Қазақтын ән өнері

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 2 бет
Таңдаулыға:

Қазақтын ән өнері

Мақала Музыка-халықтың жаны. Орта Азиядағы түркі тілдес халықтардың, соның ішінде қазақ халқының орта ғасырдағы музыкалық мәдениетті ең алдымен сол заманнан бүгінгі күнге дейін жеткен музыка мұралары, музыка өнерін, музыка аспаптарын зерттеуге көптеген үлес қосқан орта ғасырлық ойшылдар, Әбу Насыр әл-Фараби (870-950жж), Махмұд Қашқари (1029-1101жж), Мұхаммед Хайдар Дулати (1499-1551жж), сияқты үлкен ғалымдар, А. Левшин (1799-1879жж), Ш. Уалиханов (1835-1865жж), Н. Стремоухов, А. Затаевич және басқа көптеген ғалым-зерттеушілермен этнографтар көп жазды.
Әбу Насыр әл-Фарабидің бізге жеткен музыкалық-теориялық еңбегінің бірі «Музыка туралы үлкен трактат» атты кітабы Орта Азияда қолданылған ыспа аспаптарының зерттеулерінің дәлелі болып табылады. Әбу Насыр әл-Фараби «Музыка туралы үлкен трактат» еңбегінде сол кездегі аспаптардың шығу тегі, музыка мәдениеті, орындаушылық өнері, эволюциялық дамуы жайында толық түсінік берген.
Мұхтар Әуезов өз еңбектерінде былай деп айтып кеткен « . . . қалың қазақ елі тартқан сыбызғыдағы салқын саз, қобыздағы қоңыр күй, домбыраның да екі ішекті ғана емес, әдейі күйге арналған үш ішекті тіліне оралған көп күйлердің ескі-жаңасы тегіс тарих үшін елеулі бұйым. Сондықтан өз елін, өзінің кіндік кескен туған жерін, ата-бабаларымыздан қазіргі заманымызға дейін жалғасып келе жатқан ұлттық музыка мәдениетімізді сүймейтін адам жоқ деп ойлаймын. қай халық болмасын өзінің атадан балаға жеткен, қадірлеп көзінің қарашығындай сақтап, қымбат қазынасына айналдырғанұлттық музыка өнері болады және әр халықтың белгілі бір өз ішінде тараған өріс аспаптары да болады.
Музыкалық аспаптың ең басты қасиеті- оның тілсіз сөйлей алатындығы. Аспап күйшінің рухани сыңарына айналады және оның иесі тыңдамаса да, аспабымен күй тартқан басқа адамның көңіл-күйін айна-қатесіз танып білген. Көне музыкалық аспаптар адамның еркіне бағынып, мына тәни дүниеде әрекет те істей алады екен. Бір бақсы бәстесіп, қобызын бәйгеге қосыпты. Зікірдің кезінде қобыз бен даңғыра арғымаққа айналып, бақсыны адамдар мен әруақтар мекендеген Жоғары, Орта және Төменгі дүниеге апаратын болған. Қобызының күшін білетін бақсы ол жәй аттармен бәйгеге бірден түспес үшін, оны үлкен терекке байлап қойыпты. Көмбеде тұрған адамдар алыстан көрген шаң арасынан теректі сүйреп келе жатқан қобызды көріп шошыпты, сол себептен де көне халық аспаптарын киелі деп есептеген.
Көне аспаптарды жасау үшін ол кезде көшпенді қоректінің барлығын табиғаттан және өз шаруашылығынан алған. Аспаптар қамыстан, қыштан, мүйізден, түрлі ағаштан жасаған. Мембранаға, шалғы мен шекке тері, малдың терін пайдаланған. Жақсы дамыған ұсталық шеберліктің арқасында аспап пен оның кейбір бөлшектерін темірден жасаған. Дегенмен, бұл аспаптардың тембр ерекшеліктерін анықтауға музыкалық дыбыстың өзіндік идеалын қалыптастырған ұлттық менталитет талаптары көбірек әсер етті. . Қазақ аспаптарына көбіне қоңыр, күмбір дыбыс тән.
Музыкалық аспаптар көшпелі тұрмыстың көптеген салаларына қызмет еткен: бақсылардың магиялық салты (түрлі сылдырмақ таққан қылқобыз, даңғыра, асатаяқ) ; қойшы өмірі (сыбызғы, шертер, қос сырнай, қамыс сырнай) ; аңшылық (бұғышақ, шыңдауыл, дауылпаз) ; әскери өмір (дудыға, шың, мүйіз сырнай, керней, ұран, дабыл) ; балалар мен жастардың ойыны (сазсырнай, үскірік, тастауық, қоңырау, шаңқобыз) .
Аспаптардың құрылысы олардың қызметімен тығыз байланысты, ең қарапайым және көне құрылысәскери және аңшылық аспаптарда сақталған. Бұлар белгі беру және аңдарды дыбыспен адастыру үшін пайдаланылған. Кейбір жылдары көне музыка аспаптарының ұмытылып, жоғалған себебі, еліміз көшпелі өмірден тұрақты ел болып тұрмыс өзгерді. Концерттік топтар пайда болды. Бірақ музыкалық аспаптарды жасайтын адамдар аз болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.