Жасөспірімдердің қимыл-қозғалыс дағдыларын қазақтың ұлттық ойындары арқылы дамыту

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі Бүгінгі таңда жасөспірімдердің қимыл-қозғалыс дағдыларын дене жаттығуларының жаңа технологиясымен дамыту және ұлттық, жалпы адамзаттық құндылық қағидалары арқылы зерттеу -туындап отырған негізгі мәселелердің бірі. Жеке тұлғаны дамытуда дене тәрбиесі жаттығуларымен ұлттық ойындардың маңызы өте зор. Қоғамымыз жасөспірімдердің салауатты өмір сүруіне, денсаулығына қамқорлық жасауға мейлінше мүдделі. Қоғамдағы салауаттылық, дене мәдениеті мен рухани құндылықтардың табиғаты, мәні, шығу тегі және атқаратын қызметтері туралы жан-жақты зерттеу, жасөспірімдердің ұлттық тәрбиесін салауаттылық дене мәдениеті мәселесімен байланыста айқындау қажеттігі зерттеу тақырыбымыздың маңызын айқындайды.

Дене шынықтыру қозғалысы, дене тәрбиесінің қазіргі заманға сай жүйесі салауатты өмір салтын жүргізуге, жасөспірімдердің денсаулығын нығайтуға, олардың жұмыс қабілеттілігін, Отанды қорғауға дайындығын күшейтуге, жоғары өнегелі қасиеттерді, ұлттық рух сергектігін, күш-жігер мен төзімділікті қалыптастыруға, дені сау және жарқын жас ұрпақты тәрбиелеуге мүмкіндігінше жағдай жасауға үнделген. Бүгінгі жастар жан-жақты білімді ғана емес, сондай-ақ рухани сұлу, денсаулығы мықты, шыныққан болуы керек. Себебі, жеке тұлғаның жан-жақты дамып жетілуі, қоғамда тіршілік етуі қимыл іс-әрекеттер барысында жүзеге асады. Бұл іс-әрекеттерді жүзеге асыруда дене тәрбиесіндегі ойындардың орны ерекше. Жасөспірімдердің психикалық даму барысында ойын әрекетінің тәрбиелік маңызы бүгінгі таңдағы тәлім-тәрбие психологиясының көкейкесті мәселелерінің бірі. Ойын жаттығулары барысында жасөспірімдердің жеке тұлғасымен ой-өрісі дамиды және айналасын қоршаған табиғат құбылыстарымен таныс болады.

Елімізде ұлттық ойындарға бағытталған спорт түрлерін дамыту мәселесі қарастырылуда. Бұл Еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаевтың өзінің халыққа Жолдауында «Бұқаралық спортты дамыту халқымыздың денсаулығын нығайтуға, салауатты өмір сүруге бейімдеуге зор үлес қосады», «2050 жылы Қазақстан Орталық Азия Барысына айналады және өзге дамушы елдер үшін үлгі болады, біздің бабаларымыз бен немерелеріміз өз ұрпағының жауапты да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады. Олар бабаларының игі дәстүрлерін, ұлттық құндылықтарын ақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр болады. Олар бейбіт, абат, жылдам өркендеу үстіндегі, күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз елінің патриоты болады»[1, 2] - деген сенімді сөздерінен белгілі болып отыр.

Дене тәрбиесі өсіп келе жатқан жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру саласының бір тармағы болып табылады және ол жеке тұлғаның жан-жақты дамуына, күшті де қуатты болып өсуіне, ұзақ уақыт шығармашылық еңбекке жарамды адамды қалыптастыруға, оны Отан сүйгіштікке даярлауға қызмет етеді.

Дене тәрбиесін жүзеге асыру - денсаулықты нығайту, білім беру, дамыту, тәрбиелеу міндеттерін шешуге арналған педагогикалық жұмыстардың бірі бола отырып, жеке тұлғаның денсаулық деңгейін арттыру, табиғи күш-қуатын нығайту, дене мүшелерін гигиеналық негіздері мен дене-қозғалыс қабілеті мүмкіндіктеріне сай, өз бетінше қимыл-қозғалыс жаттығуларын орындап өзін-өзі үнемі дамытып, көңілді де сергек жүруге баулиды.

Болашақ ұрпағымыздың денсаулығының мықтылығы, салауатты өмір сүруі мектеп мұғалімінің жеке басымен оның жоғары оқу орнындағы теориялық жеке тәжірибелік даярлығының дәрежесіне тікелей байланысты. Дене тәрбиесі және спорт мамандары күрделі әлеуметтік міндеттерді шешуге араласумен бірге оқушылардың психологиялық ерекшеліктеріне сай, оқу-тәрбие міндеттерін шешуде олардың рухани жетекшісі де болуы тиіс.

Ұлттық тәрбиенің теориялық сипаттамасын Отандық ғалымдар жасөспірімдердің мазмұнды, еркін өмір сүруі үшін Отанға деген көз қарасын ояту, ұлттық болмысымызды дамыту мақсатында саралайды.

Біз халқымыздың тарихи болмысы, өзге ұлттан ерекшелігі, ұлттық салт-дәстүрі, ұлттық мәдениетке бай халықпыз. Біз үшін осылардың ең қажеттісі, ардақтысы өзгелерден ерекше ұлттық ойындар. Кез келген ұлт мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде тән сұлулығы, дене тәрбиесі, спорттық ойындардың ерекше маңызы бар. Ұлттық ойындардың өзгелерден ерекшелігі, олар дүние жүзіндегі мәдениетке қосқан әр халықтың өзіндік үлесі деп айта аламыз. Қазіргі таңда спорт әлеміне таралған ойындардың барлығы өз бастамасын ұлттық спорттан таралғаны бәрімізге белгілі.

Жасөспірімдердің қимыл-қозғалыс дағдыларын ұлттық ойындар арқылы дамыту, ұлттық тәрбие беру мәселелері бірқатар ғылыми зерттеулерге арқау болған М. Таникеев, Ж. К. Оңалбек, Қ. Т. Жанабаев, Е. Мұхитдинов, А. Қарақов, Бөлеев Қ. Б т. б. [3, 4, 5, 6, 7, 8] .

Қимыл-қозғалыс әрекетіндегі ұлттық ойындар жасөспірімдерді жан-жақты дамытып қана қоймай, ол ата-бабаларымыздың ұлттық психологиялық болмысы мен тәлім-тәрбиесін, рухани адамгершілік сипаттары мен мәдени құндылықтарын өзара ішкі бірлікте денсаулық сақтау межесіне жету мақсатын көздеген. Қазақ халқының өмір тәжірибесінде баланың әралуан ойын түрлері олардың қимыл-қозғалыстарын, ептілігі мен бейімділігін, танымы мен пайымын дамытып, өрістетіп отырады. Жасөспірімдердің денесін шынықтыру мен ақыл-ойының жетілуіне әсер етеді. Сондай-ақ бала ойын барысында қатар құрбыларымен қарым-қатынас жасау нәтижесінде жеке басының қасиеттерін дамыту мүмкіндігіне ие болады.

Қазақ халқының ұлттық ойындарын тек қазақ ғұламалары емес Италия саяхатшысы Плано Карпини да бүкіл Еуропа елдеріне баяндаған [9] .

Отандық қайраткерлер Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, С. Торайғыров т. б. дене тәрбиесі мәселелерін халықтың ұлттық дәстүрлері, ұлттық ойындары, халықтың мұраларындағы орамды тұстарын дәлелдеп, оның құндылық бағытына тоқталған [10, 11, 12, 13, 14. 15] .

Зерттеудің мақсаты : жасөспірімдердің қимыл-қозғалыс дағдыларын қазақтың ұлттық ойындары арқылы дамытудың теориялық негіздерін айқындау

Зерттеу нысаны : жасөспірімдердің қимыл-қозғалыс дағдыларын дамытудың теориялық және практикалық үдерісі.

Зерттеу пәні : орта мектептерде халық ойындары мен ойын әдістерін дене тәрбиесі мен спорт жұмысында қолдана білушілік - дене тәрбиесі бойынша жасөспірімдердің қимыл-қозғалыс дағдыларын дамытудың негізгі түрлерінің бірі.

Қазіргі уақытта ұлттық спорт пен ойын түрлері дене тәрбиесі сабағында дербес орын алады. Әрбір дене тәрбиесі сабағында ұлттық ойындардың қайта өрлеуі мен педагогикалық практикада халықтық ойынға аударылып отырған маңызға және жоғары әлеуметтік- мәдени және рухани қуатқа ие ұлттық спорт түрлері мен ойындарының бүтіндей дамуымен тығыз байланысты.

Ұлттық ойындар жасөспірімдердің дене тәрбиесі жөнінен сан алуан жұмыс түрінде бұларды кеңінен пайдалану мақсатымен, ұлттық ойындарды игеруін қарастырады. Дене тәрбиесі сабағында жасөспірімдер қазақ ұлттық ойындарын, ұлттық спорт пен ойын түрлерін, оның дене тәрбиесінде қолдану тиімділігін үйренеді, сондай-ақ ұлттық ойындардың бай фольклорының практикалық әдістерін меңгереді.

1. 1. Қазақтың ұлттық ойындарының тарихы

Қазіргі кезде біздің Республикамыз тәуелсізді болғандықтан ежелгі мәдениеттің қайта өрленуі жүріп жатыр, сонымен қатар өздерінің құрамына кіретін бай пласттер, өнер мен әдебиеттегі ұлттық дәстүрлер дамып келеді, қайсыларына халық ойындары да кіреді. Бұлар, ғасырлар бойы өсіп келе жатқан ұрпақтарды тәрбиелеу құралы ретінде қолданған және мәдени мұра болып келеді.

Ойын адамға сәйкес, тарихи жасалынған қоғамдық туындама және өзара іс-әрекет түрі.

Ойын демалыстың, өзара танудың, денелік және жалпы әлеуметтік тәрбиенің, спорттың құралы бола алады.

Ойын, мәдени элементі сияқты бүкіл мәдени қоғамымен дамиды, сонымен қатар адамдардың демалыстағы, рухани және денелік күштерінің дамуындағы әрбір сұраныстарына сәйкес келеді. Ойын іс-әрекеті мәдени элементі ғана болып келмейді, сонымен қатар мақсатты бағытталған, мақсатты қойылымдармен мотивацияланған іс-әрекеттердің әр түрлілігімен міңезделген және де тәрбиелеудің сауапты құралы болып келеді. Ойындар адамның мәдени мұрасы болып табылады. Бұлардың әр түрлілігі көп. Бұлар, адамның материалдық және рухани қоғамның бүкіл аймақтарын көрсетеді. Әрине ойындарды білімнің көптеген салалары: тарих, этнография, антропология, педагогика, дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі және т. б. зерттеген және зерттеп жатыр. [4, 5, 8]

Ойын әрекетінде екі ең маңызды фактор объективті сәйкес келеді: бір жағынан, тәжірибелік әрекетке қосылу, денелік даму, өзара іс-әрекеттеуге ыңталандыру, екінші жағынан, бұл іс-әрекеттен өнегелік және эстетикалық қанағаттандыруды алады, бұларды қоршаған ортаның білімділіктерін тереңдетеді. Бұның бәрі аяқ шеніңде жеке басты тәрбиелеуге әсер етеді. Сонымен қатар, ойын - комплексті тәрбиелеудің бір құралы: бұл (ұжымдық іс-әрекеттіліктегі өзгермелі жағдайлардағы қиын іс-әрекеттердің және іс-әрекеттердің негіздерін меңгеру арқылы) әр жақты дене дайындығына, ағзаның функцияларын жетілдіруіне, ойнаушылардың міңез-құлықтарына бағытталған.

Көп ойындардың негізгі ерекше белгісі болып келетін бұлардың сезіну міңезі. Ойнаушылардың алдарына әрқашан мақсат қойылады - бұл ойынның әрбір аяқтайтын тапсырмасын жасау, яғни нәтижеге жету, қайта бұған жетуге анықталған шектеулі әдістері болса да, бірақ бұндайларды, қайсысы тұрақты әр түрлі ауысатын жағдайларға байланысты өздік мүмкіншіліктеріне бейнелі жаңа шешілімдер табуға, ойнаушылардың өзіне жол таңдауға рұқсат береді.

Ойын - өте эмоционалды әрекеттілік, сондықтан, бұл жастармен және балалармен тәрбие жұмысында үлкен бағалы болып келеді. Балалар мен жасөспірімдерде көп әр-түрлілік ойындар арасында қимылды ойындар кең тараған. Қимылды ойындардың міңездік ерекшелігі боп, ойын мазмұнында әрекеттердің көрнекті рөлі болып табылады. Бұл әрекеттер ойын сюжетімен (тақырыбымен, ойымен) мотивацияланған.

Қимылды ойындар жастардың, балалардың жалпы дене тәрбиесінде құралы ретінде, сонымен қатар спорттық ойындарға және басқа спорт түрлеріне дайындық құралы ретінде қолданады.

Халық педагогикасында ойын әрекеттіліктің бір түрі ретінде ерекше маңызды, үлкендермен оқыту, тәрбиелеу мақсатында қолданады. Сонымен қатар, бұл қатынасу құралы. Қазақтың халық ойындарының көбі, жалпы білімдік мектептердің тәрбие құралы ретінде оқу-тәрбиелеу үрдісіне сәтті еңгізілген.

Бұл халық ойындары, мазмұны бойынша көрнекті және қолайлы. Бұлар, ойлаудың қарқынды жұмысын атқарады, айнала-білімін кеңейтуге, айналадүние туралы ойлауларды нақтылауға, бүкіл психикалық үрдістерді жетілдіруге, балалық ағзаны жоғары деңгейге дамуына ауысуына әсер етеді.

Халық ойыны, балалардың ой дамуының тапсырмаларын жүзеге асыру әсер ететін, халық ақылдығының бөлшегі ретінде шығарылады. Е. Сағындықовтың эксперименталды көрсеткіштерінің көрсетуі бойынша, қазақтың халық ойыны логикалық ойлаудың тереңдетуіне әсер етеді және ойдың іздеу мінезін қалыптастырады. [5]

Халықтық қимылдық ойындардың даму тарихы

“Ойын” түсінігі өзіне көптеген ойын фольклордың әр-түрлі формаларын кіргізеді, қайда қайсысы, аяқ шеніңде, балалардың әр-түрлілік: денелік, психикалық, ойлық дамуына әсер етеді. Ұлттық қимылды ойыны да ойын фольклорының бір түрі болып келеді, қайда жоғарланған ориентация әрекеттердің қарқындылығында білдіріледі.

Алғашқыда ойындар тек еңбекшілік және тұрмыстық әрекеттерін ғана білдірген. Кейін бұл түсінік кеңейген және бұған кең мазмұн салынатын.

Қимылды ойындардың алғашқы қалыптасу этапы (адам әрекетінің ең ежелгі формалары ретінде) жинақтау мен аңшылықты имитациялайтын, ұқсас келетін әрекеттерімен міңезделеді. Сондықтан, фольклорлық фондтар құрамында қимылды ойындар болғандықтан, жануарлар мен құстардың қылықтарымен ғана емес, сонымен қатар бұларды ұстауымен байланысты болып міңезделген болып келеді.

Еңбек іс-әрекеттеріне ұқсас ойындары өздерімен дене тәрбиесіндегі объективті бар құралдарын өте ерте көрсете бастады. Қоғамның дамуымен бұл әрекеттерді эмоционалды, ойын және би түрлерін, сонымен қатар эстетикалық қанағаттандыру әкелетін түрлерін жүзеге асыруы керек бола бастайды. Профессор В. К. Никольскийдің пікірі бойынша адамдық мәдениеттің дамуының ерте деңгейінде ойын адамды, оның ұжым мүшесі функцияларына дайындайтын, іштегі дене шынықтыру міңезін қабылдайды.

Ізденістер көрсеткіштері бойынша бір аймақта тұратын бүкіл халықтарға жалпы болатын табиғаттық, климаттық жағрафиялық, шығарушылық, сонымен қатар этникалық және басқа ерекшеліктердің әсері болып табылады. Арқан және нарта міндетті компоненттер қызметін атқаратын, жылқылардың үстінде өткізілетін орта азиялық халықтардың ойындарын мысал түрінде көрсетуге болады. Осымен бірге бұл топографиялық ойындарды ойдан шығармайды (бұлар туралы жалпы айтуға болады), қайсылары бөлек аймақтарға міңезді (мысалы, таулы аудандарда) . Сонымен бірге, әсіресе қайда соғыс ұрыстары жиі болып тұратын жерлерде, бала кезіңен шектелген кеңістік жағдайларында соғыс әрекеттеріне дайындалу керек болғандықтан, тұрмыс және мәдениет ерекшеліктерімен ғана белгіленбеген қимылды ойындары.

Көптеген ойындарда, соғыс жағдайларынан дифференция-ланған, аллегориялық түрінде көрсетілген, әскери міңездің көркемділігі сақталған. Балаларға арналған әскери тақырыпты ойындар, қайсылардың үрдісінде, денелік және өнегелі сапалар дамуы, әскери дайындықтын сұраныстарына жауапты қолданбалы дағдылар қалыптасуы, үлкендермен мадақтанған, өйткені өмірге дайындықтың ең жақсы түрі деп саналатын. [5, 2]

Егер тарихи жоспарда қимылды ойын өзімен еңбектік, тұрмыстық немесе әскери әрекеттерін жасауға ұқсасқан болса, қазіргі уақытта бұл әрекеттер ойнаушылар арасында сезілмейді.

Балалар құрдастарының және үлкендердің тәжірибелеріне бейнелі ойынды таңдайды, бірақ бұл ескермейді, керісінше, олардың анықталған кішкене өмір тәжірибелеріне, тұрақты шығармашалық кіргізіліп отыруын ұйғарады. Сонымен қатар, сайысты міңезбен аздап байланыстырған, әр түрлі әрекеттерде, дене сапаларында және т. б. асқандықты көрсетуге мақсатталған біртіңдеп абстракция жүріп жатады. Сондықтан қимылды ойындардың сайысты міңездін аңықталған жартысы спорттық ойындардың қалыптасу негіздерінің иықтарына жатады. Дамып келе жатқан халық ойындарында (кейбір ойындарға спорттың бөлек элементтері қосыла басталды) спорттық құрал қолдана басталды. Әр түрлі халықтардың фольклорлық фондтың анализ көрсеткіші бойынша, балалар өздерінің ойындарында үлкендердің мінез-құлықтарына ұқсастық әрекет ғана емес, сонымен қатар жай ғана күнделікті өмірде қолданатын құралдарды қолданады. Бірақ көп жағдайларда ойындарға дайын заттар кіреді, яғни балалар өздерінің қиялдарына сәйкес ойынның сұраныстарына келтіруге тырысады. Әрине, кейде үлкендердің қарамағымен, кеңесімен балалар өздерінің шамаларына сәйкес құралдар жасайды екенің ескертуден шықпайды. Сонымен әр түрлі еңбектік операциялар негізінде туған және оларды көрсетіп, еңбек құралдарына ұқсас құралдар сапасында қолданып, ойындар әрекеттер қалыптасуына әсер етеді, қайсылары ойын құралын өздік жасауға керек іс жүзінде әрбір бала өзінің садақ немесе соғу таяғын жасай білуін және басқаларда бұлардың жоқтығы мақтанышты болатын. Осы жасалғанына қанағаттанған ойынға стимул боп қызметін атқаратын, өйткені ол ойында құралды жасау шеберлігінен кем еместігінен көрсеткісі келмеді. Бірақ сәттік үшін ойында кездеспейтін еңбек дағдыларымен қолдана білу керек екен. Сондықтан халықтық қимылды ойындарында қолданбалылықтын еңбек тәрбиелеумен байланысын қолдануымен бәрінен жарық көрінеді.

Әркез халықтық ойын, басқа айналаға түскенде, тұрмыстын жағдайына байланысты әрі қарай дамуын алады немесе негізгі сюжетін сақтап қалуымен жаңа вариантқа қалыптасады.

Әр түрлі халықтарда көптеген бір түрлі модификацияларды келбеттіретін ойындар саны байқалады, қайсылары локалды жағдайларға қолданбалы қалыптасады. Осының құрметіне көптеген жақын тұратындарда бір, немесе басқа ойынның бөлек этаптары дамуын көруге мүмкіншілік беретін, қимылды ойындардың және дене жаттығулардың түрлері сақталған. Мысалы, ат ойыны “Ешкі тарту” қазақтарда “Көкпар”, қырғыздарда - “Ұлақтырыш”, өзбектерде - “Улақ”, тәжіктерде - “Бұзқашы” деп аталады.

Ойынның қай этнографиялық ауданға немесе аймаққа жататыны, оның алғашқы арнасын толық сақтауы бойынша анықтау керек екен. Бір жағдайларда ойын толықша сақталған, басқаларда - әркез, үшіншілерде тек сюжеті нақты қарастыруында ғана бастамалардың кейбір жақтарын іздстіруіне кілтін бере алады.

Түрлісіз ойындар кездеседі, қайда жартысы уақыттар бойында жергілікті жағдайларға адаптацияланған және де жергілікті терминтану пайда болды (“Асықтар” және басқалар) .

Бұрын халықтардың тұрмыс орнығудың әр түрлі құрылуына байланысты тағы бір ойын қылығына тоқталуы жөн. Сол кезде жігіттер қоғамдық міндеттерді атқарып жүргені белгілі, ал үлкен отбасылық міндет әйелдердің иығына қойылған болатын және де ойындар мазмұнында шығарылды. Егер еркектер халықтық сайысты ойындарға ұмтылса, онда әйелдер биге, шаруашылық міңезді сюжеттік ойындарға ұмтылды. Жыныстық түрлілікті әрекет сферасынан байланысты екенің көрсететін тенденциялар балалар ойындарында байқалады. [7, 8, 9]

Қимылды ойындар дене тәрбиесі құралдарының көзқарасынан қарастырылғандықтан, әрине олардың жастық аспектіндегі мазмұны мен міңездің эволюциясының өзгеруі қызықты. Мысалға “Аяқ арқылы секірулер”, “Доптың мектебі”, “Секірулер” және басқа ойындарды келтіруге болады, қайсыларында әрекеттер ойнаушылардың дайындығына және олардың жастық ерекшеліктеріне байланысты кезекпенен қиындалады.

Халықтық қимылды ойындардың мазмұны мен түрлерінің анализі оның ұлттық және интернационалдық жақтарының тығыз байланысының диалектикасын көрсетеді. Қимылды ойындардың ұлттық түрі өзінің пайда болуы және дамуы бойынша нақты ұлтқа міңезделген, өзінің тарихи-қоғамдық дамуымен, тұрмыстық өздік бейнесінен, психикалық қоймасының ерекшелігімен және т. б. аңықталған екенің білдіреді. Өз елінің шекараларынан тыс таралса да, (бұл ойын ұлттық болып қалып жатқанға қарамастан) халықаралық болып қала береді.

Ойын әрбір халықтын тарихи-мәдени дамуында адамдардың өмірге алғашқы дайындық үрдісінде тәрбиенің негізгі факторы болып келеді. Бұл дайындықтың негізінде қоршаған ортамен ерекшеліктердің қарым-қатынасы жатыр. Ойын баланы қоршағандармен, табиғатпен әңгімелеуге, өмірге кіргізеді және еңбек дағдыларын, білім алуды, қимыл әрекетін жетілдіруге әсер етеді.

Ойын әрекеті көбінесе объективті шындардын нақты түрлерін көрсетіп, әр түрлі және кеңейтілген тақырыбы бойынша болғандықтан, бұнда тарихи дамуының уақытында, бір халыққа нақты өмірі, әлемге көзқарасы, мәдени даму деңгейі, ұлтаралық мәдени байланысы және көптеген басқалар сияқты маңызды факторлар көрінеді.

Қазіргі цивилизация жағдайларында адамның қимыл іс-әрекетінің күрт төмендеуіне байланысты, дене жаттығуларымен, қимылды ойындарымен жүйелі сабақтардың рөлі жоғарлайды.

Халықтық қимылды ойындардың әр түрлі жастағы адамдарға кең қолайлы болғандықтан ерекше маңызды болып келеді.

Әр түрлі халықтардың қимылды ойындары этникалық және басқа ерекшеліктерімен байланысқан немесе қоршаған ортамен және нағыз шындарды танумен ойнаушылардың қарым-қатынасы сияқты, осы әрекет түріне келетін жалпы міңезділік құлықтарын көрсетеді. Тұрақты өзгеретін және шапшаң пайда болған жағдайлармен байланысқан, кең таңдалған әрекет сұранысымен қойылған мақсатына жеткен кезде, мақсатты және жөнді тәртіп шығармашылық ерекшеліктерді, қарқындылықты, инициативаны көрсетуге қажет етеді. Мүмкіншіліктерді мұндай қолдану кеңістігі өздік және салыстырмалы бостандық әрекеттерде көрінетіндіктен, жеке қызығушылықтың жалпыларға бағынуға және еркін қабылданып қойылған жағдайларды жасаумен сәйкес келсе, эмоцияларды жарық көрсетумен байланысқан. Қимылды ойынды, әдістану көзқарасы жағынан, тәрбиенің педагогикалық құралы көп жоспарлық, комплекстік әсер етуі бойынша міңездейді. Жігірлік-өнегелік және ойлық сапаларының, өмірге қажетті денелік дамуының және жетілдіруінің коплекстігі әрекет дағдыларының қалыптасуында көрсетіледі. Бірақ, бұндай әржақты әсер етуі ұлттық қимылды ойындарды қолдануында таңдалған бағыттылыққа бөгет болмайды.

Нақты әрекет түрлеріндегі сайысты элементтердің бар болғаны, спорттық ойындары сабақтары үшін халықтық қимылды ойындарды қолдануға рұқсат етеді. Ойындарды дұрыс келтіру және дұрыс басқаруы, шұғылданушыларда батылдықты, қойылған мақсатқа жету жігерлікті, сезінген тәртіпшілікті, инициативаны, қарқындылықты, ұжымдық сезімді тәрбиелеуінде шешуші мағына пайда болады. [10, 11]

Халықтық қимылдық ойындардың тәрбиелелік әсер ету кеңділігі, әрине бұларда өткізуге анықталған әдістемелік сұраныстарды қажет етеді. Бұлардың ішінен ең жалпы болып табылатын:

ойындардың адамдардың өмір бейнесіне, олардың психикалық қоймасына, мәдени деңгейіне, салт дәстүрлеріне сәйкестігі;

2) шұғылданушылардың жастарына қарай, шұғылданушылардың дене сапаларының, дағдыларының, білімділіктерінің, білім және даму деңгейіне қарай мазмұны мен сюжеттің күрделілігіне сәйкестігі;

3) педагогикалық үрдістегі сәтті жүзеге асыру үшін жауапты жағдайларына және дамудың, білімнің, тәрбиелеудің талаптарына сәйкестігі. [10]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.