, 12-14 градуста көбеюді, 0 градуста да қозғалу қабілетін жоғалтпайды. Судың 20 градустан артық жылығанын және тіке түскен күн сәулелерін көтере алмайды. Ымыртта және түннің алғашқы жартысында белсенді. Қорегін су түбіндегі тас астынан тауып жейді, олар жамбас жүзгіш шаян мен жылғалықтар дернәсілдері, аз мөлшерде жердегі жәндіктер мен өрмекшілер. Қысқы ұйқыдан шыққаннан кейін көбеюі басталады. Бақатістілер су астындағы тасқа уылдырық қапшығы мен аталық ұрығын бекітеді. Осы жерде ұрықтану жүреді. Даму сатысы өте ұзақ, үшінші жылы ересек түріне айналады, бесінші жылы жынысты жетіледі. Бақатісті жер бетіндегі өте сирек кездесетін қосмекенді, біздің елімізден басқа, ол Қытай жеріндегі Жоңғар Алатауында тіршілік етеді.Ол жерде оны дәстүрлі халық медицинасына пайдаланып, аямай жойып отыр.Жетісу бақатістісі Қызыл кітаптың бар түріне енгізілген.
Кәдімгі тритон - Triturus vulgaris. Саламандралар тұқымдасына жатады. Дене пішіндері кесірткелерге ұқсайды. Біздің университетте биология кафедрасында бұл қосмекенділердің 2 данасы ұсталып зерттелуде. Олардың аяқтары жақсы дамыған, ұзын құйрықтары жұмыр, немесе екі бүйірінен қысыңқылау келеді. Личинкалары сыртқы желбезекпен тыныс алады, ал ересектерінде желбезек болмайды, өкпесі және терісі арқылы тыныс алады.
Қызыл бауыр шұбар баұа - Bombina
Қызыл бауыр шұбар бақа - Қазақстандағы құйрықсыз қосмекенділер тұқымдасының жалғыз өкілі. Арқасы жасыл немесе қара дақтары бар сұр түсті, құрсақ жағы қаракөк дақтары бар қызғылт не ашық қызғылт түсті, дене пішіні кішілеу бақа(ұзындығы 3-5 см). Еуропада кең таралған. Қазақстанда тек Жайық өзенінің аңғарнда кездеседі. Мұнда ол ағынсыз сулар, ұсақ шұңқырлар, бақшалар, тағы басқа жерлерді мекендейді. Су беті өсімдіктері көп, түбі лай жерлерді ұнатады. Бұл бақаның бүкіл өмірі суда өтеді, судан тек түнде және таң сәріде шығады. Ешқашан судан алысқа кеипейді. Ең ұзақ, алыс кететін уақыт - күз. Қызыл бауыр шұбар бақаның судан 0,5 км-ге қыстайтын шұңқыры болатындығы белгілі. Басқа құйрықсыз қосмекенділерден айырмашылығы - уылдырығын топтамай, жеке жеке не 2-12 уылдырықтан тастайды, уылдырық тастау уақыты - мамырдың басы. Аталықтары осы кезде өздеріне тиіс уу ... уу не унк...унк деген қатты жыбыстарын шығарады. 3-8 рет қайталайды және 2 км қашықтықтан жақсы естіледі. Аталықтары өте ерте шығатын дернәсілдерінің метаморфозы біткенше, маусымның аяғына дейін дыбыс шығарады. Ересектері су жәндіктерімен, ал итшабақтары балдырлармен қоректенеді. Бұл бақаның ерекшелігі - сүтқоректі жануарлардың сілекей қабығын қатты күйдіретін, терісінен улы шырыш бөліп шығарады. Сүтқоректілер мен құстарды шаққанда, олардың тыныс алуын әлсіретіп, жансыздандырады. Сондықтан оны ешқандай аң, құс, балық жемейді.
Кәдімгі бақа - Bufo-Bufo
Тарбақа - Қазақстандағы Еуропалық қосмекенділердің тағы бір өкілі. Бұл тарбақалар тұқымдасына жататын басқа нағыз бақалармен өзіндік анатомиялық ерекшелігі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.