Құрақ өнері
Құрақ өнері
Қазақстанның қолданбалы өнері ежелден бері алуан-түрлілігімен ерекшеленетін: кілем, керамика, мата, кесте, теріден, ағаштан жасалған өрнекті бұйымдар, зергерлік әшекейлер. Соңғы жылдар ішінде ғылым саласы ою-өрнек, көркем металл, киіз кілемдер мен тұрмыстық бұйымдар жайлы зерттеулермен толыға түсті. Сонымен бірге, халқымыздың мұрасында өз зерттеушілерін күтіп жатқан көпке аса белгілі емес беттер де бар. Осындай беттердің бірі - құрақ деп аталатын матадан жасалған мозаикалық бұйымдар.
Құрақ сөзі Еуразия аймағының көптеген тілдерінде белгілі. Қазақ тілінде ол түрлі қиықтарды құрастырып, тігу (қазақ тіліндегі құрау етістігінен) дегенді білдіреді.
Қазіргі уақытта бізге белгілі құрақ техникасыда орындалған қазақтың мозаикалық бұйымдары өзінің жасалу уақыты бойынша ХХ ғасырдың орта кезеңіне, ал басым көпшілігі - ХХ ғасырдың екінші жартысына - ХХІ ғасырдың бас кезеңіне жатады.
Мозаикалық бұйымдардың пайда болу уақытына келетін болсақ, олар неғұрлым ерте тарихи дәуірге жатады. Қиықтармен жұмыс істеу дағдылары, композицияларды құрастыру өнері ерте дәуір көшпелілерінің мәдениетін-де қалыптасып, дала өңірінде аң терісі, былғары мен киіз киім тігілетін негізгі материал түрі болғандықтан айтарлықтай дамыды.
1940-шы жылдардың аяқ кезінде ресей ғалымы С. И. Руденконың ашқан Таулы Алтай қорғандарындағы қазба жұмыстары ерте көшпелілердің материалдық және көркем мәдениетін сипаттайтын баға жетпес деректер берді, осы қазбалар кезінде басқа бұйымдармен қатар бірегей кілемдер мен киім-кешек табылған болатын. Қорғандардан қазылған табындылар мен ХХ ғасырдың матадан жасалған мозаикалық бұйымдарының арасында айтарлықтай уақыттық айырма бар, дегенмен бұл ежелгі дәстүрдің жоғалып кеткендігін білдірмейді. Өзінің көпке төзбей, тез тозатындығына қарамастан, мозаикалық бұйымдарды дайындау технологиясы, сондай-ақ оюларының мазмұны уақыт өте мүлдем өзгермеді деуге болады.
Құрақ бұйымдарының алуан түрлері - тұрмыстық заттардан киім-кешекке дейін - олардың тұрмыстағы маңызды рөлінің дәлелі болып табылады. Құрақ бұйымдары күнделікті өмірде де, салттық жораларда да жиі қолданылған. Дегенмен ХХ ғасыр бойында олардың белгілі шамада өзгергендігі - заңды құбылыс. Бұйымдардың кейбір түрлері өзінің функционалды мағынасын сақтап қалды. Атап айтсақ, құрақ көрпе - төсекке немесе сандыққа жабылатын көрпе, төсеме; құрақ көрпеше - жерде отыруға арналған сырылған енсіз ұзын төсеме; жастық - қиықтан құралған жастыққаптары бар жастықтар. Сирек кездесетіндері: бесік көрпе - бесікке арналған көрпеше; ораулы көрпе - баланы бөлеуге арналған көрпе; қырық көйлек, ит көйлек - қиықтардан құралып тігілген балаларға арналған жейдешелер. Құрақ түскиіз - мата аппликацияларын қолдана отырып жасалатын қабырғаға ілінетін киіз кілем; құрақ-төсеніш - мозаикалы төсеме кілемше; атжабу - қиықты әшекейлері бар ат жамылғысы секілді бұйымдар қазір мүлдем жасалмайды. Дегенмен олардың орнына құрақ мозаикасымен әшекейленген бұйымдардың жаңа түрлері келді, олардың пайда болуы тіршілік пен тұрмыстың өзгеруімен байланысты болды (сәнді панно, дорбалар, ұялы телефондарға арналған қаптар, көлік отырғыштарына арналған төсемелер және т.б.). Функциялардың осылайша баяу ауысуы дәстүрлі бұйымдарға заманауи тұрмыста сақталып қалу мүмкіндігін береді.
Құрақ бұйымдар визуалды ... жалғасы
Қазақстанның қолданбалы өнері ежелден бері алуан-түрлілігімен ерекшеленетін: кілем, керамика, мата, кесте, теріден, ағаштан жасалған өрнекті бұйымдар, зергерлік әшекейлер. Соңғы жылдар ішінде ғылым саласы ою-өрнек, көркем металл, киіз кілемдер мен тұрмыстық бұйымдар жайлы зерттеулермен толыға түсті. Сонымен бірге, халқымыздың мұрасында өз зерттеушілерін күтіп жатқан көпке аса белгілі емес беттер де бар. Осындай беттердің бірі - құрақ деп аталатын матадан жасалған мозаикалық бұйымдар.
Құрақ сөзі Еуразия аймағының көптеген тілдерінде белгілі. Қазақ тілінде ол түрлі қиықтарды құрастырып, тігу (қазақ тіліндегі құрау етістігінен) дегенді білдіреді.
Қазіргі уақытта бізге белгілі құрақ техникасыда орындалған қазақтың мозаикалық бұйымдары өзінің жасалу уақыты бойынша ХХ ғасырдың орта кезеңіне, ал басым көпшілігі - ХХ ғасырдың екінші жартысына - ХХІ ғасырдың бас кезеңіне жатады.
Мозаикалық бұйымдардың пайда болу уақытына келетін болсақ, олар неғұрлым ерте тарихи дәуірге жатады. Қиықтармен жұмыс істеу дағдылары, композицияларды құрастыру өнері ерте дәуір көшпелілерінің мәдениетін-де қалыптасып, дала өңірінде аң терісі, былғары мен киіз киім тігілетін негізгі материал түрі болғандықтан айтарлықтай дамыды.
1940-шы жылдардың аяқ кезінде ресей ғалымы С. И. Руденконың ашқан Таулы Алтай қорғандарындағы қазба жұмыстары ерте көшпелілердің материалдық және көркем мәдениетін сипаттайтын баға жетпес деректер берді, осы қазбалар кезінде басқа бұйымдармен қатар бірегей кілемдер мен киім-кешек табылған болатын. Қорғандардан қазылған табындылар мен ХХ ғасырдың матадан жасалған мозаикалық бұйымдарының арасында айтарлықтай уақыттық айырма бар, дегенмен бұл ежелгі дәстүрдің жоғалып кеткендігін білдірмейді. Өзінің көпке төзбей, тез тозатындығына қарамастан, мозаикалық бұйымдарды дайындау технологиясы, сондай-ақ оюларының мазмұны уақыт өте мүлдем өзгермеді деуге болады.
Құрақ бұйымдарының алуан түрлері - тұрмыстық заттардан киім-кешекке дейін - олардың тұрмыстағы маңызды рөлінің дәлелі болып табылады. Құрақ бұйымдары күнделікті өмірде де, салттық жораларда да жиі қолданылған. Дегенмен ХХ ғасыр бойында олардың белгілі шамада өзгергендігі - заңды құбылыс. Бұйымдардың кейбір түрлері өзінің функционалды мағынасын сақтап қалды. Атап айтсақ, құрақ көрпе - төсекке немесе сандыққа жабылатын көрпе, төсеме; құрақ көрпеше - жерде отыруға арналған сырылған енсіз ұзын төсеме; жастық - қиықтан құралған жастыққаптары бар жастықтар. Сирек кездесетіндері: бесік көрпе - бесікке арналған көрпеше; ораулы көрпе - баланы бөлеуге арналған көрпе; қырық көйлек, ит көйлек - қиықтардан құралып тігілген балаларға арналған жейдешелер. Құрақ түскиіз - мата аппликацияларын қолдана отырып жасалатын қабырғаға ілінетін киіз кілем; құрақ-төсеніш - мозаикалы төсеме кілемше; атжабу - қиықты әшекейлері бар ат жамылғысы секілді бұйымдар қазір мүлдем жасалмайды. Дегенмен олардың орнына құрақ мозаикасымен әшекейленген бұйымдардың жаңа түрлері келді, олардың пайда болуы тіршілік пен тұрмыстың өзгеруімен байланысты болды (сәнді панно, дорбалар, ұялы телефондарға арналған қаптар, көлік отырғыштарына арналған төсемелер және т.б.). Функциялардың осылайша баяу ауысуы дәстүрлі бұйымдарға заманауи тұрмыста сақталып қалу мүмкіндігін береді.
Құрақ бұйымдар визуалды ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz