Мектеп жасына дейінгі балаларға математика элементтерін оқыту ерекшеліктері. Балаларды оқыту және дамыту және оның ерекшеліктері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.
Кіріспе.
І- тарау. Мектеп жасына дейінгі балаларға математика
элементтерін оқыту ерекшеліктері.

0.1. Балаларды оқыту және дамыту және оның ерекшеліктері

0.2. Мектепалды балаларының математикалық түсініктерін дамыту жұмыстарының жоспары мен есебін құрастыру негіздері.

ІІ-тарау. Әрбір топты қарапайым математикалық түсініктерді
қалыптастырудың оқыту әдістемесі мен бағдарламасына
талдау.

2.1. Екінші сәбилер тобында қарапайым математикалық
түсініктерді қалыптастыру пәнін оқытуды ұйымдастыру.

2.2. Ортаңғы және ересектер тобында қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру пәнін оқыту.

2.3. Дайындық тобында қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру пәнін оқыту.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер.

Қосымша.

Кіріспе

Балалар бақшасының естиярлар тобындаматематика элементтерін оқыту программасы мен методикасын бес жасқа қараған балалар тобында қарастыратын болсақ- естиярлар тобында әдетте алдыңғы топта - кішкентайлардың екінші тобынан көшірілген балалар болады,бірақ кейде жаңадан, бұрын мектепке дейінгі мекемеде болмаған балалар да келіп қосылады. Тәрбиеші өз тобының құрамдық ерекшеліктерін ескеріп, жыл басында сабақты дифференциялды өткізуі қажет. Программада сабақтардың мазмұнын бұдан әрі күрделендіру көзделген,сондықтан бақшаға жаңа ған келген балалармен алдыңғы топқа арналған программма бойынша бірнеше сабақ өткізген жөн. Кішкентайлардың екінші тобынан көшкен балалармен де өткен жылы не үйреніп білгендерін ескетүсіру қажет болады, өйткені жаз кезінде әдетте кейбір білімдермен дағдылар ұмытылып қалады. Осыған байланысты сентябрь айында өтілген программалық материалды қайталауға арнап, ал жаңа материалды үйренуге біраз кейінірек кіріскен жөн.
Естиялар тобында жиын, өлшем, форма жөніндегі, кеңістік ж\е уақыт қатынастары жөніндегі түсініктерін әрі қарай дамыта түсу, сонымен бірге балаларды санауға үйрету және сан ұғымын алғашқы рет қалыптастыру көзделген.
Білімсіздіктен білімге өту кезеңінде ішкі психикалық процесс жүзеге асады, яғни даму жүреді. Оқыту процесінде балаға тек дайын білімді беріп қана қоймай, оныңақыл-ой қабілетін де дамытып отырудың маңызы зор . Осыдан талдау , синтездеу, салыстыру, абстракциялау, жалпылау, жіктеу , сериялау және т.б. сияқты ойлау операцияларын , қалыптастыруға сондай-ақ танымдық ынтаны бақылауға, сөзді дамытуға мүмкіндік беретін оқытудың дамып келе жатқан методтарын пайдалану қажеттігі жөнінде қорытынды келіп шығады. Алайда ойлау білім алу негізінде ғана жемісті өсіп-жетілетінін ұмытуға болмайды. Көрнекті совет психологтарының бірі П. П. Бонский былай деп жазды: ... Егер де соңғылары болмаса , онда ойлаудың дамуы үшін негізі де жоқ және ең соңғысы да қажетті мөлшерде пісіп-жетіле алмайды. Дайын білімді бала терең ой жүгіртпей ақ еске сақтау арқылы меңгеріп алатыны белгілі.
Үш жастағы балалармен жүргізілетін жұмыс негізінен жиын туралы түсінікті дамытуға, жиындарды сандық құрамы жөнінен салыстыру жолымен олардың арасындағы айырмашылықты қабылдауға, жиындардың сандық құрамы жөнінен теңдігімен теңсіздігін анықтай білуді қалыптастыруға бағытталуы керек. Балалар сан туралы білмей тұрып - ақ жиындарды салыстыра алады. Жиындардың сандық құрамы жөнінен әр түрлі болатынын балалар бақылауларға сүйеніп ұғынып алғандары жөн.

Зерттеу нысанасы:
Балалар бақшасында II сәбилер тобы, ортаңғы тобы және даярлық тобында қарапайым математикалықұғымдарды беруде дидактикалық принциптер беруді қолдану жолдары.
Зерттеу пәні:
Ойын, сабақ, ата-анамен жұмыс.
Зерттеу мақсаты:
Курстық жұмысымның мақсаты бала бақшада аталмыш зерттеу тақырыбымды өз тобымда сабақ,ойын барысында жүргізіп, тәрбиенің іс-тәжірибесімен ұштастырып, оларды теориялық материалмен біріктіре отырып,көлемі отыз қырық беттік курстық жұмыс жазып шығу.
Ғылыми- болжам:
Бала бақшада математиканы оқытуға қатысты дидактикалық принциптерді тәрбиешінің іс-тәжірибесіндеқолдануда оныңсабағыныңқызықты өтуін қандай дабірдеңгейге көтереді.
Зерттеу міндеттері:
I. Психологиялық педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді оқу.
II. Озат тәрбиешінің тәжірибелерімен танысужәне оларға талдау жасау.
III.Зерттеу әдістерін анықтау.
IV. Жаттығулар кешенін анықтапқарастыру жұмыстың тиімді түрлерін жәнеәдістерін анықтау.
Зерттеу әдістері:
Бақылау, әңгіме, анкета, ғылыми педагогикалық психологиялықжәне әдістемелік талдау , тест жүргізу. Педагогикалық тәжірибе және балалардың қарым- қатынасын анықтау керек.
Жұмыс кезеңдері:
I. қыркүйек, қазан. Зерттеу тақырыбын алып, библиотекалық жұмыспен жұмыс жүргіздім.
II.қараша, желтоқсан тақырыбына сәйкес теориялық материалдарды,кустық жұмыстың кіріспесін жазып шықтым.
III. қаңтар, ақпан Теориялық математиканы бала бақша тәжірибесімен ұштастырып курстық жұмысымның екі тарауын, қорытындысы мен қосымшасын біріктіре отырып, жетекші рұқсатымен жазып шықтым.
I-тарау. Мектеп жасына дейінгі балаларға математика
элементтерін оқыту ерекшеліктері.
1.1. Балаларды оқыту және дамыту және оның ерекшеліктері.

Баланың жеке басының қалыптасуы және оның ақыл-ойының өсуі әр түрлі әрекеттер нәтижесінде жүзеге асады. Бала өмірінің бірінші күнінен бастап , өзінің дамуына ықпал жасайтын және онымен эмоциялық қатынаста болатын адамдардың қоршауында болады. Сондай-ақ баланы қасиеттері мен сапалары көптеген заттар қоршап тұрады. Бөбектің өзін қоршаған ортамен танысуы және қабылданған обьектілеріне талдау жасауы үшін айтарлықтай үлкен мүмкіндіктері болатынын зерттеулер көрсетті.Бұл үнемі өзгеріп отыратын әрекет компоненттеріне оның бейімделуін қамтамасыз етеді. Әр түрлі өнімсіз және өнімді әрекеттер процесінде сәби жастағы балаларда өздерін қоршаған әлем жөнінде : заттар әлемінің әр түрлі белгілері мен қасиеттері- түс,формасы, шамасы, заттардың кеңістіктегі орналасуы, олардың саны туралы, сондай-ақ адамдардың қарым-қатынастары жөнінде түсініктер қалыптаса бастайды. Элементар математикалық түсініктер мен алғашқы ұғымдардың қалыптасуына негіз болатын сенсорлық тәжірибе біртіндеп жинала береді. Белгілі совет психологы Л. С. Выготский әрқашан ең жақын даму аймағына қарап бағдарлану керек деп атап көрсетті. Ол былай деп жазды: ... біз тек бүгінгі күнге дейін аяақталған даму процесін ғана , оның аяақталған циклдарын ғана, пісіп-жетілудің атқарылған процестерін ғана емес, сонымен бірге қазір қалыптасу жағдайында тұрған енді-енді пісіп жетіле, дами бастаған процестерді де есепке алуымыз мүмкін. Оқыту осы арқылы дамуды бастайды , дамудың қайнар көзі болып табылады. Оқыту мен дамуды неге бірдей деуге болмайды? Бұлай істеу теріс болатыны мынада: өзара байланысты осы процестердің әрқайсысының өзіндік заңдылықтары бар. Оқу процесінің бұл сыртқы заңдары дамудың оқытумен өмірге келетін процестері құрылымының ішкі заңдары дамудың оқытумен өмірге келетін процтері құрылымның ішкі заңдарымен мүлде сай келеді деп ұйғару өте үлкен қателік болар еді,- деп жазды Л.С. Выготский. Алғашқы танысу мен білімге ие болудың арасында бірталай уақыт өтеді. Бала нақты пән бойынша ең алдымен белгілі дағдыларға ие болды, ал оларды практикада өз бетімен және саналы түрде қолдана білуге кейінірек дағдыланады. Білімсіздіктен білімге өту кезеңінде ішкі психикалық процесс жүзеге асады, яғни даму жүреді. Оқыту процесінде балаға тек дайын білімді беріп қана қоймай, оныңақыл-ой қабілетін де дамытып отырудың маңызы зор . Осыдан талдау , синтездеу, салыстыру, абстракциялау, жалпылау, жіктеу , сериялау және т.б. сияқты ойлау операцияларын , қалыптастыруға сондай-ақ танымдық ынтаны бақылауға, сөзді дамытуға мүмкіндік беретін оқытудың дамып келе жатқан методтарын пайдалану қажеттігі жөнінде қорытынды келіп шығады. Алайда ойлау білім алу негізінде ғана жемісті өсіп-жетілетінін ұмытуға болмайды. Көрнекті совет психологтарының бірі П. П. Бонский былай деп жазды: ... Егер де соңғылары болмаса , онда ойлаудың дамуы үшін негізі де жоқ және ең соңғысы да қажетті мөлшерде пісіп-жетіле алмайды. Дайын білімді бала терең ой жүгіртпей ақ еске сақтау арқылы меңгеріп алатыны белгілі. Міне, сондықтан да зерттеулерде оларды жете түсініп меңгеру қажет екендігін атап көрсетті . Тек есте сақтау арқылы үстірт меңгерілген білім өмірде де пайдаланылмайды. Білімді тек есте сақтау арқылы ғана меңгерген оқушы жауап беруге әрқашан әзір болады. Егер оқушы білімді түсініп меңгерсе, ол жауап беру алдында қайтаратын жауаптарын өзі тексеруден өткізіп алады. Осы мәселе бойынша П. П. Блонский былай деп жазды: Тексерусіз меңгеру - сананың жай есепсіз жасаған жұмысы; өзін-өзі тексеруден өткізіп меңгеру -ойлаудың бақылауында жұмыс істеген сана. Демек, оқыту процесінде дамуға басшылық жасай отырып, оқушылардың назарын меңгерілетін материалдың тек мазмұныга ғана емес, орындалу әдістеріне де аудару қажет. Педагогтың міндеті -балалар әрекетін ұйымдастыру , өйткені бала тек әрекет үстінде ғана жетіледі. Баланың алдына қандай да бір міндет қойылса , онда сол міндетті шешуге талпыныс пайда болады. Бірақ ол мұны әрекеттің , мінез-құлық пен ойлаудың жаңа әдістерін меңгергенде ғана іске асырылады. Сондықтан қажеттілік мүмкіндіктің арасында , белгілі мен белгісіздің арасында қарама-қайшылық кездеседі. Бұл қарама - қайшылық дамудың қозғаушы күші болып табылады. Сонымен педагогтың бағыттаған әрекеті арқылы оқыту баланың психикалық жағынан өсуіне әсер етеді. Соңғы он жылдықтарда баланың ақыл-ойын даму проблемасына көптеген зерттеулер арналады. Оқыту жағдайында бес- алты жастағы балаларда сан ұғымы жақсы қалыптасады; сан обьектілердің басқа барлық кеңістік сапалық белгілерінен абьстракцияланады. Көру және ішкі жиын мен жиынның, бөлімше клас пен кластың арасындағы болымсыз айырмашылықты анықтау, өз пікірі мен байымдауының шындығын дәлелдеу қабілеттері дамиды. Балалар нақтыдан абстрактыға , дұрыс ойлауға тез өтеді; оларда ғылыми ұғымдарды меңгеру үшін қажет болатын ойлау операциялары қалыптасады. Оқыту процесінде білімді хабарлап қана қоймай , ойлау операцияларын жетілдіріп отырудың да маңызы зор. Бала ерте жастан бастап - ақ нәрселердің жиынтығын, дыбыстардың, қозғалыстардың жиынын әр түрлі анализторлар арқылы қабылдай отырып, олармен танысады, бұл жиынтықтарды салыстырады және оларды бір -бірінен саны жағынан айырады. Оқу процесінде бала жиындардың теңдігі мен теңсіздігін көрсету әдістерін меңгереді . Мұның бәрі ересектердің басшылығымен және өзіндік оқу ойындық сипаты бар практикалық әрекеттер үстінде іске асады. Бала сондай-ақ нәрселерді мөлшеріне , түсіне, формасына , кеңістікте орналасуына және басқа белгілеріне қарай ерте-ақ ажырата бастайды. Ол үлкендерге еліктеп, дөрекі түрде нәрселерді өлшеуге әрекеттенеді , алдымен біреуін екіншісіне беттестеріп , сонан соң көзмөлшермен және шартты түрде қабылданған өлшеуіштің көмегімен өлшейді. Сонымен балалар сезімге әсер ету аарқылы қабылдауға сүйене отырып, әр түрлі шамаларда ғана танып біліп қоймай ды, сондай-ақ өз ұғымдары мен түсініктерін соған сәйкес атаулармен , мысалы, көп-аз , кең- тар , биік- аласа ,қалың-жұқа және осы сияқты сызықты ауытқушылығынан айыра отырып , сөзбен дұрыс бере білуге алғы шарттар жасалуда. Мұндай дифференциялау, Р. Л. Березина , В.К. Кытырло , Т.В.Лаврентьева , З. Е. Лебедева, Е.В. Просукур және басқалардың зерттеулері көрсеткеніндей ересектердің тиісті басшылығы жағдайында мектеп жасына дейінгі балалар үшін толық жеткілікті.Балалар өз бетімен жүре бастасымен - ақ кеңістікпен және заттар арасындағы кеңістік қатынастарымен әсерлі түрде танысады:ол өзін қызықтырған затқа жақындай түседі, не одан аулақтай бастайды. Бір нәрсе баланың дәл алдында тұрса, басқалары оның артында немесе оң жағында не сол жағында тұрады. Оқыту баланың жақын- алыс және басқа сол сияқты сөздердің мағыналарын ерте меңгеріп алуына мүмкіндік жасайды. Бала практикада нәрселердің кеңістікте орналасуын өзі де бағдарлай алады. Біртіндеп балада әлі де өте нақты болмаса да жақын және алыс кеңістіктер туралы қарапайым түсініктер пайда болады. Осы сияқты нақты түсініктерге сүйене отырып , өз тәжірибесі мен ересектердің оқыту нәтижесінде бала біртіндеп кеңірек жалпылауға дейін келеді: мектепке дейінгі ересек жастағыларға кеңістіктің өлшемі уақыт бола бастайды . Балалар мен ересектер өмірінің бүкіл тәртібі балада уақытқа тән сезімдерді қалыптастыруға және соған сәйкес кеш, ерте, қазір, кейін деген сөздерді пайдалана білуге алғы шарттар болып табылады. Уақытты білдіретін бұл сөздік сәби жастан мектеп жасына дейінгі араықта баланың адамдармен қарым-қатынасы мен әрекеті процесінде күшті қарқынмен өседі. Бала кеше, бүгін, ертең деген сөздердің мәніне қызыға бастайды, мұның өзі ересек адамның балаға уақыттың өтпенділігін , ұзақтығын, кезеңділігін таныстыруға , яғни уақытты сезіне білуді дамытуға мүмкіндік береді. Сөздердің мәнін меңгеру балаларға заттардың қасиеттерін жалпылай білуге мүмкіндік береді- өйткені кез келген сөз белгілі дәрежеде жалпылауыштық қызиет атқарады. Бұдан басқа, бала затарды олардың қасиеттерімен, қатынастарымен енжар қабылдамайды, оларға белсенді түрде әсер етеді, оларды жаңғыртады, уақыт жағынан және кеңістікте оларды пайдалана алады. Сонымен, қарапайым математикалық түсініктің қайнар көзі баланың ересектермен тілдесуі мен олардың оқытушылық басшылығы бойынша өзінің әрекет ету процесінде таныған айналадағы нақты шындық болып табылады. Көптеген фактілер мен құбылыстар оқыту болмаса баланың назарынан, қабылдауынан тыс қалар еді. Алайда оқыту күнделікті өмірде эпизодтық сипатқа ие және ол барлық балаларды бір мезетте қамти алмайды. Сол себепті ол алынатын білімді жүйеге келтіруді қамтамасыз ете алмайды. Бала математика жағынан жетілу үшін ,оның жиын мен сан жөніндегі, шама , форма, уақыт және кеңістік жөніндегі барлық түсініктері мен ұғымдары белгілі бір жүйеде, бірізділікте болуының маңызы өте зор. Н.К.Крупская: математика- бұл ұғымдар тізбегі оның бір үзбесі түсіп қалса , одан арғысы түсініксіз болады,-деген еді. Сондықтан балалалардың математика саласынан мектепке дейінгі алатын білімдері қаншалықты аз болғанымен оны балалардың дамуының нақ осы кезеңінде не беруге болатынын есепке ала отырып, біртіндеп күрделендіре беру керек. Сондықтан сабақтарда оқыту балалардың математикалық түсініктерін жетілдірудің негізі , жетекші формасы болып табылады. Реттелген түсініктер , дұрыс қалыптасқан ұғымдар , дер кезінде жетілген ақыл-ой қабілеті сияқты, баланың мектепке онан әрі ойдағыдай оқып кетуінің кепілі ретінде қызмет етеді.

1 .2 . Мектепалды балаларының математикалық
түсініктерін дамыту жұмыстарының жоспары мен есебін құрастыру негіздері .

Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру оны дұрыс жоспарлау мен есепке алусыз дұрыс нәтиже бермейді . Жоспарлау қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру процесін басқарудың бір тәсілі . Жоспар бағдарламалық материалды белгілі бір мақсатқа сай жүзеге асыруға мүмкіндік береді . Одан бөлек жоспар педагогикалық процестің жағдайы мен нәтижесі туралы дұрыс анықтама алуға көмектесетін құжат .Қарапайым математикалық түсініктерді дұрыс жоспарлау үшін тәрбиеші:
1. Бүкіл бағдарламаны және өз тобының сол жылға арналған
бағдарламасымен таныс болуы керек .
2. Өз тәрбиесіндегі балалардың жас және дербес
ерекшеліктерін жақсы білуі керек .
3.Оқытуды жоспарлап ұйымдастырғанда дидактикалық
принцптерді пайдалана білуі тиіс .
4.Қарапайым математикалық түсініктердің әдістемелік
негіздерін білуі тиіс .
5.Білімдерін үнемі жетілдіріп отыруы тиіс .
Оқу-тәрбие процестерін жоспарлау оның нәтижесінсіз есепке алу мүмкін емес . Есепке алу педагогпен балалардың оқу барысында атқарған жұмыстарының толық жан- жақты және нақты талдауы болып келеді . Есепке алу қолданып жүрген оқыту әдістерінің, құралдарының, тәсілдерінің тиімділігін, бағдарламалық материалды қабылдауын келешектегі жұмысты жоспарлауға мүмкіндік береді .
Жоспарлаудың екі түрі бар:
1. Перспективтік
2. Күнтізбелік
Перспективік жоспарлауды мектепке дейінгі ұйымдарда әдістемелік материалдарды белгілі бір мерзімге құрастыру жатады. Сондада оны жоспарлаған кезде басылардың әкімшілігімен біріге отырып құрастырған дұрыс. Дұрыс құрастырылған тәжірибеде қолданылған жоспар бірнеше жылдар бойы қолданысқа түсе алады. Перспективалық жоспарды қолданудың екі түрі бар:
1. Бағдарламалық міндеттерді нақты тақырып бойынша бөлу.
2. Қарапайым математикалық түсініктердің барлық тарауларын бағдарлама міндеттеріне сай кешенді түрде бөлу кезінде міндеттері ортақ сабақтарды 1-2 тақырыптан асырмаймыз.
Ал енді күнтізбелік жоспарға келетін болсақ ,күнтізбелік жоспарды құрастырғанда 3 міндетті қамтимыз:
1.Білім беру
2.Дамытушылық
3. Тәрбие
Білім беру міндеті перспективтік жоспардан алынады. Ал біз оларды тақырыпқа сай нақтылаймыз.
Дамытушылық міндеті балалардың дұрыс сөйлеуін үйрету және басқа да психикалық процестерін әр сабақта жоспарлаймыз.
Баланы жинақ болуға , оқу жұмысына оң көзбен қарауға үйрету. Бұл міндет ұзақ мерзімге жоспарланған болатын сол себепті де бұны әр сабақта жаза берудің қажеті жоқ. Сонымен қатар үлгермейтін балаларға жоспар жасаймыз.
Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру сабағын төменгі үлгі бойынша талдаймыз:
1.Күні
2. Тәрбиешінің аты-жөні
3.Топтың аты
4.Сабақтың бағдарламалық мазмұнын бағалау.
а) бағдарлама талабына сәйкестігі
ә) бұрыннан таныс және жаңа тақырыптарды дұрыс байланыстыра орындау.
5.Қолданылған көрнекілік құралдарды пайдалануы:
а) түрі, саны, сапасы, оны топ балаларына жас шамасына сәйкестеу.
ә) баланың көрнекілік құралдарын дұрыс пайдалануы.
6. Оқыту әдістемесі мен тәсілі:
а)сабақтың бағдарламасы
ә) әдіс пен тәсілдің тиімділігі
7. Сабақтың өту барысына анализ:
а) сабақтың құрылымы
ә) сабақтың ұзақтығы
б) балаларды дұрыс ұйымдастыру
в) тәрбиешінің түсіндіруі, көрнекілік қолданылуы
г) сабақтар мен тапсырмаларды нақтылау
д) балалардың зейіні мен ойлау қабілетін жетілдіру
е) тәрбиешінің балаларға көмегі
з) балалардың жұмысын қадағалау
ж) біліммен тәрбиенің байланысы
8. Сабақты қорыту
9. Жалпы қорытынды:
а) оң және дұрыс(бұрыс) жақтары.

ІІ-тарау. Әрбір топта қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыруды оқыту әдістемесі мен бағдарламасына талдау.
2.1.Екінші сәбилер тобында қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру пәнін оқытуды ұйымдастыру.

Үш жастағы балалармен жүргізілетін жұмыс негізінен жиын туралы түсінікті дамытуға, жиындарды сандық құрамы жөнінен салыстыру жолымен олардың арасындағы айырмашылықты қабылдауға, жиындардың сандық құрамы жөнінен теңдігімен теңсіздігін анықтай білуді қалыптастыруға бағытталуы керек. Балалар сан туралы білмей тұрып - ақ жиындарды салыстыра алады. Жиындардың сандық құрамы жөнінен әр түрлі болатынын балалар бақылауларға сүйеніп ұғынып алғандары жөн. Бір жарым жастан бастап балалардың өсіп-жетілуін бақылап зерттеу олардың жиын туралы бастапқы түсініктері алғашқы сөйлей бастаған сәби кезінен қалыптаса бастайтынын көрсетеді. Алайда балалардың жиын және сан туралы түсініктерінің даму процесіне басшылық жасап отыру керек. Үш және төрт жасқа қараған балалардың ең алғаш бір жиын мен екінші жиын элементтерін өзара салыстыра біілуге,шағын жиындарды жиындарды салыстыра білуге және элементтерінің саны жөнінен қайсысы үлкен - кіші немесе олар тең екенін іс жүзінде анықтай білуге үйреткен жөн. Жиын туралы ұғым барлық математикалық ұғымдардың негізі болып табылады. Сондықтан балалар бақшасының барлық тобында оған ерекше көңіл бөліну қажет. Жиын түрлі анализаторлармен - мысалы дыбыс есту мүшелері арқылы, заттардың көрінбейтн жиындары- сипалау, ұстап көру арқылы, кинестикалық анализатормен қабылданады. Жиындар бірдей элементтерден құралғанда ғана оны сәби бір бүтін зат ретінде қабылдайды, ал оның элементтері бірдей болмағанда да жиынды бір бүтін зат ретінде қабылдай білуге балаларды үйрету керек. Жиын элементтерінің бірдейлігін түрліше белгілеріне қарап анықтауға болады. Мысалы. Түрлі-түсті кубиктер үшін ортақ белгі олардың формасы болады. Бірақ кубиктер жиыны олардың түсіне қарай да берілуі мүмкін, мысалы, қызыл кубиктер , жасыл кубиктер .Сөйтіп жиынды оның ең әуелі белгісін , мысалы кубиктің формасын бөліп көрсетіп, бір бүтін зат ретінде қабылдай білуге және сонымен бірге оның элементтерін басқа бір белгісі бойынша топтай білуге,яғни оның сол жиындағы бөліктерін айыра білуге балаларды үйрету керек. Ең алдымен жиынды жеке элементтері бойынша ,оларды санамастан , салыстыра білуге балаларды үйретіп алу керек., сол арқылы нақтылы жиындарды қабылдау мен оларды салыстырудан санау әрекетіне және сан ұғымының абстрактілі қалыптасуына көшуді қамтамасыз еткен жөн. Екінші сәби тобындағы балаларға жиын мен оның сандық жағы ең күшті қоздырғыш болып, ал қалған басқа компоненттер анағұрлым әлсіз, оларға бағынышты болып келетіндей арнайы сабақтар өткізілуі тиіс. Сабақты аптасына бір рет, белгілі бір күндер мен сағаттарда өткізген жөн. Мұндай тәртіп балаларда керекті дағды тудырып , олардың ынтасын арттырады, бір нәрсені ұғынудың оптималдық мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Сабақ мерзімінің ұзақтығы алғашқы кезде 10-15 минуттан асырылмай , сонан соң бірте-бірте 20 минутқа дейін жеткізілуі тиіс. Балалардың зейінін нашарлатып алмау үшін сабақта пайдаланылатын дидактикалық материалдың алуан түрлі болуы мен алмасып отыруы жағын немесе методикалық әдістерді түрлендіру жағын қамтамасыз ету керек. Екінші сәбилер тобында аллғашқы сабақтардың бірінде балалар кез келген жиынтықтың жеке заттардан құралатынын және ол жиынтықты жеке заттарға ажыратып бөлуге болатынын біліп алады. Осыған байланысты балалар көп, біреу, бір-бірден, бірде-бір деген сөз тіркестерімен танысады. Мұндай сабақ шамамен былай өткізіледі. Балаларға көп ойыншық тұрған жерді нұсқап, әр балаға бір ойыншықтан алып келу , барлығын бір жерге біріктіріп, көп ойыншық болатындай етіп қоюды ұсынылады. Тәрбиеші балалардың санына лайықтап екі түсті кубиктерді падносқа салып әкеледі. Балалар мұны көріп: Ой, қандай көп!-деп мәз болады.Кубиктер балаларға бір-бірден таратылып беріледі .Ең алғаш балаларды кубиктердің түсі қызықтырады, олар өздерінің қолындағысы мен басқаларға бергендерін қарап шығады. Балалардың назарын кубиктердің санына аудару мақсатымен тәрбиеші әр баладан неше кубигі барын сұрап шығады. Балалардың берген жауаптарын жинақтай келе, әр бір балада бір-бір кубиктен бар екенін , ал падноста бірде-бір кубик қалмағанын айтады. Содан кейін әр бала подносқа бір кубиктен ғана салады, ал кубиктер көз алдында көбейе бастағанын балалар көреді.Тәрбиеші енді подносқа кубиктердің қайтадан көбейгеніне ,ал балаларда бірде-бір қалмағанына олардың назарын аударады Бұл қалай болды? деп сұрайды да өзі түсіндіреді: әр қайсысың тек бір ғана куби қойыңдар: Айнұр кубик, Асан бір кубик т.с.с.бәрін бірге алғанда көп кубик болады.Мұндай сабақ барысында балаларға бірде - бір, бірде-біреу, бір-бірден деген сөздерді қалыптастырып, оларды өздері ататындай етіп талпындыру қажет. Көптеген бақылаулар нәтижесінде осындай сабақтардың өткізілуі балаларды қызықтырады.Сәбилер бұрын өздері ойын ойнаған кезінде де жиындарды қолдарынан әлденеше рет өткізген, оларды құрастырған, алайда жеке бір заттан немесе әр түрлі бөліктерден бір бүтін жиынның құралатындығына зер салмаған болатын. Өздеріне таныс бұл жағдайларға негізделген бұл жаңа мәселе балалардың сабаққа деген ынтасын арттыра түседі. Келесі сабақтарда балаларға айналадағы затардан жиындарды және жеке түрдегі заттарды табуды үйретеді. Ең алғаш балалар бөлмедегі жеке заттарды оңай ажырата және атай алады,ал жиынтықтарды табуда,әдетте қиналады; кейбіреулері тіпті көз алдында тұрған жиынтықтардың өзін де өздігінен ажыратып бөле алмайды. Балалар тәрбиеші көрсеткен жиынтықтарды ғана атайды: Кілемнің үстінде , сөреде не көп, қараңдаршы. Сұрақ балаларға бөллмені жеке бөліктерге ажыратып бөлуге көмектеседі, олардың назарын бөліктердің біріне бағыттайды және соның арқасында балалар сол бөлікте шоғырланған бірыңғай заттардың топтарын көрсетеді. Осындай оқытудағы міндет- балалардың назарын кеңістік-сандық анализге бағыттау , заттардың сандық жағынан абстракциялай білу, бірдей элементтерді бір бүтін жиын етіп ойша синтездей білу шеберліктерін раттыра түсу. Осы міндетті орындауға көмектесетін бір үлгіні көрсететін болсақ: Балалар заттарды алдымен біреуі оң жақта,екіншісі сол жақта жатқан екі жолаққа орналастыруға болады . Сол жақтағы қызыл жолақтың үстіне бір ғана саңырау құлақ ,ал оң жақтағы қызыл жолақтың үстіне көп саңырауқұлақ қойғызу керек. Бұдан кейін тапсырманы өзгертуге болады.:мысалы, оң жаққа қызыл жолақты, ал сол жаққа жасыл жолақты т.с.с. алып қоюды ,ал заттар санын сол жақтада , оң жақта да бұрынғысынша қалдырамыз., бұдан кейін жолақтардың орнын ауыстырмай , олардың үстіне қойылатын саңырауқұлақ санын өзгертеміз. Балаларды заттардың саны мен қойылатын жер жөнінде берілетін нұсқауларды ұғып алуға, заттар санын жолақтардың түсімен немесе олардың кеңістіктегі орнымен байланыстыра білуге үйреткен жөн. Сан есімнің көмегімен балаларды санауға үйретуден бұрын оларды бір жиын элементтерін екінші жиын элементтерімен өзара салыстыру әдістерін- бір жиынды екінші жиынға беттестіру әдісін , сонан соң бір жиынды екінші жиынға бетестіру әдісін сонан соң екінші жиынынмен тұтастыру әдісін үйрету керек. Ең қарапайым әдіс- беттестіру әдісі. Мұндай жағдайларда жиын элементтерін бір қатарға орналастыру керек. Заттарды бірінен кейін бірін солдан оңға қарай суреттердің үстіне қою керек. Заттарды қалайша беттестіру керектігін тәрбиеші тақтада көрсетеді; қайсы жақтан бастау керек, сонан соң балаларға қолдың оңға қарайғы қозғалыс бағытын саусағымен көрсетеді.
Мұндай сабақтың прогаммалық міндеттері:
Ойыншықтарды бейнелерінің санына сәйкестеп, оларға беттестіріп қоя білуге;
Оң қолы мен сол қолын және қолдың солдан оңға қараыйғы қозғалыс бағытын айыра білуге;
Қанша болса ,сонша деген сөздерді өздерінің іс-әрекетін баяндағанда пайдалана білуге дағдыландыру.
Қатар тізілген заттардың суреттері салынған карточкалар, мысалы, біреуіне екі саңырауқұлақтың ,екіншісіне үш саңырауқұлақтың суреті салынған карточкалар балаларға таратылып беріледі.Сонымен қоса әр оқушыға саңырауқұлақтар салынған қорап беріледі және ондағы саңырауқұлақтар саны карточкаларда суреттерінен көп. Жұмыс басталардан бұрын саңырауқұлақтарды тәрбиеші карточкалардың үстіне қалай беттестіру керектігін айтады және көрсетеді. Карточкалардағы саңырауқұлақтар саны өзгертіліп отырады.Саңырауқұлақтарды бірінші карточкаға қойып балалар келесі карточкаға ауысады.Бұдан әрі саңырауқұлқтар санын бесеуге жеткізуге болады,өйткені жиын әліде болса санмен өрнектелмейді.Мұнда жиындар сан жағынан әр түрлі болатынын балалар оларды санамай тұрып ақ сезінуі маңызды .Оларды бұл жиындарды айыра білу тәсіліне ,яғни санауға деген ынтасын қалыптастыру қажет.
Балалардың меңгеріп алуға тиісті тағы бір әдісі - тұтастыру.Балалармен өткезілетін сабақтын мақсаты бұрынғыдай: бір жиын элементтерін екінші жиын элементеріне сәйкестей білуге үйрету. Алайда тапсырма күрделене түседі:баланың өзі әр элементті бөліп алып ,оның кеңістікте орналсуын көре білуі сондай - ақ жеке элементтердің аралығын сақтай білуі тиіс.
Тұтастыру әдісін қолданғанда кездесетін қателіктерді атап өттейік.
1.Балалар қатардың орта тұсынан бастап заттарды тұспа - тұс келтіріп, бұрынғы қимыл әрекетін қайталай отырып , оң қолмен оңға қарай, сол қолмен солға қарай қоя бастайды.
2.Балалар карточкада салынған заттардың суреттерінің арасындағы аралықты көрмейді де, төменгі жолаққа заттарды бір қатарға тығыздап қоя бастайды, мұнда олар тек жиындар шекаралары сәйкес келуі жағын ғана қадағалап отырады .Мұндай жағдайда балалар үлгі - жолақта бейнеленген эаттардың санына қарағанда заттарды көп орналастырады.
3.Заттармен олардың бейнелерінің сан жағынан сәйкес келуін беттестіру әдісімен тексергенде кейбір балалар беттестіру мен тұтастыру әдістерінің арасындағы байланныстарды ең алғаш түсінбейді. Мысалы, дөңгелекшелерді төменгі жолаққа қойып ,балалар артығын қиналмастан қорапқа қайта салады, сонда олар өзін тексеру үшін, дөңгелекшелерді беттестіру әдісін пайдалануға болатыны олардың ойынада келмейді.
4.Кейбір балалар ұзақ уақыт зататрдың аралығын, олардың назарын мұғалім соған аударып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.